Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường Đại học Vinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRẦN THỊ THÁI

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Nghệ An, 4/2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRẦN THỊ THÁI

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Minh Hùng

Nghệ An, 4/2015

i

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thiện luận văn: “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của
giảng viên Trường Đại học Vinh” trước hết tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối
với PGS.TS. Phạm Minh Hùng, người đã tận tình hướng dẫn tạo điều kiện
cho tôi nghiên cứu hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy cô giáo khoa Giáo dục, Phòng Sau Đại
học và đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn
khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt quá trình hoàn
thành luận văn.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn tới Ban Giám hiệu, Phòng Khoa học và
Hợp tác quốc tế Trường Đại học Vinh đã giúp đỡ, tạo điều kiện về tài chính,
thời gian để tôi hoàn thành khóa học và luận văn.
Tôi xin cảm ơn gia đình, anh em, bạn bè đồng nghiệp đã động viên,
giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả luận văn

Trần Thị Thái

MỤC LỤC
Trang


ii

Trang phụ bìa
Lời cảm ơn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

i

Mục lục. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ii

Danh mục các chữ viết tắt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

v

Danh mục các bảng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vi

Danh mục các hình vẽ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vii

MỞ ĐẦU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

NỘI DUNG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG
ĐẠI HỌC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

1.2. Một số khái niệm cơ bản. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

1.2.1. Khoa học và hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên
trường đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

1.2.2. Quản lý và quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng
viên trường đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

1.2.3. Giải pháp và giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên trường đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

1.3. Hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường đại học. . . . .

15

1.3.1. Mục tiêu hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường
đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

1.3.2. Nội dung hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường
đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17

1.3.3. Tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường
đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

1.4. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường đại
học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23


iii

1.4.1. Sự cần thiết phải quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của

giảng viên trường đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23

1.4.2. Nội dung, phương pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên trường đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động nghiên cứu
khoa học của giảng viên trường đại học. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

32

Kết luận chương 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG
ĐẠI HỌC VINH. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

2.1. Giới thiệu về Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

2.1.1. Khái quát về lịch sử hình thành và phát triển. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

2.1.2. Sứ mệnh, chức năng nhiệm vụ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

2.1.3. Cơ cấu tổ chức. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37

2.1.4. Quy mô đào tạo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

39

2.1.5. Cơ sở vật chất. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

40

2.2. Phân cấp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ở Trường Đại
học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41

2.3. Thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Trường
Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

2.3.1. Thực trạng triển khai hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng
viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44

2.3.2. Một số kết quả hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên
Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên
Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

2.4.1. Nhận thức của cán bộ quản lý về sự cần thiết phải quản lý hoạt
động nghiên cứu khoa học của giảng viên. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

2.4.2. Thực trạng các giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51


iv

2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

2.5.1. Ưu điểm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

2.5.2. Nhược điểm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

Kết luận chương 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

55

CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI
HỌC VINH. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

3.2. Một số giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của
giảng viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

3.2.1. Xây dựng kế hoạch hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng
viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

3.2.2. Tổ chức chặt chẽ hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên
Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

3.2.3. Hoàn thiện quy định về quản lý các hoạt động nghiên cứu khoa
học của giảng viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

64

3.2.4. Đổi mới công tác kiểm tra đánh giá, nghiệm thu đề tài nghiên

cứu khoa học của giảng viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

3.2.5. Hoàn thiện chính sách đối với hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên Trường Đại học Vinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

68

3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

70

3.4. Thăm dò sự cần thiết và khả thi của các giải pháp. . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

3.4.1. Khái quát về thăm dò. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

3.4.2. Kết quả thăm dò. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71


v

Kết luận chương 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

76

TÀI LIỆU THAM KHẢO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

81

PHỤ LỤC NGHIÊN CỨU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

P1


vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Chữ viết tắt
CĐ
CN

Chữ đầy đủ
Cao đẳng
Công nghệ

CGCN
CNH
CNTT
ĐH
ĐHV

ĐN

Chuyển giao công nghệ
Công nghiệp hóa
Công nghệ thông tin
Đại học
Đại học Vinh
Đội ngũ

ĐNGV
ĐT
GD
GDĐH
GD&ĐT
GV
HĐH
HĐKHCN

Đội ngũ giảng viên
Đào tạo
Giáo dục
Giáo dục đại học
Giáo dục và Đào tạo
Giảng viên
Hiện đại hóa
Hoạt động khoa học công nghệ

HĐNCKH
HS
KH

Hoạt động nghiên cứu khoa học
Học sinh
Khoa học

KH&CN

Khoa học và công nghệ

KHCN
KHKT&CN
KH&HTQT
KT – XH
NC
NCKH
QL
QLGD

Khoa học công nghệ
Khoa học kỹ thuật và công nghệ
Khoa học và Hợp tác quốc tế
Kinh tế - xã hội
Nghiên cứu
Nghiên cứu khoa học
Quản lý
Quản lý giáo dục


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG

STT
Tên bảng
Trang
2.1 Bảng tổng hợp loại hình đề tài của GV Trường Đại học
44
2.2

Vinh giai đoạn 2010-2014
Lĩnh vực đề tài nghiên cứu các cấp của GV Trường Đại

45

2.4

học Vinh giai đoạn 2010-2014
Bảng tổng hợp công trình KH của GV Trường Đại học
Vinh giai đoạn 2010-2014
Khảo sát thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý về công

2.5

tác quản lý hoạt động NCKH của giảng viên
Khảo sát thực trạng mức độ thực hiện các biện pháp quản

51

2.6

lý hoạt động NCKH của giảng viên Trường Đại học Vinh
Khảo sát thực trạng mức độ thực hiện quy trình quản lý

53

3.1

hoạt động NCKH của giảng viên Trường Đại học Vinh
Kết quả thăm dò mức độ cần thiết của các giải pháp quản

71

3.2

lý hoạt động NCKH của GV tại Trường Đại học Vinh
Kết quả thăm dò mức độ khả thi của các giải pháp quản lý

73

2.3

hoạt động NCKH của GV tại Trường Đại học Vinh

47
49


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
STT
Tên hình
Trang

1.1 Các nhiệm vụ NCKH của GV ở trường đại học
21
2.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức hành chính Trường Đại học Vinh
37
2.2 Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý hoạt động NCKH Trường
41
Đại học Vinh


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục đại học của chúng ta đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển
của đất nước trong thời gian qua, tuy nhiên nhìn chung chất lượng chưa thể
đáp ứng kịp với yêu cầu của phát triển của kinh tế-xã hội trong giai đoạn hiện
nay, giai đoạn của nền kinh tế tri thức dựa trên nền tảng của khoa học và công
nghệ. Sức mạnh của một quốc gia sẽ được quyết định bởi tiềm lực khoa học
và công nghệ của chính quốc gia đó, tiềm lực này chỉ có thể được tạo ra bởi
nền giáo dục, đặc biệt là đại học. Xác định tầm quan trong đó, Nhà nước ta đã
quán triệt các chủ trương và chính sách thông qua “Luật giáo dục đại học”
với mục tiêu chung là “Đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân
tài; nghiên cứu khoa học, công nghệ tạo ra tri thức, sản phẩm mới, phục vụ
yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập
quốc tế”. Để tạo ra được nguồn nhân lực có trình độ cao, tạo ra tri thức mới
và các sản phẩm khoa học công nghệ thì vai trò của nghiên cứu khoa học và
công nghệ là trên hết.
Trong hệ thống các Trường Đại học và Cao đẳng, đào tạo là phương
thức tồn tại, Khoa học và Công nghệ là sức sống, là đẳng cấp và là vị thế.
Trong 55 năm xây dựng và phát triển, thực hiện chủ trương của Bộ Giáo dục
và Đào tạo, công tác Khoa học và Công nghệ của Trường Đại học Vinh có
nhiều tiến bộ cả về bề rộng lẫn chiều sâu, góp phần quan trọng trong việc

nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Tại
Trường Đại học Vinh, một trong những nhiệm vụ hàng đầu là đẩy mạnh và
nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu khoa học phục vụ đào tạo, chuyển
giao công nghệ, bồi dưỡng cán bộ và phát triển kinh tế - xã hội vùng Bắc
Trung bộ. Tuy nhiên do những đòi hỏi của thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước cần phải có những đổi mới trong công tác quản lý các hoạt động


khoa học và công nghệ của nhà trường. Nhận thức được tầm quan trọng và sự
cần thiết của hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên tại các cơ sở đào
tạo ở Việt Nam nói chung và tại Trường Đại học Vinh nói riêng, chúng tôi đã
lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên
Trường Đại học Vinh”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của
giảng viên Trường Đại học Vinh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường
đại học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng
viên Trường Đại học Vinh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được các giải pháp có cơ sở khoa học và có tính khả thi thì
có thể nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng
viên Trường Đại học Vinh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của vấn đề quản lý hoạt động nghiên cứu
khoa học của giảng viên trường đại học.

5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý hoạt động nghiên
cứu khoa học của giảng viên Trường Đại học Vinh.


5.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên Trường Đại học Vinh.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp phân tích- tổng hợp tài liệu;
- Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực
tiễn có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp điều tra;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục;
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động;
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia;
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các phần mềm để xử lý số liệu thu được.
7. Đóng góp của đề tài
7.1. Về lí luận
Đóng góp vào việc hoàn thiện và hệ thống hóa lý luận về quản lý chất
lượng hoạt động NCKH của đội ngũ GV ở trường đại học.
7.2. Về thực tiễn
Xác định được thực trạng quản lý hoạt động NCKH của đội ngũ GV
Trường Đại học Vinh.

Đề xuất một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng hoạt động
NCKH của đội ngũ GV Trường Đại học Vinh.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo, luận văn
gồm có 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề quản lý hoạt động nghiên cứu
khoa học của giảng viên trường đại học.
- Chương 2: Cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý hoạt động nghiên cứu
khoa học của giảng viên Trường Đại học Vinh.
- Chương 3: Một số giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên Trường Đại học Vinh


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Hệ thống giáo dục toàn cầu đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của
giáo dục bậc cao trong các thập niên qua, sự đa dạng trong các hình thức sở
hữu và trong các hoạt động đào tạo, nghiên cứu đã tạo ra một sự cạnh tranh
giữa các trường ĐH với nhau ở tất cả các phạm vi, toàn cầu hay địa phương,
khu vực hay trong mỗi quốc gia. Đa số các trường ĐH ở các nước tiên tiến
đều đề xuất và cố gắng thực hiện tốt ba chức năng cở bản của trường ĐH như:
nghiên cứu để sáng tạo ra tri thức, giảng dạy để truyền bá tri thức, cung cấp
dịch vụ để phục vụ xã hội. Để định vị cao hơn và tạo ra sự khác biệt, các
trường ĐH lớn ở các nước đang phát triển đều mong muốn hướng tới để được

xem như một trường ĐH nghiên cứu hoặc định hướng nghiên cứu nhằm đạt
được đẳng cấp quốc tế. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về NCKH và
quản lý hoạt động NCKH ở các trường ĐH để nâng cao vị thế của nhà trường.
Trong nghiên cứu của Parker (2008) đã phân tích về hoạt động NCKH
và giảng dạy của GV cũng như là những động lực thúc đẩy sự phát triển sự
nghiệp giáo dục ĐH của nước Anh. Điều đó cho thấy kết quả là phần lớn các
GV đã đáp ứng được yêu cầu cân bằng về giảng dạy và NCKH trong các
trường ĐH của nước Anh [27].
Khi bàn về điều kiện để trở thành một trường ĐH nghiên cứu tốt, tiến
lên một trường ĐH đẳng cấp thế giới thì Jamil Salmi cũng như nhiều nhà
nghiên cứu thường đưa ra 3 nhóm tiêu chí chính: tập trung nhiều tài năng; dồi


dào về nguồn lực; cơ chế quản trị hiệu quả. Trong 3 tiêu chí này thì 2 tiêu chí
đầu chỉ là điều kiện cần, tiêu chí thứ 3 là quan trọng nhất. Tiêu chí này bao
gồm cả hai nguyên lý quản trị ĐH là quyền tự chủ ĐH và quyền tự do học
thuật [24].
Tác giả Trần Nam Bình và Trần Đức Hiệp với bài Tinh thần Humboldt
trong các đại học Australia trong cuốn kỷ yếu kỷ niệm 200 năm ĐH
Humboldt cho thấy chính sách cải cách nền giáo dục ĐH Australia trong 25
năm qua của Bộ trưởng Bộ Giáo dục-Đào tạo - Nhân dụng của Chính phủ
Liên bang Lao động John Dawkins vẫn giữ truyền thống nghiên cứu và được
xếp hạng tốt trên thế giới. Thành tích về NCKH của GV ở các trường ĐH
Australia chỉ tính số bài báo khoa học và sách ấn hành. Khoảng từ 5 năm nay,
chính phủ Australia bắt đầu quan tâm đến chất lượng và ảnh hưởng của các
bài báo khoa học in ra. Giảng viên được tự do nghiên cứu tuy rằng qua trợ cấp
xin được từ Hội đồng NCKH quốc gia Australia, chính phủ Australia có ban
hành một số chủ đề nghiên cứu ưu tiên quốc gia. Sau mỗi 3 năm giảng dạy,
GV, PGS, GS có quyền xin nghỉ dạy ăn lương để tập trung nghiên cứu. Các
ĐH đều là viện ĐH đa ngành bao gồm nhiều bộ môn khác nhau, ở đây đều có

sự thống nhất giảng dạy và NCKH.
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Trong thế kỷ XXI, Khoa học và công nghệ là nguồn lực của các quốc
gia ngày càng được phát triển, trong đó có vai trò quan trọng của NCKH
trong các trường ĐH, CĐ góp phần thúc đẩy, nâng cao chất lượng đào tạo và
thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Các nhà hoạch định chính sách, các nhà
quản lý, các nhà khoa học đã và đang có nhiều công trình nghiên cứu để tìm
giải pháp quản lý NCKH của các trường ĐH, CĐ phục vụ yêu cầu đổi mới
GDĐH trong giai đoạn mới và góp phần phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội.


Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến sự phát triển KHCN, các nghị
quyết, các chủ trương đều luôn coi trọng KHCN. Tại Đại hội Đảng lần thứ VI
(1986) đã đề ra đường lối đổi mới, trong đó KHCN được coi là động lực thúc
đẩy công cuộc đổi mới toàn diện của đất nước; nghị quyết TW2 khoá VIII
(1996) đã khẳng định quyết tâm của Đảng trong phát triển KHCN, coi KHCN
là quốc sách hàng đầu, khẳng định vai trò nền tảng động lực để thúc đẩy
CNH-HĐH đất nước, Nghị quyết đã nhấn mạnh “Các trường đại học phải là
trung tâm NCKH, công nghệ, chuyển giao và ứng dụng công nghệ vào sản
xuất và đời sống”. Nghị quyết 37/TW của Bộ Chính trị khẳng định “Mỗi
trường ĐH phải là một cơ sở giảng dạy, đồng thời là một cơ sở NCKH” cho
thấy sự quan tâm hơn nữa của Đảng về vai trò của KHCN trong các trường
ĐH. Tại Nghị quyết 26/TW của Bộ chính trị tiếp tục nhấn mạnh “Các trường
ĐH vừa là cơ sở nghiên cứu và ứng dụng KHCN” và “đảm bảo kết hợp giữa
viện nghiên cứu và trường ĐH, gắn nghiên cứu triển khai với sản xuất kinh
doanh”. Tăng cường gắn đào tạo với sử dụng, nghiên cứu khoa học và chuyển
giao công nghệ đáp ứng nhu cầu xã hội là một trong 8 giải pháp phát triển
giáo dục giai đoạn 2011-2020 (Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13 tháng 6
năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ). Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban
Chấp hành Trung ương khóa XI (nghị quyết số 29-NQ/TW) ngày 05/11/2013

nêu rõ, thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII và các chủ trương của
Đảng, Nhà nước về định hướng chiến lượng GDĐT trong thời kỳ CNH-HĐH,
lĩnh vực GDĐT nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần to
lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên chất lượng và hiệu
quả còn thấp so với yêu cầu nhất là GDĐH, giáo dục nghề nghiệp. Hệ thống
GDĐT thiếu tính liên thông giữa các trình độ và giữa các phương thức. Đào
tạo thiếu gắn kết với NCKH, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu thị trường lao


động; chưa chú trọng đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng
làm việc…
Trong thời gian qua một số công trình nghiên cứu đã đề cập đến quản
lý NCKH:
Tác giả Vũ Thị Liên (2001) đã nêu sự cần thiết phải đổi mới công tác
quản lý NCKH ở ngân hàng [25].
Tác giả Vũ Cao Đàm (2002) với đề tài “Đánh giá hiệu quả hoạt động
NCKH trong các trường ĐH giai đoạn 1996-2000 (cơ sở lý luận và thực
tiễn)”, đã xây dựng cơ sở lý luận của việc đánh giá kết quả, hiệu quả NCKH
và nguyên tắc đánh giá các yếu tố đầu vào đầu ra của NCKH [15].
Trong đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng hoạt
động NCKH tại các trường cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo”, do tác giả
Nguyễn Phúc Châu làm chủ nhiệm, với cách tiếp cận theo mục đích, nhóm tác
giả đưa ra đặc trưng riêng về mục tiêu, nội dung, nhiệm vụ của hoạt động
khoa học & công nghệ và tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động NCKH của
các trường cán bộ quản lý giáo dục [9].
Tóm lại với các tài liệu đã có cho thấy các nhà nghiên cứu, quản lý đã
đưa ra những giải pháp quản lý NCKH về: nâng cao hiệu quả nghiên cứu,
nguồn lực, đổi mới quản lý, kết hợp đào tạo và NCKH, chuyên môn, xây
dựng hệ thống tiêu chí đánh giá NCKH của các trường ĐH. Tuy nhiên, giải
pháp quản lý về NCKH cũng chưa được đề cập rõ nét, nhằm nâng cao chất

lượng nghiên cứu, đào tạo phục vụ thực tiễn xã hội. Do đó, để đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục hội nhập với khu vực và thế giới, thì việc nghiên cứu
các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động NCKH của giảng
viên ở Trường Đại học Vinh sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, gắn
nhà trường với xã hội phù hợp với thực tiễn giáo dục của nước ta hiện nay.


1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Khoa học và hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên
trường đại học
1.2.1.1. Khoa học
Theo Khoản 1 Điều 2 Luật khoa học và công nghệ: Khoa học là hệ
thống tri thức về các hiện tượng, quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy. Luật
khoa học và công nghệ (2000), NXB Chính trị quốc gia Hà Nội.
Thông thường người ta hiểu: “Khoa học là hệ thống tri thức về tự
nhiên, về xã hội và tư duy, về những quy luật phát triển khách quan của tự
nhiên, xã hội và tư duy, hệ thống tri thức này được hình thành trong lịch sử và
không ngừng phát triển trên cơ sở thực tiễn xã hội” [39].
Nói cách khác khoa học là một khái niệm thể hiện tính chặt chẽ, logic,
đúng đắn, đạt đến chân lý. Theo từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học,
xuất bản năm 2001, “Khoa học là hệ thống tri thức tích lũy trong quá trình
lịch sử và được thực tiễn chứng minh, phản ánh những quy luật khách quan
của thế giới bên ngoài cũng như những hoạt động tinh thần của con người,
giúp con người có khả năng cải tạo thế giới tự nhiên”.
1.2.1.2. Nghiên cứu khoa học
Nghiên cứu khoa học là hoạt động phát hiện, tìm hiểu các hiện tượng,
sự vật, quy luật tự nhiên, xã hội và tư duy, sáng tạo các giải pháp nhằm ứng
dụng vào thực tiễn [28].
Là sự khám phá, phát hiện những quy luật vận động của thế giới tự
nhiên và xã hội (bao gồm cả con người), là sự sáng tạo các giải pháp và sử

dụng các giải pháp khoa học được khám phá nhằm phục vụ sự tiến bộ của loài
người. Theo tác giả Trần Khánh Đức (Viện Khoa học giáo dục Việt Nam) thì
“nghiên cứu khoa học và công nghệ có thể coi là tập hợp toàn bộ các hệ


thống, các hoạt động sáng tạo nhằm phát triển kho tàng kiến thức khoa học và
áp dụng chúng vào thực tiễn”. Như vậy, thực chất của NCKH là thu thập và
xử lý thông tin trong thế giới tự nhiên và xã hội.
Theo tác giả Vũ Cao Đàm thì “thế giới tự nhiên và xã hội, con người”
gọi chung là sự vật, hiện tượng. Nghiên cứu khoa học có thể quy về 3 nội
dung chính:
- Một là, khám phá, phát hiện những quy luật vận động của sự vật, hiện
tượng.
- Hai là, sáng tạo giải pháp khoa học nhằm biến đổi trạng thái của sự
vật, hiện tượng.
- Ba là, ứng dụng những giải pháp khoa học nhằm phục vụ sự tiến bộ
của loài người [16].
Như vậy mục tiêu của hoạt động NCKH là nhằm xây dựng một nền
khoa học tiên tiến, để phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao trình độ quản lý,
sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường, đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc, nâng cao chất lượng sống của nhân dân,… xây dựng và phát
huy nội lực về khoa học, kết hợp với sự tiếp thu có chọn lọc các thành tựu
khoa học và công nghệ trên thế giới, phù hợp với thực tiễn đất nước. Bảo đảm
sự phát triển ổn định, liên tục cho nghiên cứu cơ bản trong các lĩnh vực khoa
học đặc thù của Việt Nam. Đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng, nhanh chóng đưa
các thành quả nghiên cứu vào thực tiễn cuộc sống, góp phần thúc đẩy nhanh
và bền vững tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
1.2.1.3. Giảng viên
Chịu ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc, lúc đầu nhân dân ta cũng gọi

người làm nghề dạy học là “Sư”. Ông cha ta có câu “Nhất tự vi sư, bán tự vi
sư” để khuyên răn người học thái độ tôn kính đối với nhà giáo. Khi chữ nôm


ra đời, nhân dân không gọi nhà giáo bằng “Sư” mà gọi là “Thầy”, “Thầy” là
“Người có trình độ hướng dẫn, dạy bảo”. Khi tiếp thu văn minh phương tây,
“Thầy giáo được nhân dân ta gọi để chỉ người dạy học nói chung”. Có thể
“Thầy giáo” là phiên âm tiếng Việt của thuật ngữ “Giáo sư” vốn có nguồn
gốc từ danh từ “Professor” của người châu Âu. Sau này “Thầy giáo” đôi khi
được hiểu theo nghĩa hẹp chỉ người dạy học là nam giới, còn nữ giới làm nghề
này gọi là “Cô giáo”. Ngày nay, chúng ta gọi thống nhất những người làm
nghề dạy học là “Nhà giáo”.
Theo điều 70, Luật Giáo dục của Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam: giảng viên là nhà giáo giảng dạy tại các cơ sở giáo dục ĐH
[Điều 70 Luật Giáo dục 2005, tr. 25].
1.2.2. Quản lý và quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng
viên trường đại học
1.2.2.1. Quản lý
Từ khi xã hội loài người xuất hiện thì nhu cầu quản lý cũng hình thành.
Xã hội càng phát triển thì trình độ tổ chức, điều hành cũng được nâng lên,
phát triển theo. Sự phát triển của xã hội loài người dựa vào nhiều yếu tố, trong
đó có 3 yếu tố cơ bản là: lao động, tri thức và quản lý.
Quản lý đã trở thành một nhân tố quan trọng của sự phát triển xã hội,
một hoạt động phổ biến trong mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và có liên quan đến
mọi người.
Khái niệm quản lý đã được các nhà khoa học định nghĩa bằng nhiều
cách khác nhau:
Theo Các Mác, quản lý lao động là loại điều khiển mọi quá trình lao
động và phát triển xã hội.

Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể
quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức nhằm đạt
được mục đích nhất định.
Quản lý là sự tác động có ý thức thông qua kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ
đạo, kiểm tra của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển hướng dẫn các quá
trình xã hội, hành vi và hoạt động của con người phù hợp với quy luật khách
quan nhằm đạt tới mục đích.
Theo cách tiếp cận hệ thống thì quản lý là tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý (đối tượng quản lý) nhằm đạt
được mục tiêu đề ra.
1.2.2.2. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học: Được hiểu theo hai cấp độ
khác nhau cấp vĩ mô và cấp vi mô:
Đối với cấp vĩ mô: Quản lý nghiên cứu khoa học được hiểu là những
tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy
luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất
đến các đề tài nghiên cứu khoa học) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu
quả mục tiêu phát triển KHCN nói chung và GDĐT nói riêng.
Cũng có thể định nghĩa quản lý nghiên cứu khoa học là hoạt động tự
giác của chủ thể quản lý nhằm huy động, tổ chức, điều phối, điều chỉnh, giám
sát… một cách có hiệu quả các khâu, các nguồn lực cho NCKH (nhân lực, vật
lực, tài lực) phục vụ cho mục tiêu phát triển KHCN, đáp ứng yêu cầu phát
triển KTXH.
Đối với cấp vi mô: Quản lý nghiên cứu khoa học được hiểu là hệ thống
những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp
quy luật) của chủ thể quản lý đến tập thể giảng viên, công nhân viên, tập thể
học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường

nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu KHCN của nhà trường.
Cũng có thể định nghĩa quản lý NCKH thực chất là những tác động của
chủ thể quản lý vào quá trình NCKH (được tiến hành bởi tập thể các nhà khoa
học, cán bộ, giảng viên, học sinh sinh viên, với sự hỗ trợ đắc lực của các lực
lượng xã hội) nhằm hình thành và phát triển toàn diện nền khoa học nước nhà.
Từ những khái niệm nêu trên, dù ở cấp vĩ mô hay vi mô, ta có thể thấy
rõ bốn yếu tố của quản lý khoa học, đó là: chủ thể quản lý, đối tượng bị quản
lý (nói tắt là đối tượng quản lý), khách thể quản lý và mục tiêu quản lý.
Trong thực tiễn, các yếu tố trên không tách rời nhau mà ngược lại,
chúng có quan hệ tương tác gắn bó với nhau. Chủ thể quản lý tạo ra những tác
động lên đối tượng quản lý, nơi tiếp nhận tác động của chủ thể quản lý và
cùng với chủ thể quản lý hoạt động theo một quỹ đạo nhằm cùng thực hiện
mục tiêu của tổ chức. Khách thể quản lý nằm ngoài hệ thống quản lý giáo
dục. Nó là hệ thống khác hoặc các ràng buộc của môi trường v.v… Nó có thể
chịu tác động hoặc tác động trở lại đến hệ thống giáo dục và hệ thống QLGD.
Vấn đề đặt ra đối với chủ thể quản lý là như thế nào để có những tác động từ
phía khách thể QLGD là tích cực, cùng nhằm thực hiện mục tiêu chung.
1.2.3. Giải pháp và giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
của giảng viên trường đại học
1.2.3.1. Giải pháp
Theo Nguyễn Văn Đạm (1999) thì: Giải pháp là toàn bộ ý nghĩ có hệ
thống cùng với những quyết định và hành động theo sau, dẫn tới việc khắc
phục một khó khăn” [17, tr. 325].
Để hiểu rõ hơn về khái niệm giải pháp, chúng ta cần phân biệt nó với
một khái niệm tương tự như phương pháp, biện pháp. Điểm giống nhau của
các khái niệm là đều nói về cách làm, cách tiến hành, cách giải quyết một


công việc, một vấn đề. Còn điểm khác nhau ở chỗ, biện pháp chủ yếu nhấn
mạnh đến cách làm, cách hành động cụ thể, trong khi đó phương pháp nhấn

mạnh đến trình tự các bước có quan hệ với nhau để tiến hành một công việc
có mục đích.
Theo Nguyễn Văn Đạm (1999) thì “phương pháp được hiểu là trình tự
cần theo trong các bước có quan hệ với nhau khi tiến hành một công việc có
mục đích nhất định” [17, tr. 325].
Về khái niệm biện pháp, theo Từ điển Tiếng Việt tường giải và liên
tưởng thì biện pháp là “cách làm, hành động, đối phó, lựa chọn để đi tới mục
đích nhất định” [17, tr. 66].
Như vậy, khái niệm giải pháp tuy có những điểm chung với các khái
niệm trên, nhưng nó cũng có điểm riêng. Điểm riêng cơ bản của thuật ngữ này
là nhấn mạnh đến phương pháp giải quyết một vấn đề, với sự khắc phục khó
khăn nhất định, trong một giải pháp có thể bao gồm nhiều biện pháp.
1.2.3.2. Giải pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
Giải pháp QL HĐNCKH chính là cách triển khai thực hiện các nội
dung QL trên đây trong thực tiễn cụ thể. Từ các khái niệm trên, chúng tôi xác
định: “Giải pháp QL HĐNCKH là cách thức cụ thể mà chủ thể QL tác động
vào đối tượng QL để thực hiện nhiệm vụ, hoàn thành mục tiêu của HĐNCKH
trong những hoàn cảnh, điều kiện cụ thể”.
Trong một tổ chức, chủ thể QL là thủ trưởng cơ quan và các cá nhân,
bộ phận chức năng được phân công QL lĩnh vực HĐNCKH. Đối tượng QL là
HĐNCKH của tổ chức. Trong đó có các đối tượng con người là các nhà KH,
những người cung cấp các dịch vụ NCKH... Các đối tượng QL khác là nguồn
lực NCKH, các yếu tố liên quan đến HĐNCKH. Hoàn cảnh, điều kiện cụ thể
tức là không gian, thời gian, môi trường vật chất và xã hội mà quá trình
HĐNCKH học diễn ra.