Giáo trình tin học đại cương

H C VI N NÔNG NGHI P VI T NAM
KHOA CÔNG NGH THÔNG TIN

CH BIÊN: PH MăQUANGăD NG

GIÁO TRÌNH
TIN H Că IăC
NG

2015


ii


L I NÓI

U

Cu n giáo trình Tin h că đ iă c ngă nƠyă đ c vi t b i các gi ng viên Khoa Công ngh
thông tin, H c vi n Nông nghi p Vi t Nam. Giáo trình bao g m nh ng ki n th că c ă b n và
nh ng ki n th c c p nh t c a m t s khía c nh ch y uătrongăl nhăv c Khoa h c máy tính và
Công ngh thôngătinănh ăph n c ng, ph n m m, h đi u hành, m ngămáyătínhăvƠăInternet,ăc ăs
d li u, thu t toán, ngôn ng l p trình, an toàn thông tin. M iăch ngăđ c vi t b i gi ng viên
có kinh nghi m gi ng d y nhi uăn măcácăh c ph n chuyên v n iădungăt ngă ng.
Cu năgiáoătrìnhănƠyăđ cădùngăđ làm tài li u gi ng d y và h c t p chính cho h c ph n
Tin h căđ iăc ngăg m 2 tín ch trongăch ngătrìnhăđƠoăt o c a các ngành không chuyên Tin h c
thu c H c vi n Nông nghi p Vi t Nam. T t nhiên giáo trình c ngăcóăth đ c dùng làm tài li u
tham kh o cho nhi uăđ iăt ng b năđ c khác mu n m mang ki n th c.
Giáo trình g mă7ăch ng,ăm iăch ngălà m t m ng ki n th căt ngăđ iăđ c l p v i các
ch ngăkhác.ăB năđ c có th l a ch năđ c nh ng ph n phù h p v i nhu c u mà h uănh ăkhôngă

g p tr ng i v s đòiăh i ki n th c t các ph nătr c.
Ch ngă 1:ă Gi i thi u chung, do TS. Ph mă Quangă D ngă vƠă ThS.ă Tr n Th Thu Huy n
vi t.ăCh ngănƠyăgi i thi u m t s ki n th c n n t ng chung g m: (1) Các khái ni m v d li u,
thông tin, tin h c, công ngh thông tin; (2) Các h th ng s dùng trong máy tính; (3) Mã hóa và
bi u di n thông tin trong máy tính; và (4) Các ng d ng c a công ngh thông tin.
Ch ngă 2:ă C u trúc máy tính, do TS. Ph mă Quangă D ngă biên so n.ă Ch ngă 2ă đ c p
đ n: (1) Ch căn ng,ăs ăđ t ch c, nguyên lý ho tăđ ng c a máy tính; (2) C u trúc và ch căn ngă
c a các thành ph năc b n c a máy tính, thu c 4 kh i ch căn ngăg m: b x lý trung tâm, b
nh , thi t b ngo i vi và liên k t h th ng.
Ch ngă 3:ă Ph n m m máy tính và h đi u hành, đ c vi t b i ThS. Ph m Th y Vân.
Quaăch ngănƠyăb năđ c có th hi uăđ c các v năđ v : (1) Khái ni m và phân lo i ph n m m
máy tính, quy trình phát tri n ph n m m; (2) Khái ni m, l ch s phát tri n h đi u hành, m t s
h đi u hành thông d ng cho máy tính và các thi t b diăđ ng.
Ch ngă4:ăM ng máy tính và Internet, do ThS. Phan Th Thu H ngăđ m nhi m.ăCh ngă
này gi i thi uăđ n b năđ c các ki n th c c ăb n v m ng máy tính và Internet bao g m: (1) Khái
ni m, các thành ph năc ăb n, các mô hình k t n i và giao th c m ng, phân lo i m ng máy tính;
(2) Các khái ni m, các d ch v ph bi nănh ăworldăwideăweb, tìm ki m,ăth ăđi n t ,ăl uătr đámă
mây.
Ch ngă5:ăC ăs d li u, do ThS. Hoàng Th Hà biên so n. Trongăch ngănƠyăb năđ c
có th n măđ c nh ng ki n th c v :ă(1)ăC ăs d li u: khái ni m, l i ích các m c th hi n c a
c ăs d li u, h c ăs d li u; (2) Khái ni m và ch căn ngăc a h qu n tr c ăs d li u; và (3)
Các câu l nh c a ngôn ng truy v n có c u trúc (SQL).
Ch ngă6:ăThu t toán và ngôn ng l p trình, đ c vi t b i ThS. Lê Th Nhung.ăCh ngă
này gi i thi u v i b năđ c: (1) Khái ni m, các tính ch t, các cách di năđ t thu t toán, thi t k
thu t toán và đánhăgiáăđ ph c t p; (2) Khái ni m v ngôn ng l p trình, trình biên d ch và trình
thông d ch.

iii

Ch ngă7:ăCácăv năđ xã h i c a công ngh thông tin; do ThS. Nguy năV năHoƠngăđ m
nhi m. Quaăch ngănƠyă b năđ c có th thu nh năđ c các ki n th c v : (1) An toàn thông tin
nh ăcácătƠiănguyênăcóăth b xâm ph m, các hình th c t năcôngăđ l y c p hay phá ho i thông
tin; (2) M t s đi u trong B lu t hình s v t i ph mătrongăl nhăv c tin h c; và (3) V năđ s
h u trí tu nói chung và s h u trí tu trong công ngh thông tin nói riêng.
Doă đơyă lƠă l nă đ u tiên vi t giáo trình Tin h că đ iă c ngă theoă h ng c i ti n nên ch c
ch n chúng tôi không th tránh kh i nh ng thi u sót. Nhóm tác gi mong nh năđ c nh ng ý
ki n góp ý t các b năđ căđ l n tái b n sau giáo trình s t tăh n.ăM i ý ki năđóngăgópăxinăg i v
đ a ch
Chúng tôi xin chân thành c mă n!
Hà N i, tháng 1 n m 2015
Nhóm tác gi

iv


M CL C
L IăNịIă

U............................................................................................................................. III

M CăL C ..................................................................................................................................... V
DANHăM CăCH ăVI TăT T............................................................................................... VIII
CH
NGă1.ăGI IăTHI UăCHUNG ........................................................................................... 1
1.1. M T S KHÁI NI M C B N .............................................................................................. 1
1.1.1.ăD ăli u ........................................................................................................................... 1
1.1.2. Thông tin ....................................................................................................................... 1
1.1.3.ăTinăh c ........................................................................................................................... 2
1.1.4.ăCôngăngh ăthôngătin ...................................................................................................... 3

1.2. CÁC H TH NG S VÀ CÁC PHÉP TOÁN DÙNG TRONG MÁY TÍNH .......................... 3
1.2.1. Cácăh ăth ngăs ............................................................................................................. 3
1.2.2.ăChuy năđ iăgi aăcácăh ăc ăs ........................................................................................ 4
1.2.3.ăCácăphépătoánăs ăh cătrênăh ă2 ...................................................................................... 6
1.3. BI U DI N VÀ MÃ HÓA THÔNG TIN ................................................................................. 8
1.3.1.ăBi uădi năthôngătinătrongămáyătínhăvƠăcácăđ năv ăthôngătin .......................................... 8
1.3.2.ăKháiăni măv ămưăhóa ..................................................................................................... 9
1.3.3.ăMưăhóaăt păkỦăt .......................................................................................................... 10
1.3.4.ăMưăhóaăs ănguyênăvƠăs ăth c ...................................................................................... 11
1.3.5.ăMưăhóaăd ăli uălogic .................................................................................................... 13
1.3.6.ăMưăhóaăhìnhă nhăt nh ................................................................................................... 13
1.3.7. Mã hóa âm thanh và phimă nh .................................................................................... 15
1.4. NG D NG C A CÔNG NGH THÔNG TIN.................................................................... 15
1.4.1.ăCácăbƠiătoánăkhoaăh căk ăthu t.................................................................................... 15
1.4.2.ăCácăbƠiătoánăqu nălỦ .................................................................................................... 16
1.4.3.ăT ăđ ngăhóa ................................................................................................................. 17
1.4.4.ăCôngătácăv năphòng ..................................................................................................... 17
1.4.5.ăGiáoăd c....................................................................................................................... 17
1.4.6.ăTh ngăm iăđi năt ..................................................................................................... 18
CH
NGă2. C UăTRỎCăMỄYăTệNH ..................................................................................... 19
2.1. GI I THI U ........................................................................................................................... 19
2.2. CH C N NG VÀ S
C U TRÚC C A MÁY TÍNH ................................................... 20
2.2.1.ăCh căn ngăc aămáyătính: ............................................................................................. 20
2.2.2.ăS ăđ ăc uătrúcăchungăc aămáyătính.............................................................................. 20
2.2.3.ăNguyênălỦăho tăđ ngăc aămáyătính .............................................................................. 21
2.3. CÁC THÀNH PH N C B N C A MÁY TÍNH ................................................................ 22
2.3.1.ăB ăx ălỦătrungătơm ....................................................................................................... 23
2.3.2.ăB ănh ......................................................................................................................... 26

v


2.3.3.ăThi tăb ăvƠo/ra ............................................................................................................. 35
2.3.4.ăLiênăk tăh ăth ng ........................................................................................................ 40
CH
NGă3. PH NăM MăMỄYăTệNHăVÀ H ă I UăHÀNH ............................................. 42
3.1. PH N M M MÁY TÍNH ...................................................................................................... 42
3.1.1.ăKháiăni măv ăph năm m ............................................................................................. 42
3.1.2.ăPhơnălo iăph năm m ................................................................................................... 43
3.1.3.ăQuyătrìnhăphátătri năph năm m ................................................................................... 45
3.1.4. Ph năm mămưăngu năđóngăvƠămưăngu năm .............................................................. 46
3.2. H
I U HÀNH.................................................................................................................... 47
3.2.1.ăKháiăni măh ăđi uăhƠnh .............................................................................................. 47
3.2.2.ăL chăs ăphátătri năvƠăphơnălo iăh ăđi uăhƠnh .............................................................. 48
3.2.3.ăM tăs ăh ăđi uăhƠnhăđi năhình.................................................................................... 51
3.2.4.ăQu nălỦăd ăli uătrênăb ănh ăngoƠi .............................................................................. 57
CH
NGă4. M NGăMỄYăTệNHăVÀăINTERNET ................................................................ 59
4.1. M NG MÁY TÍNH ............................................................................................................... 59
4.1.1.ăCácăthƠnhăph năc ăb năc aăm ngămáyătính ................................................................ 59
4.1.2.ăMôăhìnhăk tăn iăvƠăgiaoăth căm ng ............................................................................ 60
4.1.3.ăPhơnălo iăm ngămáyătính ............................................................................................ 62
4.2. INTERNET ............................................................................................................................ 63
4.2.1.ăM tăs ăkháiăni m ........................................................................................................ 63
4.2.2.ăK tăn iăInternet ........................................................................................................... 67
4.3. M T S D CH V C B N C A INTERNET .................................................................. 67
4.3.1. WWW (World Wide Web) ......................................................................................... 67

4.3.2.ăTìmăki m..................................................................................................................... 68
4.3.3.ăTh ăđi năt .................................................................................................................. 72
4.3.4.ăL uătr ăd ăli uăđámămơy ............................................................................................ 76
CH
NGă5. C ăS ăD ăLI U ................................................................................................. 80
5.1. C S D LI U ................................................................................................................... 80
5.1.1. Khái ni măc ăs ăd ăli u .............................................................................................. 80
5.1.2.ăCácăm căth ăhi năc aăc ăs ăd ăli u ............................................................................ 81
5.1.3.ăMôăhìnhăd ăli uăquanăh ............................................................................................. 83
5.1.4.ăH ăc ăs ăd ăli u .......................................................................................................... 85
5.1.5.ăL iăíchăc aăh ăc ăs ăd ăli u ........................................................................................ 85
5.2. H QU N TR C S D LI U .......................................................................................... 86
5.2.1.ăKháiăni m.................................................................................................................... 86
5.2.2.ăPhơnălo iăh ăqu nătr ăc ăs ăd ăli u ............................................................................. 87
5.2.3.ăCh căn ngăc ăb năc aăh ăqu nătr ăc ăs ăd ăli u ......................................................... 88
5.3. NGÔN NG TRUY V N SQL ............................................................................................. 88
5.3.1.ăCơuăl nhătruyăv năd ăli u............................................................................................ 89
5.3.2.ăCơuăl nhăc pănh tăd ăli u ........................................................................................... 99

vi


5.3.3.ăThêmăd ăli u ................................................................................................................ 99
5.3.4.ăXóaăd ăli u ................................................................................................................ 100
5.3.5.ăCácăhƠmăc aăSQL ...................................................................................................... 100
CH
NGă6. THU TăTOỄNăVÀăNGỌNăNG ăL PăTRỊNH .............................................. 103
6.1. PH NG PHÁP GI I QUY T V N
B NG MÁY TÍNH ........................................... 103
6.2. THU T TOÁN ..................................................................................................................... 103

6.2.1.ăKháiăni măthu tătoán ................................................................................................. 103
6.2.2.ăCácătínhăch tăc aăthu tătoán....................................................................................... 105
6.2.3.ăCáchădi năđ tăthu tătoán ............................................................................................ 106
6.2.4.ăThi tăk ăthu tătoán ..................................................................................................... 108
6.2.5.ă ăph căt păc aăthu tătoánăvƠăv năđ ăđánhăgiáăthu tătoán ........................................ 110
6.3. NGÔN NG L P TRÌNH .................................................................................................... 113
6.3.1.ăKháiăni măv ăngônăng ăl pătrình ............................................................................... 113
6.3.2.ăL chăs ăphátătri năc aăngônăng ăl pătrình .................................................................. 113
6.3.3.ăTrìnhăbiênăd chăvƠătrìnhăthôngăd ch ........................................................................... 117
6.3.4.ăCácăcôngăvi căc aăng iăl pătrình ............................................................................. 117
CH
NGă7. CỄCăV Nă ăXÃăH IăC AăCỌNGăNGH ăTHỌNGăTIN .......................... 122
7.1. CÁC TÀI NGUYÊN CÓ TH B XÂM PH M ................................................................... 122
7.1.1.ăN iădung thông tin ..................................................................................................... 122
7.1.2.ăTƠiănguyênăh ăt ngăcôngăngh ăthôngătin ................................................................... 122
7.1.3.ă nhădanhăng iădùng ............................................................................................... 122
7.2. CÁC HÌNH TH C T N CÔNG .......................................................................................... 123
7.2.1.ăT năd ngăcácăl ăh ngăph năm m ............................................................................... 123
7.2.2.ăS ăd ngăcácăph năm măđ căh i ................................................................................. 123
7.2.3.ăT năcôngăt ăch iăd chăv ........................................................................................... 127
7.2.4.ăL aăđ o ...................................................................................................................... 129
7.3. S H U TRÍ TU ................................................................................................................ 130
7.3.1.ăTƠiăs nătríătu ............................................................................................................. 130
7.3.2.ăQuy năs ăh uătríătu .................................................................................................. 130
7.3.3.ăLu tăs ăh uătríătu ...................................................................................................... 130
7.4. CÁC QUY NH, I U LU T V AN TOÀN THÔNG TIN VÀ S H U TRÍ TU ...... 132
7.4.1.ăCácăđi uătrongăB ălu tăhìnhăs .................................................................................. 132
7.4.2. i uătrongăNgh ăđ nhăChínhăph ............................................................................... 135
7.4.3.ăCácăđi uătrongăLu tăCôngăngh ăthông tin ................................................................. 137
TÀIăLI UăTHAMăKH O......................................................................................................... 140

vii


DANH M C CH

VI T T T

Ch vi t t t

T ti ng Anh

Ngh aăti ng Vi t

AAC

Advanced Audio Coding

Mã hóa âm thanh tiên ti n

ADSL

Asymmetric
Line

ALU

Arithmetic and Logic Unit

Digital

ng dây thuê bao s b tăđ i x ng

Subscriber

năv toán h c và logic, n m trong CPU

Advanced Micro Devices

Các vi thi t b tiên ti n,ă c ngă lƠă tênă c a
m t t pă đoƠnă phátă tri n các thi t b lo i
nƠyănh ăb vi x lý máy tính và các công
ngh liên quan

ARM

Advanced RISC Machine

M t lo i c u trúc vi x
RISC

ASCII

American Standard Code
Information Interchange

AMD

lý 32-bit ki u

for B ng mã chu n c a M dùngă đ traoă đ i
thông tin

ATA
Advanced Technology Attachment

Cách g i ng n g n c a Paralell ATA, là
m t chu n giao ti p k t n i gi a máy tính
và các đ aă c ng, đ aă quang trong máy
tính

Array Technology Inc.

Tên t pă đoƠnă đ c thành l pă n mă 1985,ă
chuyên s n xu t c căđ h a cho máy tính
cá nhơn.ă N mă 2006,ă ATIă đ c t pă đoƠnă
AMD mua l i.

BD

Bluray Disk

M t d ngăđ aăquangăchoăphépăghi/phátăl i
hình nh/âm thanh v i ch tăl ng cao

BIOS

Basic Input/Output System

H th ngăvƠo/raăc ăb n

CCFL

Cold-Cathode Fluorescent Lamp

èn hu nh quang cat t l nh

CD

Compact Disc

a CD (g n nh ), m t d ngăđ aăquang

CIDR

Classless Inter-Domain Routing

CISC

Complex Instruction Set Computer Ki n trúc t p l nh ph c t p
[Architecture]

ATI

CMOS

L

căđ đ a ch m i c a Internet

Công ngh bán d n kim lo iă bù,ă dùngă đ
ch t o các vi m ch tích h p

Complementary MetalậOxideậ
Semiconductor,

CMYK

H màu g mă4ămƠuăc ăs : Cyan, Magenta,
Yellow, Black

CNTT

Công ngh thông tin

CPU

Central Processing Unit

B x lý trung tâm
C ăs d li u

CSDL
CU

Control Unit

DBMS

Database Management System

năv đi u khi n, n m trong CPU
H qu n tr c ăs d li u

viii


Ch vi t t t
DDRSDRAM

T ti ng Anh
Double Data Rate SDRAM,

Ngh aăti ng Vi t
SDRAM có t căđ truy n d li u g păđôi

DIB

Device-Independent Bitmap

D ng bi u di n nh Bitmap mà không ph
thu c vào thi t b l uătr

Domain Name System,

H th ng tên mi n Internet, cho phép thi t
l păt ngă ng gi aăđ a ch IP và tên mi n

DRAM

Dynamic RAM

RAMăđ ng,ăđ
chính

DVD

Digital Video Disc, ho c Digital
aă videoă s , ho că đ aă đaă n ngă s , m t
Versatile Disc
d ngăđ aăquang

EEPROM

Electrically Erasable Programmable B nh ch đ c có th l p trình và xóa
ROM
b ngăđi n

DNS

ENIAC

Electronic Numerical
and Computer

Intergator

cădùngăđ ch t o b nh

Máy tính và b tích h p s đi n t , tên c a

chi că máyă tínhă đi n t đ u tiên trên th
gi iă(n mă1946)

End Of File

Tên c a ký t đ c bi tă đánhă d u k t thúc
t p tin

FSB

Front Side Bus

Tên bus bên trong CPU

GPL

General Public License

M tă đi u ki n áp d ng cho vi c s d ng
ph n m m ngu n m

HD (1)

High Definition

HD (2)

Hard Disk

EOF

rõ nét cao
aăc ng, ng m hi u là dùng công ngh t
tính. M t d ng
c ng khác dùng công
ngh flash là SSD ậ c ng th r n.
H qu n tr c ăs d li u

HQTCSDL
HTML
IDE (1)

Hypertext Markup Language

Ngôn ng đánhăd uăsiêuăv năb n

Integrated Drive Electronics

M t chu n k t n i khác gi a máy tính v i
các lo i đ aănêuătrên

Development Môiătr

IDE (2)

Integrated
Environment

IP

Internet Protocol

Giao th c m ng Internet

ISP

Internet Service Provider

Nhà cung c p d ch v Internet

KHKT

ng phát tri n tích h p

Khoa h c k thu t

LAN/ MAN/
WAN/ VAN

Local/ Metropolitan/ Wide/ Vast M ng c c b /ăđôăth / di n r ng / toàn c u
Area Network

LCD

Liquid Crystal Display

LED

Light-Emitting Diode

LPT

Line Printer Terminal

Màn hình tinh th l ng
i t phát sáng
Lo i c ngăsongăsongăđ k t n i v i máy in
theo dòng

ix


Ch vi t t t
MIPS

T ti ng Anh
Million Instructions per Second

Ngh aăti ng Vi t
S tri u l nh trên m t giây

MPEG

Moving Picture Experts Group

M tăđ nh d ng t p video

MS-DOS

Microsoft Disk Operating System

H đi uă hƠnhă h
Microsoft

NAT

Network Address Translation

Biên d chăđ a ch m ng

NCP

Network Control Protocol

Giao th căđi u khi n m ng

NIC

Network Interface Card

C c giao di n m ng

ODBMS

Object BDMS

H qu n tr c ăs d li uăh

OS

Operating System

H đi u hành

PC

Personal Computer

Máy tính cá nhân

RAM

Random Access Memory

B nh truy nh p ng u nhiên

RDBMS

Relational BDMS

H qu n tr c ăs d li u quan h

ngă đ aă c a hãng

ngăđ iăt

ng

H màu g mă 3ă mƠuă c ă s : Red, Green,
Blue

RGB
RISC

Reduced Instruction Set Computer Ki n trúc t p l nh t p l nh rút g n
[Architecture],

ROM

Read Only Memory

B nh ch choăphépăđ c

Serial ATA

M t chu n g n k t n i ti p,ă đ n i đ aă
c ng ho c đ aăquangăv i bo m ch ch

SDRAM

Synchronous DRAM

RAMă đ ng làm vi că đ
xungăđ ng h

SQL

Structured Query Language

Ngôn ng truy v n có c u trúc

SRAM

Static RAM

RAMă t nh,ă đ
cache

SSD

Solid State Drive

TCP/IP

Transmission Control
Internet Protocol

USB

Universal Serial Bus

Bus n i ti păđaăn ng,ălƠăm t chu n k t n i
các thi t b ngo i vi v i máy tính

Video Graphics Array

Tên c că đ h a video ho c c ng k t n i
máy tính v i màn hình ho c máy chi u
(projector)

SATA

VGA

că đ ng b

b i

că dùngă đ ch t o b nh

c ng th r n, dùng công ngh flash
Protocol/ Giao th că đi u khi n truy n d li u/giao
th c Internet

VXL

Vi x lý

XML

Ngôn ng đánhă d u có th m r ng, có
kh n ngă môă t nhi u lo i d li u khác
nhau, v i m căđíchăchínhălƠăđ năgi n hóa
vi c chia s d li u gi a các h th ng khác
nhau,ăđ c bi t là các h th ngăđ c k t n i
v i Internet

eXtensible Markup Language,

x

ng 1

Ch

GI I THI U CHUNG
Ch ng 1 gi i thi u nh ng ki n th c c b n và n n t ng nh t c a Tin h c. M c 1.1 nêu
nh ng khái ni m v d li u, thông tin, tin h c và công ngh thông tin. M c 1.2 trình bày v bi u
di n d li u trong máy tính, các h th ng s và chuy n đ i gi a các h c s . Các mã hóa m t s
d ng d li u thông d ng s đ c trình bày trong m c 1.3. Cu i cùng, m c 1.4 s gi i thi u
nh ng ng d ng c a công ngh thông tin trong các l nh v c đ i s ng.
1.1. M T S

KHÁI NI MăC ăB N

i v i chúng ta, quá trình hình thành trí tu b tăđ u t vi c thu nh n và x lý d li u r i
r c đ có thông tin, r i ki m nghi măthôngătinăđ có th v n d ng vào m căđíchăc th nƠoăđóăta
g i là tri th c. Trí tu là kh n ngăs d ng tri th c m t cách khôn ngoan nh mă đ tă đ c m c
đích. M t ví d c th v quáătrìnhătrênănh ăsau:
-

D li u:ăm a,ăn ng, râm, cao, th p, v a, bay, chu n chu n, tr i.
Thông tin: khi th y chu n chu n bay th p th ng th y m t lúc sau tr iăm a,ăbayăcaoă
v a ph i thì tr i râm mát, còn khi bay cao thì tr i n ng.
Tri th c: chu n chu n bay th p tr iăm a,ăbayăcaoătr i n ng, bay v a tr i râm.
Trí tu : khi th y chu n chu n bay th p thì ta c t qu năáoăđangăph i. Ví d đ nh cao
l i d ng th i ti t th i Tam Qu cănh ăChuăDuăl i d ngăgióăđánhăh a công tr n Xích
Bích,ăGiaăCátăL ng l i d ngăm aătuy t phá tr n xe thi t xa c a r Kh ng.

Trongă l nhă v c công ngh thông tin, máy tính tr giúpă conă ng i ch y u khơuă đ u
tiên, t d li uăđ n thông tin. Ph n này s gi i thi u t i b năđ c các khái ni m v d li u, thông
tin, tin h c và công ngh thông tin.
1.1.1. D li u
D ăli uă(Data) là nh ngăconăs ăho căd ăki năthu nătúy,ăr iăr cădo quanăsátăho căđoăđ mă
đ c, khôngăcóăng ăc nhăhayădi năgi i.ăD ăli uăsauăkhiăđ c t ăch c l iăvƠăx ălỦăs ăchoăra thông
tin.
Víăd :ăV iăm tăquy năsáchăthìăch ,ăhìnhă nhălƠăd ăli uăcònăn iădungăc aăquy năsáchălƠă
thôngătin.ă ăbi tăđ căn iădungăthìăph iăđ căsách.ăVi căđ căsáchăchínhălƠăx ălỦăd ăli u.
Trongăth căt ăd ăli uăcóăth ălƠ:
- V năb n:ăSách,ăbáo,ătruy n,ăcôngăv n...
- Cácălo iăs ăli u:ăS ăli uăth ngăkêăv ănhơnăs ,ăth iăti t,ăkhoătƠng...
- Ểmăthanh,ăhìnhă nh:ăTi ngănói,ăơmănh c,ăphimă nh,ătranhăv ...
1.1.2. Thông tin
Thông tin (Information) là m t khái ni m tr uăt ngăđ c th hi n qua các thông báo,
các bi u hi n..., đemăl i m t nh n th c ch quan cho m tăđ iăt ng nh n tin. Thông tin là d li u
đưăđ c x lỦăxong,ămangăỦăngh aărõărƠng.
T ngăt ănh ăd ăli u,ăthôngătinăcóăth ăt năt iăd iănhi uăhìnhăth căkhácănhauănh ăơmă
thanh,ăhìnhă nh,ăkỦăt ..., cóăth ăđ cănén,ăgi iănén,ămưăhóa,ăgi iămư và đ cătruy năt iăquaăcácă
môiătr ngăv tălỦăkhácănhauănh ăánhăsáng,ăsóngăơm,ăsóngăđi năt .

1


Víăd :ăKhiăchúngătaănóiăchuy nătr căti păv iănhau,ăthôngătinăđ căth ăhi năd iăd ngăơmă
thanhăvƠăđ cătruy năt iăquaămôiătr ngăsóngăơm.ăCònăkhiăchúngătaătraoăđ iăv iănhauăquaăđi nă
tho i,ăthôngătinăđ căbi uădi năd iăd ngăơmăthanhănh ngăđ cătruy năt iăquaămôiătr ngăsóngă
đi năt .
Tuyănhiên,ăgi aăd ăli uăvƠăthôngătinăkhôngăph iălúcănƠoăc ngăđ ngănh tăv iănhau.
Víăd :ăM tăs ăkíăhi uătrongăh ăđ măLaăMưămangăỦăngh aăthôngătinălƠăs ănh ngătrongăh ă

th ngăch ăLa-tinhăl iămangăỦăngh aălƠăch ăcái.
Cùngăm tăd ăli uănh ngătùyăthu căvƠoăđ iăt ngăti pănh năd ăli uăkhácănhauăl iăcóăth ă
choăraăkh iăl ngăvƠăch tăl ngăthôngătinăkhácănhau.
Víăd :ăCùngăm tătƠiăli uăcóăsinhăviênăhi uăđ că100%ănh ngăc ngăcóăsinhăviênăch ăhi uă
đ că50%,ăcóăsinhăviênăcóăth ăphátătri năliênăh ăđ căv iăcácăv năđ ăkhácănh ngăcóăsinhăviênăl iă
không...
Hìnhăth căv tălỦăc aăthôngătinăđ căg iălƠătínăhi u.ăGi aăthôngătinăvƠătínăhi uăkhôngăph iă
lúcănƠoăc ngăđ ngănh tăv iănhau.ăCùngăm tăthôngătinăcóăth ăđ căbi uădi năb iănhi uătínăhi uă
khác nhau và ng căl iăcùngăm tătínăhi uăcóăth ăbi uădi nănhi uăd ngăthôngătinăkhácănhau.
Víăd :ăCùngăm tăthôngătinăv ăch ăd năgiaoăthôngănh ngăcóăth ăđ căbi uădi năd iăcácă
tínăhi uăkhácănhauănh ălƠăđènătínăhi uăgiaoăthôngăhayălƠăch ăd năc aăc nhăsátăgiaoăthông... Hay
cùngătínăhi uălƠăg tăđ uătrongăt ngătr ngăh păkhácănhauăl iăbi uădi năthôngătinăkhácănhauătùyă
thu căvƠoăcơuăh i...
1.1.3. Tin h c
Thôngătinăn mătrongăd ăli u,ăx lỦăthôngătinăbaoăg mănhi uăquáătrìnhăx ălỦăd ăli uăđ ărútă
raăthôngătinăh uăíchăph căv ăconăng i.ăKhiăxưăh iăcƠngăphátătri năthìăkh iăl ngăthôngătin,ăd ă
li uăngƠyăcƠngănhi u và conăng iăkhôngăth ăx ălỦăthôngătinăm tăcáchăth ăcôngăđ cămƠăc năt iă
s ăh ătr ăc aămáyămócăđ ăx ălỦăthôngătinăm tăcáchăt ăđ ng.ăTr căyêuăc uăđóăc aăconăng i,ă
m tăngƠnhăkhoaăh căm iăđưăraăđ i,ăđóălƠăTinăh c.
Tin h c (Informatics) là m t ngành khoa h c chuyên nghiên c u các ph
ngh và các k thu t x lý thông tin m t cách t đ ng.

ng pháp, công

Hayănóiăm tăcáchăkhác:ăTinăh c lƠăm tăngƠnhăkhoaăh căchuyênănghiênăc uăv ăkh ăn ngă
l uătr ,ătruy năt iăvƠăx ălỦăthôngătin.ă i uănƠyăđưăđ căth ăhi nărõăquaăquáătrìnhăhìnhăthƠnhăvƠă
phátătri năc aăngƠnhătinăh c.ăTr căđơy,ănh ngăthi tăb ăl uătr ch aăđaăd ng cóădungăl ngănh ă
v iădungăl ngătínhătheoăMegabyte, Gigabyte đ căthayăth ăd năb iăcácăthi tăb ăl uătr ăđaăd ng,ă
g nănh ăh nănh ngăcóădungăl ngăl uătr ăl năh năr tănhi u, tính theo Terabyte;
ngătruy nă

thôngătinăcóăt căđ ăth păd n đ c thay th b iăđ ngătruy năt căđ ăcao,ăkhôngădơy; Nh ngăb ăviă
x ălỦăcóăt căđ ăth păd năđ căthayăth ăb iănh ngăb ăviăx ălỦăt căđ ăcao,ăb ăđaăx ălỦ...
S năph mămƠătinăh căphátăminhăraăđ ăgiúpăconăng
tính hay máy tính (computer).

iăx ălỦăthôngătinăt ăđ ngălƠămáyăviă

T ă"tinăh c"ăđưăđ căd chăt t ăinformatique trong ti ngăPháp.ăT informatics trong ti ngă
Anh c ngăb tăngu năt ăt ăti ngăPhápănƠy,ănh ngătheoăth iăgian informatics đưămangăngh aăkhácă
d nă v iă ngh aă bană đ u.ă NgƠyă nay,ă thu tă ng ă ti ngă Anhă t ngă đ ngă v i informatique
là computer science, ngh a là ắkhoaăh cămáyătínhẰ. Thu tăng ănƠyăđ căs ăd ngăr tăr ngărưiătrênă
th ăgi i và đaăs ăcácătr ngăđ iăh că ăn căngoƠiăs ăd ngăc măt ăComputer Science đ ăđ tătênă
cho khoa chuyên môn.

2


Khoaăh cămáyătính lƠăngƠnhănghiênăc uăcácăc ăs ălỦăthuy tăv thông tin và tính toán cùng
s ăth căhi năvƠă ngăd ngăc aăchúngătrongăcácăh ăth ng máy tính.ăKhoaăh cămáyătínhăg mănhi uă
ngƠnhăh p;ăm tăs ăngƠnhăt pătrungăvƠoăcácă ngăd ngăth căti năc ăth ăch ngăh nănh đ ăh aămáyă
tính,ătrongăkhiăm tăs ăngƠnhăkhácăl iăt pătrungănghiênăc uăđ nătínhăch tăc ăb năc aăcácăbƠiătoánă
tínhătoánănh lỦăthuy tăđ ăph căt pătínhătoán.ăNgoƠiăraăcònăcóănh ngăngƠnhăkhácănghiênăc uăcácă
v nă đ ă trongă vi că th că thiă cácă ph ngă phápă tínhă toán.ă Víă d ,ă ngƠnh lỦă thuy tă ngônă ng ă l pă
trình nghiênă c uă nh ngă ph ngă th că môă t ă cáchă tínhă toánă khácă nhau,ă trongă khiă ngƠnh l pă
trình nghiênăc uăcáchăs ăd ngăcác ngônăng ăl pătrình và các h ăth ngăph căt p và ngành t ngă
tácă ng i-máy t pă trungă vƠoă nh ngă tháchă th că trongă vi că lƠmă choă máyă tínhă vƠă côngă vi că tínhă
toánăh uăích và d ăs ăd ngăđ iăv iăm iăng iădùng. (trích t wikipedia)
1.1.4. Công ngh thông tin
Thu t ng Công ngh thông tin (Information Technology) mangăỦăngh aăv khía c nh k
thu t, công ngh h nălƠăkhía c nh khoa h c. Vi t Nam, thu t ng nƠyăđ c s d ng r ng rãi,

d gây nh m l n là ắCôngăngh thôngătinẰămangăngh aăr ngăh năắKhoaăh cămáyătínhẰ.
Lu tăCôngăngh ăthôngătinădoăQu căh iăn căC ngăhòaăXHCNăVi tăNamăbanăhƠnhăngƠyă
29/6/2006 có đ aă raă kháiă ni m:ă ắCông ngh thông tin là t p h p các ph ng pháp khoa h c,
công ngh và công c k thu t hi n đ i đ s n xu t, truy n đ a, thu th p, x lý, l u tr và trao
đ i thông tin s Ằ.
ăđơy,ăthôngătinăs ălƠăthôngătinăđ căt oăl păb ngăph ngăphápădùngătínăhi uăs . Tr că
đơy,ă khiă mu nă g iă th ă ng iă taă th ngă dùngă ph ngă phápă chuy nă th ă tayă nh ngă gi ă đơyă đưă
đ că thayă th ă b ngă th ă đi nă t .ă V iă kh iă l ngă l nă côngă v nă gi yă t ă trongă cácă c ă quan,ă xíă
nghi p,ătr ngăh c... vi căl uătr ăs ătr ănênăđ năgi năvƠăg nănh ăh n.ă
1.2. CÁC H TH NG S

VÀ CÁC PHÉP TOÁN DÙNG TRONG MÁY TÍNH

Trong máy tính có s d ng 3 h th ng s là h c ăs 10 (g i t t là h 10), h c ăs 2 và
h c ăs 16.ăTrongăđó,ăh 2 là h c tălõiăđ c b vi x lý s d ngăđ tính toán, x lý (ta s xét k
h nă m c 1.3). Trong m c này s gi i thi u các n i dung v 3 h th ng s và chuy năđ i gi a
chúng, các phép toán s h c trên h 2 và các phép toán logic.
1.2.1. Các h th ng s
a. H c s 10 (H th p phân - Decimal Numeral System)
H ă10ălƠăh ăđ măđ căs ăd ngăđ ăđ măvƠătínhătoánătrongăđ iăs ngăhƠngăngƠy. H ă10ăs ă
d ngă 10ă kỦă hi u s ă 0,ă 1,ă 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 đ ă bi uă di nă cácă s . Cácă ch ngă trìnhă máyă tính
th ngăchoăphépăng iădùngănh păvƠoăcácăs ăh ă10,ăxu tăk tăqu ă ăh ă10,ănh ngăquáătrìnhătínhă
toánătrungăgiană ăbênătrongălƠăcácăs ăh ă2.
KhiălƠmăvi căv iănhi uăh ăth ngăs khácănhau,ăđ ăphơnăbi tăm tăs ăvi tătrongăh ăc ăs
nƠyăv iăm tăs ăvi tătrongăh ăc s khác ng iătaăth ngăvi tăkèmătheoăch ăs ăcóăgiáătr ăb ngăc ă
s ăc aăh ăđ m.
Víăd :ă209210; 789,1210; 12A16; 101102
M tăs ăh ă10ăcó th ăbi uădi nă ăd ngăkhaiătri nătheo c s ă10.ăVíăd :
8623,5610 = 8103 + 6102 + 2101 + 3100 + 510-1 + 610-2
Trongăđó:

-

8,ă6,ă2,ă3,ă5,ă6ălƠăcácăch ăs ăthƠnhăph năc aăs ă8623,56

3


-

10ălƠăc ăs c aăh

-

S ăm ăt ngă ngăv iăv ătríăc aăch ăs ăthƠnhăph n:ăb ngă0ăv iăch ăs ăph nănguyênă
nh ănh t,ăt ngăd năv ăphíaătrái (1, 2, 3...),ăgi măd năv ăphíaăph i (-1, -2...).

T ă h ă c ă s ă 10ă taă t ngă quátă hóaă choă h ă c s ă a (a  2). S ă h ă a cóă cácă ch ă s ă lƠă bi,
Na = bnbn-1ầb1b0,b-1b-2ầb-m cóăth ăbi uădi nătheoăc ăs ăaănh ăsau:
Na = bnan + bn-1an-1 + ầ + b1a1 + b0a0 + b-1a-1+ b-2a-2 + ầ + b-ma-m
Giáătr ăc aăt ngă ăv ăph iătrongăcôngăth că(1.1)ăđ
(1.1)ăs ăđ căs ăd ngăđ ăchuy năđ iăs ăh ăaăsangăh ă10.

(1.1)

căg iălƠăgiáătr ăc aăs ăNa.ăCôngăth că

b. H c s 2 (H nh phân - Binary Numeral System)
- H ă2ăhayăh ănh phân ch ăs ăd ngă2ăkỦăhi uăs ălà 0 và 1 đ ăbi uădi năcácăs .
c ăs ăc ăs ăc aămáyătính.ăMáyătínhăch ăl uătr ăvƠăx ălỦăcácăd ăli uă ăd ngăs ănh ăphơn.

ơyălƠăh ă

- Cóăth ăbi uădi năm tăs ătrongăh ă2ăraăthƠnhăt ngăcácăh ăs ănhơnătheoăquyăt cănêuă ăph nă
trên:
Víăd :ăă100112 = 124 + 023 + 022 + 121 + 120 = 1910
c. H c s 16 (Hexadecimal Numeral System)
- H ă16 s ăd ngă16 kỦăhi uăđ ăbi uădi năcácăs : 10ăkỦăhi uăs ăt ă0, 1..., 9 đ ăbi uădi năcácă
giáătr ăt ă0 đ nă9 và 6ăkỦăhi uăch ăA,ăB,ăC,ăD,ăE,ăFăđ ăbi uădi năcácăgiáătr ăt ă10 đ n 15.
- H ă16ăđ cădùngăđ ăđánhăđ aăch ăcácăôănh ,ăđ aăch ăv tălỦăc aăcácămáyătínhătrongăm ngă
(đ aăch ăMAC),ăđ aăch ăc aăcácăc ngăvƠo-raătrongămáyătính.ăCácăđ aăch ănƠyăhi năth ăchoăng iă
dùngă ăd ngăs ăh ă16ămƠăkhôngăph iăh ă2ăvìălỦădoălƠmăchoăđ aăch ăng năg năh n,ăd ănh ,ăd ăs ă
d ngăh n.
- Cóăth ăbi uădi năm tăs ătrongăh 16ăraăthƠnhăt ngăcácăh ăs ănhơn v iăl yăth aăc aăc ăs .
Víăd :ăă12A16 = 1162 + 2161 + A160 = 29810
1.2.2. Chuy năđ i gi a các h c ăs
a. Chuy n t h a sang h 10
Quy t c:ăMu năchuy năm tăs ăh ăa (2ăho că16) sangăh ă10ătaăđemătri năkhaiăs ătrongăh ăa
raăthƠnhăt ngăcácăh ăs ănhơn v iă l yăth aăc aăc ăs ,ăkhiăđóătaăs ăđ căbi uăth cătrongăh ă10.ă
Tínhăgiáătr ăc aăbi uăth căđóătaăs ăđ căs ăt ngă ngătrongăh ă10.
Víăd :
1101012 = 125 + 124 + 023 + 122 + 021 + 120 = 32 + 16 + 4 + 1 = 5310
10F16 = 1162 + 0161 + F160 = 256 + 15160 = 256 + 15 = 27110
b. Chuy n t h 10 sang h a
Taăch ăxétătr

ngăh păchuy năs ănguyênăh ă10ăsangăh ăa.

*ăQuyăt c:ă em s ăh ă10ăchiaănguyênăliênăti păchoăc ăs ăa choăt iăkhiăth ngăb ngă0 thì
d ngăl i, v i m iăphépăchiaătaănh năđ căm tăs ăd . L yă cácăs ăd ăc aăphépăchiaătheoăth ăt ă
ng căl iătaăđ căs ătrongăh ăa (s ăd ăc aăphépăchiaăcu iăcùngălƠăch ăs ăcóătr ngăs ăl nănh t,ă

ch ăs ăđ uătiên bên trái).

4


Víăd ă1:ă

iăs ă3410 sangăh ă2,ătaăth căhi năcácăphép chia nh sau:
34

2

0

17

2

1

8

2
4

0

2
2

0

2
1

0
1

2
0

K t qu là 3410 = 1000102
Víăd ă2:ă

iăs ă17210 sangăh ă16
172

16

12

10

16

10

0

K t qu là 17210 = AC16 (10 ng v i A, 12 ng v i C)

c. Chuy n t h 2 sang h 16
B ng 1.1. M

H ă10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

i sáu s đ u tiên trong 3 h c ăs

H ă2
0000
0001
0010
0011
0100
0101

0110
0111
1000
1001
1010
1011
1100
1101
1110
1111

H ă16
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F

Nh n xét:ăT ăb ngătrênătaăth yăkhiăh ă16ădùngăđ năch ăs ăl nănh tăthìăh ă2ăph iădùngăđ nă

4ăch ăs .ăVì 16 = 24,ăm iăch ăs ăh ă16ăs ăt ngăđ ngăv iă4ăch ăs ăh ă2.
Quy t c: ăchuy năm tăs ăt ăh ă2ăsangăh ă16ătaănhómăthƠnhăcácănhómă4ăch ăs ăh ă2ăt ă
ph iăquaătrái,ăsauăđóăchuy năt ngănhómă4ăch ăs ăh ă2ăthƠnhăcácăch ăs ăh ă16.

5


Víăd :ă110 1100 10112 = ?16
0110 1100 1011 => 6CB16
d. Chuy n t h 16 sang h 2
Quy t c: chuy năt ngăch ăs ăh ă16ăthƠnhă4ăch ăs ăh ă2.
Víăd :ă9C0A16 = ?2 = 1001 1100 0000 10102
1.2.3. Các phép toán s h c trên h 2
a. Phép c ng
B ngăc ngăhaiăbit:
A

B

T ng
(Sum, S)

S ănh
(Carry, C)

0

0

0

0

0

1

1

0

1

0

1

0

1

1

0

1

Cáchăth căth căhi năphépăc ngăhaiăs ăh ă2ă th ăcông: Th căhi năc ngănh ătrongăh ă10,ă
c ngăt ngăc tăbităt ăph iăquaătrái,ăcóănh ăsangăc tăbităcaoăh n.
Víăd :

C

1 1

A

0 1 0 1 1

B

1 0 0 1 1

A+B 1 1 1 1 0
Trongămáyătính,ăphépăc ngăhaiăbităđ
A
+
B

căth căhi năb ngăm chăc ngănh ăsau:
S
C

b. Phép tr
Trongăk ăthu t máyătính,ăđ ăt năd ngăcácăm chăc ngăđưăcóăs năng iătaăth căhi năphépă
tr ăthông qua phépăc ng vƠăphépăl yăs ăđ i:ăc ngăs ăb ătr ăv iăs ăđ iăc aăs ătr .ă
A - B = A + (-B)
V năđ ăđ tăraălƠăph iăcóăcáchăbi uădi năs ăơmătrongăh ă2 trong máy tính đ ăcácăphép tính
toánăv năchoăk tăqu ăđúng.ăCáchăbi uădi năs ănguyênăvƠăs ăth că(d ng,ăơm)ăs ăđ cătrìnhăbƠyă ă
m că1.3.
c. Phép nhân và phép chia

Trong máy tính, phép nhân và phép chiaăđ căth căhi năquaăphépăc ng,ăphépătr ăvƠăphépă
d chăbit. ăm căđ iăc ng,ăchúngătaăkhôngăxétăsơuăh năhaiăphépătoánănƠyă ăđơy.

6


1.2.4. Các phép toán logic
NgoƠiăvi căh ătr ăcácăphépătoánăs ăh c,ămáyătínhăc ngăph iăh ătr ăcácăphépătoánălogică
nh ăNOT,ăAND,ăORăvìă s ăc năthi tă c aă chúng.ă Taăhayăph iă lƠmăvi căv iăcácăphépătoánălogică
trongăb ngătínhăExcelăhayătrongăkhiăl pătrình.ăVíăd ăv iăngônăng ăl pătrìnhăPascal,ăđ ăki mătraă
m tăbi năx cóăn mătrongăkho ngă[7,8)ăhayăkhông,ăn uăđúngăthìăvi tădòngăắ i măBẰ:
If (x>=7) and (x<8) then
Writeln(“Diem B”);

Giáătr ălogicăbi uădi năm tătrongăhaiătr ngătháiăđ iăl pălƠăđúng/sai,ăcó/không.ăTrongăđ iăs ă
logicăgiáătr ăđúngăđ căg iălƠăTRUE,ăgiáătr ăsaiăđ căg iălƠăFALSE.ăCácăphépătoánălogicătácăđ ngă
trênăcácăgiáătr ălogicăTRUE,ăFALSEăg măcó:
a. Phép toán NOT (ph đ nh hay đ o)
B ngăchơnălỦ:
X

NOT X

FALSE

TRUE

TRUE

FALSE

b. Phép toán AND (và)
B ngăchơnălỦ:
X

Y

X AND Y

FALSE

FALSE

FALSE

FALSE

TRUE

FALSE

TRUE

FALSE

FALSE

TRUE

TRUE

TRUE

Nh n xét: PhépătoánăANDăch ăchoăk tăqu ăắđúngẰăkhiăc ăhaiătoánăh ngăđ uăắđúngẰ.
c. Toán t OR (ho c)
B ngăchơnălý:
X

Y

X OR Y

FALSE

FALSE

FALSE

FALSE

TRUE

TRUE

TRUE

FALSE

TRUE

TRUE

TRUE

TRUE

Nh n xét: PhépătoánăORăch ăchoăk tăqu ăắsaiẰăkhiăc ăhaiătoánăh ngăđ uăắsaiẰ.
d. Toán t XOR (eXclusive OR, ho c lo i tr )
B ngăchơnălỦ:

7


X

Y

X XOR Y

FALSE

FALSE

FALSE

FALSE

TRUE

TRUE

TRUE

FALSE

TRUE

TRUE

TRUE

FALSE

Nh n xét: PhépătoánăXORăchoăk tăqu ăắđúngẰăkhiăhaiătoánăh ngăkhácănhau,ăchoăk tăqu ă
ắsaiẰăkhiăhaiătoánăh ngăgi ngănhau.
e. Bi u th c logic và th t

u tiên các phép toán

- Bi uăth călogic là s ăk tăh păcác giáătr ălogicăb ngăcácăphépătoánălogicăđ ăt oăraăm tăgiáă
tr ălogicăm i. M iăbi uăth călogicăcóăk tăqu ălƠăm tăgiáătr ăho căđúngă(TRUE)ăho căsaiă(FALSE).
- N uătrongăbi uăth călogicăcóăch aănhi uăphépătoánălogicăthìăcácăphépătoánălogicăđ că
th căhi nătheoăth ăt ă u tiên sau: NOT  AND  OR, XOR (ORăvƠăXORăcùngăm că uătiên).ă
Cácăphépătoánăcùngăm că uătiênăđ căth căhi năt ătráiăquaăph i.
Ví d :
(Các SV có h ăkh uăHƠăN i)ăANDăNOTă(CácăSVădơnăt căKinh)
Trongăvíăd ănƠyăc nă uătiênăth căhi năphépăNOTătr

căr iăm iăth căhi năphépăAND.

1.3. BI U DI N VÀ MÃ HÓA THÔNG TIN
1.3.1. Bi u di năthôngătinătrongămáyătínhăvƠăcácăđ năv thông tin
a. Bi u di n thông tin trong máy tính
Nh ăđưăđ ăc pă ăm că1.1,ăd ăli uăth căcóăth ăt năt iă ănhi uăd ngăkhácănhau:ăd ngăs ă(s ă
nguyên,ăs ăth c)ăho căphiăs ă(ch ăvi t,ăơmăthanh,ăhìnhă nh).ăTuyănhiên,ămáyătínhăch ăx ălỦăđ că
d ăli uă ăd ngăs ănh ăphơnă(h ăc ăs ă2).ăDoăv y,ăd ăli uăth căb tăk ă ăd ngănƠoămu năđ aăvƠoă
máy tính đ ăl uătr ,ăx ălỦ,ăhayătruy năt iăc năph iăđ cămã hóa (s hóa thƠnhăs ănh ăphơn). Sau
khiăx ălỦ,ăd ăli uăk tăqu ăs ăđ căkhôiăph căl iă ăd ngăd ăhi u,ăd ăc mănh năđ iăv iăconăng i.
S ăd ătrongămáyătínhăch ădùngăđ căs ănh ăphơnăđ ăbi uădi năthôngătinălƠăvìăcácălinhăki nă
vƠăv tăli uăđi năt ădùngăđ ăch ăt oăb ănh ătrongăc aămáy tính (flip-flop,ăt ăđi n)ăch ăcóăhaiătr ngă
thái đ iăl pă(víăd ănh có đi n ho c không có đi n),ăt ngă ngăđ căbi uădi nălƠă1ăvƠă0.
b. Các đ n v thông tin
Trongăkhoaăh cămáyătính,ăm iăch ăs ănh ăphơnăđ căg iălƠăm tăbită(vi tăt tăc aăt ăti ngă
AnhălƠăBInaryădigiT).ăM iăôănh ătrongămáyătínhăl uătr ăđ căm tăbit.ăB năthơnăm iăôănh ăđóă
cònăđ căg iălƠăm tăbit.ăCácăbităđ căđánhăs ăth ăt ăb tăđ uăt ă0.
M tănhómă8ăbităb tăđ uăt ăbităth ă8iă(iă≥ă0,ănguyên)ăđ căg iălƠăm t byte.ăCácăbyteăđ că
đánhăđ aăch ăb tăđ uăt ă0.ăByteă0ăg măcácăbităt ă0ăđ nă7,ăbyteă1ăg măcácăbităt ă8ăđ nă15... M tă
đ năv ăn aăc ngăhayăđ căs ăd ngălƠăwordă(t ănh ).ăM tăwordăg mă2,ă4,ăhayă8ăbyteătùyăthu că
vƠoăb ăviăx ălỦă(CPU)ăc ăth ăcóăth ăx ălỦăm iăl năđ căbaoănhiêuăbyte.
Cácăđ n v ăb iăc aăbyteăhayăđ

căs ăd ngăvƠăcáchăquyăđ iănh ăsau:

1 Kilobyte (1 KB) = 210 byte = 1024 byte
1 Megabyte (1 MB) = 210 KB = 220 byte = 1.048.576 byte

8


1 Gigabyte (1 GB) = 210 MB = 220 KB = 230 byte

1 Terabyte (1 TB) = 210 GB = 220 MB = 230 KB = 240 byte
1.3.2. Khái ni m v mã hóa
Mưăhóaăthôngătinătrongămáyătínhăth căch tălƠăs ăhóaăd ăli u thƠnhăcácăchu iăs ănh ăphơnă
(hình 1.1) theoănh ngăquyă căchungăđ ăcác máyătínhăcóăth ăl uătr ,ăx ălỦ vƠătraoăđ iăthôngătină
v iănhau.

Hình 1.1. S ăđ s hóa d li u

Trongă máyă tínhă ng iă taă dùngă cácă s ă nh ă phơnă cóă đ ă dƠiă (s ă bit)ă c ă đ nhă đ ă bi uă di nă
thôngătin.ăCácăs ănh ăphơnănƠyăđ c g iălƠăt ămư.ăV iăđ ădƠiăt ămưălƠăn,ătaăcóăth ăbi uădi năđ că
2n thông tin khác nhau.
Víăd :ă
đ

- N uădùngă1ăbyteă(8ăbit)ăđ ăbi uădi năcácăs ănguyênăkhôngăd uăthìătaăcóăth ăbi uădi nă
că28 =ă256ăs ăcóăgiáătr ăt ă0ăđ nă255ănh ăsau:
T ămư

S ănguyên

0000 0000

0

0000 0001

1

0000 0010

2

ầ

ầ.

1111 1111

255

- N uădùngă1ăbyteăđ ăbi uădi năcácăkỦăt ă(ch ăcái,ăch ăs ăth păphơn,ăcácăd uăch măcâu,
cácăkỦăhi uăphépătoán...)ăthìăcóăth ăbi uădi năđ că28 =ă256ăkỦăt ăkhácănhau.
Cáchămưăhóaăcácălo iăd ăli uăđ cătuơnătheoănh ngăchu năchungăđ ăcácămáyătính cóăth ă
ắhi uẰăđ cănhauăkhiătraoăđ i,ăx ălỦăthôngătin.
- CácăkỦăt : mưăhóaătheoăb ngămưăASCIIăho c Unicode
- Cácăs ănguyên:ămưăhóaătheoăm tăs ăchu năquyă c
- Cácăs ăth c:ămưăhóaătheoăs ăd uăph yăđ ng
- D ă li uă nh,ă ơmă thanh,ă phim:ă mưă hóaă r iă r că thƠnhă cácă maă tr nă s ă th că bi uă di n
c ngăđ ăsáng,ăt năs ăơm.
Cơuăh iăđ tăraălƠălƠmăsaoămáyătínhăphơnăbi tăđ căchu iăs ănh ăphơnănƠo ngăv iăd ăli uă
d ngăs ,ăchu iănƠoă ngăv iăd ngăkỦăt ... Ví d ăv iăm tăchu iă8ăbită0100ă0001,ăkhiănƠoăthìămáyă
tínhăc năhi uăđóălƠăbi uădi năc aăs ă6510,ăkhiănƠoăc năhi uălƠăbi uădi năc aăkỦăt ăằA’?ă ăth că
hi năđ căđi uănƠy,ăb ngăcách nƠoăđóăcácăch ngătrìnhămáyătínhăho căng iăs ăd ng ph iăkhaiă

9


báoăki u vƠăc uătrúc d ăli uăc aăcácăthƠnhăph nătrongăch ngătrình đ ăh ăđi uăhƠnhăghiănh ăvƠoă
cácăvùngănh ăthíchăh păcóăđ aăch vƠăkíchăth c xácăđ nh.ăVíăd ,ăv iăfileă nhăthìăcácăthôngătinăđó
đ căch ngătrìnhăt oă nhăs ăl uă ăđ uăfile. V iăcácăngônăng ăl pătrình,ăng iăl pătrìnhăs ăkhaiă

báoăcácăh ng,ăbi năquaăcácăcơuăl nh.ăTaăl yăvíăd ătrongăngônăng ăPascalănh ăsau:
Var

ch: char;
st: string;
i: byte;
j: shortint;
k1: word;
k2: integer;
m: longint;
r: real;
t: double;

{bi
{bi
{bi
{bi
{bi
{bi
{bi
{bi
{bi

n
n
n
n
n
n
n

n
n

ch có ki u ký t }
st có ki u chu i ký t }
i có ki u s nguyên không d u 8 bit}
j có ki u s nguyên có d u 8 bit}
k1 có ki u s nguyên không d u 16 bit}
k2 có ki u s nguyên có d u 16 bit}
m có ki u s nguyên có d u 32 bit}
r có ki u s th c 6 byte}
t có ki u s th c 8 byte}

Cácăm căconăti pătheoăs ătrìnhăbƠyăvi cămưăhóaăcácălo iăd ăli uăthôngăd ngăg m:ăkỦăt ,ă
s ănguyên,ăs ăth c,ă nhăt nh,ăơmăthanhăvƠăphimă nh.
1.3.3. Mã hóa t p ký t
V ănguyênăt c,ăm iăqu căgiaăđ uăcóăth ăt ăthi tăk ăm tăb ngămưăriêngăđ ăbi uădi năcácăkỦă
t ăc aăn cămình.ăN uălƠmănh ăv yăthìăcácămáyătínhăvƠăth măchíăcácăb ăph năc aăcùngăm tămáyă
tínhăs ăkhôngăhi uănhauăkhiăk tăn iăv iănhau.ăB iăv y,ăcácăn căph iăquyăđ nhădùngăchungăm tă
b ngămưăđ ăbi uădi năkỦăt ,ăb ngămưănƠyăđ căg iălƠăb ngămưăchu n.ăTrongăth căt ăcóănhi uă
b ngă mưă chu nă nh ngă đ că s ă d ngă ph ă bi nă nh tă trênă máyă tínhă hi nă nayă lƠă b ngă mưă ASCIIă
(America Standard Code for Information Interchange)ăvƠăb ngămưăUnicode.
B ngămưăASCIIăcóă256ăt ămưă8ăbit,ăbi uădi nă256ăkỦăt ăkhácănhau.ăB ngămưăASCIIăđ că
chiaăthƠnhăph nătiêuăchu nă(g măcácăt ămưăcóăgiáătr ătrongăh ă10ăt ă0ăđ nă127)ăvƠăph năm ăr ngă
(cóămưăt ă128ăđ nă255).ăCácămáyătínhătrênăth ăgi iăcóăb ngămưăASCIIătiêuăchu năgi ngănhau,ă
ph năm ăr ngăcóăth ăkhácănhauăvìăđ cădùngăđ ăbi uădi năcácăkỦăt ăc aăriêngăt ngăn c.
B ng 1.2. B ng mã ASCII tiêu chu n

Các bit th p

Các bit cao

`
Víă d :ă kỦă t ă ằA’ă đ că mưă hóaă thƠnhă 0100ă 0001ă (= 6510).ă Khiă taă nă Shift+Aă trênă bƠn
phím,ăm tăxungăđi nătruy năđ năb ăx ălỦămáyătínhăcóăd ngăt ngă ngălƠ:

10


1
0

1
0

0

0

0

0

T iăcácăchuăk ăcóăm căđi năth ăth p,ăôănh ăt ngă ngăs ăđ căghiăbită0;ăcácăôănh ăt ngă
ngăv iăcácăchuăk ăcóăm căđi năth ăcaoăs ăđ căghiăbită1.ăMáyătínhăx ălỦăchu iănh ăphơnăđóăr iă
ắv ẰălênămƠnăhìnhăkỦăt ăằA’.
Doăb ngămưăASCIIăm ăr ngăc aăcácăn cătrênăth ăgi iăkhácănhauănênăkhiăg iăm tăv nă
b năt ăn cănƠyăsangăn căkhácăthìăv năb năkhôngăhi năth ăđúng.ăB iăv y,ăc ăth ăgi iăl iăth ngă
nh tădùngăchungăm tăb ngămưătrongăđóăbi uădi năđ căt tăc ăkỦăt ăc aăcácăn c,ăb ngămưănƠyă
đ căg iălƠăb ngămưăUnicode.ăB ngămưăUnicodeăcóă65536ă(= 216) t ămưă16ăbit.ă128ăt ămưăđ uă

tiênăc aăUnicodeămưăhóaăgi ngăv iăASCII.
1.3.4. Mã hóa s nguyên và s th c
đ

Khiătaănh păvƠoăcácăs h ă10,ămáyătínhăc ngăph iătínhătoánă ăh ă2. S ănguyênăvƠăs ăth că
căbi uădi nătrongămáyătínhătheoăcácăchu năkhácănhau.

a. S nguyên
Máyătínhă cóăth ădùngă8ă bit,ă16ăbităho că32ăbităđ ăbi uădi năm tăs ănguyên,ăcƠngădùngă
nhi uăbităthìăbi uădi năđ căs ănguyênăcƠngăl n. V iă32ăbit,ămáyătínhăcóăth ăbi uădi năđ căcác
s ă nguyênă trong đo nă [-2.147.483.648, 2.147.483.647].ăMu năbi uădi n,ătínhătoánăđ căv iă s ă
nguyên v tăraăngoƠiăkho ngănƠy,ătaăph iădùngăcáchăbi uădi năc aăs ăth c.
Cóă2ălo iăs ănguyênăbi uădi nătrong máy tính:
-

S ănguyênăkhôngăd u:ăcácăs ănguyênăl năh năho căb ngă0.

-

S ănguyênăcóăd u:ăg măs ă0ăvƠăcácăs ănguyênăơm,ăs ănguyênăd

ng.

Sauăđơy,ătaăxétăcáchămưăhóaăv iăs ănguyênăkhôngăd uăvƠăcóăd uă8ăbit.ăS ănguyênă16ăbită
vƠă32ăbităđ căsuyăraăt ngăt .
 S nguyên không d u 8 bit
V iăs ăkhôngăd u, máyătínhădùngăc ă8ăbităđ ăbi uădi năđ ăl n,ăcóăth ăbi uădi năđ
256ăs ănguyên.ăD iăbi uădi nălƠă0000 0000  1111 1111 (hay 0  25510).
S ămưăhóa

S ănguyên

0000 0000

0

0000 0001

1

0000 0010

2

ầ

ầ

1111 1111

255

că28 =

Cáchăbi uădi n:
+ă

iăs ăh ă10ăsangăh ă2.

+ăThêmăvƠoăbênătráiăs ănh ăphơnăcácăbită0ăchoăđ ă8 bit.

V iăs ă3410 trongăm tăvíăd ă ătrên,ătaăđưătínhăđ
di nătrongămáyătínhăb iă8ăbitănh ăsau:ă0010ă0010.

11

că3410 = 1000102.ăV yăs ă3410 đ

căbi uă


 S nguyên có d u 8 bit
V iăs ănguyên có d u, máy tính dùng bităđ uătiênăđ ăbi uădi năd u,ă7 bit cònăl i bi uădi nă
đ ăl n.ăBităd uăb ngă0ăth ăhi năs ăd ng,ăb ngă1ăth ăhi năs ăơm. D iăbi uădi n c aăs ănguyênăcóă
d uă8ăbit là 1000 0000  0111 1111 (hay -12810  +12710).
Bităd u
V iăn aăd

ng,ăd iăbi uădi năt ă0000ă0000ă 0111 1111
S mã hóa

S ănguyên

0000 0000

0

0000 0001

1

0000 0010

2

ầ

ầ

0111 1111

127

V iăn aăơm,ăd iăbi uădi năt ă1000ă0000ă 1111 1111
S mã hóa

S ănguyên

1000 0000

-128

1000 0001

-127

1000 0010

-126

ầ

ầ

1111 1111

-1

M iăs ănguyênăơmăđ căbi uădi năb i s ăbùă2ăc aăbi uădi năs ănguyênăd ngăt ngă ngă
ch ăkhôngăđ năgi năch ăthayăm iăbităđ uătiênăt ă0ăthƠnhă1.ăCáchătìmăbi uădi n 8 bit c aăm tăs ă
nguyên âm đ cămáyătínhăth căhi năqua các b c:
-

B

-

B că2:ăTìmăs ăbùă1ăc aăs ăv aătìmăđ
NOT).

-

B

Víăd :

că1:ăTìmăbi uădi nă8 bit c aăs nguyênăd

ngăt

ngă ng.

căb ngăcáchăđ oăt tăc ăcácăbit (dùngătoánăt ă

că3:ăTìmăs ăbùă2ăb ngăcáchăl yăs ăbùă1ăc ngăthêmă1.
ătìmăbi uădi năc aăs ănguyênă-3410:

-

B

c 1: Tìmăđ

căbi uădi nă8ăbităc aă+3410 là 0010 0010

-

B

că2:ăTìmăđ

căs ăbùă1ălƠă1101ă1101

-

B

că3: C ngă1ăvƠoăs ăbùă1
S ăbùă1:

1101 1101

+

S ăbùă2:

1
1101 1110

V yăbi uădi nă8ăbităc aăs ă-3410 trong máy tính là 1101 1110.

12


L uăỦălà cáchăl yăbùă2ăcóătínhăch tă2ăchi u.ăTìmăs ăbùă2ăc aăbi uădi năs ănguyênăơmătaă
c ngăđ căbi uădi năc aăs ănguyênăd ngăt ngă ng.ă
Cáchăbi uădi nănƠyăgiúpăchoăvi cătínhătoánătrongămáyătínhăchoănh ngăk tăqu ăchínhăxác.ă
Víăd : Phépăc ngă2ăs ăđ iănhauăph iăchoăk tăqu ăb ngă0.ăTaăs ăki mănghi măv iăphépăc ngă+3410
v iă-3410 đ căth căhi nătrongămáyătính.
+3410:

0010 0010

-3410:

+ 1101 1110

T ng:

0000 0000

K tăqu ăl yă8ăbitălƠă0000ă0000,ăb ngă010.ăS ănh ătrƠnăraăngoƠiă8ăbităkhôngăđ

t ngăcu i.

c tính vào

b. S th c
Cácă s ă th că đ că bi uă di nă b iă s ă d uă ph yă đ ngă (floating point number)ă theoă chu nă
IEEEă754.ăM tăs ăth căcóăth ăđ căvi tătheoănhi uăcáchăv iăv ătríăd uăph yăkhácănhauă(nênăg iălƠă
ắd uăph yăđ ngẰ).ăVíăd ăv iăs ă580,0410:
580,9410 = 5,8094 x 102 = 58,094 x 101 = 5809,4 x 10-1 = 58094,0 x 10-2
ăbi uădi năs ăph yăđ ng,ăs ăph iăđ

căphơnătíchăd

iăd ngăm :

X = ± mx x 10±Px
Trongăđó:ă

mx lƠăph năđ nhătr .
±PxălƠăph năm .

Taăth y,ăm tăs ăcóăth ăđ c phơnătíchăraăthƠnhănhi u s ăd ngăm ăkhácănhau,ătuyănhiênă
n uărƠngăbu căchoăph năđ nhătr ălƠăm tăs ătrongăkho ngă1ăvƠă10-1 thìăvi căphơnătíchăluônăluônălƠă
duyănh tăvƠăđ căg iălƠăd ngăchu n.
Bităd u

Ph năm

Ph năđ nhătr

Chu năIEEEă754ăs ăd ngăcácăd ngă32ăbit,ă44ăbit,ă64ăbit và 80ăbit.ăVíăd ăv iăd ngă32ăbit,ă
bităđ uătiênăbi uădi năd u,ă8ăbităk ăti păchoăph năm ,ă23ăbităcònăl iăchoăph năđ nhătr ;ăd iăbi uă
di nă(x păx )ăt ă-10-38 1038.
1.3.5. Mã hóa d li u logic
D li u logic là lo i d li u ch nh n m t trong hai giá tr là TRUE/FALSE, ho c 1/0. Do
đó,ăvi c mã hóa d li uălogicăng iătaăth ng ch dùng 1 byte.
1.3.6. Mã hóa hình nh t nh
Kíchăth c c a các hình nhălƠăđángăk , vì th ng i ta c năcóăph ngăphápămưăhóaăđ
gi măkíchăth c c a các nh. Có r t nhi u ki u mã hóa nh trongăđóă nh bitmap và nh vector là
hai ki u thông d ng nh t.
nh bitmap
nh bitmapădùngăl iăcácăđi mă nhă(pixel) đ ăbi uăth ăhìnhă nh.ăM iăđi mă nhăđ căgánă
m tăv ătríăvƠăgánăgiáătr ăm uăc ăth . Doăđó,ă nh bitmapălƠă nhăđ căt oăb iămaătr năcácăđi mă nh.
M t nh theo chu n VGA v iă đ phân gi iă 640x480ăcóăngh aălƠăm t ma tr n g mă 480ăđ ng
ngang và m iăđ ng g mă640ăđi m nh.

13


Hình 1.2. Ví d d ng s hóa c a m t nh bitmap

M tăđi m nhăđ
-

c mã hóa tùy thu c vào ch tăl

ng c a nh:

nhăđenătr ng: S d ng m tăbităđ mã hóa m tăđi m: giá tr 0ăchoăđi m nhămƠuăđenă
vƠă1ăchoăđi m nh màu tr ng.

nh 256 m c xám: M iăđi măđ c th hi n b ng m t byte (8 bit).
nh màu: Th ng s d ng h màu RGB, g m ph i tr n c a 3 màu đ (Red), xanh lá
(Green)ăvƠăxanhăd ngă(Blue) theo t l khác nhau đ t o ra hàng tri u màu. Vì th
m t màu b t k có th đ c bi u bi n b i bi u th c:
x = aR + bG + cB

Trongăđóăa,ăb,ăcălƠăcácăl ng c aăcácămƠuăc ăb n.ăThôngăth ng m t nhăđ p s cóăl ng
màu v i giá tr t 0ăđ nă255.ăVƠănh ăth , m t nh màu thu c lo iănƠyăđ c th hi n b ng 3 ma
tr năt ngă ng cho 3 lo iămƠuăc ăb n. M i ph n t c a m ng có giá tr c a 8 bit. Chính vì th
c năcóă24ăbităđ mã hóa cho m tăđi m nh màu.
nh vector
nhăVectorăđ c t o b iăcácăđo n th ngăvƠăđ ngăcongăđ căđ nhăngh aăb ngăcácăđ i
t ng toán h c g i là Vector. Hình Vector mô t hình nh d a trên các thu c tính hình h c c a
hình nhăđó.

Hình 1.3. nh vector

V i nh vector, ki u này ch phù h p v i các nh có thành ph nălƠăcácăđi m r i r c, các
đ ng ho c hình th hi n b ngăcácăđ ng biên (b năđ , b n v k thu t...).ăCáchăl uătr lƠăl uă
thông tin v các thành ph n c a nh. Ví d : l uăt aăđ cácăđ uămútăđ i v iăđo n th ng, l uăt a
đ tơmăvƠăbánăkínhăđ i v i hình tròn... V iăcáchăl uăthôngătinănh ătrên,ăcác nhăvectorăth ng
g n gàng và linh ho t trong vi c phóng to thu nh .

14


1.3.7. Mã hóa âm thanh và phim nh
Cácătínăhi uăơmăthanh vƠăphimă nh lƠănh ngătínăhi uăd ngăt
đ )ăvƠăth iăgiană(tr ngăđ )ăđ uălƠăcácăs ănênămưăhóaăđ c.
Vi c s hóa cácătínăhi uănày cóăth ăth căhi năquaă3 b

ngăt ă(Analog), t năs ă(caoă

c:ăl yăm u,ăl

ngăt ăvƠămưăhóa.

-

L yăm u:ăT ătínăhi u liênăt c banăđ uăcóăth ăr iăr căhóaăđ ăthuăđ
theoăth iăgian (hình 1.4a).

-

L

-

Mưăhóa:ăM iăm tăgiáătr ăsauăđóăđ cămưăhóaăthƠnhăcácăgiáătr ănh ăphơnăvƠăđ tăvƠoătrongă
các t p tin. Víăd :ă011001100110111110101110110010ầ (hình 1.4c)

ngăhóa:ăL yăt

căt păcácăs ăđoăbiênăđ ă

ngă ngăcácăgiáătr ăc aăbiênăđ ăv iăgiáătr ăthangăđoă(hình 1.4b).

b)

a)

Hình 1.4. S hóa tín hi uăt

c)
ngăt

Nh ăv y,ăơmăthanhăhayăphimă nhăchúngătaăngheăhayăxemăt ămáyătínhăth căch tălƠăchu iă
nh ngăơmăthanh,ăhìnhă nhăr iăr cănhau,ănh ngăcácăkho ngăr iăr căđóălƠăquáănh ăkhi năchúngătaă
v năcóăc măgiác nh ngăơmăthanh,ăhìnhă nhăđóălƠăliênăt c.ăKho ngăcáchă(t năs )ăl yăm uăcƠngănh ă
thì âm thanh,ăhìnhă nhăcƠngăắliênăt cẰ,ătuyănhiênăkhiăđóăkíchăth căd ăli uăc năl uătr ,ăx ălỦăs ă
t ngălênăđángăk .ă
NgoƠiăt năs ăl yăm u,ădungăl ngăt pătinăd ngănƠyăcònăph ăthu căvƠoăd iăgiáătr ăbiênăđ .ă
Víă d ă trongă hìnhă 1.4,ă các giáă tr ă biênă đ ă đ că l ngă hóaă thƠnhă cácă giáă tr ă nguyênă trongă đo nă
[0,7],ăg mă8ăgiáătr .ăT păgiáătr ănƠyăch ăc nă3ăbităđ ămưăhóaă(vìă8ă=ă23).ăNh ngăn uăt păgiáătr ăbiênă
đ ăch ăc năm ăr ngăthƠnhă[0,8],ătaăs ăph iăc năđ n 4ăbităđ ămưăhóa. Nh ăv y,ădungăl ngăl uătr ă
choăm iăm uăt ngăthêmă1 bit.ăV iăs ăl ngăhƠngătri uăm uăchoăm iăfileăơmăthanhăthìădungăl ngă
t ngăthêmălƠăr tăđángăl uăỦ.
1.4.

NG D NG C A CÔNG NGH THÔNG TIN

Côngăngh ăthôngătinăđ că ngăd ngătrongăt tăc ăcácăl nhăv căho tăđ ngăc aăconăng
mƠăc năx ălỦăthôngătinăt ăđ ng.ă

iă

1.4.1. Các bài toán khoa h c k thu t
i v i các bài toán khoa h c k thu t, thu tătoánăth ng ph c t p. Ví d nhóm các bài
toán d báo (tài chính, th i ti t...), nhóm các bài toán thi t k (robot, tên l a, công trình th y
đi n...),ănhómăcácăbƠiătoánăth m dò (khoáng s n, th tr ng,ăv ătr ...)...

gi iăcácăbƠiătoánăđóă
đòiăh i ph i th c hi n m t kh iăl ng các phép toán kh ng l lênăđ năhƠngătr mătri u, th m chí
hàng t phép toán. Vi c s d ng tính toán d a trên s căng iălƠăđi uăkhôngăt ngătrongătr ng
h p này, vi căđóăkhôngănh ng t n kém v th i gian công s c mà k t qu c ngănh ăđ tin c y
khôngăđ căđánhăgiáăcao.ăV i s raăđ i c aămáyătínhăđi n t đưăgópăph n gi i quy tăđ c các
bài toán khoa h c k thu t m t cách t iă uăvƠătri tăđ . Trong giaiăđo năđ u, nh ngăn mă19501970,ădoămáyătínhăcònăítăvƠăgiáăthƠnhămáyătínhăkháăđ tănênăchúngăch aăđ c ng d ng r ng rãi
trong cu c s ng mà m i ch đ c dùng cho m căđíchăkhoaăh c k thu t.

15