Bài giảng Kinh tế học vi mô 1: Chương 9 TS. Hoàng Khắc Lịch

12/8/2013

Chương 9

KHUYẾT TẬT CỦA THỊ
TRƯỜNG VÀ VAI TRÒ CỦA
CHÍNH PHỦ

1

Nội dung chương 8


Các khuyết tật của thị trường







Sức mạnh thị trường
Thông tin không hoàn hảo
Các ảnh hưởng ngoại ứng
Vấn đề hàng hóa công cộng

Vai trò của Chính phủ



Các chức năng kinh tế của Chính phủ

Các biện pháp can thiệp của Chính phủ trong nền kinh
tế thị trường
2

Bàn tay vô hình


Nền kinh tế thị trường tự do là nền kinh tế được
điều tiết bằng “bàn tay vô hình” của thị trường



“Bàn tay vô hình”: Thị trường cạnh tranh hoàn
hảo đã dẫn dẵn các cá nhân tối đa hóa lợi ích của
bản thân khi đưa ra sự lựa chọn, và sự lựa chọn cá
nhân này cũng mang lại lợi ích lớn nhất cho xã
hội.



Các quy luật kinh tế khách quan

3

1


12/8/2013

Khuyết tật của thị trường



Khuyết tật của thị trường xảy ra khi bàn tay vô hình
làm cho các quyết định của cá nhân không đưa đến
sản lượng mà xã hội mong đợi




Bất cứ khi nào khuyết tật của thị trường tồn tại thì có lý do
để chính phủ can thiệp vào thị trường nhằm cải thiện sản
lượng xã hội.

Có 4 lý do dẫn đến khuyết tật của thị trường:





Sức mạnh thị trường
Thông tin không hoàn hảo
Các ngoại ứng
Hàng hóa công cộng
4

Sức mạnh độc quyền
£
MC = MSC

P1

P2 = MSB
= MSC

MC1
AR = MSB
MR

O

Q2

Q1

Sản lượng độc quyền

Q

Sản lượng CTHH

5

Sức mạnh độc quyền
£

Pm
Ppc

MC

Thặng dư

người TD

b

Tổn thất
xã hội

a

Thặng dư
nhà sản xuất

AR = D

MR

O

Qpc

Qpc

Q

6

2


12/8/2013

Thông tin không hoàn hảo




Xảy ra khi những người tham gia trên thị trường
nhận được thông tin không đầy đủ, hoặc không
chính xác về giá cả thị trường, chất lượng sản
phẩm, …
Thông tin không hoàn hảo có thể làm cho




Người sản xuất cung cấp quá nhiều một loại sản phẩm
và quá ít loại sản phẩm khác
Người tiêu dùng mua phải sản phẩm làm họ bị thiệt và
không mua sản phẩm mang lại lợi ích cho họ…
7

Thông tin không hoàn hảo
Thị trường xe ô tô đã qua sử dụng

Giá
D0
D1

S1

P2
P1

a

Q1

Q2

Q
8

Các ảnh hưởng ngoại ứng




Các ảnh hưởng ngoại ứng là những ảnh hưởng
của một quyết định đến bên thứ ba mà ảnh hưởng
này không được tính đến trong quá trình đưa ra
quyết định
Có hai loại ngoại ứng:



Ngoại ứng tích cực
Ngoại ứng tiêu cực

9

3


12/8/2013

Các ảnh hưởng ngoại ứng




Ngoại ứng tiêu cực xảy ra khi một giao dịch thị
trường có ảnh hưởng gây bất lợi, gây thiệt hại đến
những người khác
Ví dụ:




Người hút thuốc lá gây ảnh hưởng đến sức khỏe của
những người xung quanh
Hãng xả chất thải gây ô nhiễm không khí và nguồn
nước

10

Các ảnh hưởng ngoại ứng




Ngoại ứng tích cực xảy ra khi giao dịch thị trường
có ảnh hưởng có lợi đến những người khác
Ví dụ:


Trồng rừng

11

Ngoại ứng tiêu cực


Khi có ngoại ứng tiêu cực, chi phí xã hội cận biên
(MSC) lớn hơn chi phí cá nhân cận biên (MPC)




Chi phí xã hội cận biên bao gồm tất cả các chi phí mà
xã hội phải gánh chịu khi tiến hành sản xuất hàng hóa
Chi phí xã hội cận biên được tính bằng chi phí cá nhân
cận biên cộng với chi phí do những ảnh hưởng ngoại
ứng tiêu cực tạo ra khi tiến hành sản xuất
MSC = MPC + MEC

12

4

12/8/2013

Ngoại ứng tiêu cực
MSC

Price

Price

MSCI

MC

S = MCI

P*
P1

P1
MECI
MEC
D
q* q1

Q*

Firm output

Q1

Industry output
13

Hạn chế ảnh hưởng ngoại
ứng tiêu cực






Đánh thuế đối với người tiêu dùng để làm cho
đường cầu dịch chuyển sang trái
Đánh thuế đối với nhà sản xuất làm cho đường
cung dịch chuyển sang trái
Đặt ra hạn mức sản xuất

14

Hạn chế ảnh hưởng ngoại
ứng tiêu cực
P
MSC
C

$1.00

B

S

A

$2.00
D

100
Sản lượng
hiệu quả

125

Q

Sản lượng
cân bằng
15

5


12/8/2013

Hạn chế ảnh hưởng ngoại
ứng tiêu cực
P
SSau thuế
B

S

$1.00

$2.60
A

$2.00
$1.60

D

100

Q

125

Sản lượng cân bằng mới
sau khi đánh thuế
16

Ngoại ứng tích cực


Khi có ngoại ứng tích cực, lợi ích cận biên xã hội
(MSB) lớn hơn lợi ích cận biên cá nhân (MPB)


Lợi ích cận biên xã hội bằng lợi ích cận biên cá nhân
cộng với lợi ích thu được từ ảnh hưởng ngoại ứng tích
cực trong việc sản xuất và tiêu dùng hàng hóa hay dịch

vụ
MSB = MPB + MEB

17

Ngoại ứng tích cực
$

S (MC)
Tổn thất
xã hội

5

MSB

4

MPB
Q*

Q

Q1
18

6


12/8/2013

Hàng hóa công cộng


Có hai đặc tính:


Không cạnh tranh: Khi một người tiêu dùng hàng hóa
không ảnh hưởng đến việc tiêu dùng của người khác




Một hàng hóa được coi là không mang tính cạnh tranh nếu với
một mức sản lượng đã cho, chi phí biên của việc cung cấp
hàng hóa cho thêm một người tiêu dùng bằng 0

Không thể loại trừ: Một khi hàng hóa đã được cung
cấp, không thể ngăn người khác cũng được hưởng hàng
hóa này

19

Hàng hóa công cộng


Vấn đề những “kẻ ăn không”






Không thể ngăn những người không trả tiền mà vẫn
được hưởng lợi từ hàng hóa
Do vậy, thị trường sẽ không cung cấp một cách hiệu
quả hàng hóa công cộng
Cần sự can thiệp của Chính phủ để buộc mọi người đều
phải đóng góp để tạo ra hàng hóa, dịch vụ công cộng
qua hình thức đóng thuế.

20

Các chức năng kinh tế của Chính phủ









Xây dựng các quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế
xã hội
Xây dựng pháp luật, các quy định và quy chế điều tiết
Ổn định và cải thiện các hoạt động nền kinh tế
Tác động đến việc phân bổ các nguồn lực
Quy hoạch và tổ chức thu hút các nguồn đầu tư về kết
cấu hạ tầng

Đảm bảo công bằng xã hội

21

7


12/8/2013

Các công cụ điều tiết của Chính phủ





Chi tiêu của Chính phủ
Kiểm soát lượng tiền lưu thông
Thuế
Tổ chức và sử dụng hệ thống kinh tế nhà nước

22

Các phương pháp điều tiết


Điều tiết giá cả, điều tiết sản lượng
Dollars

$80

A

C

$38
$20

F
B

MR
50,000

LRATC
MC
D

100,000

Q

85,000
23

8