Bình luận các quy định và thựctiễn giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại trong vụ việc VEDAN

Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

MỤC LỤC
Trang
A. LỜI MỞ ĐẦU: …………………………………………………………… 1
B. NỘI DUNG:………………………………………………………………

2

I. DIẾN BIẾN VỤ VIỆC GÂY Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG CỦA CÔNG TY
VEDAN VÀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ CỦA CƠ QUAN CHỨC NĂNG CÓ
THẨM QUYỀN:…………………………………………………………..

2

1. Diễn biến vụ việc gây ô nhiễm môi trường của công ty VEDAN: .......

2

2. Vấn đề đền bù thiệt hại: ………………………………………………..

3

II. BÌNH LUẬN CÁC QUY ĐỊNH VÀ THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH
CHẤP VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG VỤ VIỆC VEDAN, MỘT SỐ
GIẢI PHÁP GIÚP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT HƠN: ……………….

4

1. Vụ việc VEDAN cần truy tố trách nhiệm hình sự hay chỉ cần xử lý vi phạm
hành chính? …………………………………………………………….

1.1. Công ty VEDAN đã có những hành vi vi phạm sau: ………………...

4
4

1.2. Ý kiến về việc xử lý đối với VEDAN của các cơ quan chức năng có thẩm
quyền:………………………………………………………………… …

4

2. Vấn đề nguyên đơn trong vụ việc Vedan:………………………………

5

` 2.1. Hơn 8000 đơn kiện – mở 8000 phiên tòa xử?..........................................

5

2.2. Ai sẽ đứng ra đòi quyền lợi cho dòng sông Thị Vải?.........................

7

3. Việc xác định thiệt hại vẫn còn nhiều lúng túng:…………………………..

8

4. Một số giải pháp giúp hoàn thiện pháp luật hơn:………………………….

9

C. KẾT LUẬN:………………………………………………………………... 10

Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

1


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

A. LỜI MỞ ĐẦU:
Gần đây, vụ việc xả nước thải chưa qua xử lý ra môi trường của Công ty
VEDAN nổi lên như một điển hình trong việc phát triển không bền vững. Là một
trong những doanh nghiệp lớn trên cả nước, tính từ năm 2000 VEDAN đã góp vào
ngân sách nhà nước hơn 8 triệu USD, luôn xuất sắc trong nộp thuế, xây dựng địa
phương nhưng đồng thời cũng 14 năm Vedan xả nước thải không qua xử lý xuống
sông, bức tử con sông Thị Vải nói riêng và môi trường 3 tỉnh Đồng Nai, Bà RịaVũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh nói chung. Có thể nói vụ việc VEDAN là vụ
việc đầu tiên liên quan đến môi trường được dư luận quan tâm và phản ứng dữ dội
đến như vậy. Điều này đã được chứng minh khi hàng loạt người tiêu dùng tẩy chay
sản phẩm của VEDAN, các siêu thị đồng loạt không nhập sản phẩm của nhà máy
này. Đỉnh điểm là tháng 8/2010, VEDAN đã phải đồng ý với mức đền bù thiệt hại
lên đến hơn 220 tỉ Việt Nam đồng cho nhân dân 3 tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa Vũng Tàu.
Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, vẫn còn những luồng ý kiến trái chiều về quy
định pháp luật cũng như giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại trong vụ việc
này.
Chính vì vậy, em đã quyết định chọn đề bài “Bình luận các quy định và thực
tiễn giải quyết tranh chấp về bồi thường thiệt hại trong vụ việc VEDAN” để
nghiên cứu thực hiện bài tiểu luận cuối kì của mình.

Một đường ống xả chất thải không qua xử lý của Công ty Vedan VN - Ảnh do Cục
CSMT cung cấp (NLĐ)

Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

2


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

B. NỘI DUNG:
I. DIẾN BIẾN VỤ VIỆC GÂY Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG CỦA CÔNG TY
VEDAN VÀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ CỦA CƠ QUAN CHỨC NĂNG CÓ
THẨM QUYỀN:
1. Diễn biến vụ việc gây ô nhiễm môi trường của công ty VEDAN:
Ngày 13.9.2008, từ phản ánh, bức xúc của người dân địa phương về tình trạng
lén lút xả nước thải không qua xử lý ra môi trường, sau hơn 3 tháng theo dõi, đoàn
kiểm tra liên ngành đã bắt quả tang Công ty VEDAN đóng tại huyện Long Thành,
tỉnh Đồng Nai xả một lượng nước thải lớn chưa qua xử lý ra sông Thị Vải. Vụ
VEDAN xả chất thải ra sông Thị Vải là vụ gây ô nhiễm môi trường được Cục Cảnh
sát môi trường - Bộ Công an Việt Nam phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường
Việt Nam phát hiện.Theo nhận định ban đầu, việc lắp đặt hệ thống xả dịch thải của
Công ty VEDAN là vi phạm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Theo
Đại tá Lương Minh Thảo, hành vi vi phạm này là đặc biệt nghiêm trọng. Tại hiện
trường, Phó Giám đốc phụ trách văn phòng Công ty VEDAN Việt Nam đã thừa nhận
hành vi vi phạm của công ty.
Ngày 19.9.2008, Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố kết quả điều tra 10 sai
phạm của Vedan, bao gồm:
1. Xả nước thải vượt tiêu chuẩn cho phép từ 10 lần trở lên đối với nhà máy
sản xuất tinh bột biến tính của công ty.
2. Xả nước thải vượt tiêu chuẩn cho phép từ 10 lần trở lên đối với các nhà
máy sản xuất bột ngọt và lysin của công ty.

3. Xả nước thải vượt tiêu chuẩn cho phép từ 10 lần trở lên đối với các nhà
máy khác của công ty.
4.Nộp không đầy đủ các số liệu điều tra, khảo sát, quan trắc và các tài liệu
liên quan khác cho cơ quan lưu trữ dữ liệu thông tin về môi trường theo quy định
của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
5. Không đăng ký cam kết bảo vệ môi trường với cơ quan quản lý nhà nước
về bảo vệ môi trường đối với trại chăn nuôi heo.
6. Không lập báo cáo đánh giá tác động môi trường mà đã xây dựng và đưa
công trình vào hoạt động đối với dự án đầu tư nâng công suất phân xưởng sản xuất
xút- axit từ 3.116 tấn/tháng lên 6.600 tấn/tháng.
7.Không lập báo cáo đánh giá tác động môi trường mà đã xây dựng và đưa
công trình vào hoạt động đối với dự án đầu tư nâng công suất các nhà máy bột ngọt
từ 5.000 tấn/tháng lên 15.000 tấn/tháng, tinh bột biến tính từ 2.000 tấn/tháng lên
4.000 tấn/tháng, lysin từ 1.200 tấn/tháng lên 1.400 tấn/ tháng, bột gia vị cao cấp 20
Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

3


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

tấn/tháng, PGA 700 tấn/năm, phân Vedagro 70.000 tấn/năm (rắn), 280.000 tấn/năm
(lỏng).
8. Thải mùi hôi thối, mùi khó chịu trực tiếp vào môi trường không qua thiết
bị hạn chế môi trường.
9. Quản lý chất thải nguy hại không đúng quy định về bảo vệ môi trường.
10. Công ty xả nước thải vào nguồn nước không đúng vị trí quy định trong
giấy phép.
2. Vấn đề đền bù thiệt hại:
Ngày 13.4.2009, VEDAN đưa ra mức hỗ trợ nông dân 3 tỉnh Đồng Nai, Bà

Rịa-Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh 25 tỉ đồng. Sau đó, Hội nông dân 3 địa
phương đưa ra mức hỗ trợ 569,5 tỉ đồng.
Tháng 5.2009, Hội nông dân Việt Nam có văn bản đề nghị Bộ Tài nguyên và
môi trường hỗ trợ nông dân trong việc thu thập chứng cứ, đánh giá thiệt hại về môi
trường do Công ty Vedan gây ra để làm cơ sở đòi bồi thường.
Ngày 10.6.2009, Tổng cục Môi trường yêu cầu Ủy ban nhân dân dân 3 tỉnh
Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh chỉ đạo các ban ngành thống
kê thiệt hại theo mẫu để yêu cầu Vedan bồi thường.
Ngày 8.7.2009, Tổng cục Môi trường giao cho Viện Tài nguyên- môi trường
"Báo cáo đánh giá tác động môi trường và thiệt hại kinh tế, môi trường do hành vi
Vedan và các DN trên lưu vực sông Thị Vải”.
Ngày 4.12.2009 Vedan hoàn thành nộp phí.Tuy nhiên nông dân 3 tỉnh Đồng
Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu và Thành phố Hồ Chí Minh không đồng ý với mức bồi
thường mà Vedan Việt Nam đưa ra nên đã quyết định khởi kiện. Sau nhiều lần
thương lượng Vedan đã chấp thuận mức bồi thường do đại diện nông dân 3 tỉnh đưa
ra và Bộ Tài nguyên môi trường đã xác định.
Ngày 9.8.2010 Bộ Tài nguyên và môi trường thông báo kết quả cuộc họp về
giải quyết bồi thường thiệt hại do Vedan Việt Nam gây ra. Theo đó, ngoài số tiền bồi
thường cho nông dân 3 tỉnh thì Vedan Việt Nam còn phải thanh toán hơn 4,5 tỉ đồng
nữa, bao gồm 1,5 tỉ đồng chi phí cho các hoạt động điều tra thống kê thiệt hại của
các cơ quan chức năng Thành phố Hồ Chí Minh. Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai; hơn
3 tỉ đồng chi phí cho việc thực hiện điều tra đánh giá và xây dựng báo cáo đánh giá
tác động môi trường và thiệt hại kinh tế, môi trường do hành vi của Vedan Việt Nam
gây ra.
Chiều 17.8.2010, Vedan Việt Nam đã chuyển 50% trong số 45,7 tỷ đồng bồi
thường cho nông dân Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh và 500 triệu đồng trả chi phí
Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

4

Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

cơ quan chức năng đã khảo sát môi trường. Theo thỏa thuận, số tiền còn lại sẽ được
Vedan chuyển hết trước ngày 14/1/2011.
Ngày 11.8.2010: Vedan ký quyết định bồi thường 119.581.203.000 Việt Nam
đồng. Theo ông tổng giám đốc công ty Vedan Yang Kun Hsiang, việc bồi thường
này đáp ứng 100% yêu cầu tại công văn số 4901/UBND-CNN - ngày 21.6.2010 của
Uỷ ban nhân dân tỉnh Đồng Nai đòi bồi thường cho nông dân gần 120 tỉ đồng (con
số này căn cứ theo tính toán của Viện MT&TN).Phía Hội Nông dân tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu cũng dự kiến, từ ngày 13-21/9 tới sẽ bắt đầu chi trả cho người dân, sau
khi Vedan chuyển số tiền bồi thường đợt 1 là 26,8 tỷ đồng (50% trong tổng số 53,6
tỷ đồng).
II. BÌNH LUẬN CÁC QUY ĐỊNH VÀ THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH
CHẤP VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG VỤ VIỆC VEDAN, MỘT SỐ
GIẢI PHÁP GIÚP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT HƠN:
1. Vụ việc VEDAN cần truy tố trách nhiệm hình sự hay chỉ cần xử lý vi
phạm hành chính?
1.1. Công ty VEDAN đã có những hành vi vi phạm sau:
- Cố ý xả nước thải chưa qua xử lý ra sông Thị Vải với thủ đoạn tinh vi để che mắt
cơ quan chức năng.
- Trốn tránh nghĩa vụ nộp phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp từ
năm 2004 đến nay.
- Sau khi có quyết định xử phạt hành chính của cơ quan chức năng, công ty
VEDAN vẫn không thực hiện nghiêm túc các quyết định. Kết quả phân tích cho
thấy mặc dù đã giảm nhưng lượng nước qua xử lý vẫn chưa đạt mức độ cho phép.
1.2. Ý kiến về việc xử lý đối với VEDAN của các cơ quan chức năng có
thẩm quyền:
Việc xử lý vụ việc VEDAN có nhiều quan điểm khác nhau. Người bảo phải
truy tố trách nhiệm hình sự, người bảo xử lý hành chính là đúng nhưng còn quá nhẹ,
người thì đặt ra vấn đề truy tố trách nhiệm hình sự với cá nhân. Để đưa ra được chế

tài xử lý cần căn cứ vào những kết quả phân tích của các cơ quan chuyên môn để xác
định tính chất, mức độ hành vi của VEDAN và thiệt hại thực tế mà hành vi này gây
ra cho sông Thị Vải và người dân.
Tuy nhiên, theo ý kiến của em, hành vi của công ty VEDAN chỉ có thể xử lý
hành chính, vì hành vi của công ty thỏa mãn dấu hiệu của hành vi vi phạm hành

Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

5


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

chính. Mặc dù mức độ vi phạm là rất nghiêm trọng nhưng không thỏa mãn dấu hiệu
“đã bị xử phạt vi phạm hành chính” trong cấu thành tội phạm về môi trường.
Theo quy định cá nhân bị truy cứu trách nhiệm hình sự phải bị xử phạt hành
chính ít nhất một lần mà vẫn cố tình không thực hiện các biện pháp khắc phục. Công
ty VEDAN đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. Tuy
nhiên, theo quy định của Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính thì thời hạn được coi là
chưa bị xử lý vi phạm hành chính được quy định tại Điều 11: “Cá nhân, tổ chức bị
xử phạt vi phạm hành chính, nếu quá một năm, kể từ ngày chấp hành xong quyết
định xử phạt hoặc từ ngày hết thời hiệu thi hành quyết định xử phạt mà không tái
phạm thì được coi như chưa bị xử phạt vi phạm hành chính”. Mặt khác quy định của
Bộ luật hình sự là cá thể hóa trách nhiệm hình sự, trong khi công ty VEDAN là một
pháp nhân. Do vậy không thể truy cứu tách nhiệm hình sự đối với công ty Vedan.
Bên cạnh đó, nếu truy cứu trách nhiệm hình sự với cá nhân thuộc công ty
VEDAN cũng cần phải xem xét tới yếu tố cấu thành của tội phạm về môi trường.
Trong cấu thành tội phạm về môi trường đòi hỏi dấu hiệu cá nhân vi phạm “đã bị xử
phạt hành chính về môi trường”. Tuy nhiên, trong vụ việc này, chỉ có công ty
VEDAN vi phạm, chứ chưa có cá nhân nào trong công ty này bị xử phạt hành chính

cả, việc xử phạt đối với công ty cũng đã hết thời hạn để được coi là chưa có hành vi
vi phạm. Và vì thế cũng không thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối với bất cứ cá
nhân nào trong công ty này được.
Ngoài công ty VEDAN, hiện nay, nhiều doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam
có hành vi vi phạm rất nghiêm trọng nhưng chỉ bị xử lý hành chính dẫn đến tình
trạng nhiều hành vi không bị trừng trị thích đáng. Các doanh nghiệp vẫn nộp phạt rồi
tiếp tục vi phạm cho thấy tính răn đe của các chế tài hiện nay còn quá thấp. Do đó
cần hướng tới việc xử lý bằng chế tài hình sự. Tuy nhiên, nếu muốn xử lý hình sự
đối với các công ty này có lẽ thời gian tới phải sửa đổi bổ sung Bộ luật Hình sự theo
hướng truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các tổ chức có hành vi vi phạm.
2. Vấn đề nguyên đơn trong vụ việc Vedan:
`2.1. Hơn 8000 đơn kiện – mở 8000 phiên tòa xử?
Vụ VEDAN cho thấy sự yếu kém của hệ thống pháp lý đang vận hành, nói
riêng về phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân. Dù vẫn
cảm nhận được mối liên hệ nguyên nhân - hệ quả giữa hành vi xả chất thải chưa xử
lý và những thiệt hại vật chất nhưng con đường đi tìm công lý của những người bị
thiệt hại vẫn cứ gập ghềnh, mấp mô bởi những vật cản do chính cơ chế tạo ra.
Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

6


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

Theo trang thống kê có 9.973 hộ dân bị ảnh hưởng với
những mức độ khác nhau và đã có hơn 8000 đơn kiện, mỗi đơn kiện, mỗi người bị
hại mất một phần tài sản của riêng mình.
Trên nguyên tắc, chính người bị thiệt hại phải đi kiện, từng người một, để đòi
lại cho mình những gì đã mất. Ngay cả trong trường hợp tất cả nông dân bị thiệt hại
ủy quyền cho Hội nông dân đi kiện thay mình cũng không thể có một vụ kiện chung.

Người được ủy quyền không đại diện cho tập thể mà chỉ đại diện cho mỗi người.
Tòa án vẫn phải thụ lý chừng đó vụ án chứ không thể làm khác. Dù trong từng vụ chỉ
có một người xuất hiện trong tư cách nguyên đơn và cũng chỉ một người ở bên kia
trong tư cách bị đơn.
Nếu phải qua tố tụng thì cái khó nhất là từng hộ dân phải nộp đơn khởi kiện
kèm theo những chứng cứ về thiệt hại của mình với những chi tiết và số liệu cụ thể.
Luật tố tụng dân sự ở VN không có thủ tục kiện tập thể (class action) như ở các
nước. Theo đó, từng hộ dân phải nộp một hồ sơ khởi kiện riêng, phải xác định con số
và chi tiết thiệt hại cụ thể kèm tài liệu, chứng cứ chứng minh thiệt hại ấy.
Trong khi nông dân chỉ có một bản tự khai, chẳng có hóa đơn, chứng từ, mà
cho dù có thì cũng chưa chắc đã được tòa công nhận đó là chứng cứ. Nhiều đơn kiện
là những lời lẽ mộc mạc, không rõ ý, không đáp ứng yêu cầu luật định. Chưa hết,
chứng minh thiệt hại mới chỉ là điều kiện cần, điều kiện đủ phải là chứng minh được
mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái luật của bị đơn với thiệt hại ấy.
Tòa án dù có thiện cảm và thông cảm với người bị hại cũng không thể xử
thiên vị hay bỏ qua quy định pháp luật. Đó là chưa nói để xét xử và ra phán quyết
cho hàng ngàn vụ kiện đơn lẻ như thế, tòa án phải mất hàng tháng, thậm chí hàng
năm trời. Quá trình tố tụng sẽ là cuộc đấu tranh quyết liệt về chứng cứ và lý lẽ giữa
luật sư của Vedan và các luật sư tự nguyện bảo vệ miễn phí cho nông dân. Đó thực
sự là một “mission impossible” (sứ mạng bất khả thi).
Ngoài ra, con số thiệt hại có căn cứ khoa học nhất lúc ấy là con số từ báo cáo
đánh giá thiệt hại của Viện MT&TN nhưng đó lại là thiệt hại tổng hợp, từ đó để cho
ra thiệt hại của từng hộ dân là một bài toán khó…
Điều 162 Bộ luật Tố tụng dân sự quy định về chủ thể được khởi kiện vì lợi ích
công nhưng lại không hề đề cập đến những trường hợp cụ thể như vụ Vedan. Bên
cạnh đó, các quy phạm pháp luật về quyền khởi kiện do thiệt hại bởi ô nhiễm môi
trường, vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm… cũng rất sơ sài. Trong khi các vụ việc
có tính chất tương đồng nhau, thiệt hại do cùng một chủ thể gây ra hoàn toàn có thể
Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

7


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

gộp lại để xem xét nhằm giảm bớt gánh nặng cho hệ thống tòa, giảm bớt tốn kém
cho các bên tham gia tố tụng.
Để giải quyết triệt để, các nhà làm luật cần phải có sự sửa đổi, bổ sung luật. Đó
là mở rộng quy định thêm hình thức khởi kiện tập thể trong một số trường hợp đặc
biệt như kiểu VEDAN. Chỉ có như vậy thì quyền lợi người dân mới được đảm bảo,
đúng như mục tiêu và bản chất của một hệ thống luật nói chung mà chúng ta đang
hướng tới.
2.2. Ai sẽ đứng ra đòi quyền lợi cho dòng sông Thị Vải?
Theo Điều 74 Hiến pháp (năm 1992), mọi hành vi xâm hại lợi ích của nhà
nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể và của công dân phải được xử lý
nghiêm. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường. Cụ thể hơn, Điều 130 Luật
Bảo vệ Môi trường (2005), nêu thiệt hại do ô nhiễm, suy thoái môi trường gồm thiệt
hại do suy giảm chức năng, tính hữu ích của môi trường (còn gọi là thiệt hại đối với
môi trường tự nhiên). Chủ thể gắn liền với thiệt hại này là nhà nước hoặc các cộng
đồng dân cư. Một loại thiệt hại khác là về sức khỏe, tính mạng của con người, tài sản
và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân do suy giảm chức năng, tính hữu ích của
môi trường. Chủ thể gắn với thiệt hại này là các tổ chức, cá nhân cụ thể. Trong đó,
thiệt hại thứ hai là thiệt hại gián tiếp, phái sinh từ thiệt hại thứ nhất.
Trong vụ việc VEDAN gây ô nhiễm đã xảy ra cùng lúc cả hai loại thiệt hại. Vì
Điều 131 Luật Bảo vệ Môi trường đã liệt kê: thiệt hại về môi trường gồm thiệt hại
trước mắt và lâu dài do sự suy giảm chức năng, tính hữu ích; chi phí xử lý, cải tạo,
phục hồi môi trường và chi phí giảm thiểu hoặc triệt tiêu nguồn gây thiệt hại.
Sau đó, VEDAN đã bị truy thu hơn 127 tỉ đồng phí bảo vệ môi trường. Người
dân ùn ùn nộp đơn kiện VEDAN ra tòa, yêu cầu bồi thường. Chính quyền các địa
phương hỗ trợ tích cực người dân đòi lại một phần công bằng.

Tuy nhiên, theo nguyên tắc kẻ gây ô nhiễm phải chi trả (Polluter pays
principle), ngay cả khi VEDAN tự nguyện (hoặc bị tòa án tuyên) chấp nhận các yêu
cầu bồi thường của người dân thì vẫn chưa đủ. VEDAN phải bồi thường cho một
loại thiệt hại khác, là thiệt hại về môi trường. Nguyên tắc này không xa lạ vì nó đã
được cụ thể hóa trong các quy định đang có hiệu lực của nước ta.
Cả hai loại thiệt hại đã nêu đều có chung thời hiệu khởi kiện là hai năm kể từ
hành vi gây thiệt hại được xác định hợp pháp (theo Bộ Luật Tố tụng Dân sự 2004).
VEDAN bị lập biên bản vi phạm vào ngày 13-9-2008, nên ngày cuối cùng mà người
dân (chủ thể của thiệt hại thứ hai) và nhà nước (chủ thể của thiệt hại về môi trường)
Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

8


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

có thể khởi kiện là 12-9-2010. Nhưng hiện nay, chỉ có người dân khởi kiện, đòi bồi
thường cho thiệt hại thứ hai mà thôi.
Tương tự người dân, nhà nước muốn đòi VEDAN bồi thường thì phải có đủ các
điều kiện: có thiệt hại xảy ra, có hành vi gây thiệt hại và mối quan hệ giữa hành vi
với thiệt hại. Chúng ta không phải phân vân về căn cứ kiện VEDAN nữa, mà cần xác
định cụ thể chủ thể "nhà nước" có quyền kiện Vedan đòi bồi thường thiệt hại về môi
trường là đơn vị nào?
Theo Khoản 2, Điều 56 Bộ Luật Tố tụng Dân sự và Phần I, Mục 2 Nghị quyết
02 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao ngày 12-5-2006, cơ quan, tổ chức có
quyền khởi kiện vụ án dân sự (tức nguyên đơn), yêu cầu bảo vệ lợi ích công cộng,
lợi ích nhà nước phải có chức năng quản lý nhà nước và lợi ích yêu cầu bảo vệ phải
thuộc lĩnh vực do mình phụ trách.
Về phương diện quản lý nhà nước, các Điều 121, 122 Luật Bảo vệ Môi trường
quy định quyền hạn quản lý nhà nước về môi trường gồm Chính phủ, các bộ và Uỷ

ban nhân dân các cấp chứ không phải là Sở Tài nguyên - Môi trường (là cơ quan
giúp việc). Tại Điều 62 luật này cũng ghi rõ, khi có thiệt hại về môi trường, Uỷ ban
nhân dân tỉnh nơi xảy ra thiệt hại có trách nhiệm phối hợp với cơ quan hữu quan để
điều tra, đánh giá thiệt hại và yêu cầu người gây thiệt hại phải bồi thường. Theo Bộ
Luật Dân sự, Tố tụng Dân sự thì ba địa phương là Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu và
Thành phố Hồ Chí Minh đều có quyền kiện, yêu cầu VEDAN bồi thường thiệt hại về
môi trường.
VEDAN là thủ phạm số 1 gây ô nhiễm sông Thị Vải khiến nhiều chủ tàu từ
chối cập cảng Đồng Nai, khiến doanh thu hoạt động ngành du lịch của Bà Rịa Vũng
Tàu bị suy giảm và nhà nước phải tốn kém chi phí tái tạo môi trường tự nhiên...
Từng địa phương có thể tính toán được những thiệt hại về môi trường này. Cơ sở
pháp lý đã có, căn cứ, trách nhiệm khởi kiện cũng rõ nhưng đến thời điểm này,
dường như các địa phương vẫn chưa nhìn thấy nghĩa vụ của mình. Trong đó, đáng
chú ý nhất phải kể đến Uỷ ban nhân dân tỉnh Đồng Nai, nơi có trụ sở VEDAN và có
đoạn sông Thị Vải bị ô nhiễm nghiêm trọng nhất.
3. Việc xác định thiệt hại vẫn còn nhiều lúng túng:
Ngày 28-7, Công ty VEDAN Việt Nam (VEDAN) đã có văn bản gửi Thủ
tướng Chính phủ và Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh , Đồng Nai và Bà Rịa
- Vũng Tàu đề xuất tăng số tiền “hỗ trợ” người dân bị thiệt hại lên 130 tỷ đồng.
Trong đó, tăng mức “hỗ trợ” nông dân Thành phố Hồ Chí Minh từ 16 tỷ đồng lên 30
Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

9


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

tỷ đồng, Đồng Nai: từ 30 tỷ đồng lên 60 tỷ đồng và Bà Rịa - Vũng Tàu: từ 10 tỷ
đồng lên 40 tỷ đồng. VEDAN mong muốn qua việc tăng “hỗ trợ” này sẽ giải quyết
dứt điểm vụ việc.

Như vậy, đây là lần thứ 5 VEDAN “cò kè” về mức “hỗ trợ”, bồi thường người
dân bị thiệt hại. Tuy số tiền đề xuất “hỗ trợ” của Vedan tăng gần 6 lần so với lần đầu
tiên (cách đó 1 năm) nhưng vẫn còn thấp so với yêu cầu đòi bồi thường của nông
dân Thành phố Hồ Chí Minh: hơn 45,7 tỷ đồng, Đồng Nai: 120 tỷ đồng và Bà Rịa Vũng Tàu: hơn 53 tỷ đồng. Do đó, nông dân vẫn kiên quyết kiện VEDAN ra tòa đòi
bồi thường thiệt hại. Các bên vẫn không thể tìm được một tiếng nói chung trong việc
xác định mức thiệt hại do hành vi gây ô nhiễm của Vedan gây ra.
Và chỉ đến khi hệ thống siêu thị trên toàn quốc đồng loạt tẩy chay sản phẩm
của VEDAN, sau gần 2 năm bị phát hiện xả thẳng chất thải không qua xử lý ra sông
Thị Vải, gây ô nhiễm môi trường, làm thiệt hại về kinh tế cho nông dân khu vực thì
phía VEDAN mới đồng ý thanh toán 100% mức bồi thường cho nhân dân ba tỉnh Bà
Rịa Vũng Tàu, Đồng Nai và Thành phố Hồ Chí Minh với số tiền là 220 tỷ đồng.
Một câu hỏi đặt ra là: Cần bao nhiêu tiền để trả lại sự sống cho một dòng
sông?
VEDAN đã chấp nhận bồi thường 220 tỉ đồng cho nhân dân 3 tỉnh và thành
phố Vũng Tàu, Đồng Nai, Thành phố Hồ Chí Minh, người dân đã được bồi thường
thiệt hại, 120 tỷ đồng tiền phí bảo vệ môi trường đã được truy thu. Thế nhưng, đó chỉ
là thiệt hại về kinh tế mà chúng ta tính được, dường như các cơ quan chức năng đã
quên đi một thiệt hại vô cùng lớn mà hành vi gây thiệt hại của VEDAN đã gây nên,
đó chính là một dòng sông đã “chết”. Mười bốn năm xả thải độc hại vào dòng sông,
cần bao nhiêu tiền để có thể trả lại cuộc sống trước đây cho dòng Thị Vải, cho môi
trường thiên nhiên, liệu 120 tỷ tiền phí bảo vệ môi trường kia có thể trả lại cuộc sống
cho dòng Thị Vải hay không, câu hỏi vẫn đang bị bỏ ngỏ, chưa có câu trả lời.
4. Một số giải pháp giúp hoàn thiện pháp luật hơn:
Như trên đã đề cập, những lý do chính khiến cho khó áp dụng trách nhiệm
hình sự với hành vi gây ô nhiễm môi trường một phần là do pháp luật hình sự chưa
có quy định xử lý đối với pháp nhân, thêm vào đó là những đặc trưng của tội phạm
môi trường là khó xác định hậu quả cũng gây khó khăn nhiều trong quá trình điều
tra, xét xử. Vậy em xin đưa ra một số giải pháp góp phần hoàn thiện hơn pháp luật
hiện hành.

Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

10


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

Thứ nhất, trước đây quy định cá thể hóa trách nhiệm hình sự gây khó khăn
cho nhiều hoạt động xử lý vi phạm pháp luật môi trường đối với các tổ chức. Vì vậy,
trong thời gian tới cần sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự theo hướng áp dụng chế tài
hình sự với các tổ chức để có thể xử lý nghiêm những tổ chức có hành vi vi phạm
nghiêm trọng. Song, khi áp dụng chế tài hình sự đối với các tổ chức không thể áp
dụng tùy tiện. Theo em khi áp dụng chế tài hình sự với các tổ chức do không thể áp
dụng hình phạt tù, cải tạo không giam giữ mà cần tăng cường các hình phạt đánh vào
kinh tế như hình phạt phạt tiền với mức cao. Bởi hiện nay công cụ kinh tế là một
trong những công cụ phát huy hiệu quả rất cao trong công tác bảo vệ môi trường.
Thứ hai, cần mở rộng các loại tội phạm về môi trường cho phù hợp với thực
trạng môi trường hiện nay như tội phạm về đa dạng sinh học bởi tội phạm về môi
trường hiện nay ngày càng trở nên tinh vi hơn, đa dạng và khó kiểm soát hơn rất
nhiều.
Thứ ba, đẩy mạnh xã hội hóa công tác bản vệ môi trường, nhất là trong thu
gom, xử lý chất thải, đồng thời xây dựng cơ chế giám sát, kiểm tra môi trường để
nhân dân cùng tham gia giám sát đối với những vi phạm của những công ty như
Vedan; đảm bảo quyền được biết thông tin về môi trường của mọi tổ chức, cá nhân;
phát triển dịch vụ môi trường; khuyến khích tổ chức, cá nhân hợp tác quốc tế về bảo
vệ môi tường; đề cao vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên
và người dân trong bảo vệ môi trường.
C. KẾT LUẬN:
Theo lời phát biểu của luật sư Trương Trọng Nghĩa, Phó chủ tịch Liên đoàn
Luật sư Việt Nam: “Từ vụ VEDAN, chúng ta rút ra những bài học cho tương lai, bởi

nhiều vụ vi phạm tương tự đang và sẽ diễn ra”. Do đó, cần tích cực hoàn thiện các
quy định của pháp luật về chấp bồi thường thiệt hại trong lĩnh vực môi trường nói
riêng cũng như pháp luật về bảo vệ môi trường nói chung, để chúng ta không còn
phải khó khăn lúng túng trước những vụ việc như thế này trong thời gian tới.
Vì phạm vi nhận thức còn hạn chế, nên bài viết có thể có sai xót, em mong
nhận được lời nhận xét của cô giáo để cho bài viết được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

11


Bài tập học kỳ môn Luật Môi trường

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật môi trường, Nxb. CAND, 2006
2. Trường Đại học Huế, Giáo trình Luật môi trường, Nxb. CAND, 2007
3. Hiến pháp năm 1992
4. Luật môi trường năm 2005
5. Vũ Thị Lương, Vụ việc Vedan và những vấn đề pháp lý về cưỡng chế tuân thủ
pháp luật môi trường, Khoá luận tốt nghiệp, Đại học Luật Hà Nội, 2009.
6. Các trang wed:

/>



Nguyễn Hải Yến – Lớp N01 – Nhóm 10

12