giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần công thương việt nam – chi nhánh thành phố cần thơ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (964.82 KB, 73 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
NGUYỄN LÂM PHƯƠNG NGỌC
GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH
THÀNH PHỐ CẦN THƠ
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số ngành: D340201
Tháng 05 - Năm 2015
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
NGUYỄN LÂM PHƯƠNG NGỌC
MSSV: 3097624
GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG
TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH
THÀNH PHỐ CẦN THƠ
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số ngành: D340201
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
TS. TRẦN ÁI KẾT
Tháng 05 - Năm 2015
i
LỜI CẢM TẠ
Trong thời gian học tập tại trường Đại học Cần Thơ, bên cạnh sự nỗ lực
của bản thân, sự giúp đỡ của bạn bè và được sự chỉ bảo tận tình của Quý thầy
cô. Đồng thời Ban giám hiệu nhà trường cũng đã tạo điều kiện cho em được
học tập và nghiên cứu để trang bị kiến thức cho mình.
Em xin chân thành cảm ơn và gửi lời chúc tốt đẹp nhất đến Ban giám
hiệu nhà trường, Quý thầy cô trong Khoa Kinh tế & Quản trị kinh doanh đã
tận tâm truyền đạt những kiến thức quý bau trong thời gian qua. Đặc biệt em
xin gửi lời cảm ơn đến thầy Trần Ái Kết đã nhiệt tình hướng dẫn em trong thời
gian thực hiện luận văn tốt nghiệp này.
Em xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc chi nhánh Vietinbank Cần Thơ
và các anh chị tại phòng giao dịch Thắng Lợi – Vietinbank Cần Thơ đã chỉ
bảo và hỗ trợ cho em trong suốt quá trình thực tập.
Tuy nhiên vì thời gian và kiến thức còn hạn chế nên không tránh khỏi
những sai sót, em mong được sự đóng góp tận tình của Quý thầy cô cùng đơn
vị thực tập.
Với lòng biết ơn đó, em xin kính chúc Ban giám hiệu, Quý thầy cô cùng
toàn thể các anh chị nhân viên tại phòng giao dịch Thắng Lợi - Vietinbank
Cần Thơ lời chúc sức khỏe, hạnh phúc và thành đạt.
Cần Thơ, ngày tháng năm 2015
Người thực hiện
i
TRANG CAM KẾT
Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả
nghiên cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ
luận văn cùng cấp nào khác.
Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..
Người thực hiện
Nguyễn Lâm Phương Ngọc
ii
NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Cần Thơ, ngày…..tháng…...năm 2015
Thủ trưởng đơn vị
iii
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Cần Thơ, ngày…..tháng…...năm 2015
Giáo viên hướng dẫn
iv
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 1
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Cần Thơ, ngày…..tháng…...năm 2015
Giáo viên phản biện 1
v
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 2
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Cần Thơ, ngày…..tháng…...năm 2015
Giáo viên phản biện 2
vi
MỤC LỤC
Trang
Lời cảm tạ ........................................................................................................... i
Trang cam kết .................................................................................................... ii
Nhận xét của cơ quan thực tập..........................................................................iii
Nhận xét của giáo viên hướng dẫn ................................................................... iv
Nhận xét của giáo viên phản biện 1................................................................... v
Nhận xét của giáo viên phản biện 2.................................................................. vi
Mục lục ............................................................................................................ vii
Danh sách bảng .................................................................................................. x
Danh sách hình.................................................................................................. xi
Danh mục từ viết tắt......................................................................................... xii
Chương 1............................................................................................................ 1
Giới thiệu ........................................................................................................... 1
1.1 Đặt vấn đề nghiên cứu ............................................................................. 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................ 2
1.2.1 Mục tiêu chung ................................................................................. 2
1.2.2 Mục tiêu cụ thể ................................................................................. 2
1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................... 2
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu ....................................................................... 2
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu: ......................................................................... 2
1.4 Lược khảo tài liệu .................................................................................... 3
Chương 2............................................................................................................ 4
Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ........................................................ 4
2.1 Cơ sở lý luận ............................................................................................ 4
2.1.1 Tín dụng ngân hàng .......................................................................... 4
2.1.2 Rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của NHTM ................. 5
2.2 Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 12
2.2.1 Phương pháp thu thập số liệu ......................................................... 12
vii
2.2.2 Phương pháp phân tích số liệu:....................................................... 12
Chương 3.......................................................................................................... 14
Thực trạng rủi ro trong hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam – Chi nhánh thành phố Cần Thơ (Vietinbank)................................ 14
3.1 Khái quát về Vietinbank chi nhánh thành phố Cần Thơ ....................... 14
3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Vietinbank Cần Thơ.......... 14
3.1.2 Định hướng phát triển của Vietinbank Cần Thơ ............................ 14
3.1.3 Chức năng, nhiệm vụ của các phòng ban ....................................... 15
3.1.4 Cơ cấu tổ chức và bộ máy quản lý.................................................. 16
3.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng TMCP Công thương Việt
Nam – Chi nhánh TPCT .............................................................................. 17
3.2.1 Thu nhập ......................................................................................... 17
3.2.2 Chi phí............................................................................................. 19
3.2.3 Lợi nhuận ........................................................................................ 20
Chương 4.......................................................................................................... 22
Phân tích tình hình rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Công thương Việt
Nam – Chi nhánh Cầ Thơ ................................................................................ 22
4.1 Khái quát thực trạng tín dụng ở ngân hàng qua các năm 2012 – 2013 . 22
4.1.1 Tình hình huy động vốn tại Vietinbank Cần Thơ........................... 22
4.1.2 Tình hình cho vay tại Vietinbank Cần Thơ .................................... 24
4.2 Rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi
nhánh TPCT ................................................................................................. 40
4.2.1 Tình hình nợ xấu của Vietinbank giai đoạn 2012 – 2014............... 40
4.2.2 Tình hình nợ quá hạn của Vietinbank giai đoạn 2012 - 2014 ........ 45
4.2.2 Chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng và đo lường rủi ro tín dụng . 46
Chương 5.......................................................................................................... 50
Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam
– chi nhánh TPCT ............................................................................................ 50
5.1 Cơ sở đề xuất giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP
Công thương Việt Nam – Chi nhánh Cần Thơ ............................................ 50
5.1.1 Những thuận lợi và khó khăn của Vietinbank Cần Thơ ................. 50
viii
5.1.2 Cơ sở đề xuất giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Vietinbank Cần
Thơ........................................................................................................... 51
5.2 Giari pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng ................................ 52
Chương 6.......................................................................................................... 57
Kết luận và kiến nghị ....................................................................................... 57
6.1 Kết luận.................................................................................................. 57
6.2 Kiến nghị................................................................................................ 57
5.2.1 Kiến nghị với NHNN...................................................................... 57
5.2.2 Kiến nghị với NHCT Việt Nam...................................................... 58
Danh mục tài liệu tham khảo ........................................................................... 59
ix
DANH SÁCH BẢNG
Trang
Bảng 3.1 Kết quả hoạt động kinh doanh của Vietinbank Cần Thơ từ năm 2012
đến năm 2014................................................................................................... 17
Bảng 4.1 Cơ cấu nguồn vốn của Vietinbank Cần Thơ từ năm 2012 đến năm
2014. ................................................................................................................ 22
Bảng 4.2 Doanh số cho vay của Vietinbank Cần Thơ từ năm 2012 đến năm
2014 ................................................................................................................. 25
Bảng 4.3 Doanh số thu nợ của Vietinbank Cần Thơ từ năm 2012 đến năm
2014 ................................................................................................................. 31
Bảng 4.4 Dư nợ cho vay của Vietinbank Cần Thơ từ năm 2012 đến năm 2014
.......................................................................................................................... 37
Bảng 4.5: Tình hình nợ xấu tại Vietinbank Cần Thơ 2012 – 2014 ................. 41
ĐVT: triệu đồng............................................................................................... 41
Bảng 4.6: Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng và đo lường rủi ro tín dụng
của Vietinbank Cần Thơ 2012 – 2014 ............................................................. 47
x
DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 3.1 Cơ cấu tổ chức Vietinbank Cần Thơ ................................................ 16
Hình 3.2 Thu nhập của Vietinbank giai đoạn 2012 - 2013.............................. 18
Hình 3.3 Chi phí của Vietinbank giai đoạn 2012 - 2013 ................................. 19
Hình 3.4 Lợi nhuận của Vietinbank giai đoạn 2012 - 2013 ............................ 20
Hình 4.1 Doanh số cho vay của Vietinbank theo thời gian vay ...................... 26
Hình 4.2 Doanh số cho vay của Vietinbank theo chủ thể vay......................... 27
Hình 4.3 Doanh số cho vay của Vietinbank theo lĩnh vực đầu tư ................... 29
Hình 4.4 Doanh số thu nợ của Vietinbank theo thời hạn vay.......................... 32
Hình 4.5 Doanh số thu nợ của Vietinbank theo chủ thể vay ........................... 33
Hình 4.6 Doanh số thu nợ của Vietinbank theo lĩnh vực đầu tư ..................... 34
Hình 4.7 Dư nợ cho vay của Vietinbank theo thời hạn vay ............................ 36
Hình 4.8 Dư nợ cho vay của Vietinbank theo chủ thể vay.............................. 38
Hình 4.9 Dư nợ cho vay của Vietinbank theo lĩnh vực đầu tư ........................ 39
Hình 4.10 Nợ xấu của Vietinbank theo thời hạn vay từ năm 2012 - 2014...... 42
Hình 4.11 Nợ xấu của Vietinbank theo chủ thể vay từ năm 2012 - 2014 ....... 43
Hình 4.12 Nợ xấu của Vietinbank theo lĩnh vực đầu tư vay từ năm 2012 2014 ................................................................................................................. 44
Hình 4.13 Nợ quá hạn của Vietinbank từ năm 2012 - 2014 ............................ 46
xi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TMCP
Thương mại cổ phần
QĐ
Quyết định
NHNN
Ngân hàng nhà nước
TT
Thủ tướng
TPCT
Thành phố Cần Thơ
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
Vietinbank
Ngân hàng TMCP Công Thương
RRTD
Rủi ro tín dụng
TG
Tiền gửi
TCKT
Tổ chức kinh tế
GTCG
Giấy tờ có giá
DNNN
Doanh nghiệp nhà nước
DNTN
Doanh nghiệp tư nhân
SXKD
Sản xuất kinh doanh
xii
CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Sau 9 năm gia nhập WTO, mặc dù tình hình kinh tế thế giới liên tục biến
động, phức tạp và khó lường, đặc biệt là cuộc khủng hoảng tài chính và suy
thoái kinh tế toàn cầu, nhưng kinh tế vĩ mô Việt Nam vẫn cơ bản ổn định, duy
trì được tốc độ tăng trưởng, tiềm lực và quy mô kinh tế tiếp tục tăng lên, Việt
Nam đã bước ra khỏi tình trạng là một nước kém phát triển. Tuy nhiên hội
nhập quốc tế cũng đặt ra cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các ngân
hàng thương mại (NHTM), các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh
doanh tiền tệ - tín dụng đứng trước những thử thách lớn. Để vượt qua được
những thách thức và tận dụng tốt cơ hội đòi hỏi các NHTM Việt Nam phải
phân tích được những điểm mạnh và điểm yếu của mình để đưa ra những
chiến lược phù hợp với từng thời kỳ, từng giai đoạn của sự phát triển.
Hoạt động của ngân hàng là một hoạt động kinh doanh đặc biệt. Do tính
chất và đặc trưng của ngành, hoạt động kinh doanh của NHTM trong nền kinh
tế thị trường luôn tiềm ẩn rủi ro như rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro
lãi suất, rủi ro hối đoái. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến kết quả hoạt động
kinh doanh của NHTM. Vì vậy, để hoạt động ngân hàng được diễn ra an toàn
và hiệu quả đòi hỏi các NHTM phải có những biện pháp quản trị rủi ro, kiểm
soát và hạn chế rủi ro nhằm giảm thiểu tổn thất đến mức thấp nhất. Một trong
những rủi ro đặc thù của NHTM là rủi ro tín dụng. Rủi ro tín dụng thường
xuyên xảy ra và gây hậu quả nặng nề nhất cho hoạt động của ngân hàng. Tuy
nhiên, nhờ hiệu lực của quyết định 780/2012/QĐ-NHNN (mà sau này là thông
tư 09/2014/TT-NHNN) về phân loại đối với nợ được điều chỉnh kỳ hạn, gia
hạn nợ của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Namvà việc gia hạn một
năm ngày có hiệu lực của Thông tư 02/2013/TT-NHNN của Thủ tướng Chính
phủ, tỷ lệ nợ xấu không vọt lên quá cao trong năm 6 tháng đầu năm 2014.
Trong quá trình hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng được coi là có nhiều
kinh nghiệm nhất thì các NHTM cũng chưa có nhận thức đầy đủ. Nhiều
1
NHTM hiện nay đang gặp phải vấn đề tập trung quá nhiều vào một loại tín
dụng không đa dạng hóa. Dư nợ cho vay lại quá cao trong khi thị trường của
chúng lại có những biểu hiện suy giảm, mất thanh khoản. Vì vậy mà đề tài:
“Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam - Chi nhánh thành phố Cần Thơ” được thực hiện nhằm phân tích
và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng, từ đó đề xuất các
giải pháp chủ yếu nhằm quản trị rủi ro tín dụng góp phần nâng cao hiệu quả
hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Mục tiêu tổng quát của đề tài là thông qua đánh giá thực trạng quản trị
rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh
TPCT, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm hạn chế rủi ro tín
dụng góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
(1) Khái quát thực trạng tín dụng ở ngân hàng TMCP Công thương Việt
Nam – chi nhánh TPCT qua các năm 2012 – 2014.
(2) Đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng của Ngân hàng Công thương Việt
Nam – Chi nhánh TPCT qua các năm 2012 – 2014.
(3) Đề xuất một số giảipháp chủ yếunhằm quản lý rủi ro tín dụng tại
Ngân hàng Công thương Việt Nam – chi nhánh TPCT.
1.3 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP
Công thương Việt Nam – chi nhánh TPCT.
1.3.2 Phạmvi nghiên cứu:
∑ Phạm vi nội dung nghiên cứu: hoạt động tín dụng của ngân hàng, xác
định rủi ro và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro để đưa ra các giải
pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP
Công thương Việt Nam – chi nhánh TPCT.
∑ Phạm vi không gian nghiên cứu: tại ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam – chi nhánh TPCT.
2
∑ Phạm vi thời gian nghiên cứu: từ tháng 01/2015 đến tháng 05/2015.
1.4 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
Đề tài “Phân tích rủi ro tín dụng và những biện pháp hạn chế rủi ro
tín dụng tại ngân hàng Đông Á chi nhánh Cần Thơ” của tác giả Phạm Vĩnh
Thành (2011) đã đưa ra những mục tiêu về phân tích hoạt động tín dụng, thực
trạng rủi ro tín dụng, những nguyên nhân làm phát sinh rủi ro tín dụng tại ngân
hàng, từ đó đề xuất những giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng để nâng cao hiệu
quả tín dụng tại ngân hàng Đông Á chi nhánh Cần Thơ. Đề tài sử dụng
phương pháp so sánh số tương đối và tuyệt đối, phương pháp thống kê tổng
hợp số liệu và phương pháp hình vẽ, biểu đồ để giải thích và làm rõ các mục
tiêu của đề tài. Tuy nhiên đề tài chưa phân tích đầy đủ các chỉ tiêu đánh giá
hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng. Bên cạnh đó tác giả chưa đưa ra được
những giải pháp và kiến nghị phù hợp với tình hình thực tế của ngân hàng.
Đề tài “Phân tích rủi ro tín dụng trong cho vay cá nhân tại ngân
hàng Công Thương Việt Nam chi nhánh Cần Thơ” của tác giả Nguyễn
Hồng Vân (2014) đã sử dụng phương pháp so sánh số tương đối và số tuyệt
đối, phương pháp phân tích tổng quát, phân tích chi tiết, phương pháp thống
kê tổng hợp để thấy được hiện tại hoạt động kinh doanh của ngân hàng như
thế nào, có lợi nhuận hay phải báo lỗ hàng năm, tốc độ tăng trưởng lượng vốn,
sự thay đổi về doanh số cho vay, doanh số thu nợ và từ những phân tích đánh
giá rủi ro tín dụng trong cho vay cá nhân để thấy được tốc độ tăng giảm của
các chỉ tiêu, đồng thời đưa ra một số biện pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng
trong cho vay cá nhân tại Vietinbank chi nhánh Cần Thơ. Đề tài phân tích chi
tiết, cụ thể về các chỉ tiêu tác động đến hiệu quả tín dụng và rủi ro tín dụng và
đưa ra những biện pháp rất cụ thể cho ngân hàng. Tuy nhiên, do đề tài chỉ tập
trung vào phân tích cho vay cá nhân nên những rủi ro tín dụng khác như cho
vay doanh nghiệp… vẫn chưa được phân tích.
3
CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1 Tín dụng ngân hàng
2.1.1.1 Khái niệm về tín dụng và tín dụng ngân hàng
Theo Thái Văn Đại (2013, trang 38) thì tín dụng là một hoạt động ra đời
và phát triển gắn liền với sự tồn tại và phát triển của sản xuất hàng hóa. Tín
dụng là một quan hệ kinh tế thể hiện dưới hình thức vay mượn và có hoàn trả.
Tín dụng ngân hàng là việc ngân hàng cấp cho khách hàng một số tiền
nhất định để khách hàng sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định và dựa
trên nguyên tắc hoàn trả gốc và lãi khi đến hạn.
2.1.1.2 Nguyên tắc tín dụng
Hiện nay ở Việt Nam ngân hàng đặt ra các nguyên tắc sau (Thái Văn
Đại, 2003, trang 38)
- Tiền vay được sử dụng đúng mục đích đã thỏa thuận trên hợp đồng tín
dụng: theo nguyên tắc này, tiền vay phải được sử dụng đúng theo mục đích đã
được người đi vay thỏa thuận với ngân hàng và ngân hàng đã đồng ý. Đối
tượng ngân hàng xem xét cho vay là các khoản chi phí mà người đi vay cần
thực hiện phù hợp với nhu cầu đầu tư vào sản xuất kinh doanh.
- Tiền vay phải được hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi đúng hạn đã thỏa
thuận trên hợp đồng tín dụng: ngân hàng cũng là một đơn vị kinh doanh và
mục đích của ngân hàng cũng là lợi nhuận có được từ các khoản đầu tư mà
chủ yếu là tín dụng. Một ngân hàng không thể tồn tại nếu các khoản cho vay
của mình chỉ thu về được gốc hoặc chỉ có tiền lãi vì vốn mà ngân hàng sử
dụng cho vay cũng là nguồn vốn ngân hàng đi vay, phải trả lãi. Như vậy, điều
kiện vật chất mà ngân hàng có thể tồn tại và phát triển là có thể thu về cả gốc
và lãi sau khoảng thời gian cấp tín dụng cho khách hàng.
2.1.1.3 Vai trò của tín dụng đối với nền kinh tế
Trong điều kiện nền kinh tế nước ta hiện nay, tín dụng có các vai trò sau:
(Trần Ái Kết, 2006, trang 57)
+ Thứ nhất: đáp ứng nhu cầu vốn để duy trì quá trình sản xuất được liên
tục đồng thời góp phần đầu tư phát triển kinh tế
Việc phân phối vốn tín dụng đã góp phần điều hòa vốn trong toàn bộ nền
kinh tế, tạo điều kiện cho quá trình sản xuất được liên tục. Tín dụng còn là cầu
4
nối giữa tiết kiệm và đầu tư.Nó là động lực kích thích tiết kiệm đồng thời là
phương tiện đáp ứng nhu cầu về vốn cho đầu tư phát triển.
Trong nền kinh tế sản xuất hàng hoá, tín dụng là một trong những nguồn
vốn hình thành vốn lưu động và vốn cố định của doanh nghiệp, vì vậy tín dụng
đã góp phần động viên vật tư hàng hoá đi vào sản xuất, thúc đẩy tiến bộ khoa
học kỹ thuật đẩy nhanh quá trình tái sản xuất xã hội.
+ Thứ hai: Thúc đẩy quá trình tập trung vốn và tập trung sản xuất.
Hoạt động của ngân hàng là tập trung vốn tiền tệ tạm thời chưa sử dụng,
trên cơ sở đó cho vay các đơn vị kinh tế. Mặt khác quá trình đầu tư tín dụng
được thực hiện một cách tập trung, chủ yếu là cho các xí nghiệp lớn, những xí
nghiệp kinh doanh hiệu quả.
+ Thứ ba: Tín dụng là công cụ tài trợ cho các ngành kinh tế kém phát
triển và ngành kinh tế mũi nhọn.
Trong thời gian tập trung phát triển nông nghiệp và ưu tiên cho xuất
khẩu … Nhà nước đã tập trung tín dụng để tài trợ phát triển các ngành đó, từ
đó tạo điều kiện phát triển các ngành khác.
+ Thứ tư: Góp phần tác động đến việc tăng cường chế độ hạch toán kinh
tế của các doanh nghiệp.
Đặc trưng cơ bản của vốn tín dụng là sự vận động trên cơ sở hoàn trả và
có lợi tức, nhờ vậy mà hoạt động của tín dụng đã kích thích sử dụng vốn có
hiệu quả. Bằng cách tác động như vậy, đòi hỏi các doanh nghiệp khi sử dụng
vốn tín dụng phải quan tâm đến việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, giảm chi
phí sản xuất, tăng vòng quay của vốn, tạo điều kiện nâng cao doanh lợi của
doanh nghiệp.
+ Thứ năm: Tạo điều kiện để phát triển các quan hệ kinh tế với nước
ngoài.
Trong điều kiện kinh tế “mở”, tín dụng đã trở thành một trong những
phương tiện nối liền các nền kinh tế các nước với nhau.
2.1.2 Rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của NHTM
2.1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng
Theo Thái Văn Đại (2013, trang 94) thì rủi ro tín dụng là rủi ro do một
hoặc một nhóm khách hàng không thực hiện được các nghĩa vụ trả nợ gốc và
lãi đúng thời hạn cho ngân hàng.
5
Hay nói cách khác rủi ro tín dụng là rủi ro xảy ra khi xuất hiện những
biến cố không lường trước được do nguyên nhân chủ quan hay khách quan mà
khách hàng không trả được nợ cho ngân hàng một cách đầy đủ cả gốc và lãi
khi đến hạn, từ đó tác động xấu đến hoạt động, và có thể làm cho ngân hàng bị
phá sản.
2.1.2.2 Phân loại rủi ro tín dụng
Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro tín dụng được phân
chiathành các loại sau (Ngô Hướng, 2001, trang 62)
- Rủi ro giao dịch:là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân
phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay,
đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch có 03 bộ phận là rủi ro lựa chọn, rủi ro
đảm bảo và rủi ro nghiệp vụ
+ Rủi ro lựa chọn: là rủi ro có liên quan đến quá trình đánh giá và
phân tích tín dụng, khi ngân hàng lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu
quả để ra quyết định cho vay.
+ Rủi ro bảo đảm: phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều
khoản trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản bảo đảm, chủ thể bảo đảm,
cách thức bảo đảm và mức cho vay trên giá trị của tài sản bảo đảm.
+ Rủi ro nghiệp vụ: là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay
và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ
thuật xử lý các khoản cho vay có vấn đề.
- Rủi ro danh mục: là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân
phát sinh là do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng,
được chia thành 2 loại: rủi ro nội tại và rủi ro tập trung.
+ Rủi ro nội tại: xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm riêng có, mang
tính riêng biệt bên trong mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó
xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng
vay vốn.
+ Rủi ro tập trung: là trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá
nhiều đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động
trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế; hoặc trong cùng một ngành địa lý nhất
định; hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao.
6
2.1.2.3 Biểu hiện của rủi ro tín dụng
Biểu hiện của rủi ro tín dụng chính là sự tăng cao của nợ xấu. Theo thông
tư 02/2013/TT-NHNN và sửa đổi bổ sung của thông tư số 09/2014/TTNHNN, quy định về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự
phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của tổ
chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài như sau:
a) Nhóm 1 (Nợ đủ tiêu chuẩn) bao gồm:
(i) Nợ trong hạn và được đánh giá là có khả năng thu hồi đầy đủ cả nợ gốc và
lãi đúng hạn;
(ii) Nợ quá hạn dưới 10 ngày và được đánh giá là có khả năng thu hồi đầy đủ
nợ gốc và lãi bị quá hạn và thu hồi đầy đủ nợ gốc và lãi còn lại đúng thời hạn;
(iii) Nợ được phân loại vào nhóm 1 theo quy định tại khoản 2 Điều này.
b) Nhóm 2 (Nợ cần chú ý) bao gồm:
(i) Nợ quá hạn từ 10 ngày đến 90 ngày;
(ii) Nợ điều chỉnh kỳ hạn trả nợ lần đầu;
(iii) Nợ được phân loại vào nhóm 2 theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều
này.
c) Nhóm 3 (Nợ dưới tiêu chuẩn) bao gồm:
(i) Nợ quá hạn từ 91 ngày đến 180 ngày;
(ii) Nợ gia hạn nợ lần đầu;
(iii) Nợ được miễn hoặc giảm lãi do khách hàng không đủ khả năng trả lãi đầy
đủ theo hợp đồng tín dụng;
(iv) Nợ thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Nợ của khách hàng hoặc bên bảo đảm là tổ chức, cá nhân thuộc đối tượng
mà tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài không được cấp tín
dụng theo quy định của pháp luật;
- Nợ được bảo đảm bằng cổ phiếu của chính tổ chức tín dụng hoặc công ty con
của tổ chức tín dụng hoặc tiền vay được sử dụng để góp vốn vào một tổ chức
tín dụng khác trên cơ sở tổ chức tín dụng cho vay nhận tài sản bảo đảm bằng
cổ phiếu của chính tổ chức tín dụng nhận vốn góp;
- Nợ không có bảo đảm hoặc được cấp với điều kiện ưu đãi hoặc giá trị vượt
quá 5% vốn tự có của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài khi
7
cấp cho khách hàng thuộc đối tượng bị hạn chế cấp tín dụng theo quy định của
pháp luật;
- Nợ cấp cho các công ty con, công ty liên kết của tổ chức tín dụng hoặc doanh
nghiệp mà tổ chức tín dụng nắm quyền kiểm soát có giá trị vượt các tỷ lệ giới
hạn theo quy định của pháp luật;
- Nợ có giá trị vượt quá các giới hạn cấp tín dụng, trừ trường hợp được phép
vượt giới hạn, theo quy định của pháp luật;
- Nợ vi phạm các quy định của pháp luật về cấp tín dụng, quản lý ngoại hối và
các tỷ lệ bảo đảm an toàn đối với tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước
ngoài;
- Nợ vi phạm các quy định nội bộ về cấp tín dụng, quản lý tiền vay, chính sách
dự phòng rủi ro của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
(v) Nợ đang thu hồi theo kết luận thanh tra;
(vi) Nợ được phân loại vào nhóm 3 theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều
này.
d) Nhóm 4 (Nợ nghi ngờ) bao gồm:
(i) Nợ quá hạn từ 181 ngày đến 360 ngày;
(ii) Nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn dưới 90 ngày theo thời hạn
trả nợ được cơ cấu lại lần đầu;
(iii) Nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai;
(iv) Khoản nợ quy định tại điểm c (iv) khoản 1 Điều này quá hạn từ 30 ngày
đến 60 ngày kể từ ngày có quyết định thu hồi;
(v) Nợ phải thu hồi theo kết luận thanh tra nhưng đã quá thời hạn thu hồi đến
60 ngày mà vẫn chưa thu hồi được;
(vi) Nợ được phân loại vào nhóm 4 theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều
này.
đ) Nhóm 5 (Nợ có khả năng mất vốn) bao gồm:
(i) Nợ quá hạn trên 360 ngày;
(ii) Nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn từ 90 ngày trở lên theo thời
hạn trả nợ được cơ cấu lại lần đầu;
(iii) Nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai quá hạn theo thời hạn trả nợ được
cơ cấu lại lần thứ hai;
8
(iv) Nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ ba trở lên, kể cả chưa bị quá hạn hoặc
đã quá hạn;
(v) Khoản nợ quy định tại điểm c (iv) khoản 1 Điều này quá hạn trên 60 ngày
kể từ ngày có quyết định thu hồi;
(vi) Nợ phải thu hồi theo kết luận thanh tra nhưng đã quá thời hạn thu hồi trên
60 ngày mà vẫn chưa thu hồi được;
(vii) Nợ của khách hàng là tổ chức tín dụng được Ngân hàng Nhà nước công
bố đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt, chi nhánh ngân hàng nước ngoài bị
phong tỏa vốn và tài sản;
(viii) Nợ được phân loại vào nhóm 5 theo quy định tại khoản 3 Điều này.
Nợ xấu là những khoản nợ thuộc các nhóm 3, 4, 5.
2.1.2.4Dự phòng rủi ro tín dụng
Theo thông tư 02/2013/TT-NHNN, dự phòng rủi ro là số tiền được trích
lập và hạch toán vào chi phí hoạt động để dự phòng cho những tổn thất có thể
xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Dự
phòng gồm dự phòng cụ thể và dự phòng chung:
- Dự phòng cụ thể là số tiền được trích lập để dự phòng cho những tổn
thất có thể xảy ra đối với từng khoản nợ cụ thể. Tỷ lệ trích lập dự phòng cụ thể
như sau:
+ Nhóm 1: 0%;
+ Nhóm 2: 5%;
+ Nhóm 3: 20%;
+ Nhóm 4: 50%;
+ Nhóm 5: 100%
- Dự phòng chung là số tiền được trích lập để dự phòng cho những tổn
thất có thể xảy ra nhưng chưa xác định được khi trích lập dự phòng cụ thể.
Mức dự phòng chung bằng 0,75% tổng số dư các khoản nợ từ nhóm 1 đến
nhóm 4, trừ các khoản sau:
+ Tiền gửi quy định tại điểm i khoản 1 Điều 1 Thông tư này;
+ Khoản cho vay, mua có kỳ hạn giấy tờ có giá đối với tổ chức tín dụng,
chi nhánh ngân hàng nước ngoài khác tại Việt Nam.
9
2.1.2.5 Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tín dụng và đo lường mức độ rủi
ro tín dụng của ngân hàng
o Hệ sốthu nợ (%)
Chỉ tiêu này phản ánh hiệu quả thu nợ của ngân hàng hay khả năng trả
nợ vay của khách hàng, cho biết số tiền mà khách hàng thu được trong một kỳ
kinh doanh nhất định từ một đồng doanh số cho vay. Hệ số thu nợ càng lớn thì
càng được đánh giá tốt, cho thấy công tác thu hồi vốn của ngân hàng hiệu quả.
ệ ố ℎ ợ =
ℎ ố ℎ ợ
ổ ℎ ố ℎ
(1)
o Vòng quay vốn tín dụng (vòng)
Đây là chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của đồng vốn tín dụng thông qua tính
luân chuyển của nó, đồng vốn được quay vòng càng nhanh thì càng hiệu quả
và đem lại nhiều lợi nhuận cho ngân hàng.
ò ố í ụ =
ư ợ ìℎ â =
ℎ ố ℎ ợ
ư ợ ìℎ â
(2)
ư ợ đầ ỳ + ư ợ ốỳ
(3)
2
∑ Tổng dư nợ trên tổng vốn huy động (%)
Chỉ tiêu này giúp so sánh khả năng cho vay với khả năng huy động vốn
của ngân hàng, nó xác định hiệu quả của một đồng vốn huy động. Chỉ số quá
cao hay quá thấp đều không tốt. Bởi vì, nếu chỉ số này quá cao thì vốn tồn
động càng ít đồng nghĩa với rủi ro tín dụng càng lớn hoặc khả năng huy dộng
vốn của ngân hàng thấp và ngược lại thì ngân hàng sử dụng vốn huy động
không hiệu quả.
ổ ư ợ ê ổ ố ℎ độ =
∑ Mức độ rủi ro tín dụng (tỷ lệ nợ quá hạn)
ổ ư ợ
(4)
ổ ố ℎ độ
Chỉ tiêu này phản ánh kết quả hoạt động tín dụng của ngân hàng nói
chung và đo lường chất lượng nghiệp vụ tín dụng nói riêng một cách rõ rệt.
Chỉ tiêu này càng cao cho thấy chất lượng tín dụng của ngân hàng càng kém
và ngược lại. Mức giới hạn cho phép của mức độ rủi ro tín dụng do NHNN
quy định là 5%.
ứđộ ủ í ụ =
10
ợ á ℎạ
ổ ư ợ
(5)
∑ Khả năng bù đắp rủi ro tín dụng (lần)
Chỉ tiêu này cho biết khả năng bù đắp về mặt tài chính nếu ngân hàng
gặp rủi ro mất vốn khi cho vay. Thể hiện khả năng tài chính linh hoạt của ngân
hàng trong việc dự phòng rủi ro tín dụng
ℎả ă ù đắ ủ í ụ =
ự ℎò đượíℎ ậ
(6)
ợ ấ
2.1.2.5Nguyên nhân rủi ro tín dụng
∑ Nguyên nhân từ phía ngân hàng.
- Việc mở rộng hoạt động tín dụng quá mức thường tạo điều kiện cho rủi
ro tín dụng của ngân hàng tăng lên.Mở rộng tín dụng quá mức đồng nghĩa với
việc lựa chọn khách hàng kém kỹ càng,khả năng giám sát của cán bộ tín dụng
đối với việc sử dụng khoản vay giảm xuống đồng thời cũng làm cho việc tuân
thủ chặt chẽ theo quy trình tín dụng bị lơi lỏng.
- Trình độ cán bộ hạn chế,nhất là cán bộ tín dụng người trực tiếp nhận hồ
sơ khách hàng, phân tích và thẩm định khách hàng cũng như dự án vay vốn.Vì
vậy nếu trình độ cán bộ tín dụng không cao, thẩm định không tốt, có thể chấp
nhận cho vay những khoản vay không khả thi hoặc bị khách hàng lừa gạt.
- Quy chế cho vay chưa chặt chẽ, quá cụ thể hoặc quá linh hoạt đều
khiến cho NHTM gặp phải rủi ro tín dụng.Việc đánh giá giá trị tài sản thế
chấp, cầm cố cũng là vấn đề rất lớn, hiện nay đang là vấn đề nổi cộm trong
quy chế tín dụng tại các NHTM.
- Sự cạnh tranh không lành mạnh nhằm thu hút khách hàng giữa các
NHTM khiến cho việc thẩm định khách hàng trở nên sơ sài,qua loa hơn. Hơn
nữa, nhiều NHTM do quá chú trọng đến lợi nhuận nên đã chấp nhận rủi ro
cao, bất chấp những khoản vay không lành mạnh, thiếu an toàn.
- Ngoài ra, còn rất nhiều nhân tố khác thuộc về NHTM gây ra rủi ro tín
dụng như: chất lượng thông tin và xử lý thông tin trong NHTM, cơ cấu tổ
chức và quản lý đội ngũ cán bộ, năng lực công nghệ…
∑ Nguyên nhân do khách hàng.
- Đối với các doanh nghiệp, kinh nghiệm và năng lực hoạt động kinh
doanh còn đang ở trình độ thấp, hầu hết các doanh nghiệp này đều không nắm
bắt được thông tin kịp thời, thiếu thích nghi với cạnh tranh. Vì vậy, khi dự án
vay vốn gặp khó khăn, khả năng trả nợ của khách hàng gặp vấn đề, rủi ro tín
dụng là điều không thể tránh khỏi.
11
