Phân tích mối quan hệ giữa xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam

Bộ GIáO DụC Và ĐàO TạO
Tr-ờng đại học kinh tế quốc dân


NGUYễN QUANG HIệP

Phân tích mối quan hệ giữa xuất khẩu
và tăng tr-ởng kinh tế ở việt nam

Hà Nội 2016


Bộ GIáO DụC Và ĐàO TạO
Tr-ờng đại học kinh tế quốc dân


NGUYễN QUANG HIệP

Phân tích mối quan hệ giữa xuất khẩu
và tăng tr-ởng kinh tế ở việt nam

Chuyên ngành: kinh tế học

Mã số: 62310101

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học:
1.
2.

PGS.TS. NGUY N V N CễNG
PGS.TS. NGUY N VI T HNG

Hà Nội 2016


L I C Mă N
Tácă gi xină g iă l iă c mă nă t iă lưnhă đ o,ă th yă cô,ă cácă nhƠă khoaă h că c aă
Tr

ngă

iă h că Kinhă t ă Qu că dơn,ă nh tă lƠă cácă th yă côă c aă Khoaă Kinhă t ă h c và

Vi nă Ơoă t oă Sauă đ iă h că đưă giúpă đ vƠă t oă đi uă ki nă thu nă l iă choă tácă gi hoàn
thƠnhălu năán.
Tácăgi xinăc mă nălưnhăđ oăvƠăcácăđ ngănghi păt iăTr

ngăCaoăđ ngăCôngă

nghi păH ngăYên,ăn iătácăgi đangăcôngătác,ăđưăt oăđi uăki năthu năl i, h ătr và
chiaăs ătrongăquáătrìnhătácăgi làm nghiênăc uăsinh.
Tácăgi xinăbƠyăt ălòngăbi tă năsơuăs căđ năPGS.TS.ăNguy năV năCông và
PGS.TS.ă Nguy nă Vi tă Hùngă đưă t nă tìnhă h

ngă d nă vƠă giúpă đ ă tácă gi trong quá

trìnhăhoƠnăthƠnhălu năán.
Tácă gi ă đ că bi tă g iă l iă triă ơnă đ nă giaă đình,ă b nă bèă vƠă ng
đ ngăhƠnh,ăđ ngăviênăkhíchăl ătácăgi ătrongăsu tăth iăgianăqua.
XinăchơnăthƠnhăc mă n!
TÁC GI

NGUY N QUANG HI P

iă thơnă đưă luônă


L IăCAMă OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u khoa h c
c a riêng tôi. Các s li u nêu ra và trích d n trong lu n án là
trung th c. Toàn b k t qu nghiên c u c a lu n án ch a t ng
đ

c b t c ai khác công b t i b t c công trình nào.

TÁC GI

NGUY N QUANG HI P


i

M CăL C

M C L C .................................................................................................................... i
DANH M C CÁC HÌNH V .................................................................................... iv
DANH M C CÁC B NG BI U ............................................................................... v
DANH M C CÁC T
M

VI T T T ........................................................................... vi

U ..................................................................................................................... 1

CH

NGă 1.ă C ă S

VẨăT NGăTR

LÝ LU N V

M I QUAN H

GI A XU T KH U

NG KINH T ................................................................................ 7

1.1. M t s v năđ lý lu năc ăb n ....................................................................... 7
1.1.1.ăT ngătr

ng kinh t và các ngu n l căt ngătr

1.1.2. Xu t kh uăvƠăcácănhơnăt ă nhăh

ng kinh t ....................... 7

ng ...................................................... 11

1.2.ăC ăs lý thuy t v m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t ...... 14

1.2.1. Lý thuy t c đi n..................................................................................... 14
1.2.2. Lý thuy t tr ng c u ................................................................................. 16
1.2.3. Lý thuy t tân c đi n ............................................................................... 17
1.2.4. Lý thuy tăt ngătr

ng n i sinh ................................................................ 20

1.2.5 Mô hình vòng xo n ti n v m i quan h gi a xu t kh uă vƠă t ngă
tr

ng kinh t .................................................................................................... 21

Tóm t tăch
CH

ngă1 .............................................................................................. 23

NGă 2.ă T NG QUAN NGHIÊN C U VÀ XÂY D NG KHUNG LÝ

THUY T NGHIÊN C U ......................................................................................... 24
2.1. T ng quan nghiên c u ................................................................................ 24
2.1.1. T ng quan các nghiên c u th c nghi m trên th gi i ............................. 26
2.1.2. T ng quan các nghiên c u th c nghi m

Vi t Nam ............................. 34

2.1.3. K t lu n chung t t ng quan nghiên c uăvƠăxácăđ nhăắkho ng tr ngẰă

nghiên c u ......................................................................................................... 37
2.2. Khung lý thuy t nghiên c u ....................................................................... 37


ii

2.2.1. Mô hình nghiên c u c a lu n án ............................................................. 37
2.2.2. Bi n s vƠăthangăđo ................................................................................. 40
2.2.3. Ngu n s li u .......................................................................................... 42
2.2.4. Th t c th c hi nă
Tóm t tăch

căl

ng th c nghi m .............................................. 42

ngă2 .............................................................................................. 45

NGă3. TH C TR NG XU T KH U VẨăT NGăTR

CH

NG KINH T

VI T NAM ........................................................................................................... 46
3.1. Th c tr ng xu t kh u hàng hóa c a Vi t Nam ........................................... 46
3.2.ăT ngătr

ng kinh t c a Vi t Nam ............................................................. 53

3.2.1.ăChínhăsáchăđ i m i và c i cách kinh t c a Vi t Nam ........................... 53
3.2.2. Th c tr ngăt ngătr

ng kinh t c a Vi t Nam ........................................ 58

3.3. Phơnătíchăđ nh tính m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t

Vi t Nam ........................................................................................................ 67
3.3.1. Các y u t ngu n l c ậ kênh truy n d nătácăđ ng c a xu t kh uăđ n
t ngătr

ng kinh t

Vi t Nam ........................................................................ 67

3.3.2. T giá h iăđoáiăth căđaăph
th

ng, kênh đ i di n kh n ngăc nh tranh

ngăm i qu c t , truy n d nătácăđ ng c aăt ngătr

ng kinh t đ n xu t

kh u ................................................................................................................... 75
Tóm t tăch
CH
4.1.ă

ngă3 .............................................................................................. 81

NGă4.ăK T QU
căl

Căδ

NG MÔ HÌNH TH C NGHI M .................. 82

ng m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t qua các

kênh truy n d n ................................................................................................. 82
4.2.ă ánhăgiáăchungăv m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t

Vi t Nam ........................................................................................................... 93
Tóm t tăch
CH

ngă4 .............................................................................................. 95

NGă5. M T S KHUY N NGH NH εăTHÚCă

TÍCH C C GI A XU T KH U VẨă T NGă TR

Y M I QUAN H

NG KINH T

VI T

NAM.......................................................................................................................... 96


iii

5.1. Ti p t că đ y m nh xu t kh u nh mă duyă trìă vaiă tròă đ ng l că choă t ngă
tr

ng kinh t b n v ng .................................................................................... 96

5.2. C i thi n ch tăl

ng các y u t ngu n l c c aăt ngătr

5.3. V n hành chính sách t giá hi u qu theoă h

ng ....................... 98

ng khuy n khích xu t

kh uăvƠăđ m b o năđ nh kinh t v ămô .......................................................... 100
Tóm t tăch

ngă5 ............................................................................................ 103

K T LU N ............................................................................................................. 104
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI
DANH M C TÀI LI U THAM KH O
PH L C

ẩăCÔNGăB


iv

DANHăM CăCỄCăHỊNHăV
Hình 1.1. Mô hình vòng xo n ti n v m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng

kinh t ........................................................................................................................ 22
Hình 2.1. Mô hình nghiên c u v m i quan h gi a xu t kh uă vƠă t ngă tr
kinh t

ng

Vi t Nam .................................................................................................... 38

Hình 3.1:ăC ăc u hàng xu t kh u c a Vi t Nam phân theo nhóm hàng giaiăđo n
2000-2014.................................................................................................................. 51
Hình 3.2. Các th tr
Hình 3.3.ăT ngătr

ng xu t kh u chính c a Vi t Nam .......................................... 52
ng GDP c a Vi t Nam và m t s qu c gia trong khu v c ....... 61

Hình 3.4.ăC ăc u GDP c a Vi tăNamăquaăcácăn m .................................................. 62
Hình 3.5. T căđ t ngătr

ng kinh t các ngành c a Vi t Nam ............................... 63

Hình 3.6. T căđ t ngăGDP, xu t kh u và t l X/GDP hƠngăn măc a Vi t Nam ... 65
Hình 3.7. V năđ uăt ăc a Vi t Nam ......................................................................... 71
Hình 3.8. H s ICOR c a Vi t Nam ........................................................................ 72
Hình 3.9.ăN ngăsu tălaoăđ ng c a Vi t Nam và m t s n

c ................................... 75

Hình 3.10. NEER và REER c a Vi t Nam ............................................................... 77
Hình 3.11. T giá th căđaăph
Hìnhă4.1.ă

ng,ăt ngătr

ng GDP và xu t kh u ......................... 79

th bi u di n các chu i s li u ............................................................. 83

Hình 4.2. Ph n ng c aălaoăđ ng, v n và GDP v i các cú s c................................. 89
Hình 4.3. Ph n ng c a xu t kh u và t giá th c v i các cú s c .............................. 90


v

DANHăM CăCỄCăB NGăBI U

B ng 3.1: K t qu ho tăđ ng xu t nh p kh uăgiaiăđo n 1999 - 2014 ....................... 49
B ng 3.2. Các y u t ngu n l cătrongăt ngătr

ng GDP c a Vi t Nam ................... 69

B ng 3.3. T l laoăđ ng t 15 tu i tr lênăđangălƠmăvi c trong n n kinh t đưăquaă
đƠoăt o ...................................................................................................................... 73
B ng 3.4.ăN ngăsu tălaoăđ ng xã h i c a Vi t Nam ................................................. 74
B ng 4.1. Th ng kê mô t v các chu i s li u ........................................................ 82
B ng 4.2. K t qu ki măđ nh tính d ng cho các chu i s li u.................................. 83
B ng 4.3. K t qu ki măđ nhăđ tr t iă uăchoăcácăbi n ........................................... 84
B ng 4.4. K t qu ki măđ nh nhân qu Granger ....................................................... 85
B ng 4.5. K t qu ki măđ nhăđ ng liên k t ............................................................... 86
B ng 4.6. K t qu

căl

ng mô hình VECM ......................................................... 87

B ng 4.7. K t qu phơnărưăph

ngăsai c a v n,ălaoăđ ng và GDP ........................... 91

B ng 4.8. K t qu phơnărưăph

ngăsai c a t giá th c và xu t kh u ........................ 92


vi

DANHăM CăCỄCăT ăVI TăT T

Ký hi u

Tên ti ng Vi t

ASEAN

Hi p h i các qu căgiaă ôngăNamăÁ

DNNN

Doanh nghi pănhƠăn

CNH

Công nghi p hóa

EU

Liên minh Châu Âu

FTA

Hi păđ nhăth

FDI

c

ngăm i t do

uăt ătr c ti păn

c ngoài

FED

C c d tr liên bang M

GDP

T ng s n ph m qu c n i

H H

Hi năđ i hóa

ICOR

T l v n trên s năl

NHNN

Ngân hàng NhƠăn

c

NHTW

NgơnăhƠngătrungă

ng

NICs

Cácăn

TFP

N ngăsu t nhân t t ng h p

VAR

εôăhìnhăvécăt ăt h i quy

VECM

εôăhìnhăvécăt ăhi u ch nh sai s

WTO

T ch căTh

XHCN

Xã h i ch ngh a

ngăt ngăthêm

c công nghi p m i

ngăm i Th gi i


1

M ă

U

1. Gi i thi u lu n án
a. K t c u t ng th c a lu n án:
Ngoài ph n m đ u và k t lu n, lu n án đ

c chia thành 5 ch

ng v i 16

hình và 12 b ng bi u. T ng s trang c a lu n án là 106 trang ch aă k ph l c.
Trongăđó: Ch

ngă1,ăđ

c trình bày trong 17 trang, gi i thi uăc ăs lý lu n v m i

quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t ;ăCh

ngă2 cóădungăl

ng 22 trang

trình bày v t ng quan nghiên c u và xây d ng khung lý thuy t nghiên c u;
Ch

ngă3,ăg m 36 trang, phân tích th c tr ng xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t c a

Vi t Nam, và m i quan h v i các y u t kinh t trong kênh truy n d nă tácă đ ng
qua l i gi a xu t kh uă vƠă t ngă tr
l

ng mô hình th c nghi m,ăđ

ng kinh t ;ă Ch

ngă 4ă phân tích k t qu

c trình bày trong 14 trang; Ch

c

ngă5ăg m 8 trang

đ xu t m t s khuy n ngh nh măthúcăđ y m i quan h tích c c gi a xu t kh u và
t ngătr

ng kinh t

Vi t Nam.

b. Nh ng đóng góp m i c a đ tài:
- Trênă c ă s t ng quan lý thuy t và nghiên c u th c nghi m, lu n án xây
d ng khung lý thuy tăvƠăđ xu t mô hình nghiên c u v m i quan h gi a xu t kh u
vƠăt ngătr

ng kinh t

Vi tăNam.ăQuaăđóăxácăđ nhăđ

qua l i l n nhau gi a xu t kh uăvƠăt ngătr
tr

c kênh truy n d nătácăđ ng

ng kinh t . Trongăđó: Xu t kh u t ngă

ng s giúp c i thi n các y u t ngu n l cănh ăt o thêm vi c làm, b sung v n

cho n n kinh t , vƠăt ngăn ngăsu t nhân t t ng h p,ăquaăđóăthúcăđ yăt ngătr
kinh t . T ngătr

ng kinh t góp ph n làm t ngăn ngăsu t thông qua khai thác hi u

qu kinh t theo quy mô, d năđ n chi phí s n xu t và giá c hƠngăhóaăđ

c gi m

i u này s cóă tácă đ ngă lƠmă t ngă t giá h iă đoáiă th c, c i thi n s c c nh

xu ng.
tranhăth

ngăm i qu c t vƠădoăđóăcó tác d ngăthúcăđ y xu t kh u.

- Lu n án th c hi n k t h pă cácă ph
l

ng

ngă phápă phơnă tíchă đ nhă tínhă vƠă đ nh

ng,ăquaăđóăcungăc p các k t qu cho th y xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t

Vi t

Namăcóătácăđ ng h tr l n nhau theo c hai chi u trong ng n h n và dài h n thông


2

qua các kênh truy n d n:
+ Các y u t ngu n l că đóngă vaiă tròă quan tr ng trong vi c truy n d n tác
đ ng c a xu t kh uăđ năt ngătr

ng kinh t c a Vi t Nam. Xu t kh uăt ngătr

ng

đưă cóă tácă đ ng tích c că đ n vi c hình thành và thu hút các ngu n l că choă t ngă
tr

ng kinh t
+

Vi t Nam trong nh ngăn măqua.

ng th i,ăt ngătr

ng kinh t c ngăgópăph năthúcăđ yă t ngă tr

kh u nh lƠmăt ngăt giá h iăđoáiăth c và c i thi n kh n ngăc nhătranhăth

ng xu t
ngăm i

qu c t .
- Lu n án kh ngăđ nh chi năl

căthúcăđ y xu t kh u mà Vi tăNamăđưătheoă

đu i trong th i gian qua là hoàn toàn phù h p. Chi nă l
t ngătr

că thúcă đ y xu t kh u và

ng kinh t c a Vi tăNamărõărƠngăđưăcóăs b tr l n nhau r t tích c c, góp

ph n nâng cao hi u qu đi u ti tăv ămôăn n kinh t .
- Lu năánăđ xu t m t s khuy n ngh nh măthúcăđ y m i quan h tích c c
gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t

Vi tăNam.ăTrongăđó,ăti p t c thúcăđ y xu t

kh u nh măduyătrìăvaiătròăđ ng l căchoăt ngătr
l

ng các y u t ngu n l c c a t ngătr

hi u qu theoăh

ng kinh t b n v ng; c i thi n ch t

ng kinh t ; và v n hành chính sách t giá

ng khuy n khích xu t kh uăvƠăđ m b o năđ nh kinh t v ămô.

2. Lý do l a ch năđ tài
ε iă quană h ă gi aă xu tă kh uă vƠă t ngă tr

ngălƠă đ ă tƠiă quană tr ngă đ

căth oă

lu nă nhi uă trongă kho ngă n aă th ă k ă qua.ă Nh ngă nghiênă c uă v ă m iă quană h ă nƠyă
luônăc ăg ngătr ăl iăcácăcơuăh iănh :ăt ngătr
kinhăt ăkhông?ăHo căt ngătr

ngăxu tăkh uăcóăd năđ năt ngătr

ngăkinhăt ăcóăd năđ năt ngătr

ngă

ngăxu tăkh uăkhông?ă

Hayăcóăm iăquanăh ăhaiăchi uăgi aăhaiăbi năs ătrênăkhông?ăNh ngăcơuăh iănƠyăđ că
bi tăquanătr ngăđ iăv iăcácăn

căđangăphátătri n.

Qua quá trình phátătri năc aăcácălỦăthuy tăth
xu tăkh uăđưăđ

că xácăđ nh lƠăđ ngăl căchoă t ngătr

b iă m tă s ă lỦă doă c ă b nă sau: Th nh t,ă t ngă tr
tr

ngăm iăvƠăt ngătr

ngăt ngăc uăc aăm tăqu căgia.ăT ngătr

ngăkinhăt c aăcácăqu căgiaă

ngă xu tă kh uă s ă d nă đ nă t ng

ngăc uăcóăth ăkhôngăđ

m tăn năkinhăt ănh có thuănh păth p, nh ngăth ătr

ngăkinhăt ,ă

ngăxu tăkh uăd

căduyătrìătrongă
ngănh ălƠăvôă


3

t năvƠă vìăv yă m ăc aă th

ngăm iăs ăkhôngă h năch ăt ngătr

xu tăkh uă cóăth ălƠă m tăch tăxúcătácăchoăt ngătr
xu tăkh uăcóăth ăt ngăc

ngăt ngăc u.ăDoă đó,ă

ngăthuănh p. Th hai,ă m ăr ngă

ngăs ăchuyênămônăhóaătrongăs năxu tăhƠngăxu tăkh u,ădoă

đóăcóăth ănơngăcaoăm căn ngăsu tăvƠăd năđ năt ngătr

ngăs năl

ng.ă Th ba, gia

t ngăxu tăkh uăcóăth ăn iăl ngăs ăc ngăth ngăv ăngo iăh i.ă i uănƠyăgiúpăt ngăkh ă
n ngănh păkh uăcácăy uăt ăđ uăvƠoăph căv ăs năxu t,ămáyămóc,ăthi tăb ăph căv ăchoă
đ uăt ăvƠăquaăđóăthúcăđ yăt ngătr

ngăs năl

ngă[59].ăBênăc nhăđó,ăm ăc aăth

ngă

m iăcònăgiúpăthúcăđ yăti năb ăcôngăngh ,ăt oăthêmănhi uăvi călƠm,ăcácăy uăt ăs nă
xu tăs ăd chăchuy năt ăkhuăv căkémăhi uăqu ăsangăkhuăv căhi uăqu ăh nầ,ăquaăđóă
thúcăđ yăt ngătr

ngăkinhăt [123].

Theoăchi uăng

căl i,ăt ngătr

đ nă xu tă kh uă b iă s ă t ngă tr

ngăkinhăt ăc ngăcóăth ăcóătácăđ ngătíchăc că

ngă s nă l

ngă nhanhă h nă s ă lƠmă t ngă n ngă su tă doă

khaiăthácăhi uăqu ăkinhăt ătheoăquiămôă[68],[126]. N ngăsu tăt ngăs ăgiúpăgi măchiă
phíănhơnăcôngătrongăgiáăthƠnhăs năph măn uăti năl

ngăkhôngăt ngăt

m căt ngăn ngăsu t,ăquaăđóăgópăph nălƠmăgiáăhƠngăhóaătrongăn

ngă ngăv iă

căgi m.ă i uănƠyă

s ă giúpă t ngă l iă th ă c nhă tranhă choă cácă qu că giaă vƠă d nă đ nă t ngă kimă ng chă xu tă
kh u.ăH năn a, t ngătr

ngăkinhăt ăs ăđ yăm nhăquáătrìnhăhìnhăthƠnhăk ăn ngăc ngă

nh ăti năb ăcôngăngh ,ăgópăph nănơngăcaoăhi uăqu ăs năxu t,ăd năđ năt ngăl iăth ă
c nhătranhăchoăcácăqu căgiaătrênăth ătr

ngăqu căt ăvƠăt ăđóăgiúpăm ăr ngăth

ngă

m i [37].
ε că dùă cóă nhi uă n ă l că đưă đ

că th că hi nă đ ă gi iă quy tă cácă v nă đ ă khiă

nghiênă c uă m iă quană h ă gi aă xu tă kh uă vƠă t ngă tr

ngă kinhă t ,ă nh ngă cácă nhƠă

nghiênă c uă v nă cóă nh ngă k tă lu nă khácă nhau,ă ngayă c ă choă cùngă m tă qu că gia.ă
Nh ngăk tăqu ămơuăthu nănhauăv ăm iăquanăh ăgi aăxu tăkh uăvƠăt ngătr

ngăkinhă

t ăs ăgơyăkhóăkh năchoăcácănhƠăho chăđ nhăchínhăsáchăkhiăl aăch năchi năl

cănh mă

thúcăđ yăxu tăkh uăvƠăt ngătr

ngăkinhăt .

Vi tăNamăđưătr iăquaăch ngăđ

ngăg năbaăth păk ăth căhi năchínhăsáchăđ iă

m i vƠăm ăc a,ăh iănh păv iăkhuăv căvƠăth ăgi i.ăε tătrongănh ngăn iădungăchính
c aăcôngăcu căđ iăm iăvƠăthayăđ iăchínhăsáchălƠăchi năl

c thúcăđ yăxu tăkh u.ăKhu

4

v căxu tăkh uăphátătri nătheoăl iăth ăsoăsánhăđưăđ tăđ
t ngătr

cănhi uăthƠnhăt uăcùngăv i

ngăkinhăt ă ăVi tăNam.ăTrongănh ngăn măv aăqua,ăc ăt ngătr

vƠă t ngă tr

ngăkinhăt ă

ngă xu tă kh uă đ uă lƠă m că tiêuă c aă đi uă ti tă v ă mô ă Vi t Nam.ă Ph iă

ch ngăhaiăm cătiêuănƠyăb ăsungăchoănhauăhay đang h năch ăl nănhau? δƠmărõăđ
m iăquanăh ăgi aăxu tăkh uăvƠăt ngătr

că

ngăkinhăt ăs ăcóăcơuătr ăl iăthíchăđángăchoă

cơuăh iătrên.
Qua nghiên c uă đ tài “Phân t́ch m i quan h gi a xu t kh u và t ng
tr

ng kinh t

Vi t Nam”, tác gi mong mu n làm rõ m i quan h hai chi u gi a

xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t

Vi t Nam, quaăđó khuy n ngh các chính sách

phù h p v i Vi t Nam.

3. M căđíchănghiênăc u
- H ăth ngăhóaăc ăs ălỦăthuy tăvƠăcácămôăhìnhălỦăthuy tănh măxácăđ nhăcácă
kênhă truy nă d nă trongă m iă quană h ă gi aă xu tă kh uă vƠă t ngă tr

ngă kinhă t .ă

ngă

th i,ă nghiênă c uă c ngă th că hi nă vi că t ngă quană cácă nghiênă c uă th că nghi mă đưă
đ

căth căhi nătrênăth ăgi iăđ ărútăraăcácăbƠiăh căkinhănghi măc aăqu căt ăchoăvi că

l a ch n mô hình nghiên c u th c nghi m v m iăquanăh ăgi aăxu t kh u và t ng
tr

ng kinh t ă ăVi tăNam.
- Gi iăthíchăm iăquanăh ăgi aăxu tăkh uăvƠăt ngătr

ngăkinhăt ă ăVi tăNam.ă

Quaă đóă tr ă l iă cácă cơuă h iă trungă tơm:ă Có t nă t iă m iă quană h ă haiă chi uă gi aă xu tă

kh uăvƠăt ngătr

ngăkinhăt ă ăVi tăNamăhayăkhông? Xu tăkh uăt ngătr

ngăcóăgiúpă

t ngă v n,ă t oă thêmă vi că lƠmă vƠă thúcă đ yă ti nă b ă côngă ngh ,ă t ă đóă thúcă đ y t ngă
tr

ngăkinhăt ? T ngătr

ngăkinhăt ăcóălƠmăt ngăl iăth ăc nhătranhă(gi măchiăphíăs nă

xu tăvƠăgiáăc ăhƠngăhóa) c aăVi tăNamătrênăth ătr

ngăqu căt ,ăquaăđóăthúcăđ yăxu tă

kh uăhayăkhông?
-ă
tr

ăxu tăchínhăsáchăphùăh păv iăVi tăNamănh măthúcăđ yăxu tăkh uăvƠăt ngă

ngăkinhăt ăb năv ng.

4.ă

iăt

a.

it

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u:

- Th cătr ngăxu tăkh uăhƠngăhoá, t ngătr

ngăkinhăt ,ăcácăy uăt ăngu năl că


5

vƠăt ăgiáăh iăđoáiăth căđaăph

ng c aăVi tăNam.

-ăε iăquanăh ăhaiăchi uăgi aăxu tăkh uăvƠăt ngătr

ngăkinhăt ă ăVi tăNam.

b. Ph m vi nghiên c u:
Lu năánăth căhi nănghiênăc uăv ăm iăquanăh ăgi aăxu tăkh uăvƠăt ngătr
kinhă t ă ă Vi tă Namă trongă giaiă đo nă t ă n mă 1999 đ nă n mă 2014. N mă 1999 đ

ngă
că

ch nălƠmăth iăđi măb tăđ uăvì trongăn mănƠy l năđ uătiênăδu tăDoanhănghi păraăđ iă
v iăm cătiêuălƠănh măkh căph căs ăchiaăc t,ătáchăbi tăápăd ngătheoăthƠnhăph năkinhă

t ă c aă h ă th ngă lu tă phápă v iă doanhă nghi p.ă Theoă đó,ă cácă t ă ch c,ă cáă nhơnă đ

că

quy năthƠnhăl pădoanhănghi pătheoăcácălo iăhìnhăkhácănhau,ăphùăh păv iănhuăc uăvƠă
kh ă n ngă đ ă kinhă doanhă cácă ngƠnhă ngh ă mƠă phápă lu tă khôngă c m. Tr
ph

ngă chơmă h nă ch ă s ă cană thi pă c aă NhƠă n

c đó,ă v iă

că vƠoă ho tă đ ngă kinhă doanhă c aă

doanhănghi p,ăNgh ăđ nhă57/1998/N -CP cóăhi uăl căvƠoăcu iăn mă1998ăđưăxoáăb ă
hoƠnătoƠnăch ăđ ăgi yăphépăkinhădoanhăxu t,ănh păkh u,ălo iăb ănhi uărƠoăc n,ăt oă
môiătr

ngăphápălỦăthôngăthoáng,ăbìnhăđ ngăh n,ăt oăraăs ăchuy năbi năv ăch tăchoă

ho tăđ ng xu tăậ nh păkh u; tônătr ngăquy năkinhădoanhăvƠăquy năt ăch ăc aădoanhă
nghi p,ăgi măthi uăc ăch ăxinăậ cho,ăh uăh tăhƠngăhoáăđ

călƠmăth ăt căxu t,ănh pă

kh u tr căti păt iăh iăquan,ăch ăch uăs ăđi uăti tăv ăthu ; bi năphápăphiăthu ăch ăcònă
ápăd ngă đ iăv iăm tăs ăl

ngăr tăítăm tăhƠng. Nh ăđó,ăkimăng chă xu tăkh uăn mă

1999ă đưă t ngă 23,3%ă soă v iă n mă 1998,ă c ă c uă hƠngă hoáă xu tă kh uă vƠă c ă c uă th ă
tr

ngă xu tă nh pă kh uă ti pă t că chuy nă d chă theoă h

ki măch ăh pălỦ.ăCácădoanhănghi păFDIăđ
ngăth ngănh tătrongăc ăn

5. Ph

ngăphápănghiênăc u
Lu n án s d ngăcácăph

că

căxu tăkh uănh ngăhƠngăhoáăkhôngăcóă

trongăgi yăphépăđ uăt .ăQuanăh ăkinhăt ăv iăn
th ătr

ngă tíchă c c, nh pă siêuă đ

căngoƠiăđ

căg n v iăth ătr

căm ăr ng,ăhìnhăthƠnhă

ngăth ăgi i.

ngăphápăt ng h p, so sánh, phơnătích,ăvƠăđánhăgiáă

m t cách có h th ng trong vi c t ng quan nghiên c u v m i quan h gi a xu t
kh uăvƠăt ngătr

ng kinh t .ăTr

hình lý thuy t s đ

c h t, vi c h th ngăhóaăc ăs lý thuy t và các mô

c th c hi n nh măxácăđ nhăđ

c khung lý thuy t và các kênh

truy n d n v m i quan h gi a xu t kh uă vƠă t ngă tr

ng kinh t . Sauă đó, nh ng


6

nghiên c uăđi n hình v lý thuy t và th c nghi m, bao g m c nghiên c uăkinhăđi n
và nghiên c u m i nh t, nh ng nghiên c uăđ
ngoƠiăn

cs đ

c ti n hành (và công b )

c t ng h p và làm rõ nh ng k t qu đ tăđ

trong và

căc ngănh ăh n ch

c a chúng. T đó,ărút ra các bài h c kinh nghi m cho vi c l a ch n mô hình nghiên
c u, vƠă xácă đ nh các ắkho ng tr ngẰ nghiên c u c n ti p t că đ
đ yẰăv m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ng tr

c b sungă ắl p

ng kinh t .

Bên c nhă đó,ă lu n án s d ng các k thu t phân tích th ng kê và mô hình
hóa t các d li u riêng l v nh ng v năđ th c t , đ nh m đánhăgiáăth c tr ng, xu
h

ng bi năđ ng theo th i gian và m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr

ng kinh

t cùng các nhân t đóngăvaiătrò truy n d n. Nh ng nghiên c uăđ nh tính và l ch s
này s cung c p d li u s ngăđ ng v m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr
kinh t , giúp ki mătraăbanăđ u tính phù h p c a mô hình nghiên c uătr
hƠnhăcácăb

căphơnătíchăđ nhăl

Trongă phơnă tíchă đ nhă l

th i gian c a kinh t l

ngă đ

c khi ti n

ng.
ng, lu n án s d ng các k thu t phân tích chu i
că l

ng m i quan h gi a xu t kh uă vƠă t ngă

tr

ng kinh t

đ

că

l

ng hàm ph n ng c a các bi n s đ i v i các cú s c n i sinh vƠăphơnărưăph

căl

ng

Vi t Nam. C th , mô hình vécă t ăhi u ch nh sai s (VECM) s

ng cùng v i các th t cănh ăki măđ nh các khuy t t t c aămôăhình,ă

sai đ ki măđ nh gi thuy t v m i quan h trên theo các kênh truy n d n.

c
ngă


7

CH

NGă1.ăC ăS

LụăLU N V ăM IăQUANăH ă

GI AăXU TăKH UăVẨăT NGăTR

NGăKINHăT

ngă1, lu n án s khái quát m t s v năđ lý lu n c ăb n và th c

Trong ch

hi n t ng quan lý thuy t v m i quan h gi a xu t kh u và t ngătr

ng kinh t . Qua

đóăxácăđ nh các kênh truy n d n tácăđ ng trong m i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngă
tr

ng kinh t .

1.1.ăM tăs ăv năđ ălỦălu năc ăb n
1.1.1. T ng tr

ng kinh t và các ngu n l c t ng tr

1.1.1.1. Khái ni m và đo l
T ngătr

ng t ng tr

ngăkinhăt ăđ

cătínhătheoăt ngăs năl

đ uăng

ăđoăl

tr

ngă(g)ăđ

ng kinh t

căđ nhăngh aălƠăs ăgiaăt ngătrongăm căs năxu tăquaă

th iăgian, đ

i.ă

ng kinh t

ngăth căt ăho căs năl

ngăm căđ ăt ngătr

ngăng

ngăth căt ăbìnhăquơnă

iătaăs ăd ngăch ătiêuăt căđ ăt ngă

cătínhăb ngăph nătr măthayăđ iăc aăm căs năxu t:ă[20]

g

Yt  Yt 1
 100%
Yt 1

Trong đó, Yt và Yt-1 t
th căt ăbìnhăquơnăđ uăng

ngă ngă lƠă t ngă s nă l

ngă th că t ă ho că s nă l

ngă

iătrongăth iăk ătăvƠăt-1.

NgƠyănay,ăyêuăc uăt ngătr
vi căb oăđ măch tăl

(1.1)

ngăt ngătr

ngăkinhăt ăđ

căg năli năv iătínhăb năv ngăhayă

ngăngƠyăcƠngăcao.ăTheoăkhíaăc nhănƠy,ăđi uăđ

că

nh năm nhănhi uăh nălƠăs ăgiaăt ngăliênăt c,ăcóăhi uăqu ăc aăch ătiêuăquyămôăvƠăt că
đ ăt ngăthuănh păbìnhăquơnăđ uăng

i.ăH năth ăn a,ăquáătrìnhă yăph iăđ

căt oănênă

b iănhơnă t ă đóng vaiă tròă quy tă đ nhă lƠă triă th că vƠă khoaă h c côngă ngh ă trongă đi uă
ki năm tăc ăc uăkinhăt ăh pălỦ.
T ng tr

ng kinh t ăkhông ch ăđ n thu n là làm ra nhi u h n cái v n có mà

c n tr ăthành m t quá trình d ch chuy n c ăc u làm thay đ iăt t c các khía c nh c aă
s n xu t và tiêu dùng. S d ch chuy n c c u kinh t , trình đ ăcông ngh ăphát sinh do
nhi u nguyên nhân. Thu nh p t ng làm thay đ i xu h

ng tiêu dùng, gây áp l c

ắbu cẰ s n xu t, công ngh thay đ i cho phù h p.

t mình, s n xu t và công

nl


8

ngh ăl i có th ăkích thích cách th c tiêu dùng m i, v.vầ T c đ d ch chuy n c c u
kinh t ăph thu c vào n ng l c th ch (th tr

ng, nhà n

c), m c đ m c a c a

n năkinhăt ầ

1.1.1.2. Các ngu n l c t ng tr
VƠoăđ u th k 18,ătr
t thu cătr

ng kinh t

căkhiătr

ng phái c đi n hình thành, m t s nhà kinh

ng phái tr ngănôngăđưăchoăr ngăt ngătr

ng ch có trong khu v c nông

nghi p, vì ch nh ngălaoăđ ng trong nông nghi p m i t o ra s n ph m th ngăd , còn
khu v c công nghi p không th t oăraăt ngătr
Khi tr

ng kinh t .

ng phái kinh t h c c đi n raăđ iăthìăt ngătr

ngăđ

có th t o ra t c khu v c nông nghi p l n công nghi p.
tr

c th a nh n là

i di n tiêu bi u cho

ng phái này là A.Smith, D.Ricardo, Malthus, K.Marx, Young và KnightầăH

cho r ng s tích t t ăb n, ti n b công ngh vƠămôiătr
nhân t oăraăt ngătr

ng c nh tranh là nguyên

ng.

Sangă th ă k ă 20, các đ iă di n c aă tr

ngă pháiă kinhă t ă h că tơnă c ă đi nă là

Solow, Swan, Romer và Lucas đưă xơyă d ngă cácă môă hìnhă xácă đ nhă s nă l

ngă d aă

trênăbaăy uăt :ălaoăđ ng,ăt ăb năvƠăcôngăngh .ăH ătinăr ngăcácăngu năl căc aăt ngă
tr

ngăb tăngu năt ănh ngăy uăt ănƠy.ăTuyănhiên,ăt măquanătr ngăc aăm iă y uăt ă

đóngăgópăvƠoăt ngătr
đ uătiênăv ăt ngătr

ngăkhôngăgi ngăănhau. ơyălƠămôăhìnhăt

ngăđ iăhoƠnăch nhă

ngăkinhăt .ă

εôăhìnhăc aăSolowăt pătrungăvƠoăvaiătròăc aătíchăl yăt ăb nătrongăquáătrìnhă
t ngătr

ng.ăTheoăSolow,ăho tăđ ngăs năxu tătrongăn năkinhăt ălƠăs ăk tăh păc aăcác

y uăt ăt ăb nă(K),ălaoăđ ngă(δ)ăvƠăti năb côngăngh ă(T).ăHƠmăs năxu tăt ngăquátăcóă
d ng:
Y = F(K, E.L)

(1.2)

Trong đó, ti nă b ă côngă ngh quy tă đ nh hi uă qu ă laoă đ ngă (E). Ngu nă g că
duyă nh tă c aă t ngă tr
ng

ngă n ngă su tă laoă đ ngă vƠă doă đóă lƠă thu nh pă bìnhă quơnă đ uă

iătrongădƠiăh nălƠădoăt ngăhi uăqu ălaoăđ ngăvƠăđi uănƠyădoăti năb ăcôngăngh ă

t oănên.ăTuyă nhiên,ăSolowăl iăchoăr ngăti năb ăcôngă ngh ă lƠă y uăt ă ngo iăsinhăvƠă
khôngăgi iăthíchăđ

cănóă(vìăv y,ăcóătênălƠăắmôăhìnhăt ngătr

ngăngo iăsinhẰ) [119].


9

Cácă nhƠă lỦă thuy tă t ngă tr

ngă m iă nh ă Romeră vƠă δucasă nh nă m nhă vƠoă

nghiênăc uăvƠăphátătri n,ăph ăbi nătriăth căvƠăngo iă ngătíchăc căt ăv nănhơnăl c.ă
H ăchoăr ngăt ă l ăt ngătr
v y, các mô hìnhănƠyăcònăđ
c aămôăhìnhăt ngătr

ngătrongădƠiăh nă đ

căxácăđ nhăbênătrongă môă hình,ăvìă

căg iălƠămôăhìnhăt ngătr

ngăn iăsinh.ăHƠmăs năxu tă

ngăn iăsinhăbaoăg mă3ăy uăt :ăt ăb nă(K),ălaoăđ ngă(δ)ălƠă2ă

y uăt ăv tăch tăvƠăy uăt ăth ă3ălƠăv nănhơnăl căhayăcònăg iălƠăy uăt ăphiăv tăch tăbaoă
g măki năth c,ăk ăn ngăc aăng

iălaoăđ ngăt oănênăhi uăqu ălaoăđ ngăvà n ngăsu tă

nhơnăt ăt ngăh pă(TFP - Total Factor Productivity).
Trênăc ăs các lý thuy tăt ngătr
đ u th a nh n r ngă t ngă tr
tr

ng kinh t , hi n nay, các nhà kinh t h c

ng kinh t ph thu c vào các nhân t chính là t ngă

ngăv n, laoăđ ng,ătƠiănguyênă(đ tăđai),ătriăth c, k n ng c a ng

i lao đ ngăvƠ

ti năb ăcông ngh .
- V n là y u t v t ch tăđ u vào quan tr ngă cóătácăđ ng tr c ti păđ n m c
s năl

ngăquaăđóătácăđ ngăđ n t ngătr

ng kinh t .ă

xu t có liên quan tr c ti păđ n m c s năl
ch không ph iăd

ng đ

ng trên gócăđ v ămô,ăv n s n

căđ t ra

khía c nh v n v t ch t

i d ng ti n (giá tr ), nó là toàn b t ăli u v t ch tăđ

l i c a n n kinh t và bao g m:ănhƠămáy,ăcôngăx
v năphòng,ămáyămócăthi t b ,ăph

c tích lu

ng, tr s c ăquan, trang thi t b

ngăti n v n t i,ăc ăs h t ng. M tăkhác,ăđ gia

t ngăm c v n s n xu t n n kinh t ph i đ uăt ănhi uăh năv i l

ng v n s n xu t b

hao mòn.

cácăn

căđangăphátătri n, s đóngăgópăc a v n s n xu tăvƠoăt ngătr

kinh t th

ng chi m t tr ng cao nh t,ăđóălƠăs th hi n c aăt ngătr

ng

ng theo chi u

r ng.
V n không ch lƠăc ăs đ t ngăn ngăl c s n xu t c a các doanh nghi p và
c a n n kinh t ,ă mƠăcònălƠăđi u ki năđ nơngăcaoătrìnhăđ khoa h c ậ công ngh ,
góp ph năđángăk vào vi căđ uăt ătheoăchi u sâu, hi năđ i hoá quá trình s n xu t.
Vi că t ngă v nă đ uă t ă c ngă gópă ph n vào vi c gi i quy tă côngă n,ă vi c làm cho
ng

iălaoăđ ng khi m ra các công trình xây d ng và m r ng quy mô s n xu t.
- δaoăđ ng là m t ngu n l c s n xu t chính và không th thi uăđ

các ho tă đ ng kinh t . Tr

c trong

că đơy, chúng ta ch quan ni mă laoă đ ng là y u t v t


10

ch tăđ u vào gi ngănh ăy u t v năvƠăđ
c a m i qu c gia (tính b ng s ng
hìnhăt ngătr

căxácăđ nh b ng s l

ng ngu nălaoăđ ng

i hay th i gianălaoăđ ng). Tuy nhiên, các mô

ng hi năđ i g năđơyăđưănh n m nhăđ n khía c nh phi v t ch t c a lao

đ ng, g i là v n nhân l c.ă óălƠătrìnhăđ và k n ngăc a l căl

ngălaoăđ ng,ầ

Vi c nâng cao v n nhân l c s lƠmăchoăn ngăsu tălaoăđ ngăt ngăvƠ t đóălƠă
t ngăhi u qu s n xu t. Hi n nay, t ngătr
đ

căđóngăgópănhi u b i quy mô, s l

tríăch aăcaoădoătrìnhăđ và ch tăl

ng kinh t c aăcácăn

căđangăphátătri n

ngălaoăđ ng, y u t v n nhân l c còn có v

ngălaoăđ ng

cácăn

c này còn th p.

- Tài nguyên, đ tăđaiălƠănh ng y u t s n xu t r t quan tr ng.ă

tăđaiăđóngă

vai trò thi t y u trong s n xu t nông nghi p và là y u t không th thi uăđ

c trong

vi c th c hi n b tríă cácă c ă s kinh t . Các ngu n tài nguyên d i dào phong phú
đ

c khai thác t oăđi u ki năt ngăs năl

v iăcácăn

ngăđ u ra m t cách nhanh chóng, nh t là

căđangăphátătri n.ăTuyănhiên,ăcácămôăhìnhăt ngătr

ng hi năđ iăth

ng

khôngănóiăđ n nhân t tài nguyên, đ tăđaiăv iăt ăcáchălƠăm t bi n s c aăhƠmăt ngă
tr

ng kinh t . H cho r ngă đ tă đaiă là y u t c đ nh, còn tài nguyên thì có xu

h

ng gi m d n trong quá trình khai thác, chúng có th gia nh păd

i d ng y u t

v n s n xu t (K).
- Y u t ti n b công ngh :
Trong su t l ch s loƠiăng

i,ăt ngătr

thu n ch t ngăthêmălaoăđ ngăvƠăt ăb n,ăng

ng kinh t rõ ràng không là vi căđ nă
c l i, nó là quá trình không ng ng thay

đ i công ngh s n xu t. Công ngh s n xu t cho phép cùng m tăl
t ă b n có th t o ra s nă l

ngălaoăđ ng và

ngă caoă h n,ăngh aă lƠă quáă trìnhă s n xu t hi u qu h n.ă

Công ngh phát tri n ngày càng nhanh chóng và ngày nay công ngh thông tin,
công ngh sinh h c, công ngh v t li u m iầ có nh ngăb

c ti nănh ăv ăbưoăgópă

ph năgiaăt ngăhi u qu c a s n xu t.
Nh ăđưănóiă trên,ăcácămôăhìnhăt ngătr

ng hi năđ iăth

nhân t tài nguyên,ăđ tăđaiăv iăt ăcáchălƠăbi n s c aăhƠmăt ngătr
t tƠiănguyên,ăđ tăđaiăcóăth gia nh păd
y u t tr c ti pătácăđ ngăđ năt ngătr

ngăkhôngănóiăđ n
ng kinh t . Y u

i d ng y u t v n s n xu t (K). Vì v y, 3

ng kinh t đ

c nh n m nh là v n,ălaoăđ ng

11

và TFP.ă Trongă đó, v nă vƠă laoă đ ngă đ
l

ngă hoáă đ

că xemă nh ă lƠă cácă y u t v t ch t có th

c m că đ tácă đ ng c aă nóă đ nă t ngă tr

nh ng nhân t t ngătr

ng kinh t vƠă đ

c coi là

ng theo chi u r ng, còn TFP (th hi n hi u qu c a y u t

công ngh k thu tăhayăcáchăđánhăgiáătácăđ ng c a ti n b khoa h c k thu tăđ n
t ngătr

ng kinh t ) đ

căxácăđ nh b ng ph năd ăcònăl i c aăt ngătr

lo i tr tácăđ ng c a các y u t v năvƠălaoăđ ng.ăTFPăđ
c aăt ngătr

ngăhayăt ngătr

ngăsauăkhiăđưă

c coi là y u t ch tăl

ng

ng theo chi u sâu.

1.1.2. Xu t kh u và các nhân t

nh h

ng

1.1.2.1. Khái ni m và vai trò c a xu t kh u
a. Kháiăni m:
Th

ngă m iă qu că t ă lƠă vi că traoă đ iă hƠngă hoáă vƠă d chă v ă gi aă cácă ch ă th ă

kinhăt ăcóă qu căt chăkhácănhauă(trongăđóăđ iăt

ngătraoăđ iăth

ngăv

tăraăngoài

ph măviăđ aălỦăc aăm tăqu căgia)ăthôngăquaăho tăđ ngămuaăbán [5].
Th

ngăm iăqu căt ăbaoăg mănhi uăho tăđ ngăkhácănhau, trongăđóăcó các

ho tăđ ngăxu t, nh păkh uăhƠngăhóa, d chăv vƠăho tăđ ng giaăcôngăqu căt . Trên
giácăđ ăm tăqu căgiaăthìăth

ngăm iăqu căt chínhălƠăho tăđ ngăngo iăth

Nh ăv y,ăxu tăkh uălƠăm tăb ăph năc aăth
hoáăvƠăd chăv ăc aăm tăqu căgiaăđ

ng.

ngăm iăqu căt ,ătrongăđóăhƠngă

căbán,ăcungăc p cho qu căgiaăkhácănh măm că

tiêuăl iănhu nătrênăc ăs ădùngăti năt ălƠmăđ năv ăthanhătoán. Ti năt ă ăđơyăcóăth ălƠă
ngo iăt ăđ iăv iăm tăqu căgiaăho căđ iăv iăc ăhaiăqu căgia.
Ho tă đ ngă xu tă kh uă đ

c di nă raă trongă m iă l nhă v c, v iă nhi uă lo iă s nă

ph măhƠngăhóaăkhácănhau,ăt ăxu tăkh uăhƠngăhoáătiêuădùngăđ năhƠngăhoáăs năxu t,ă
t ămáyămócăthi tăb ăchoăđ năcácăcôngăngh ăk ăthu tăcao,ăt ăhƠngăhoáăh uăhìnhăchoă
đ năhƠngăhoáăvôăhình.ăNóădi năraătrênăph măviăr ngăl năc ăv ăth iăgianăvƠăkhôngă
gian. Xu tăkh uăkhôngăph iălƠăhìnhăth cămua bánăđ năl ămƠălƠăc ăm tăh ăth ngăcácă

quanăh ămuaăbánătrongăm t n năth

ngăm iăcóăt ăch că ăbênătrongăvƠăbênăngoƠi,ă

nh mătiêuăth ăs năph măhƠngăhoáăc aăcácădoanhănghi pănói riêngă vƠăc aăc ăn
nói chung.

că


12

b. Vaiă tròă c aă ho tă đ ngă xu tă kh uă trongă n nă kinhă t ă qu că dơnă đ

că th ă hi nă ă

nh ngăn iădung sau:
- Xu tăkh uăđóngăgópăvƠoăvi căchuy năd chăc ăc uăkinhăt ,ăthúcăđ yăs năxu tă
phátătri n.ăXu tăkh uăt oăđi uăki năchoă cácădoanhănghi pătrongă n
tr

că m ăr ngăth ă

ngătiêuăth ăs năph mădoădoanhănghi păs năxu tăra. Bên c nhăđó, vi căm ăr ngă

th ătr

ng s ăt oăđi uăki nănâng cao kh ăn ngăcungăc păđ uăvƠo,ăgópăph năchoăs nă

xu tăphátătri năvƠă năđ nh kinhăt . Xu tăkh uăcóăvaiătròătácăđ ngăđ năs ăthayăđ iăc ă

c uăkinhăt ăngƠnhătheoăh
soăsánhăc aăđ tăn

ngăthúcăđ yăchuyênămônăhóaăs năxu t,ăphátăhuyăl iăth ă

c,ăgiúpăchoăhƠngăhoáăcóătínhăc nhătranhăcaoătrênăth ătr

ngăth ă

gi i.
-

i v i các qu c gia đang phát tri n, xu tăkh uăt oăngu năv năch ăy uăchoă

nh păkh uăph căv ăcôngănghi păhoáă- hi năđ iăhoáăđ tăn

c.ăXu tăkh uăt oăngu nă

v năngo iăt ăchoădoanhănghi p,ăquaăđóăt ngăkh ăn ngănh păkh uămáyămócăthi tăb ,ă
nguyênă v tă li u,ă ph ă li u..ă ph că v ă choă s nă xu t kinh doanh. Ngoài ra, xu tă kh uă
c ngăgiúp t ngăd ătr ăngo iăh iăchoăqu căgia, quaăđóăgiúpă năđ nhăth ătr

ngăngo iă

h i,ăt ngăhi uăqu đi uăti tăn năkinhăt ăc aăchínhăsáchăti năt .
- Xu tă kh u cóă tácă đ ngă tíchă c că t iă vi că gi iă quy tă côngă nă vi că lƠm,ă c iă
thi năđ iăs ngănhơnădơn. Xu t kh uăthúcăđ y n n kinh t s d ng nhi u và hi u qu
h nănh ng y u t s n xu t s năcó,ătrongăđóăcóălaoăđ ng. Bên c nhăđó,ăm r ng xu t
kh uăc ngăs thúcăđ y vi c giaăt ngălaoăđ ng và nhân l c có k n ngăchoăn n kinh
t ,ăquaăđóăt o ngu n l c quan tr ng cho t ngătr

ng trong dài h n.

- Xu tăkh uălƠăc ăs ăđ ăm ăr ngăvƠăthúcăđ yăs ăphátătri năc aăcác m iăquan
h ăkinhăt ăđ iăngo i,ăt ngăc
vaiătrò,ăv ăth ăc aăcác n

1.1.2.2. Các nhân t

ngăs ăh pătácăđ uăt ăqu căt ăgi aăcácăn

cătrênăth ătr

nh h

Cóănhi uănhơnăt ă nhăh

c,ănơngăcaoă

ngăqu căt ầ

ng đ n ho t đ ng xu t kh u
ngăđ năho tăđ ngăxu tăkh u,ătrongăđóăcóăth ăk ăđ nă

m tăs ănhơnăt ăch ăy u sau:
a. Chínhăsáchăth

ngăm iăqu căt ă

Ho tăđ ngăxu tăkh uăch uăs ăđi uăti tăb iăcácăchínhăsáchăth

ngăm iăqu căt ă


13

c aăc ăn

căxu tăkh u vƠăn

cănh păkh u.ăCácăchínhăsáchănƠyăđi uăti tăho tăđ ngă

xu tăkh uănh măđ măb oăphù h p v iăđ nhăh
n

c vƠătuơnăth ăcácăhi păđ nhăth

ng phát tri n kinh t ậ xã h i c aăđ tă

ngăm iăqu căt ăsongăph

ngăvƠăđaăph

ngămƠă

qu căgiaăđóăđưăkỦăk tăv iăcácăđ iătácăqu căt .
th c hi n các m c tiêu trong chínhă sáchă th
m i qu c gia th
vƠăcôngăc ăc aăn

ng s d ng các công c và bi n pháp khác nhau. Cácăbi năphápă
căxu tăkh uăth

ngăcóătácăđ ngăkhuy năkhíchăvƠăh ătr ăchoăho tă

đ ngăxu tăkh uăphátătri n.ăTrongăkhiăđó,ăcácăn

cănh păkh uăth

bi năphápăvƠăcôngăc ămangătínhăch tălƠărƠoăc năth
kh uăt ăn

ngă m i qu c t c a mình,

ngăs ăd ngăcácă

ngăm iăđ iăv iăhƠngăhóaănh pă

căkhácănh măđ măb oăphùăh păv iăcácătiêuăchu năchungăv ăs năxu tăvƠă

tiêuădùngăhƠngăhóaăho cănh măb oăh ăchoăcácăngƠnhăs năxu tătrongăn
Cácăn

căphátătri n.ă

cănh păkh uăcóăth ăs ăd ngăcácăbi năphápăvƠăcôngăc ămang tính ch t kinh

t (thu quan), các công c và bi n pháp mang tính ch t hành chính (h n ng ch, h n
ch xu t kh u t nguy nầ), các công c và bi n pháp mang tính ch t k thu t
(nh ngăquyăđ nh v tiêu chu n v sinh,ăđoăl

ng,ăanătoƠnălaoăđ ng,ăbaoăbìăđóngăgói,ă

đ c bi t là các tiêu chu n v v sinh th c ph m, v sinh phòng d chăđ i v iăđ ng v t
và th c v tă t

iăs ng, tiêu chu n v b o v môiătr

ngăsinhă tháiăđ i v i các máy

móc, thi t b và dây truy n công ngh ...)ầăCáchăth căvƠăm căđ ăápăd ngăcácăbi nă
phápăvƠăcôngăc ăc aăchínhăsáchăth

ngăm iă ăcácăn

tr căti păđ năk tăqu ăho tăđ ngăxu tăkh uăc aăcácăn

cănh păkh uăs ăcóătácăđ ngă
căxu tăkh u.ă

Bênăc nhăđó,ăho tăđ ngăxu tăkh uăc aăcácăqu căgiaăc ng ch uăs ăđi uăti tăb iă
lu tăphápăqu căt vƠăcácăquyăđ nhăv ăth

ngăm iăqu căt ăc aăcácăt ăch căqu căt ămƠă

qu căgiaăđóălƠăthƠnhăviên.
b. Thuănh păc aăn

cănh păkh u

Thuănh păqu cădơnăcóă nhăh
toánăc aăn
n

cănh păkh u.ăDoăđó,ăxu tăkh uăs ăgiaăt ngăkhiăthuănh păqu cădơnăc aă

cănh pă kh uă t ngă lên, vƠă ng

c aăn

ngătr căti pă đ nănhuăc uăvƠăkh ăn ngăthanhă

cănh păkh uăb ăsuyăgi m.

căl i, xu tă kh uă s ă gi m khiă thuă nh pă qu că dơnă


14

c. T ăgiáăh iăđoái
T giá h i đoái gi a hai n

c là m c giá t i đó ti n c a hai qu căgiaăđ

traoăđ i v i nhau. Trong lu n án này, t giá h iăđoáiăđ

c

c đ nhăngh a là s đ ng n i

t đ i l y m t đ ng ngo i t .ăTheoăđó,ăkhiăt giá h iăđoáiăt ng thìăđ ng n i t gi m
giá so v i ngo i t vƠăng

c l i.

T giá h iăđoáiădanh ngh a là t giá đ
trên th tr

c s d ng hàng ngày trong giao d ch

ng ngo i h i, nó chính là giá c a m t đ ng ti n đ

đ ng ti n khác mà ch a đ c p đ n t

c bi u th thông qua

ng quan s c mua hàng hóa và d ch v gi a

chúng.
T giá h i đoái th c là t giá danh ngh a đã đ
chênh l ch l m phát gi a trongăn
th hi n quan h v m căgiáăt

căvƠăngoƠiăn

c đi u ch nh theo m c

c. T giá h iăđoáiăth c là ch s

ngăđ i c a hàng hóa trongăn

căvƠăhƠngăhóaăn

c

ngoài vƠădoăđóăph n ánh n ngăl c c nh tranh trong m u d ch qu c t c a hàng hóa
trongă n
cáchăt

c. Khi t giá h iă đoáiă th că t ng ph n ánh giá hƠngă n
ngăđ i so v i giá hàng hóa s n xu tătrongăn

c a hƠngăhóaătrongăn

cđ

h n ch nh p kh u.ă Ng
n

că ngoƠiă đ t m t

c, hay s c c nh tranh qu c t

c c i thi n, quaăđóăthúcăđ y xu t kh uăt ngătr

ng và

c l i, khi t giá h iă đoáiă th c gi m ph n ánh giá hàng

c ngoài r h n m tăcáchăt

ngăđ i so v i giá hàng hóa s n xu tătrongăn

s c c nh tranh qu c t c a hƠngă hóaă trongă n

c, hay

c gi m, khi n xu t kh u gi m và

nh p kh u t ng.

1.2.ăC ăs ălỦăthuy tăv m iăquanăh ăgi aăxu tăkh uăvƠăt ngătr

ngăkinhă

t
M i quan h gi a xu t kh uăvƠăt ngătr
ánh m t cách tr c ti p,ă mƠă đ
qu c t vƠăt ngătr

ng kinh t th

ngăkhôngăđ

c ph n

c xem xét thông qua các lý thuy t v th

ngă m i

ng kinh t .

1.2.1. Lý thuy t c đi n
i di n tiêu bi u nh t c a lý thuy t c đi n v th

ngăm i qu c t ph i k

đ n là lý thuy t l i th tuy tăđ i c a Adam Smith và lý thuy t l i th so sánh c a
David Ricardo. Các lý thuy t này nh n m nh vai trò c a chuyên môn hóa s n xu t,


15

l i th so sánh và hi u qu s n xu t trong ho tăđ ngăth

ngăm i qu c t .

Adam Smith là nhà kinh t h căđ uătiênăđ aăraănh ng l p lu năvƠăc ăs gi i
thích cho s raăđ i c aătraoăđ iăvƠăth
đ

c Adam Smith kh i x

ng trong tác ph m n i ti ngă ắC a c i c a các dân t c
c xu t b n l năđ uătiênăvƠoăn mă1776.ăTheo ông, các

(The Wealth of Nations)Ằăđ
n

ngăm i qu c t . Lý thuy t l i th tuy tăđ i

c nên chuyên môn hoá s n xu t và xu t kh u nh ng s n ph m mà mình có l i

th tuy tăđ i. Chuyênămônăhóaăs ăgiúpăt ngăn ngăsu tăvƠădoăđóăthúcăđ yăt ngătr
kinhăt . Khiăđó,ăt t c các qu căgiaăđ u có l i ích t traoăđ iăth
thuy t l i th tuy tă đ i không ch giúp mô t h
traoă đ i gi a các qu că gia,ă mƠă cònă đ
phúc l i.ăεôăhìnhăth

ngăm i qu c t . Lý

ng chuyên môn hóa s n xu t và

c coi là các công c đ các qu că giaă t ngă

ngăm i này có th giúp gi iăthíchăđ

m i qu c t , tuy nhiên v năch aăgi iăthíchăđ
v n có th di n ra khi m tăn

ngă

c m t ph n c aăth

c lý do t iăsaoăth

ngă

ngă m i qu c t

c hoàn toàn không có l i th tuy tăđ iăđ i v i m i

m t hàng.
N mă1817,ăDavid Ricardoăđưăđ aăraălỦăthuy t l i th t
thêm nh ng lu năđi m v tácăđ ng c aăth

ngăđ i giúp c ng c

ngăm i qu c t ,ătrongăđóăcóăxu t kh u,

t i thu nh p c a các qu căgia,ăđ ng th i kh c ph c m t ph n h n ch c a lý thuy t
l i th tuy tăđ i. Ông cho r ng, m t qu c gia th m chí s n xu t t t c các s n ph m
đ u kém hi u qu h năqu c gia kia, h v n có th thuăđ

c l i ích t th

ngăm i.

M i qu c gia s chuyên môn hoá s n xu t và xu t kh u s n ph m mà mình có l i
th t

ngăđ i. L i th t

ngăđ i trong s n xu t s n ph m c a m t qu c gia th hi n

hi u qu s n xu tă caoă t

ngăđ i hay giá c s n xu t th pă h nă t

qu c gia kia. Nh ăv y,ăl iăth ăt ăchuyênămônăhóaăđ

nh ăcóăth ăt o ra m c s năl
k tăqu ălƠăt ngătr

ngă đ i so v i

căkhaiăthácătri tăđ ăh năc ngă

ng l n h năsoăv i khiăch aăcóăth

ngăkinhăt ăs ăcaoăh n.ăε tăkhác,ăt ngătr

ngăm i qu c t ăvƠă

ngăkinhăt ăs ăgiúpăcácă

ngƠnhăxu tăkh uăkhaiăthácăl iăth ăkinhăt ătheoăquiămô,ăt ngăn ngăsu tăvƠăgi măchiă
phí,ăc iăthi năn ngăl căc nhătranhăqu căt ăc aăhƠngăxu tăkh uăvƠăquaăđóăgiúpăthúcă
đ yăt ngătr

ngăxu tăkh u.