bài giảng cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học

Thế nào là văn bản Biểu cảm ? Các em đã
học loại văn biểu cảm nào ?
VĂN BẢN BIỂU CẢM
- Biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá.
- Khêu gợi lòng đồng cảm ở người đọc.

Về đời sống

Về tác phẩm văn học

Người, vật, cây cối, cảnh…

Bài văn, thơ, ca dao…


NHIỆM VỤ CỦA TIẾT HỌC
- Phân tích các dữ liệu từ bài văn để hình thành khái
niệm phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học;
rút ra bố cục của một bài văn phát biểu cảm nghĩ về
một tác phẩm văn học.
- Vận dụng kiến thức về cách làm để thực hiện các
bài tập trong SGK.


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :

Xác định đối tượng biểu cảm
của bài văn trên ?

BÀI CA DAO
Đêm qua ra đứng bờ ao


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :

Hãy đọc liền mạch bài ca dao
đó ?
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ…
Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà

Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn…
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ.


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)

2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc

Thông qua các chi tiết, từ ngữ,
hình ảnh của bài ca dao, tác giả
bài viết đã bộc lộ điều gì ?
Suy nghĩ, cảm xúc


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng
tượng

Liên
tưởng

Hồi
tưởng

Suy
ngẫm

Suy nghĩ, cảm xúc đó được bộc
lộ bằng những cách nào ?
Suy nghĩ, cảm xúc

Tưởng Liên
Hồi
Suy
tượng tưởng tưởng ngẫm


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng
tượng

Liên
tưởng

Hồi
tưởng

Suy
ngẫm

Hãy chỉ ra các yếu tố tưởng
tượng, liên tưởng, hồi tưởng, suy
ngẫm và nêu mục đích của nó
trong bài văn ?
Cách

BC
Tưởng
tượng,
liên
tưởng
Hồi
tưởng,
suy
ngẫm

Các yếu tố

Mục đích


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
Cách
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
BC
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng
tượng,
Tưởng Liên
Hồi
Suy
tượng
tưởng tưởng ngẫm liên

tưởng
Hồi
tưởng,
suy
ngẫm

Các yếu tố

Mục
đích

- Nghĩ đây . . .
về cố hương.
- Có bóng một
người . . . tối
mờ mờ.
…

Trình
bày
tình
cảm,
cảm
xúc

- Tất cả tâm trí .
. . thất vọng.
- Lại chính là
con sông . . .
mong đợi.

…

Trình
bày
tình
cảm,
cảm
xúc


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
Trong bài văn mỗi phần biểu
cảm về tác phẩm văn học :
cảm về hai câu ca dao, em hãy
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
cho biết các ý được biểu cảm
một bài ca dao (sgk)
trong từng phần.
2/ Nhận xét :
- Hai câu đầu: Người viết giả định và
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng
tượng

Liên
tưởng

Hồi
tưởng

Suy
ngẫm

Trình bày tình cảm, cảm
xúc về bài ca dao

đặt mình vào trong cảnh để thể
nghiệm, bày tỏ cảm xúc …

- Câu 3,4: Hồi tưởng, tưởng tượng, liên
tưởng cảnh ngóng trông, tiếng kêu,
tiếng nấc của người ngóng trông.
- Câu 5,6: Cảm nghĩ về sông Ngân …
con sông nhớ thương, chờ đợi…
- Hai câu cuối: Cảm nghĩ về con sông
Tào Khê.


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng
tượng

Liên
tưởng

Hồi
tưởng

Suy
ngẫm

Trình bày tình cảm, cảm
xúc về bài ca dao
Về nội dung, hình thức

- Hai câu đầu: Người viết giả định và
đặt mình vào trong cảnh để thể
nghiệm, bày tỏ cảm xúc …
- Câu 3,4: Hồi tưởng, tưởng tượng, liên
tưởng cảnh ngóng trông, tiếng kêu,
tiếng nấc của người ngóng trông.
- Câu 5,6: Cảm nghĩ về sông Ngân …
con sông nhớ thương, chờ đợi…
- Hai câu cuối: Cảm nghĩ về con sông
Tào Khê.

Như vậy bài văn đã trình bày
cảm nghĩ về những mặt nào của
bài ca dao ?


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)

2/ Nhận xét :

Vậy muốn làm bài văn biểu
cảm về tác một phẩm văn học
chúng ta phải làm như thế nào?


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
Cách làm bài văn biểu cảm
cảm về tác phẩm văn học :
về một TPVH
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Từ cảm
Đọc kĩ tác
3/ Kết luận :
xúc ấy
phẩm để
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
hình thành
cảm xúc
từ những
chi tiết,
những
hình ảnh
gây ấn
tượng sâu
sắc...

phát huy
trí tưởng
tượng,liên
tưởng, hồi
tưởng... và
rút ra
những suy
ngẫm về ý
nghĩa của
TP.


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)

Bài văn biểu cảm trên có mấy
phần? Xác định vị trí từng phần?
BA PHẦN

Nhan
đề

Đêm
qua…
lòng

chung
thủy
của ta.

Đoạn
cuối

Mở bài

Thân
bài

Kết bài


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
Xác định ý chính từng phần
cảm về tác phẩm văn học :
trong bài văn:
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
Cách làm bài văn biểu cảm
một bài ca dao (sgk)
về một TPVH
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
Từ cảm
Bố cục:
Đọc kĩ tác
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)

xúc ấy
phẩm để
- Mở bài:
hình thành
cảm xúc
từ những
chi tiết,
những
hình ảnh
gây ấn
tượng sâu
sắc...

phát huy
trí tưởng
tượng,liên
tưởng, hồi
tưởng... và
rút ra
những suy
ngẫm về ý
nghĩa của
TP.

giới
thiệu
- Thân
bài: trình
bày cảm
xúc từ

TP
- Kết
bài: ấn
tượng


Hãy đọc bài văn sau và trả lời các câu hỏi :

Đọc bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của thi hào Đỗ Phủ tự nhiên tôi thấy
gần gũi thân thiết. Nhà tranh bị gió thu phá! Một đề tài gần gũi quen thuộc với người
dân Việt Nam ta biết bao!
Đỗ Phủ sống vào thế kỷ thứ VIII, cách ngày nay đã 1200 năm, mà cảnh gió bão
trong bài thơ chẳng khác gì hôm nay! Ai đã trải qua cảnh gió bão, đã nhìn thấy cảnh
tàn phá của gió bão trên màn ảnh nhỏ đều dễ dàng nhận thấy, sự tàn phá của thiên
nhiên xưa nay thật giống nhau. Mà đâu phải chỉ giống nhau! Với nhịp độ phá hoại môi
trường, nhất là phá rừng diễn ra càng nhanh, càng nhiều như hiện nay, bão lụt gần đây
hoành hành càng thất thường, càng dữ dội.
… Cảnh nhà dột, chăn ướt, không ngủ được trong bài thơ thật chân thực. Đọc lên
như thấy cảnh thê thảm hiện lên trước mắt. Chi tiết “Con nằm xấu nết đạp lót nát” rất
thật. Trẻ con ngủ mê thường đạp lung tung, làm rách thêm cái chăn vốn đã cũ nát. Sự
vô tâm của trẻ thơ cũng làm hư hỏng thêm cái gia sản vốn đã nghèo nàn của nhà thơ.
Nhưng tâm hồn nhà thơ thật cao thượng và giàu có biết bao. Ông ao ước:
“Ước được nhà rộng muôn ngàn gian
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan”
… Đỗ Phủ quả là nhà thơ lớn. Ông đã vượt lên tình cảnh bi thảm của riêng mình để
nghĩ đến kẻ sĩ trong thiên hạ.
(Nguyên Hồng- Một tuổi thơ văn)


1/ Bài văn trên dùng để làm gì ?

A. Kể lại nội dung bài thơ.
B. Bày tỏ tình cảm, cảm xúc của tác giả về bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu
phá của Đỗ Phủ.
C. Tái hiện lại những hình ảnh được miêu tả trong bài thơ.
D. Phân tích cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
2/ Tác giả đã bày tỏ tình cảm, cảm xúc bằng cách nào ?
A. Trình bày cảm xúc trực tiếp.
B. Liên tưởng, tưởng tượng, suy ngẫm.
C. Miêu tả, tái hiện.
3/ Chỉ ra bố cục của bài văn trên.


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
Để làm bài chúng ta tiến hành
cảm về tác phẩm văn học :
những bước nào ?
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Bốn bước
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
B1: Tìm hiểu đề, tìm ý
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
B2: Lập dàn bài
II- Luyện tập :
B3: Viết thành bài
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài
B4: Kiểm tra, sửa chữa
thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.

I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài
thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.

1/ Tìm hiểu đề, tìm ý:
-THĐ: + Thể loại: Văn biểu cảm
+ Đối tượng: Bài thơ Cảnh khuya
-Tìm ý: Cảm nghĩ qua các hình ảnh:
+ Câu 1: Thích thú trước hình ảnh so sánh
mới mẻ, hấp dẫn.
+ Câu 2: Hình ảnh bóng trăng, bóng cây,
bóng hoa quấn quýt, lung linh, huyền ảo.
+ Câu 3; 4: Cảm động về tấm lòng yêu
thiên nhiên, đất nước của Bác.

2/ Lập dàn bài:

a/ Mở bài: - Giới thiệu tác giả Hồ Chí
Minh, bài thơ.
- Hoàn cảnh sáng tác: Những năm đầu

trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Ấn tượng chung: Cảnh đẹp trong đêm
khuya ở rừng Việt Bắc và tâm trạng của
Bác.


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài
thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.

b/ Thân bài: Câu 1+2: Cảnh đêm trăng
rừng êm đềm thơ mộng:
- Giữa không gian tĩnh lặng của đêm, nổi
bật tiếng suối chảy róc rách. Câu thơ sử
dụng nghệ thuật so sánh độc đáo.
- Ánh trăng chiếu sáng mặt đất với
những mảng sáng tối đan xen, hoà quyện
tạo khung cảnh lung linh huyền ảo.
=> Bức tranh đêm trăng rừng tuyệt đẹp
cuốn hút người đọc.
Câu 3+4 : Tâm trạng của Bác trong đêm
khuya.

- Trước khung cảnh lung linh huyền ảo
của chốn rừng Việt Bắc, Bác say mê
ngắm cảnh.
- Bác chưa ngủ một phần vì cảnh đêm
khuya quá đẹp làm say dắm tâm hồn nghệ
sĩ, phần vì lo lắng cho đất nước.
=> Tình yêu thiên nhiên luôn gắn liền
với tình yêu nước tha thiết trong người


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài
thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
Bài tập : Đề bài (sgk).

c/ Kết bài: Khẳng định lại tình cảm của
người viết: Đây là bài thơ hay thể hiện
tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, tinh thần yêu
nước sâu nặng của Bác.

3/ Viết thành bài:
Ví dụ đoạn văn mở bài:

Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là
một nhà cách mạng tài ba mà còn một nhà
thơ lớn của dân tộc. Người đã để lại nhiều
bài thơ hay, nhưng trong em ấn tượng sâu
sắc nhất là bài “Cảnh khuya”. Bài thơ
được Bác viết trong những năm đầu của
cuộc kháng chiến chống Pháp tại núi rừng
Việt Bắc. Qua bài thơ, ta thấy vẻ đẹp
huyền ảo và tâm hồn yêu thiên nhiên tha
thiết gắn liền lòng yêu nước của Người.


I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu
cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về
một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài
thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
Bài tập 2: Đề bài (sgk).

HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ

* Học bài: Nắm vững khái niệm
văn biểu cảm về tác phẩm văn học
(Bố cục, cách lập ý…).

- Hoàn thành bài phát biểu cảm
nghĩ về bài thơ “Ngẫu nhiên viết
nhân buổi mới về quê” của Hạ Tri
Chương. Viết vào vở bài tập.
* Soạn bài: Tiếng gà trưa
- Đọc kỹ bài thơ và phần chú thích
SGK.
- Những hình ảnh và kỷ niệm nào
trong tuổi thơ đã được gợi lại từ
tiếng gà trưa ? Qua đó, bài thơ đã
biểu hiện những tình cảm gì của
tác giả ?