Vấn đề xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh đồng nai hiện nay (tóm tắt )

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN
-----o0o------

PHẠM THỊ MINH NGUYỆT

VẤN ĐỀ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN
HÓA TINH THẦN CỦA CÔNG NHÂN
TỈNH ĐỒNG NAI HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN
-----o0o------

PHẠM THỊ MINH NGUYỆT

VẤN ĐỀ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN
HÓA TINH THẦN CỦA CÔNG NHÂN
TỈNH ĐỒNG NAI HIỆN NAY
Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS
Mã số: 62 22 80 05

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
TS. TRẦN CHÍ MỸ
TS. BÙI BÁ LINH

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2015


Công trình đƣợc hoàn thành tại:
Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN CHÍ MỸ
TS. BÙI BÁ LINH

Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Phản biện độc lập 1:
Phản biện độc lập 2:

Luận án sẽ được bảo vệ trước hội đồng chấm luận án cấp cơ sở đào tạo
họp tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố
Hồ Chí Minh
Vào hồi…….Giờ……Ngày…....Tháng…....năm ……

Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp. Hồ Chí Minh
- Thư viện Khoa học Tổng hợp, Số 9 Lý Tự Trọng, Q.1, Tp. Hồ Chí Minh


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân Việt

Nam là nhiệm vụ chiến lược nhằm bồi dưỡng người công nhân Việt Nam
thành những con người phát triển toàn diện cả về phẩm chất lẫn năng lực,
nhân lên tiềm năng sáng tạo và sức mạnh của người công nhân, trong đó
xây dựng đời sống văn hóa tinh thần có ý nghĩa quan trọng, trực tiếp đối
với sự phát triển toàn diện của người công nhân.
Trên cơ sở nhận thức sâu sắc về nhiệm vụ xây dựng và phát triển
giai cấp công nhân, Đảng bộ tỉnh Đồng Nai đã xác định “trước hết, tập
trung nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của đội ngũ công nhân là quan
trọng nhất”1, trong đó đặc biệt chú trọng nhiệm vụ xây dựng đời sống văn
hóa tinh thần của công nhân ở địa phương. Trong những năm qua, Đảng
bộ, chính quyền, các cấp, các ngành, các đoàn thể nhân dân, các doanh
nghiệp ở tỉnh Đồng Nai đã nỗ lực lãnh đạo, chỉ đạo, huy động nhiều
nguồn lực đầu tư chăm lo đời sống văn hóa tinh thần của công nhân trên
địa bàn tỉnh và bước đầu đã đạt được những thành quả nhất định. Công
nhân tỉnh Đồng Nai có tinh thần yêu nước, có bản lĩnh chính trị, lập
trường giai cấp vững vàng, có ý thức tổ chức kỷ luật, có tác phong công
nghiệp, có tinh thần năng động, sáng tạo trong lao động sản xuất, có ý chí
vươn lên lập thân, lập nghiệp, tích cực học tập nâng cao trình độ học vấn,
trình độ chuyên môn kỹ thuật, có ý thức tích cực tham gia các hoạt động
văn hóa, văn nghệ, có đời sống tinh thần lành mạnh, tốt đẹp. Tuy nhiên,
bên cạnh những thành tựu đạt được, quá trình xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần của công nhân ở Đồng Nai còn nhiều hạn chế, bất cập, chồng
chéo, chậm trễ, “nhất là khâu cụ thể hóa và tổ chức thực hiện nhiệm vụ”2.
Bức tranh tổng thể về đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh
Đồng Nai vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra trên nhiều phương diện: tư tưởng,
đạo đức, lối sống, khoa học, giáo dục, nghệ thuật, do vậy đã không những
ảnh hưởng đến việc phát triển, nâng cao chất lượng của nguồn lực lao
động công nghiệp, “làm ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình thực hiện
mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà”3 mà còn phán ánh rõ nét
tình trạng mất cân đối trong chiến lược phát triển khi mà tăng trưởng kinh

Đảng Cộng sản Việt Nam – Tỉnh ủy Đồng Nai, Văn kiện Đại hội đại biểu đảng bộ tỉnh Đồng
Nai lần thứ IX, Nxb. Tổng hợp Đồng Nai, 2010, tr.219, tr 25 - 26
1,2

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai, Văn kiện đại hội Đại
biểu Công đoàn tỉnh Đồng Nai lần thứ IX nhiệm kỳ 2013 – 2018, Xí nghiệp in Đồng Nai, 2013,
tr.78
3


2

tế chưa đảm bảo gắn kết hài hòa, hợp lý với đảm bảo an sinh xã hội. Vì
vậy, việc nghiên cứu thực trạng và tìm kiếm giải pháp xây dựng đời sống văn
hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay được tiếp tục đặt ra, đòi
hỏi phải được nghiên cứu, nhận thức và xử lý đúng đắn nhằm nâng cao đời
sống văn hóa tinh thần của công nhân trên địa bàn tỉnh ngày càng cao đẹp.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Đề tài đời sống văn hóa tinh thần của con người và xã hội nói
chung, đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân nói riêng đã
được nhiều tổ chức, cá nhân, nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm
nghiên cứu. Rất nhiều công trình về chủ đề này đã được công bố trong
thời gian qua, song có thể khái quát các công trình đó theo một số hướng
chính sau:
Thứ nhất, nghiên cứu về đời sống văn hóa tinh thần của con người
và xã hội nói chung, có thể kể đến một số công trình tiêu biểu sau: “Hiện
đại hóa, biến đổi văn hóa và sự duy trì những giá trị văn hóa truyền
thống” của Ronald Inghart và Waye E.Baker xuất bản năm 2000, do Bùi
Lưu Phi Khanh dịch; “Những vấn đề thời sự văn hóa” của Huỳnh Khái
Vinh, Nxb. Văn hóa thông tin, 1998; “Văn hóa trong quá trình đô thị hóa

ở nước ta hiện nay” do Trần Văn Bính chủ biên, Nxb. Chính trị Quốc gia
Hà Nội, 1998; “Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần ở thành phố Hồ Chí
Minh trong giai đoạn hiện nay” của Trần Chí Mỹ, Luận án tiến sĩ triết
học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2002; “Phát
triển văn hóa và xây dựng con người thời kì công nghiệp hóa, hiện đại
hóa” của Phạm Minh Hạc, Nguyễn Khoa Điềm, Nxb. Chính trị Quốc gia,
Hà Nội, 2003; “Nhân tố văn hóa tinh thần trong nền kinh tế thị trường Việt
Nam” của Vũ Đức Khiển, Luận án tiến sĩ triết học, Viện Khoa học xã hội
vùng Đông Nam bộ, 2005; “Đời sống văn hóa và xu hướng phát triển văn
hóa vùng đô thị và khu công nghiệp trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện
đại hóa”, chương trình Khoa học Công nghệ cấp Nhà nước, mã số KX
05.03 do Nguyễn Đình Quang làm chủ nhiệm; “Văn hóa và con người
Việt Nam trong đổi mới và hội nhập quốc tế” của Hoàng Chí Bảo, Nxb.
Chính trị Quốc gia, 2010; “Xây dựng con người và phát triển văn hóa
Việt Nam trong tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế” do Dương Phú
Hiệp làm chủ nhiệm, chương trình Khoa học Công nghệ cấp Nhà nước,
mã số KX.03/06-10, năm 2010;… Các công trình trên đã phân tích khá
sâu sắc ý nghĩa và tầm quan trọng của sự nghiệp xây dựng văn hóa đối
với sự phát triển toàn diện của con người, đánh giá thực trạng cũng như
đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm xây dựng và phát triển con người
trong tiến trình phát triển mới của đất nước.


3

Thứ hai, nghiên cứu về đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp
công nhân có số lượng công trình khá đồ sộ. Ở nước ngoài, có thể kể đến
một số công trình tiêu biểu sau: Lý thuyết “con người xã hội" do trường
phái “Quan hệ con người” ở Mỹ đưa ra vào đầu thế kỷ XX; “Cơ sở lý
luận văn hóa Mác – Lênin” của A.I. Ác-nôn-đốp chủ biên, Nxb. Văn hóa,

1984; Bài viết “Hiện trạng giai cấp công nhân Trung Quốc” của Lưu
Thực, do Đặng Thúy Hà – Nguyễn Thanh Giang dịch, đăng trên tạp chí
Nghiên cứu Trung Quốc số 6 (76)-2007, tr.28-34. Ở Việt Nam, vấn đề
xây dựng giai cấp công nhân nói chung, xây dựng đời sống văn hóa tinh
thần của giai cấp công nhân nói riêng đã được Đảng, Nhà nước đặc biệt
quan tâm, coi trọng và đã ban hành nhiều nghị quyết, quyết định, đề án
nhằm tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với việc giải quyết những vấn
đề này. Song song đó, chủ đề xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của
giai cấp công nhân cũng đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của nhiều tổ
chức, nhà khoa học, nổi bật có các công trình sau: “Công nghiệp hóa, hiện
đại hóa ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn” do Nguyễn Trọng Chuẩn,
Nguyễn Thế Nghĩa, Đặng Hữu Toàn chủ biên, Nxb. Chính trị Quốc gia,
Hà Nội, 2002; Công trình “Đời sống văn hoá của công nhân các khu chế
xuất ở thành phố Hồ Chí Minh - Thực trạng và giải pháp” do Phan Công
Khanh làm chủ nhiệm, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh làm chủ
trì, 2006; Công trình “Đời sống văn hóa, tinh thần của công nhân ở các
khu chế xuất, khu công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh” của Phạm Đình
Nghiệm, chương trình nghiên cứu khoa học của Sở Khoa học và công
nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, 2007; “Góp phần xây dựng giai cấp công
nhân Việt Nam từ thực trạng công nhân Thành phố Hồ Chí Minh” do
Nguyễn Đăng Thành chủ biên, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2008;
“Xây dựng và phát triển đời sống văn hoá của giai cấp công nhân Việt
Nam – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” do Nguyễn Văn Nhật chủ biên,
Nxb. Khoa học Xã hội, 2010; “Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam
giai đoạn 2011 – 2020” của Đặng Ngọc Tùng, Nxb. Lao động, 2011;
“Xây dựng, phát triển văn hóa giai cấp công nhân trong quá trình hội
nhập quốc tế” của Lê Thanh Hà, Nxb. Lao động, Hà Nội, 2011; “Trí thức
hóa công nhân Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay” của
Bùi Thị Kim Hậu, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2012;… Các công trình
nghiên cứu trên đã chỉ rõ tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng và phát

triển giai cấp công nhân, đánh giá thực trạng xây dựng giai cấp công nhân
trong thời kỳ đổi mới đất nước, trong đó ở những khía cạch khác nhau đã đề
cập đến thành tựu và hạn chế của xây dựng đời sống đời sống của công nhân
nói chung, đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân nói riêng; đồng


4

thời qua đó, đề xuất các giải pháp nâng cao đời sống tinh thần của công nhân
ngang tầm với yêu cầu của thời kỳ phát triển mới của đất nước.
Thứ ba, nghiên cứu về đời sống văn hoá tinh thần của công nhân
tỉnh Đồng Nai, tiêu biểu cho hướng nghiên cứu này là một số công trình
sau: “Lịch sử giai cấp công nhân ở Đồng Nai” của Liên đoàn Lao động
tỉnh Đồng Nai, Nxb. Tổng hợp Đồng Nai, 2003; “Đồng Nai 30 năm xây
dựng và phát triển” do Ủy ban Nhân dân Tỉnh Đồng Nai chủ biên, Xí
nghiệp in Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh, 2005; “Đời sống văn hóa
công nhân các khu công nghiệp ở Đồng Nai” do Sở Văn hóa Thông tin
Đồng Nai kết hợp với Viện Nghiên cứu Văn hoá Nghệ thuật thực hiện
vào năm 2005 – 2006; “Đình công của công nhân – Thực trạng và giải
pháp xử lý ở tỉnh Đồng Nai” do Lưu Văn Sùng, Nguyễn Văn Long làm
chủ nhiệm, 2007; “Một số giải pháp phát triển khu công nghiệp tập trung
tại tỉnh Đồng Nai đến năm 2010 và tầm nhìn 2020” của Phan Văn Thanh,
Nxb. Công an Nhân dân, 2009; “Nghiên cứu sự biến đổi văn hóa của các
cộng đồng nông nghiệp – nông thôn trong quá trình phát triển các khu
công nghiệp (Thông qua nghiên cứu trường hợp tỉnh Đồng Nai)” của
Nguyễn Văn Quyết, Luận án tiến sĩ, Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam,
2013… cùng với một số hội thảo như: “Các vấn đề môi trường, điều kiện
sống của công nhân khu công nghiệp” do Ban Quản lý Khu Công nghiệp
Đồng Nai tổ chức năm 2007; “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Đồng
Nai và những vấn đề đặt ra” do Tỉnh ủy, Ủy ban Nhân dân tỉnh Đồng Nai

phối hợp với Ban biên tập Tạp chí Cộng sản, 2011; “Xây dựng môi
trường sống cho công nhân xung quanh các khu công nghiệp tại Việt
Nam” do Đại sứ quán Nhật Bản và Bộ Kế hoạch Đầu tư phối hợp với Cơ
quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), 2010;… Các công trình, bài viết
nêu trên ở những mức độ khác nhau đã phân tích, đánh giá những thành
tựu và hạn chế, những thuận lợi và khó khăn trong xây dựng đời sống vật
chất và đời sống văn hóa tinh thần của công nhân trên địa bàn Đồng Nai;
qua đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển và nâng cao đời
sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai ngày càng cao đẹp.
Nhìn chung, số lượng công trình nghiên cứu về đời sống văn hóa
tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam nói chung, của công nhân tỉnh
Đồng Nai nói riêng khá lớn. Tuy nhiên, cho đến hiện nay, chưa có công trình
khoa học độc lập nào nghiên cứu một cách trực tiếp và hệ thống về xây dựng
đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay. Do đó, tác
giả chọn “Vấn đề xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh
Đồng Nai hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ của mình. Các công trình kể
trên không chỉ có ý nghĩa khoa học và thực tiễn đối với sự nghiệp xây dựng


5

và phát triển giai cấp công nhân mà còn là nguồn tài liệu quý giá mà tác giả
có thể tham khảo, kế thừa khi triển khai nội dung luận án của mình
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Về mục đích: Trên cơ sở phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận
chung về xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân
Việt Nam hiện nay, luận án tập trung nghiên cứu làm sáng tỏ thực trạng
xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai trong
những năm qua, từ đó xác định một số phương hướng và giải pháp tiếp
tục xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai

hiện nay.
Về nhiệm vụ: Để thực hiện mục đích trên, luận án tập trung giải quyết
những nhiệm vụ sau: Thứ nhất, làm rõ những vấn đề lý luận chung về xây
dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam hiện
nay. Thứ hai, phân tích, đánh giá thực trạng xây dựng đời sống văn hóa tinh
thần của công nhân tỉnh Đồng Nai trong những năm qua, chỉ ra nguyên nhân,
bài học kinh nghiệm và những vấn đề đặt ra trong xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay. Thứ ba, đề xuất một số phương
hướng và giải pháp nhằm tiếp tục xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công
nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án
Đối tượng nghiên cứu: Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của
giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu: Luận án giới hạn việc nghiên cứu xây dựng
đời sống văn hóa tinh thần của công nhân ở tỉnh Đồng Nai hiện nay
5. Cơ sở lí luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án
Cơ sở lí luận: Luận án được thực hiện dựa trên cơ sở thế giới quan
và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây
dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân. Nội dung của
luận án được triển khai với phương pháp tiếp cận liên ngành, trong đó
cách tiếp cận của triết học macxít về văn hóa là chủ đạo.
Phương pháp nghiên cứu: Trong nghiên cứu và trình bày nội dung
luận án, tác giả sử dụng các phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời để thực hiện mục đích,
nhiệm vụ mang tính đặc thù của luận án, tác giả còn sử dụng tổng hợp các
phương pháp nghiên cứu cụ thể khác như: phân tích và tổng hợp, lôgíc và
lịch sử, đối chiếu so sánh, phương pháp phỏng vấn,.... Đồng thời, trong quá
trình nghiên cứu, tác giả có tham khảo, nghiên cứu các công trình nghiên

6

cứu, các đề tài có liên quan, từ đó đối chiếu, so sánh theo hướng nghiên
cứu của mình.
6. Đóng góp mới về khoa học của luận án
- Thứ nhất, luận án bước đầu xác định và hệ thống hóa những đặc
trưng, yêu cầu xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công
nhân Việt Nam và xu hướng tác động của các yếu tố kinh tế - xã hội đối
với đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân nước ta hiện nay.
- Thứ hai, từ sự phân tích, đánh giá thực trạng xây dựng đời sống
văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai trên các lĩnh vực cơ bản:
tư tưởng, đạo đức, lối sống, giáo dục, khoa học, nghệ thuật, luận án đề
xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm tiếp tục xây dựng đời sống
văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Ý nghĩa khoa học: Luận án góp phần làm phong phú, sâu sắc thêm
những vấn đề lý luận về xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp
công nhân Việt Nam nói chung, của công nhân ở tỉnh Đồng Nai nói riêng.
Ý nghĩa thực tiễn: Những phương hướng và giải pháp xây dựng đời
sống văn hóa tinh thần của công nhân ở tỉnh Đồng Nai được đề xuất và
luận chứng trong luận án sẽ giúp cho lãnh đạo các cấp, các ngành ở tỉnh
Đồng Nai cũng như ở những địa phương khác trên cả nước ta có thêm tài
liệu tham khảo, vận dụng trong việc hoạch định các chính sách, chương
trình, kế hoạch xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công
nhân ở địa phương. Đồng thời, những kết quả nghiên cứu của luận án có
thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong việc nghiên cứu, giảng dạy, học
tập các bộ môn như: Triết học, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Lý luận văn
hóa và đường lối văn hóa của Đảng Cộng sản Việt Nam,... ở các trường
đại học, cao đẳng.

8. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ
lục, luận án được kết cấu thành 3 chương, 9 tiết.
Chƣơng 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH
THẦN CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN VIỆT NAM HIỆN NAY
1.1. ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN VÀ NHỮNG ĐẶC TRƢNG CƠ BẢN CỦA ĐỜI
SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN VIỆT NAM HIỆN NAY

1.1.1. Khái niệm văn hóa, văn hóa tinh thần và đời sống văn
hóa tinh thần
Văn hóa là một khái niệm đa nghĩa với nhiều cách hiểu khác nhau
liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con người. Các


7

nhà nghiên cứu ở Việt Nam cũng như ở nước ngoài đã có nhiều công
trình nghiên cứu bàn luận về khái niệm văn hóa nên đã có hàng trăm định
nghĩa khác nhau về văn hóa được đề xuất nhưng cho đến hiện nay vẫn
chưa đi đến một khái niệm thống nhất về văn hóa. Sở dĩ có nhiều định
nghĩa khác nhau về khái niệm văn hóa như vậy là do góc độ tiếp cận văn
hóa khác nhau của các tác giả, của các ngành khoa học, thậm chí trong
bản thân một ngành khoa học cũng có nhiều cách tiếp cận khác nhau về
văn hóa. Ngoài ra, các yếu tố giai cấp, dân tộc, thời đại, trình độ nhận
thức, thời gian và không gian nghiên cứu của các tác giả đều ít nhiều có
ảnh hưởng đến quan điểm tiếp cận văn hóa của họ. Sự phong phú trong
quan niệm về văn hóa kéo theo sự phong phú trong cách phân chia cấu
trúc của văn hóa, song nhìn chung cách phân chia văn hóa phổ biến hiện
nay là thành văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần. Văn hóa tinh thần, là

bộ phận hợp thành ý thức xã hội nên sự vận động và phát triển của nó
được quy định bởi đời sống vật chất kinh tế và đồng thời văn hóa tinh
thần cũng có vai trò to lớn và sự tác động trở lại đối với đời sống vật chất
kinh tế. Do đó, trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải nhận thức một
cách biện chứng mối quan hệ giữa đời sống vật chất, kinh tế và đời sống
văn hóa tinh thần, thấy được vai trò quyết định của đời sống vật chất kinh
tế và sự tác động trở lại của văn hóa tinh thần.
Từ việc tổng hợp, xem xét, phân tích, kế thừa và phát triển các quan
niệm về văn hóa và văn hóa tinh thần của các nhà nghiên cứu trong và
ngoài nước, xuất phát từ hướng nghiên cứu của đề tài, có thể quan niệm:
Đời sống văn hóa tinh thần là tổng hòa sống động các hoạt động
tinh thần của con người, chủ yếu là trên các lĩnh vực: tư tưởng, đạo đức,
lối sống, nghệ thuật, khoa học, giáo dục; trong tổng hòa sống động của
các hoạt động đó, các giá trị tinh thần được tạo ra, lan tỏa và thấm sâu
vào từng con người, từng cộng đồng, trở thành yếu tố khăng khít trong
toàn bộ cuộc sống, hoạt động và quan hệ con người, đáp ứng nhu cầu văn
hóa tinh thần ngày càng cao của mọi thành viên trong xã hội.
1.1.2. Đặc trƣng cơ bản của đời sống văn hóa tinh thần của giai
cấp công nhân Việt Nam hiện nay
Xuất phát từ đặc điểm, vai trò, sứ mệnh đặc biệt của mình đối với
công cuộc xây dựng xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa, đời sống văn
hóa tinh thần của giai cấp công nhân nước ta có một số đặc trưng nổi bật
sau đây: Thứ nhất, chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền
tảng tư tưởng và là kim chỉ nam của đời sống văn hóa tinh thần của giai
cấp công nhân Việt Nam; thứ hai, đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp
công nhân Việt Nam là sự kết hợp tinh hoa văn hóa dân tộc Việt Nam và


8

các giá trị văn hóa tiến bộ của nhân loại; thứ ba, đời sống văn hóa tinh thần
của giai cấp công nhân Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng
sản và sự quản lý của Nhà nước Việt Nam.
1.2. CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH
THẦN CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN VIỆT NAM HIỆN NAY

1.2.1. Tác động của đời sống vật chất, kinh tế của công nhân.
Đời sống vật chất, kinh tế là nhân tố tác động trực tiếp đến đời sống
văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam theo hai chiều hướng
khác nhau. Đời sống vật chất, kinh tế, trong đó điển hình là việc làm, thu
nhập, điều kiện ăn, ở… không chỉ là cơ sở đảm bảo cho sự thỏa mãn các
nhu cầu tồn tại thiết yếu của người công nhân mà còn là điều kiện để
người công nhân có thể đến với các hoạt động văn hóa tinh thần và không
ngừng vun đắp, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của mình. Đáp ứng
tốt nhu cầu vật chất còn là động lực to lớn thúc đẩy người công nhân
không ngừng nâng cao nhu cầu văn hóa tinh thần và vươn lên đáp ứng các
nhu cầu đó, và kết quả do nó mang lại cho người công nhân không chỉ là
một đời sống vật chất dồi dào mà quý giá hơn là một thế giới tinh thần
cao đẹp. Mặt khác, nếu người công nhân không có việc làm ổn định, thu
nhập bấp bênh, cuộc sống tạm bợ, khó khăn,… thì tất yếu việc đáp ứng
nhu cầu văn hóa tinh thần trở thành quá xa vời đối với họ. Hơn nữa, đời
sống vật chất, kinh tế khó khăn không chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng
áp lực, căng thẳng, bế tắc trong đời sống vật chất mà còn làm cho người
công nhân tổn thương về mặt tinh thần, suy giảm niềm tin, phai nhạt mục
tiêu lý tưởng xã hội chủ nghĩa, sống buông thả, tha hóa, nhanh chóng bị
tiêm nhiễm, cám dỗ bởi các thói hư tật xấu, sa lầy vào tệ nạn xã hội.
1.2.2. Ảnh hƣởng của truyền thống dân tộc Việt Nam
Sinh ra và lớn lên trong lòng dân tộc Việt Nam, giai cấp công nhân
tất yếu chịu tác động của truyền thống dân tộc Việt Nam trên cả hai
phương diện tích cực và tiêu cực. Về mặt tích cực, những giá trị tinh thần

truyền thống tốt đẹp của dân tộc đã góp phần củng cố ý thức trách nhiệm,
nghĩa vụ của người công nhân trước cộng đồng, xã hội; nâng cao ý thức
chấp hành những qui định, qui ước của cộng đồng, sống theo các chuẩn
mực giá trị của cộng đồng, vun đắp tình cảm yêu thương gắn bó trong tập
thể, tình đoàn kết giai cấp và tính gắn kết bền chặt của khối liên minh
công – nông – trí thức trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước; cổ
vũ niềm tin, nhân lên sức mạnh để người công nhân chiến thắng nghèo
nàn, lạc hậu, quyết tâm thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước, từng bước đưa Việt Nam vươn lên bắt kịp và hòa
nhập vào xu thế phát triển của thế giới. Về mặt tiêu cực, tính gia trưởng,


9

vị lợi, cục bộ địa phương, “được chăng hay chớ”, tính tùy tiện, tâm lý
bình quân chủ nghĩa, quá coi trọng địa vị, ngôi thứ, tính vụ lợi,... hiện vẫn
còn tồn tại dai dẳng và đang ảnh hưởng tiêu cực đến cách nghĩ, cách làm,
cách sống của người công nhân trong giai đoạn hiện nay. Những tâm lý,
tư tưởng, thói quen cũ, lạc hậu đó đã kìm hãm tiềm năng sáng tạo, hạn
chế tầm nhìn của người công nhân trước xu thế phát triển tiến bộ của thời
đại, cản trở một cách ghê gớm đối với quá trình xây dựng, hình thành
những tố chất mới của người công nhân Việt Nam trong thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.
1.2.3. Tác động của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc
Là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước, giai cấp công nhân Việt Nam chịu sự tác động trực tiếp và
mạnh mẽ của tiến trình này theo chiều hướng tích cực lẫn tiêu cực, song
cần nhấn mạnh chiều hướng tích cực là chủ yếu. Quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa ở nước ta không chỉ góp phần trực tiếp vào nâng cao trình
độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ thuật, kỹ năng nghề nghiệp của công

nhân, rèn luyện cho người lao động những tố chất mới của người công nhân
công nghiệp hiện đại; rút ngắn khoảng cách về trình độ và nhận thức giữa
giai cấp công nhân với tầng lớp trí thức, tạo ra sự thống nhất và bền vững
trong mối liên hệ chiến lược giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và
đội ngũ trí thức. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa không chỉ tác động trực tiếp
đến kinh tế mà còn tác động lan tỏa đến văn hóa khi tạo ra, cung cấp, trang bị
cơ sở vật chất kỹ thuật, phương tiện hiện đại cho việc triển khai các hoạt
động văn hóa tinh thần góp phần đáp ứng nhu cầu hoạt động, hưởng thụ và
sáng tạo văn hóa tinh thần ngày càng phong phú, đa dạng của công nhân. Mặt
khác, điều kiện lao động, làm việc trong môi trường công nghiệp đã
không chỉ phần nào bó hẹp mối quan hệ của người công nhân với mọi
người xung quanh, làm phai nhạt lối sống cộng đồng tình cảm, nghĩa tình,
tình đoàn kết thống nhất ở người công nhân mà còn làm nghèo nàn, hạn hẹp
đời sống văn hóa tinh thần của người công nhân. Bên cạnh đó, sự phát triển
của công nghiệp đã dần thu hẹp không gian sống, không gian sinh hoạt văn
hóa tinh thần của người dân, nguy hiểm hơn nó còn làm trầm trọng hơn tình
trạng ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất
lượng cuộc sống của con người, trong đó có công nhân.
1.2.3. Tác động của quá trình phát triển kinh tế thị trƣờng định
hƣớng xã hội chủ nghĩa
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đẩy nhanh tốc độ
tăng trưởng kinh tế, góp phần cải thiện và nâng cao mức sống cũng như chất
lượng cuộc sống của nhân dân nói chung và của người công nhân nói riêng -


10

đây chính là điều kiện, tiền đề quan trọng để nâng cao đời sống văn hóa tinh
thần của giai cấp công nhân Việt Nam. Kinh tế thị trường từng bước hình
thành và nâng cao ý thức lao động, tinh thần trách nhiệm, tính năng động,

khả năng sáng tạo, tự lực, tự cường, ý thức tự chủ trong lao động sản
xuất, khả năng thích ứng với cơ chế thị trường, khả năng tiếp thu và năng
lực làm chủ khoa học - kỹ thuật và công nghệ hiện đại, tạo động lực mạnh
mẽ thúc đẩy người công nhân phấn đấu vươn lên, tự khẳng định mình
trong lao động sản xuất và trong xây dựng đất nước. Hơn nữa, kinh tế thị
trường còn đem lại cho người công nhân nhiều cơ hội để được học tập,
được tham gia các hoạt động xã hội, được nghiên cứu khoa học, thưởng
thức nghệ thuật, vui chơi giải trí, giao lưu văn hóa,...; qua đó, góp phần vun
đắp, bồi dưỡng thế giới tinh thần của giai cấp công nhân ngày càng cao đẹp,
tiến bộ, thúc đẩy sự phát triển toàn diện cả về phẩm chất lẫn năng lực của
giai cấp công nhân. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực to lớn,
kinh tế thị trường cũng đã bộc lộ mặt trái của nó, ảnh hưởng to lớn đến
người công nhân mà “nổi lên trước hết ở nhận thức tư tưởng, trong đạo
đức, lối sống”. Với tính phức tạp của kinh tế thị trường, đời sống văn hóa
tinh thần của người công nhân hàng ngày, hàng giờ đang phải đối mặt với
nguy cơ bị tha hóa bởi những thói hư tật xấu và tệ nạn xã hội. Mặt khác,
kinh tế thị trường cũng là nguy cơ làm gia tăng tính phức tạp trong quan
hệ lao động, đã làm mất đi điều kiện và môi trường thuận lợi để tăng
cường mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định và xây dựng môi trường
doanh nghiệp văn hóa.
1.2.4. Tác động của quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế
Xét ở mặt tích cực, thông qua quá trình toàn cầu hóa và hội nhập
quốc tế, người công nhân Việt Nam có được cơ hội lớn để từng bước
nâng cao phẩm chất đạo đức, trình độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ
thuật; để thưởng thức và trải nghiệm những cái hay, cái mới; để được mở
rộng tầm hiểu biết, được khuyến khích phát triển năng lực sáng tạo, được
đáp ứng và nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu hoạt động sáng tạo,
hưởng thụ văn hóa tinh thần ngày càng phong phú, đa dạng của mình,
từng bước rút ngắn dần khoảng cách về trình độ giữa giai cấp công nhân
Việt Nam với trình độ của giai cấp công nhân ở các nước trong khu vực

và trên thế giới. Song song đó, toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế
còn thúc đẩy giai cấp công nhân nước ta phát huy hơn nữa vai trò nhân tố
chủ quan trong sự nghiệp xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc để từ đó khẳng định và nâng cao vị thế văn hóa của dân tộc
ta trong khu vực và cộng đồng quốc tế. Xét ở mặt tiêu cực, trong bối cảnh
phức tạp của toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, nếu giai cấp công nhân


11

Việt Nam không đứng vững trên các giá trị truyền thống thì nguy cơ đánh
mất bản sắc dân tộc, đánh mất bản thân mình, trở thành cái bóng mờ của
người khác, của dân tộc khác là khó tránh khỏi. Mặt khác, lợi dụng quá trình
toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, các thế lực thù địch trong và ngoài nước
không ngừng thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” nhằm làm cho một bộ
phận của giai cấp công nhân mất định hướng trong nhận thức, tư tưởng, lung
lạc ý chí, niềm tin của với chủ nghĩa Mác - Lênin, suy thoái đạo đức, lối
sống, phai nhạt lý tưởng, mục tiêu chủ nghĩa xã hội, từ đó làm suy yếu vai
trò, sức mạnh của giai cấp tiên phong, cản trở sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
1.2.5. Tác động của đƣờng lối, chính sách văn hóa của Đảng
Cộng sản và Nhà nƣớc Việt Nam
Đường lối, chính sách văn hóa của Đảng và Nhà nước được triển
khai đã phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của nhân dân trong sự
nghiệp xây dựng văn hóa; khơi dậy nhiều nguồn lực, huy động đông đảo
sức người, sức của của toàn dân vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng văn hóa
công cộng, dịch vụ văn hóa cộng đồng; phát triển mạnh mẽ các loại hình
ngành nghề văn hóa, làm phồn vinh thị trường văn hóa, cung cấp nhiều sản
phẩm văn hóa mới, đa dạng; đầu tư, tôn tạo các di sản văn hóa của dân tộc,
giữ gìn, kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc

anh em trên đất nước Việt Nam. Những thành tựu trên đã góp phần nâng
cao chất lượng hưởng thụ văn hóa của nhân dân, xây dựng con người và
môi trường văn hóa tinh thần lành mạnh, mở ra không gian văn hóa rộng
lớn thúc đẩy thế giới tinh thần của nhân dân nói chung, của giai cấp công
nhân nói riêng phát triển cao đẹp. Quá trình triển khai, thực hiện đường lối,
chính sách văn hóa của Đảng Cộng sản và Nhà nước ta đã tạo ra phong trào
xã hội sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân, huy động sức mạnh của toàn thể
hệ thống chính trị và nhân dân làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời
sống và hoạt động của cộng đồng, của tập thể và mỗi người công nhân, thúc
đẩy đời sống tinh thần của giai cấp công nhân phát triển cao đẹp, xứng đáng
là đại diện “tiêu biểu cho tinh hoa văn hóa của dân tộc” 4.
1.3. TÍNH TẤT YẾU VÀ YÊU CẦU CỦA NHIỆM VỤ XÂY DỰNG ĐỜI
SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN VIỆT NAM
HIỆN NAY

1.3.1. Tính tất yếu của nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay
Đảng Cộng Sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa X,
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2008, tr.23.
4


12

Tính tất yếu của nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của
giai cấp công nhân Việt Nam được thể hiện trên các mặt chủ yếu sau: Thứ
nhất, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần là tất yếu trong quá trình đáp
ứng nhu cầu hoạt động sáng tạo và hưởng thụ văn hóa tinh thần của giai
cấp công nhân. Thứ hai, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần xuất phát từ
yêu cầu nâng cao phẩm chất và năng lực của giai cấp công nhân đáp ứng

yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
của phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế; Thứ ba, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần tạo điều kiện để
bản thân người nâng cao và tổ chức tốt đời sống vật chất của mình; Thứ tư,
xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân là tất yếu
xuất phát từ bản chất nhân văn và văn hóa của chế độ chủ nghĩa xã hội ở
nước ta.
1.3.2. Một số yêu cầu đối với nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay
Dựa trên những yêu cầu mới của thực tiễn, căn cứ vào chiến lược phát
triển đất nước hiện nay và đối chiếu với vai trò, sứ mệnh của giai cấp công nhân
Việt Nam trong thời kỳ mới, nhiệm vụ trọng tâm của xây dựng đời sống văn
hóa tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam chính là trang bị, rèn luyện, bồi
dưỡng những phẩm chất và năng lực cần thiết để người công nhân Việt Nam
phát huy cao độ vai trò, sức mạnh của giai cấp tiên phong vì sự thắng lợi của sự
nghiệp đổi mới đất nước, trong đó quan trọng hơn hết là phải đạt được một số
yêu cầu cơ bản sau: có tư tưởng, tình cảm cách mạng đúng đắn, có giác ngộ
giai cấp, bản lĩnh chính trị vững vàng; có đạo đức và lối sống xã hội chủ
nghĩa; có trình độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ thuật, kỹ năng nghề
nghiệp; có tinh thần yêu nước chân chính và tinh thần quốc tế trong sáng;
có ý thức tự học tập, rèn luyện vươn lên để sáng tạo ra giá trị tinh thần và
biết hưởng thụ văn hóa tinh thần.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, phát triển giai cấp công nhân
Việt Nam cả về số lượng và chất lượng là nhiệm vụ chiến lược, đặc biệt là
về chất lượng, trong đó xây dựng đời sống văn hóa tinh thần có ý nghĩa
quan trọng, trực tiếp đối với nâng cao chất lượng người công nhân.
Đời sống văn hóa tinh thần là một bộ phận quan trọng của ý thức
xã hội, chịu sự quy định và tác động mạnh mẽ từ tồn tại xã hội. Trong
giới hạn của luận án, tác giả xác định và phân tích một số nhân tố cơ bản

có tác động trực tiếp, mạnh mẽ đến đời sống văn hóa tinh thần của giai
cấp công nhân Việt Nam hiện nay, đó là: đời sống vật chất, kinh tế của
công nhân; truyền thống dân tộc Việt Nam; quá trình công nghiệp hóa,


13

hiện đại hóa; quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa; quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế; đường lối, chính sách
văn hóa của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Các nhân tố nói trên đồng thời
tác động mạnh mẽ đến đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân
Việt Nam. Cùng với phân tích các nhân tố tác động đối với đời sống văn hóa
tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam, luận án tập trung luận giải về tính
tất yếu của nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công
nhân Việt Nam; đồng thời xác định một số yêu cầu đối với nhiệm vụ xây dựng
đời sống văn hóa tinh thần của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay.
Chƣơng 2
THỰC TRẠNG XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN
CỦA CÔNG NHÂN TỈNH ĐỒNG NAI
2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỈNH ĐỒNG NAI VÀ CÔNG NHÂN Ở TỈNH
ĐỒNG NAI

2.1.1. Đặc điểm lịch sử, địa lý - tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh
Đồng Nai
Đồng Nai là một trong những địa phương hội tụ nhiều thế mạnh
như: địa hình, tài nguyên thiên nhiên, khí hậu, địa thế giao thông, nguồn
lực con người, .... Trên cơ sở phát huy hiệu quả những thế mạnh đó, trong
thời kỳ đổi mới, kinh tế - xã hội của Đồng Nai đã có những bước tiến
quan trọng khá toàn diện. Tốc độ tăng trưởng kinh tế được xếp vào hạng
cao trong cả nước. Cơ cấu kinh tế công nghiệp – dịch vụ - nông nghiệp

từng bước chuyển dịch tích cực, đúng định hướng công nghiệp hóa, hiện
đại hóa. Với 31 khu công nghiệp, Đồng Nai là một trong những địa
phương giữ vị trí quán quân trong cả nước về tốc độ phát triển khu công
nghiệp và giá trị sản xuất công nghiệp, đóng góp không nhỏ cho ngân
sách của nhà nước và ngân sách của địa phương. Sự phát triển công
nghiệp không chỉ thúc đẩy cho kinh tế liên tục tăng trưởng mà nó còn lan
tỏa và tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy các lĩnh vực y tế, giáo dục, khoa
học, nghệ thuật,... ở địa phương phát triển đồng bộ. Nhờ đó, Đồng Nai có
hệ thống cơ sở hạ tầng xã hội, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ hoạt động
văn hóa tinh thần của nhân dân khá toàn diện. Hệ thống giáo dục - đào
tạo ngày càng được chuẩn hóa và hiện đại hóa góp phần nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của
tỉnh. Công tác y tế, chăm sóc sức khỏe nhân dân có nhiều tiến bộ. Hệ
thống thiết chế văn hóa và thông tin đại chúng được xây dựng từ tỉnh đến
cơ sở. Các phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao ngày càng
phong phú đa dạng, góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân
tộc, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của nhân dân. An ninh


14

quốc phòng được tăng cường và củng cố vững chắc. Nhìn chung, bên
cạnh hạn chế, bất cập, những thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực
mà Đồng Nai đạt được trong thời gian qua đã đem tạo điều kiện thuận lợi
cho quá trình hoạch định, triển khai, thực hiện nhiệm vụ xây dựng đời
sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai những năm qua.
2.1.2. Đặc điểm của công nhân và đời sống văn hóa tinh thần
của công nhân ở tỉnh Đồng Nai
Đặc điểm của công nhân ở tỉnh Đồng Nai
Bên cạnh những đặc điểm cơ bản của giai cấp công nhân Việt

Nam, do một số điều kiện có tính đặc thù ở địa phương quy định, công
nhân tỉnh Đồng Nai còn mang một số đặc điểm riêng, có thể khái quát về
một số đặc điểm đó như sau:Thứ nhất, công nhân tỉnh Đồng Nai ra đời từ
khá sớm so với công nhân ở nhiều địa phương khác trên đất nước ta, có
truyền thống đấu tranh cách mạng vẻ vang trong suốt quá trình hình thành
và phát triển của mình. Thứ hai, công nhân tỉnh Đồng Nai sớm tiếp cận và
làm quen với môi trường sản xuất công nghiệp tập trung, hiện đại, có kỹ
năng nghề nghiệp và tác phong công nghiệp khá cao. Thứ ba, công nhân
tỉnh Đồng Nai chủ yếu là lực lượng lao động trẻ, thành phần xuất thân đa
dạng, trong đó tỷ lệ công nhân nữ cao hơn công nhân nam. Thứ tư, công
nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay đang có sự chuyển dịch nhanh, mạnh về số
lượng, chất lượng và cơ cấu, thích ứng với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
và hội nhập quốc tế. Thứ năm, vị thế và vai trò của công nhân tỉnh Đồng Nai
ngày càng được khẳng định và nâng cao trong sự nghiệp đổi mới hiện nay
Đặc trưng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng
Nai. Xét về phương diện đời sống văn hóa tinh thần, công nhân tỉnh Đồng
Nai có những đặc trưng nổi bật sau: Một là, đời sống văn hóa tinh thần
của công nhân tỉnh Đồng có sự đan xen, dung hợp của nhiều sắc thái văn
hóa khác nhau. Hai là, công nhân ở Đồng Nai có nhu cầu cao trong hoạt
động sáng tạo, hưởng thụ văn hóa tinh thần, trước hết là về trình độ học
vấn, trình độ tay nghề, tin học, ngoại ngữ. Ba là, trình độ, nhu cầu văn
hóa tinh thần và khả năng đáp ứng nhu cầu đó của công nhân tỉnh Đồng
Nai không đồng đều, không thuần nhất.
2.2. THỰC TRẠNG XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN
CỦA CÔNG NHÂN Ở TỈNH ĐỒNG NAI TRONG NHỮNG NĂM QUA

2.2.1. Trong lĩnh vực tƣ tƣởng, đạo đức, lối sống
Trong những năm qua, Đồng Nai đã triển khai mạnh mẽ nhiều biện
pháp linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế về mọi mặt của người công

nhân, đặc biệt là trình độ nhận thức tư tưởng của họ, để đưa những quan


15

điểm, tư tưởng khoa học, cách mạng và nhân văn của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương, chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước vào ý thức của người công nhân, cụ thể
như: đổi mới và đa dạng hóa nội dung, phương pháp và hình thức giáo
dục tư tưởng, đạo đức, lối sống cho công nhân; phát động nhiều hội thi,
phong trào thi đua sôi nổi; thành lập các tổ tuyên truyền và tổ chức các
mô hình sinh hoạt tư tưởng, pháp luật cho công nhân; đào tạo, bồi dưỡng
trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ công
đoàn cơ sở và lực lượng công nhân nòng cốt. Cùng với đó, Đồng Nai đã
tăng cường công tác nắm bắt tình hình tư tưởng, tâm tư, tình cảm, nguyện
vọng của công nhân trên khắp địa bàn tỉnh nhằm kịp thời uốn nắn, ngăn
chặn những diễn biến tiêu cực, tạo điều kiện thúc đẩy, làm lan tỏa những
diễn biến tích cực, tiến bộ trong đời sống tư tưởng, đạo đức, lối sống của
họ. Đồng thời, các cơ quan thông tin đại chúng ở Đồng Nai trong thời
gian qua đã được củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động nhằm phục
vụ tốt hơn công tác xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống của công nhân.
Với những nỗ lực trên, tư tưởng của đại bộ phận công nhân tỉnh Đồng Nai
nhìn chung ổn định, có hiểu biết về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, đặc biệt là về tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tin tưởng
vào đường lối của Đảng, có ý thức về vai trò của mình trong sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương, có ý
thức tổ chức kỷ luật và tinh thần đoàn kết trong lao động cũng như trong đời
sống. Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu, lĩnh vực xây dựng tư tưởng, đạo đức,
lối sống của công nhân ở tỉnh Đồng Nai cũng còn một số biểu hiện hạn chế
nhất định. Đội ngũ tuyên truyền viên “còn hạn chế về trình độ kiến thức,

kỹ năng tuyên truyền” 5, “nặng về lý luận, chưa đến được với số đông
công nhân lao động trực tiếp sản xuất”6. Việc giáo dục chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, nghị quyết của Đảng, pháp luật
của Nhà nước, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và của
địa phương, chế độ chính sách liên quan trực tiếp đến người công nhân
chưa được triển khai sâu rộng đến toàn thể công nhân trong tỉnh. Trong
khi đó, vai trò của các phương tiện truyền thông đại chúng chưa được
phát huy hiệu quả.
Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai, Văn kiện đại hội Đại
biểu Công đoàn tỉnh Đồng Nai lần thứ IX nhiệm kỳ 2013 – 2018, Xí nghiệp in Đồng Nai, 2013,
tr.19
6
Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai, Văn kiện đại hội Đại
biểu Công đoàn tỉnh Đồng Nai lần thứ IX nhiệm kỳ 2013 – 2018, Xí nghiệp in Đồng Nai, 2013,
tr.112
5


16

2.2.2. Trong lĩnh vực giáo dục
Đảng bộ tỉnh Đồng Nai đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo chính
quyền các cấp, các đơn vị chức năng xây dựng kế hoạch hành động, triển
khai đồng bộ nhiều biện pháp nhằm xây dựng đời sống văn hóa tinh thần
của công nhân tỉnh Đồng Nai trong lĩnh vực giáo dục. Để nâng cao trình độ
học vấn của công nhân, chính quyền địa phương, ngành giáo dục – đào
tạo đã kết hợp với công đoàn các cấp và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh
vận động công nhân tham gia học bổ túc văn hóa. Công tác giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh, nhất là con em của công nhân theo nghề công
nhân được triển khai rộng khắp ở tất cả các địa bàn huyện, thị, thành phố

trong tỉnh bằng nhiều hình thức phong phú nhằm tạo nguồn và từng bước
nâng cao trình độ của công nhân ở tỉnh Đồng Nai. Đồng thời với việc đẩy
mạnh hoạt động giáo dục nâng cao trình độ học vấn, phẩm chất và kỹ
năng nghề nghiệp cho công nhân, Đồng Nai đã chỉ đạo và tạo điều kiện
cho các ngành, các tổ chức, các doanh nghiệp, các cơ sở tư nhân tổ chức
triển khai thường xuyên, đều khắp công tác bồi dưỡng, nâng cao trình độ
ngoại ngữ, tin học cho công nhân trên toàn địa bàn. Nhìn lại những năm
qua, hoạt động giáo dục – đào tạo ở Đồng Nai nói chung, công tác xây
dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân ở lĩnh vực giáo dục nói
riêng “được xã hội quan tâm và có bước phát triển, đáp ứng ngày càng tốt
hơn nhu cầu học tập, việc làm của xã hội, góp phần nâng cao dân trí, đào
tạo nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh”7. Bên cạnh
thành tựu đạt được kể trên, công tác này vẫn còn nhiều hạn chế, có thể
khái quát các hạn chế đó như sau: phong trào học bổ túc văn hóa trong
công nhân tỉnh Đồng Nai những năm qua vẫn chưa đủ độ rộng, độ bền
vững và độ sâu nên kết quả đạt được là rất hạn chế. Nhiều công nhân ở
Đồng Nai có biểu hiện ngán, ngại tham gia các lớp học ngoại ngữ, tin
học. Đây là một trở ngại lớn, làm hạn chế không chỉ trình độ lao động sản
xuất vật chất, mà còn năng lực hoạt động sáng tạo và hưởng thụ văn hóa
tinh thần của người công nhân.
2.2.3. Trong lĩnh vực khoa học
Nhận thức rõ vai trò đặc biệt quan trọng của nhiệm vụ xây dựng
đời sống văn hóa tinh thần trên lĩnh vực khoa học trong công nhân, Đồng
Nai đã và đang huy động mọi nguồn lực có thể trong xã hội, thiết lập và
hoàn thiện từng bước mạng lưới cơ sở dạy và đào tạo nghề tại địa phương
về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên; đa dạng hóa chủ thể và loại hình
Đảng Cộng sản Việt Nam – Tỉnh ủy Đồng Nai (2010), Văn kiện Đại hội đại biểu đảng bộ tỉnh
Đồng Nai lần thứ IX, Nxb. Tổng hợp Đồng Nai, tr.16
7

17

đào tạo nghề; mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế về dạy nghề; qua đó giúp
cho người công nhân thường xuyên được đào tạo và đào tạo lại về chuyên
môn kỹ thuật và kỹ năng nghề nghiệp. Để khơi dậy và phát huy tiềm năng
sáng tạo của người công nhân, của cá nhân hoặc tập thể, Đồng Nai đã
phát động nhiều phong trào thi đua và tổ chức nhiều hội thi sáng tạo khoa
học kỹ thuật được đông đảo công nhân hưởng ứng và tham gia. Ngoài ra,
năng lực ứng dụng tri thức khoa học của công nhân tỉnh Đồng Nai còn
được thể hiện trong tổ chức cuộc sống, chăm sóc sức khỏe, nuôi dưỡng,
giáo dục con cái và xây dựng gia đình hạnh phúc. Như vậy, những nỗ lực
to lớn của Đồng Nai trong xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công
nhân ở địa phương trên lĩnh vực khoa học đã góp phần đem lại sự hiểu
biết khoa học, khơi dậy và phát huy sức sáng tạo và sáng tác của công
nhân, nâng cao năng lực của họ trong việc vận dụng tri thức khoa học vào
sản xuất vật chất, cải thiện điều kiện lao động, tổ chức đời sống và sinh
hoạt của cá nhân và gia đình họ. Đó là bước đi rất quan trọng và cần thiết
trên hành trình “từng bước trí thức hóa công nhân” ở Đồng Nai. Tuy
nhiên, hoạt động này vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, yếu kém. Trình độ
chuyên môn kỹ thuật được đào tạo và tự đào tạo của công nhân tỉnh Đồng
Nai thấp và chậm được cải thiện. Các doanh nghiệp trong tỉnh chưa quan
tâm đầu tư đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ học vấn và trình độ
chuyên môn kỹ thuật cho công nhân. Hệ thống các trường, các trung tâm
đào tạo và dạy nghề vẫn chưa có điều kiện và khả năng thực tế để đào tạo
các nghề kỹ thuật cao đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu các ngành
công nghiệp tại địa phương. Cơ chế, chính sách vận động, khuyến khích
công nhân tham gia học tập, hoạt động khoa học, nghiên cứu sáng tạo
công nghệ, cải tiến kỹ thuật chưa phát huy được hiệu quả trong thực tế.
Các phong trào, hội thi sáng tạo khoa học kỹ thuật do các sở ngành và các

đoàn thể nhân dân tổ chức “chưa thực sự sâu rộng, nội dung thi đua chưa
được cụ thể hóa cho phù hợp, nhất là đối với các doanh nghiệp ngoài nhà
nước”8. Nhìn chung, hoạt động nghiên cứu, sáng tạo khoa học công nghệ,
cải tiến kỹ thuật của công nhân ở Đồng Nai chỉ mới diễn ra một cách lẻ
tẻ, rời rạc, chưa trở thành một phong trào rộng lớn, thu hút đông đảo công
nhân đồng loạt tham gia, hưởng ứng. Những hạn chế này đã và đang là
những trở ngại lớn đối với quá trình từng bước trí thức hóa công nhân,
xây dựng nguồn lực công nhân chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển
nhanh và bền vững của nền kinh tế - xã hội ở địa phương.
Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai, Văn kiện đại hội Đại
biểu Công đoàn tỉnh Đồng Nai lần thứ IX nhiệm kỳ 2013 – 2018, Xí nghiệp in Đồng Nai, 2013,
tr.114
8


18

2.2.4. Trong lĩnh vực nghệ thuật
Trong những năm qua, bằng sự nỗ lực và quyết tâm của Đảng bộ,
chính quyền, các cấp, các ngành, các đoàn thể nhân dân, các doanh
nghiệp và công nhân ở tỉnh Đồng Nai, xây dựng đời sống văn hóa tinh
thần của công nhân trong lĩnh vực nghệ thuật đã có những bước tiến đáng
khích lệ. Các cấp, các ngành đã tổ chức nhiều chương trình biểu diễn
nghệ thuật đa dạng phục vụ công nhân trên toàn tỉnh. Nhằm đáp ứng tốt
hơn nhu cầu hưởng thụ nghệ thuật của công nhân, công nhân tỉnh Đồng
Nai còn được tạo điều kiện đến với văn học nghệ thuật, thưởng thức văn
học nghệ thuật qua các thiết chế văn hóa, các phương tiện truyền tải các
tác phẩm nghệ thuật như: đài phát thanh, truyền hình, thư viện, bảo tàng,
nhà văn hóa, các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp, các đội chiếu phim lưu
động, các điểm truy cập Internet,…. Đồng Nai cũng rất coi trọng công tác

quản lý, kiểm tra đối với đời sống nghệ thuật tại địa phương, đặc biệt công tác
này được thắt chặt hơn ở những địa điểm có nguy cơ cao về sự truyền bá, phổ
biến các phản nghệ thuật độc hại, xa lạ với thuần phong mỹ tục của dân tộc và
tư tưởng, tình cảm, đạo đức, lối sống của người công nhân Việt Nam, nhất ở
khu vực xung quanh khu công nghiệp và các địa bàn có đông công nhân sinh
sống. Những thành quả trên lĩnh vực này đã khơi dậy, phát triển và đáp ứng
một phần quan trọng nhu cầu sáng tạo và hưởng thụ nghệ thuật trong công
nhân, góp phần vào việc xây dựng tình cảm thẩm mỹ đúng đắn, cao đẹp cho
người công nhân. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, quá trình xây
dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai trong lĩnh
vực nghệ thuật còn bộc lộ một số hạn chế cần được ghi nhận và khắc
phục. Hoạt động sáng tạo và hưởng thụ nghệ thuật của đa phần công nhân
ở tỉnh Đồng Nai chủ yếu qua các phương tiện nghe nhìn tại nơi ở. Điểm
chung trong sự lựa chọn các hoạt động nghệ thuật của công nhân là chọn
các hoạt động không mất tiền hoặc nếu có thì cũng ở mức thấp nhất để
không ảnh hưởng nhiều đến điều kiện kinh tế vốn đang rất eo hẹp của họ.
Các thiết chế văn hóa chưa phát huy được hiệu quả đối với các hoạt động
sinh hoạt nghệ thuật của công nhân. Hiện tượng buôn bán, lưu hành các
văn phẩm có nội dung phản cảm, bị đình chỉ phát hành vẫn chưa được
ngăn chặn và loại bỏ hiệu quả, đã và đang ảnh hưởng tiêu cực đến đời
sống nghệ thuật của công nhân, gây hại cho những nỗ lực xây dựng tình
cảm, lý tưởng thẩm mỹ của công nhân trên địa bàn tỉnh. Việc lựa chọn,
tiêu dùng và thưởng thức nghệ thuật của một bộ phận công nhân trên địa
bàn chủ yếu theo xu hướng tâm lý đám đông, bắt chước lẫn nhau giữa các
công nhân trong khu nhà trọ.


19

2.3. NGUYÊN NHÂN CỦA NHỮNG THÀNH TỰU, HẠN CHẾ TRONG XÂY

DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN CỦA CÔNG NHÂN TỈNH ĐỒNG NAI
VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

2.3.1. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế trong xây
dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai những
năm qua
Về nguyên nhân của thành tựu, có thể khái quát thành một số
nguyên nhân cơ bản sau: Một là, những thành tựu khá toàn diện mà tỉnh
Đồng Nai đạt được vừa qua đã tạo thêm điều kiện thuận lợi cho Đồng Nai
đẩy mạnh công tác xây đời sống văn hóa tinh thần của công nhân ở địa
phương. Hai là, những đóng góp trực tiếp, to lớn, quan trọng của công
nhân Đồng Nai đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Đồng Nai trong
những năm qua đã từng bước nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn
thể hệ thống chính trị, toàn xã hội đối với nhiệm vụ xây dựng đời sống
văn hóa tinh thần của công nhân trong tỉnh. Ba là, sự quan tâm lãnh đạo,
tổ chức thực hiện kịp thời, hiệu quả của Đảng bộ, chính quyền địa
phương, các cơ quan chức năng, các tổ chức chính trị xã hội và của
doanh nghiệp ở Đồng Nai đối với nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần của công nhân trên địa bàn tỉnh. Bốn là, Đồng Nai là địa
phương có bề dày phát triển công nghiệp, khu công nghiệp nên đã đúc kết
được nhiều bài học kinh nghiệm trong chăm lo xây dựng đời sống văn
hóa tinh thần của công nhân.
Về nguyên nhân của hạn chế, có thể khái quát thành những nguyên
nhân chủ yếu sau: Một là, một số tổ chức Đảng, chính quyền địa phương,
cơ quan chức năng, tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp ở Đồng Nai chưa
nhận thức đầy đủ, sâu sắc về tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng đời sống
văn hóa tinh thần của công nhân trong tỉnh. Hai là, Đồng Nai còn thiếu
những quyết sách xây dựng đời sống văn hóa của công nhân trên địa bàn
trong ngắn hạn và lâu dài. Ba là, việc xây dựng, tổ chức, thực hiện các
hoạt động văn hóa tinh thần vừa thiếu tính thường xuyên, liên tục vừa

chưa bám sát điều kiện thực tế, đặc điểm nhu cầu, nguyện vọng của công
nhân. Bốn là, mặt trái của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát
triển kinh tế thị trường, quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã và
đang tác động tiêu cực đến tình hình kinh tế - xã hội ở Đồng Nai. Năm là,
sự liên kết, phối hợp thiếu chặt chẽ, nhịp nhàng, đều tay giữa doanh
nghiệp này với doanh nghiệp khác, giữa doanh nghiệp với các cơ quan
chức năng và chính quyền địa phương, giữa Đồng Nai với các địa phương
trong vùng kinh tế trong điểm phía nam và các vùng miền của cả nước
trong xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân. Sáu là, một số


20

doanh nghiệp, người sử dụng lao động có biểu hiện cố tình vi phạm chính
sách, pháp luật đối với người lao động, tránh né nhiệm vụ chăm lo xây
dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân. Bảy là, cùng với những
khó khăn, thiếu thốn trong đời sống vật chất là sự thiếu ý thức tự giác và
tinh thần nỗ lực vươn lên của một bộ phận không nhỏ công nhân Đồng
Nai trong xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của bản thân họ.
2.3.2. Một số bài học kinh nghiệm trong xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai những năm qua
Thực tiễn xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân
Đồng Nai trong những năm qua, cả thành tựu và yếu kém đều cung cấp
cho chúng ta những bài học kinh nghiệm quý báu, trong đó nổi lên một số
bài học kinh nghiệm sau: Thứ nhất, phải thường xuyên bám sát thực tế đời
sống của công nhân, đặc biệt là đời sống tinh thần của họ; thứ hai, phải có
sự đồng thuận về mặt tư tưởng, sự phối kết hợp chặt chẽ, thường xuyên
giữa các tổ chức đảng, chính quyền, các cấp, các ngành, các đoàn thể
chính trị - xã hội và nhân dân ở địa phương; thứ ba, phải khơi dậy và phát
huy được ý thức tích cực, tự giác và tinh thần trách nhiệm của bản thân

người công nhân trong xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của chính họ;
thứ tư, phải thường xuyên tạo ra được các phong trào thi đua sôi nổi, rộng
khắp trong hoạt động văn hóa tinh thần của công nhân.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2
Đồng Nai, với những thành tựu và hạn chế trong quá trình hình
thành và phát triển của mình, đã vừa tạo ra những điều kiện thuận lợi vừa
gây ra không ít khó khăn, thách thức, trở ngại cho cho quá trình hoạch
định, triển khai, thực hiện nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa tinh thần
của công nhân tỉnh Đồng Nai. Trong những năm qua, với sự nỗ lực, quyết
tâm, đồng thuận của hệ thống chính trị, của toàn xã hội và bản thân người
công nhân, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân trên địa
bàn Đồng Nai đã đạt được những thành tựu bước đầu, góp phần thúc đẩy
đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai phát triển lành
mạnh, tốt đẹp. Song song đó, những hạn chế bất cập là không tránh khỏi,
do đó đời sống văn hóa tinh thần của một bộ phận không nhỏ công nhân ở
Đồng Nai còn có biểu hiện tha hóa, diễn biến phức tạp. Thành tựu và hạn
chế trong xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng
Nai xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng nổi lên hơn cả là 4
nguyên nhân của thành tựu và 7 nguyên nhân của hạn chế. Cùng với chỉ
ra nguyên nhân, việc rút ra bài học kinh nghiệm từ thực tiễn xây dựng đời
sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai trong những năm
qua là hết sức cần thiết và quan trọng để nhận biết đời sống văn hóa tinh


21

thần của công nhân trên địa bàn tỉnh sẽ tiếp tục được xây dựng và phát
triển đi lên từ chỗ nào và như thế nào để tránh được những sai lầm vì
quyết định chủ quan.
Chƣơng 3

PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA
TINH THẦN CỦA CÔNG NHÂN TỈNH ĐỒNG NAI HIỆN NAY
3.1. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN
HÓA TINH THẦN CỦA CÔNG NHÂN TỈNH ĐỒNG NAI HIỆN NAY

3.1.1. Về tƣ tƣởng, đạo đức, lối sống
Xuất phát từ điều kiện thực tế của tỉnh Đồng Nai và của công nhân
ở Đồng Nai, nhận thức chính trị, ý thức nghề nghiệp, tác phong công
nghiệp của nhiều công nhân trong tỉnh vừa thấp vừa không đồng đều.
Trong khi đó, các doanh nghiệp trên địa bàn còn có biểu hiện thờ ơ, xem
nhẹ, thiếu sự quan tâm, đầu tư cần thiết cho lĩnh vực này. Hơn nữa, nhiều
vấn đề chính trị - xã hội phức tạp chưa được giải quyết hiệu quả cũng đã
và đang gây ra những dao động, hoài nghi, thiếu tin tưởng,… trong một
bộ phận công nhân ở Đồng Nai. Vậy, đâu là giải pháp hữu hiệu để xây
dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống của công nhân – yếu tố nền tảng trong
đời sống văn hóa tinh thần của họ?
3.1.2. Về giáo dục và khoa học
Không ngừng nâng cao trình độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ
thuật không chỉ là trở thành nhu cầu tất yếu đối với bản thân người công
nhân mà còn là yêu cầu cấp thiết đối với công cuộc đổi mới đất nước hiện
nay. Tuy nhiên, doanh nghiệp chưa chú trọng đúng mức đến việc bồi
dưỡng, nâng cao trình độ học vấn, trình độ kỹ thuật, kỹ năng nghề nghiệp
cho công nhân. Tâm lý bằng lòng, an phận, thiếu ý chí vươn lên vẫn còn
tồn tại ở một bộ phận công nhân trên địa bàn tỉnh. Mặt khác, vấn đề việc
làm của công nhân thường xuyên biến động và diễn biến phức tạp nên
gây nhiều khó khăn không chỉ cho bản thân người công nhân mà ngay cả
với các cấp, các ngành chức năng trong tỉnh. Như vậy, vấn đề đặt ra hiện
nay là phải làm thế nào để phát triển và nâng cao hiệu quả của hoạt động
của giáo dục và khoa học, nâng cao trình độ học vấn, trình độ khoa học
kỹ thuật của công nhân tỉnh Đồng Nai ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ

phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
3.1.3. Về định hƣớng và đáp ứng nhu cầu nghệ thuật của công nhân
Nhu cầu hưởng thụ nghệ thuật của công nhân tỉnh Đồng Nai rất đa
dạng, phức tạp, trong đó, bên cạnh những nhu cầu đúng đắn hướng tới các
giá trị cao đẹp, còn có những nhu cầu thấp kém, thậm chí lệch lạc. Cách


22

thức tiếp thu, thưởng thức và hưởng thụ các giá trị nghệ thuật của công
nhân không đồng đều, không thuần nhất. Trình độ, năng lực hiểu biết về
nghệ thuật của công nhân ở tỉnh Đồng Nai còn hạn chế. Vậy, đâu là giải
pháp để định hướng và đáp ứng tốt nhu cầu nghệ thuật ngày càng lớn và
đa dạng của công nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay?
3.1.4. Về điều kiện vật chất của việc xây dựng đời sống văn hóa tinh
thần của công nhân
Cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ cho quá trình triển khai các hoạt
động chăm lo xây dựng đời sống văn hóa văn hóa tinh thần vẫn thiếu
đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh. Đời sống vật chất của
đa phần công nhân phải đối mặt với nhiều khó khăn, thiếu thốn: lao động
vất vả với cường độ cao trong thời gian kéo dài, thu nhập, tiền lương ít ỏi,
nơi ở chật hẹp, ẩm thấp, tạm bợ, thiếu an toàn,…. Như vậy, đâu là giải
pháp để nâng cao đời sống văn hóa tinh thần thần của công nhân tỉnh
Đồng Nai ngang tầm với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa
phương là vấn đề cần phải đặt ra trong xây dựng đời sống văn hóa tinh
thần của công nhân tỉnh Đồng Nai hiện nay.
3.2. PHƢƠNG HƢỚNG XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH
THẦN CỦA CÔNG NHÂN TỈNH ĐỒNG NAI HIỆN NAY

Xây dựng đời sống vǎn hóa tinh thần của công nhân cần dựa vào

một số phương hướng chủ yếu sau: Thứ nhất, xây dựng đời sống vǎn hóa
tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai nhằm phát triển toàn diện giai cấp
công nhân tỉnh Đồng Nai đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa,
phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Thứ hai, xây dựng đời sống
vǎn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai phải gắn kết với phát triển
bền vững nền kinh tế, công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở địa phương. Thứ
ba, xây dựng đời sống vǎn hóa tinh thần của công nhân tỉnh Đồng Nai
phải tiến hành một cách đồng thời hai nhiệm vụ “xây” và “chống”, trong
đó “xây” là chủ yếu. Thứ tư, coi trọng, tiến hành đồng bộ trong xây dựng
tất cả các lĩnh vực của đời sống văn hóa tinh thần, đồng thời phải biết lựa
chọn, tập trung sự chỉ đạo và nguồn lực xây dựng một số lĩnh vực then
chốt, có ảnh hưởng quyết định đến sự chuyển biến tích cực, mạnh mẽ,
đúng hướng của toàn bộ đời sống văn hóa tinh thần của công nhân tỉnh
Đồng Nai.
3.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA
TINH THẦN CỦA CÔNG NHÂN TỈNH ĐỒNG NAI HIỆN NAY

Dựa vào phương hướng nêu trên và căn cứ vào điều kiện, hoàn
cảnh cụ thể của tỉnh Đồng Nai và của công nhân ở địa phương, luận án đề
xuất một số giải pháp lớn cho việc xây dựng đời sống vǎn hóa tinh thần