Sưu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu các phông lưu trữ tổng bí thư tại kho lưu trữ trung ương đảng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

VŨ THỊ NGỌC THÚY

SƯU TẦM, THU THẬP
VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU
CÁC PHÔNG LƯU TRỮ TỔNG BÍ THƯ TẠI
KHO LƯU TRỮ TRUNG ƯƠNG ĐẢNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC

HÀ NỘI - 2009


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

VŨ THỊ NGỌC THÚY

SƯU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC
TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƯU TRỮ TỔNG BÍ THƯ
TẠI KHO LƯU TRỮ TRUNG ƯƠNG ĐẢNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC

Chuyên ngành : LƯU TRỮ
Mã số : 60.32.24
Người hướng dẫn khoa học : PGS. VƯƠNG ĐÌNH QUYỀN

HÀ NỘI - 2009


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

MỤC LỤC
Trang số
MỞ ĐẦU
1- Tính cấp thiết của đề tài……………………………………………………………….....................

3

2- Mục tiêu nghiên cứu của đề tài………………………………………………………................

5

3- Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu …………………………………………………….................

6

4- Nhiệm vụ nghiên cứu………………………………………………………………...........................

7

5- Lịch sử nghiên cứu vấn đề………………………………………………………………...............

7

6- Nguồn tƣ liệu tham khảo…………………………………………………………………...............

11

7- Phƣơng pháp nghiên cứu…………………………………………………………………...............

12

8- Đóng góp của đề tài………………………………………………………………...............................

13

9- Bố cục của luận văn………………………………………………………………...............................

14

Chƣơng 1 : TỔNG QUAN VỀ CÁC PHÔNG LƢU TRỮ
TỔNG BÍ THƢ …………………………………………………..................................................................

16

1.1. Một số vấn đề lý luận chung về phông lƣu trữ cá nhân………………..............

16

1.1.1. Khái niệm………………………………………………………………..............................................

16

1.1.2. Tiêu chuẩn cá nhân đƣợc thành lập phông lƣu trữ ……………………………

17

1.1.3. Giới hạn phông lƣu trữ cá nhân…………………………………………………..............

21

1.1.4. Thành phần tài liệu phông lƣu trữ cá nhân……………………………………

22

1.2. Thành phần, nội dung và ý nghĩa tài liệu các phông lƣu trữ Tổng Bí
thƣ trong phông lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam………………………………….
24
1.2.1. Vai trò của Tổng Bí thƣ đối với Đảng Cộng sản Việt Nam…………........

24

1.2.2. Thành phần, nội dung tài liệu trong các phông lƣu trữ
Tổng Bí thƣ……………………………………………………………………………….................................

34

1.2.3. Ý nghĩa tài liệu trong các phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ……………………

40

1.3. Chủ trƣơng của Đảng trong việc quản lý tập trung, thống nhất tài liệu
các phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ……………………………………………….................................... 42

VŨ THỊ NGỌC THUÝ, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Chƣơng 2 : TÌNH HÌNH SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA
HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ TẠI KHO
LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG……………………………………………………………. 47
2.1. Sơ lƣợc về Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng…………………………………...............

47

2.2. Thực trạng sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu các phông
lƣu trữ Tổng Bí thƣ……………………………………………………………………............................... 49
2.2.1. Tình hình sƣu tầm, thu thập………………………………………………………...............

49

2.2.2. Tổ chức khoa học tài liệu các phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ………................

54

2.3. Nhận xét chung…………………………………………………….....................................................

81

Chƣơng 3 : MỘT SỐ GIẢI PHÁP TRONG VIỆC SƢU TẦM, THU
THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ
TỔNG BÍ THƢ TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG ……………... 85

3.1. Sƣu tầm, thu thập tài liệu các phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ …..................

85

3.2. Tổ chức khoa học tài liệu các phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ……….............

89

KẾT LUẬN……………………………………………………………….........................................................

106

TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………………......................

109

PHỤ LỤC……………………………………………………………….............................................................

114

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

2


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

MỞ ĐẦU

1- Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, cùng với sự phát triển về nhiều mặt của đất nƣớc, các ngành
khoa học xã hội của nƣớc ta cũng ngày càng phát triển mạnh mẽ, tài liệu lƣu
trữ - nguồn thông tin đáng tin cậy đang đƣợc các nhà nghiên cứu quan tâm sử
dụng nhiều hơn vào những mục đích khác nhau. Vậy làm thế nào để tập trung
đƣợc những tài liệu có giá trị đƣa vào bảo quản trong kho lƣu trữ. Đây là vấn
đề đòi hỏi các nhà quản lý lƣu trữ cần phải tăng cƣờng hoạt động nhằm nâng
cao chất lƣợng các kho lƣu trữ. Trong đó, chất lƣợng của kho lƣu trữ phụ thuộc
nhiều vào công tác sƣu tầm, thu thập những tài liệu có giá trị; tài liệu xuất xứ cá
nhân là một trong những nguồn bổ sung đáng kể cho các kho lƣu trữ của Đảng
và Nhà nƣớc. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của vấn đề, hiện nay Đảng và
Nhà nƣớc đã quan tâm hơn trong việc chỉ đạo công tác lƣu trữ, điều này thể
hiện rõ nét trong việc ban hành nhiều văn bản pháp quy nhằm tăng cƣờng công
tác sƣu tầm, thu thập và quản lý tài liệu lƣu trữ trong đó có quy định về tài liệu
phông lƣu trữ cá nhân. Tuy nhiên, những quy định đó mới dừng lại ở những
nguyên tắc mang tính chung mà chƣa cụ thể hóa thành những quy định riêng
cho việc quản lý tài liệu xuất xứ cá nhân.
Tài liệu thuộc phông lƣu trữ cá nhân các đồng chí Tổng Bí thƣ Đảng Cộng
sản Việt Nam nói riêng các nhân vật tiêu biểu của Đảng nói chung có giá trị về
nhiều mặt. Ngoài giá trị là nguồn tƣ liệu quan trọng để nghiên cứu về cuộc đời
sự nghiệp cách mạng, xuất bản tuyển tập, toàn tập của cá nhân các Tổng Bí thƣ
còn là nguồn sử liệu rất hữu ích trong nghiên cứu lịch sử Đảng và lịch sử dân
tộc. Vì vậy, những tài liệu này cần đƣợc quan tâm thu thập đầy đủ, tổ chức
khoa học và bảo quản chu đáo.
VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

3


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ

TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Ngay từ những năm 1980 của thế kỷ XX, Vụ Lƣu trữ Văn phòng Trung
ƣơng Đảng đã thu thập tài liệu xuất xứ cá nhân của Chủ tịch Hồ Chí Minh,
nhƣng kết quả của việc thu thập còn mức độ do có một số khó khăn cả về lý
luận và thực tiễn.
Năm 2001, Pháp lệnh Lƣu trữ quốc gia đƣợc ban hành, trong đó có quy
định thành phần tài liệu Phông Lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam, thành phần
tài liệu lƣu trữ cá nhân thuộc Phông Lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam cũng
đƣợc đề cập đến. Pháp lệnh đƣa ra định nghĩa : "Phông lƣu trữ Đảng Cộng sản
Việt Nam" là toàn bộ tài liệu lƣu trữ đƣợc hình thành trong quá trình hoạt động
của các cơ quan, tổ chức của Đảng Cộng sản Việt Nam, tổ chức tiền thân của
Đảng, tổ chức chính trị - xã hội; tài liệu về thân thế sự nghiệp và hoạt động của
Chủ tịch Hồ Chí Minh, của các nhân vật lịch sử, tiêu biểu của Đảng đồng thời
là các cán bộ lãnh đạo chủ chốt của Nhà nước, của các tổ chức chính trị - xã
hội [24, tr9]. Nhƣng cho đến nay, việc tổ chức và tiến hành thu thập tài liệu cá
nhân theo tinh thần Pháp lệnh chƣa đƣợc triển khai cơ bản và đồng bộ. Khó
khăn chủ yếu trong vấn đề này là việc xác định các tiêu chuẩn thành lập phông
lƣu trữ cá nhân; thành phần phông lƣu trữ cá nhân; ranh giới tài liệu phông lƣu
trữ cơ quan, tổ chức nơi cá nhân hoạt động và tài liệu của chính cá nhân sản
sinh ra.
Để thu thập và bảo quản thống nhất khối tài liệu cá nhân đƣợc chặt chẽ và
thống nhất, ngày 19-10-2006 Ban Bí thƣ đã ban hành Quy chế số 22-QĐ/TW
nhằm mục đích tập trung bảo quản tài liệu của các đồng chí lãnh đạo Đảng và
Nhà nƣớc đã chuyển công tác khác, nghỉ hƣu từ trần. Tại quy chế này Ban Bí
thƣ đã giao trách nhiệm cho Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng tiếp
nhận, thu hồi và quản lý tài liệu của các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên
Ban Bí thƣ các khóa. Ban Bí thƣ đã chỉ rõ : Tài liệu của các đồng chí lãnh đạo
Đảng và nhà nước hình thành trong quá trình hoạt động trên cương vị lãnh
đạo được phân công, chứa đựng nhiều thông tin bí mật của Đảng và nhà nước,

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

4


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

cần được quản lý chặt chẽ và bảo vệ an toàn theo quy định về quản lý tài liệu
mật. Sau khi các đồng chí lãnh đạo chuyển công tác khác, nghỉ hưu, từ trần, tài
liệu phải được thu hồi đầy đủ và bảo quản tập trung tại Kho lưu trữ Trung
ương Đảng, hoặc kho lưu trữ tỉnh ủy, thành ủy, lưu trữ của cơ quan chủ quản.
Ngày 06-3-2009, Ban Bí thƣ (khoá X) đã ban hành Quy định 210-QĐ/TW
về Phông lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam để bổ sung Quyết định 20-QĐ/TW
ngày 23-9-1987 của Ban Bí thƣ (khoá VI). Quy định tiếp tục khẳng định thành
phần tài liệu Phông lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam trong đó có : Tài liệu về
thân thế, sự nghiệp hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các lãnh tụ tiền bối
của Đảng, các nhân vật lịch sử tiêu biểu của Đảng, đồng thời là cán bộ lãnh đạo
chủ chốt của nhà nƣớc, của các tổ chức chính trị - xã hội.
Tuy nhiên, thực tế sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu các
phông lƣu trữ cá nhân ở Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng còn một số vấn đề cần
đƣợc nghiên cứu giải quyết để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn nhƣ bổ sung, phân
loại, lập hồ sơ, xác định giá trị tài liệu, hệ thống hóa tài liệu.
Nhằm đáp góp phần giải quyết các vấn đề nói trên với tƣ cách là một cán
bộ Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng, chúng tôi chọn đề tài “SƢU
TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ
TỔNG BÍ THƢ TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG” làm luận văn thạc sỹ

của mình.
2- Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

Luận văn nhằm đạt tới những mục tiêu chính sau đây
- Nghiên cứu tình hình sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu các
phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ Ban Chấp hành Trung ƣơng ở Kho Lƣu trữ Trung
ƣơng Đảng.

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

5


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

- Đề xuất một số giải pháp cơ bản giúp cho công tác sƣu tầm, thu thập và
tổ chức khoa học tài liệu các phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ tại Kho Lƣu trữ Trung
ƣơng Đảng đạt hiệu quả cao.
3- Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu của đề tài
- Tình hình công tác sƣu tầm, thu thập tài liệu các phông lƣu trữ cá nhân
Tổng Bí thƣ.
- Tình hình tổ chức khoa học tài liệu các phông lƣu trữ cá nhân Tổng Bí
thƣ.
- Các giải pháp sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu các phông
lƣu trữ cá nhân Tổng Bí thƣ.
* Phạm vi nghiên cứu
- Kể từ khi thành lập (năm 1930) đến nay Đảng ta đã tiến hành 10 kỳ đại
hội và bầu ra đƣợc các đồng chí Tổng Bí thƣ sau đây : Trần Phú (10-1930 đến
1931), Hà Huy Tập (1931-1932), Lê Hồng Phong (1935-1936), Nguyễn Văn
Cừ (1938-1940), Trƣờng Chinh (5-1941đến 9-1960 và 7-1986 đến 12-1986),
Lê Duẩn (9-1960 đến 6-1986), Nguyễn Văn Linh (12-1986 đến 6-1991), Đỗ

Mƣời (6-1991 đến 12-1997), Lê Khả Phiêu (12-1997 đến 3-2001), Nông Đức
Mạnh (từ tháng 4-2001 đến nay). Trải qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp và đế quốc Mỹ, tài liệu cá nhân của một số đồng chí đã bị mất mát, nhiều
ngƣời hoạt động trong thời kỳ bí mật nên tài liệu lƣu giữ đƣợc quá ít nhƣ Trần
Phú (1/2 cặp), Lê Hồng Phong (2 cặp), Hà Huy Tập (1 cặp), các đồng chí Đỗ
Mƣời, Lê Khả Phiêu, Nông Đức Mạnh tài liệu vẫn tiếp tục đƣợc thu về kho.
Ngoài Chủ tịch Hồ Chí Minh, các Tổng Bí thƣ khác nhƣ Tổng Bí thƣ Trƣờng
Chinh, Tổng Bí thƣ Lê Duẩn, Tổng Bí thƣ Nguyễn Văn Linh tài liệu đã đƣợc
thu thập tƣơng đối đầy đủ về Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, đã hoặc đang tổ
chức khoa học; đồng thời có những văn bản chỉ đạo của cơ quan Đảng có thẩm
VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

6


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

quyền về thu thập quản lý tài liệu xuất xứ cá nhân của 3 Tổng Bí thƣ này.
Trong lúc đó đối với các nhà lãnh đạo khác của Đảng hiện chƣa có những văn
bản quy định cụ thể. Do vậy đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu phông lƣu trữ cá nhân
của 3 đồng chí Trƣờng Chinh, Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh. Mong muốn trên cơ
sở kết quả nghiên cứu này, có thể vận dụng cho các trƣờng hợp khác.
- Đề tài chủ yếu nghiên cứu tài liệu hành chính có chất liệu bằng giấy,
đƣợc hình thành trong quá trình sống và hoạt động của các đồng chí Tổng Bí
thƣ. Chúng tôi không nghiên cứu những loại hình tài liệu đặc thù nhƣ phim
ảnh, băng ghi âm, ghi hình vì chúng đƣợc bảo quản riêng theo chế độ đặc biệt
trong kho.
4- Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
- Nghiên cứu lý luận chung về phông lƣu trữ cá nhân;

- Nghiên cứu tiểu sử các Tổng Bí thƣ của Đảng Cộng sản Việt Nam;
- Nghiên cứu tình hình đặc điểm và ý nghĩa tài liệu lƣu trữ của các Tổng
Bí thƣ;
- Tìm hiểu tình hình thực tế công tác sƣu tầm, thu thập, tổ chức khoa học
tài liệu trong phông lƣu trữ cá nhân Tổng Bí thƣ Ban Chấp hành Trung ƣơng
Đảng, phân tích những ƣu điểm và hạn chế trong công tác này ở Kho Lƣu trữ
Trung ƣơng Đảng;
- Trên cơ sở đó đƣa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác
sƣu tầm, thu thập, tổ chức khoa học tài liệu các phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ tại
Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.
5- Lịch sử nghiên cứu vấn đề
* Nghiên cứu về phông lƣu trữ cá nhân đã đƣợc một số nƣớc trên thế giới
đề cập đến

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

7


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Ở Liên Xô (cũ), sau Cách mạng tháng Mƣời năm 1917, Tổng cục Lƣu trữ
nhà nƣớc Liên Xô ban hành Điều lệ về Phông Lƣu trữ Quốc gia, trong đó có
quy định tài liệu lƣu trữ cá nhân.
Các chỉ dẫn về nghiệp vụ, các giáo trình về phông lƣu trữ cá nhân đƣợc
biên soạn trên cơ sở đúc kết những kinh nghiệm từ thực tiễn.
- Từ những năm 1950, Viện Lƣu trữ Văn học và nghệ thuật Quốc gia Liên
Xô - một trong những trung tâm lƣu trữ của Tổng cục Lƣu trữ thuộc Hội đồng
Bộ trƣởng Liên Xô đã thu thập và bảo quản đƣợc nhiều tài liệu xuất xứ cá

nhân, chủ yếu là những phông cá nhân các nhà hoạt động nổi tiếng trong lĩnh
vực văn học nghệ thuật.
- Năm 1958, Tổng cục Lƣu trữ Nhà nƣớc Liên Xô đã ban hành Hƣớng dẫn
chỉnh lý khoa học kỹ thuật tài liệu xuất xứ cá nhân.
- Năm 1963 Tổng cục Lƣu trữ Nhà nƣớc Liên Xô xuất bản bản chỉ dẫn
Các phông lƣu trữ cá nhân trong các Viện lƣu trữ Nhà nƣớc Liên Xô.
- Năm 1967 Viện lƣu trữ Văn học nghệ thuật Quốc gia Liên Xô ban hành
Những hƣớng dẫn nghiệp vụ trong công tác lƣu trữ với các phông xuất xứ cá
nhân.
- Năm 1969 ban hành văn bản Hƣớng dẫn nghiệp vụ công tác bổ sung tài
liệu xuất xứ cá nhân.
Ở Ba Lan, phông cá nhân các nhà hoạt động văn học nghệ thuật đƣợc
tách khỏi bảo tàng, thƣ viện, nhà thờ để bảo quản và phục vụ khai thác.
Ở Trung Quốc, phông lƣu trữ cá nhân chỉ đƣợc lập đối với tài liệu hình
thành trong quá trình hoạt động của Chủ tịch Mao Trạch Đông, các đồng chí
lãnh đạo Đảng và nhà nƣớc khác không lập phông lƣu trữ cá nhân, những tài
liệu có giá trị đƣợc sản sinh ra trong quá trình hoạt động của cá nhân đƣợc lƣu
giữ tại phông lƣu trữ cơ quan mà cá nhân đó hoạt động.

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

8


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

hìn chung các giáo trình, tài liệu nghiên cứu về tài liệu xuất xứ cá nhân
của nƣớc ngoài, cho thấy những vấn đề lý luận về phông cá nhân chƣa đƣợc
nghiên cứu một cách đầy đủ và có hệ thống mới chỉ là những văn bản hƣớng

dẫn nghiệp vụ, những quy định cụ thể. Những tiêu chí về thành lập phông cá
nhân, phông tài liệu xuất xứ cá nhân chƣa đƣợc đề cập một cách đầy đủ ở các
tài liệu nghiên cứu nghiệp vụ nƣớc ngoài, đặc biệt là phƣơng pháp sƣu tầm, thu
thập và tổ chức khoa học tài liệu phông cá nhân.
Ở Việt Nam cho đến nay, chƣa có một văn bản nào của Đảng và Nhà nƣớc
quy định cụ thể về việc lập phông lƣu trữ cá nhân. Nhƣng việc thu thập, bảo
quản tài liệu phản ánh về thân thế, sự nghiệp của các nhà hoạt động chính trị,
xã hội, văn hóa, nghệ thuật … tiêu biểu đã đƣợc chú ý từ sau Cách mạng tháng
Tám năm 1945.
Đối với công tác lƣu trữ Đảng, ngày 23-9-1987, Ban Bí thƣ Trung ƣơng
Đảng (khoá VI) đã ban hành Quyết định số 20-QĐ/TW về Phông Lƣu trữ Đảng
Cộng sản Việt Nam, trong đó đã quy định : Tài liệu về thân thế, sự nghiệp và
hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các lãnh tụ tiền bối của Đảng, các đồng
chí trong Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các lãnh đạo chủ chốt của các cấp uỷ
tỉnh, thành, đặc khu; Tài liệu về một số cán bộ, đảng viên tiêu biểu [40, tr171].
Đối với lƣu trữ Nhà nƣớc, ngày 26-12-1981 Hội đồng Bộ trƣởng đã ban
hành Quyết định số 168/HĐBT về việc thành lập Phông lƣu trữ quốc gia của
nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bên cạnh việc quy định thành phần
Phông lƣu trữ quốc gia Việt Nam cũng đã đề cập đến tài liệu của các cá nhân
điển hình, tiêu biểu trên các lĩnh vực, trong các thời kỳ lịch sử.
Pháp lệnh Lƣu trữ quốc gia 2001 quy định Phông lƣu trữ quốc gia Việt
Nam là toàn bộ tài liệu lưu trữ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
không phân biệt thời gian, xuất xứ, chế độ xã hội, nơi bảo quản, kỹ thuật làm
ra tài liệu đó, bao gồm Phông lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam và Phông lƣu

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

9

SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

trữ Nhà nƣớc Việt Nam. Pháp lệnh cũng quy định thành phần của Phông lƣu
trữ quốc gia Việt Nam bao gồm tài liệu của cá nhân là các nhân vật lịch sử, tiêu
biểu.
Nghị định 111-NĐ/2004/NĐ-CP của Chính phủ ngày 08-4-2004 quy
định chi tiết thi hành một số điều của Pháp lệnh Lƣu trữ quốc gia cũng nêu
thành phần của Phông lƣu trữ Nhà nƣớc Việt Nam bao gồm : Tài liệu của các
nhân vật lịch sử, tiêu biểu; các gia đình, dòng họ tiêu biểu qua các thời kỳ lịch
sử.
Việc nghiên cứu về lƣu trữ tài liệu xuất xứ cá nhân cũng đã thu hút sự
quan tâm của một số cán bộ lƣu trữ Đảng và Nhà nƣớc, với những đề tài và
chuyên luận sau đây:
Đề tài “Xác định tiêu chuẩn thành lập phông lƣu trữ cá nhân hoạt động
quản lý Nhà nƣớc” của tác giả Hoàng Ích Minh, Trung tâm Lƣu trữ Quốc gia I.
Đề tài cấp ngành Tiêu chuẩn thành lập Phông lƣu trữ cá nhân thuộc lĩnh
vực Văn học nghệ thuật của Trung tâm Lƣu trữ Quốc gia I.
Vấn đề phông lƣu trữ cá nhân còn là chủ đề nghiên cứu của một số luận
văn thạc sĩ, khoá luận tốt nghiệp học viên cao học, sinh viên khoa Lƣu trữ học
và Quản trị Văn phòng Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học
Quốc gia Hà Nội nhƣ luận văn thạc sĩ "vấn đề xây dựng phông lƣu trữ cá nhân
các nhà khoa học tiêu biểu tại Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn Quốc
gia" của Nguyễn Văn Trình, khóa luận tốt nghiệp "Công tác bổ sung tài liệu
phông lƣu trữ cá nhân tại Trung tâm Lƣu trữ Quốc gia III" của Nguyễn Thị Lan
Chiên" …
Tạp chí Lƣu trữ Việt Nam cũng có một số bài viết đề cập đến nhƣ : “Kho
Lƣu trữ Nhà nƣớc Trung ƣơng với công tác sƣu tầm, thu thập tài liệu xuất xứ cá
nhân của tác giả MinhVăn, Văn thƣ lƣu trữ số 1/1989; “Tăng cƣờng công tác
thu thập, quản lý tài liệu phông lƣu trữ cá nhân tại Kho Lƣu trữ Văn phòng

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

10


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Trung ƣơng Đảng của tác giả Phạm Thị Thu Hiền, Lƣu trữ Việt Nam số
5/2002.
Có thể khẳng định rằng, việc nghiên cứu về phông lƣu trữ cá nhân nói
chung ở Việt Nam chỉ mới bƣớc đầu, thiếu tính hệ thống và toàn diện, những
công trình, bài viết của tác giả chƣa nêu đƣợc đầy đủ, có tính thuyết phục về
các vấn đề cơ bản nhƣ các tiêu chí thành lập phông cá nhân, phƣơng pháp biện
pháp sƣu tầm, thu thập, tổ chức khoa học tài liệu của các phông lƣu trữ cá
nhân...
6- Nguồn tƣ liệu tham khảo
Để thực hiện đề tài, chúng tôi đã sử dụng một số nguồn tƣ liệu chính sau :
- Các văn bản của Đảng và nhà nƣớc quy định về công tác lƣu trữ nói
chung và lƣu trữ cá nhân nói riêng.
- Các văn bản quy định về lề lối làm việc của Ban Chấp hành Trung ƣơng
trong đó có nêu cụ thể về trách nhiệm, quyền hạn của Tổng Bí thƣ.
- Các sách nghiên cứu về nghiệp vụ lƣu trữ: Giáo trình Lý luận và thực
tiễn công tác lưu trữ của tập thể các tác giả Đào Xuân Chúc, Nguyễn Văn Hàm,
Nguyễn Văn Thâm, Vƣơng Đình Quyền xuất bản năm 1990; Lý luận và thực
tiễn công tác lưu trữ Liên Xô; Công tác văn thư lưu trữ (dùng trong các lớp bồi
dưỡng cho cán bộ các cơ quan Đảng, tổ chức chính trị - xã hội) của Văn phòng
Trung ƣơng Đảng năm 2008.
Tài liệu lƣu trữ tại Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng. Đây là nguồn tài liệu,
tƣ liệu rất quan trọng khi nghiên cứu về các Tổng Bí thƣ, gồm báo cáo về công

tác sƣu tầm, thu thập tài liệu các phông lƣu trữ nói chung và tài liệu các Tổng
Bí thƣ nói riêng; các biên bản bàn giao giữa Văn phòng Tổng Bí thƣ với Cục
Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng Đảng; bài nói, bài viết của các đồng chí lãnh
đạo Đảng, Nhà nƣớc. Bên cạnh đó, chúng tôi còn nghiên cứu nhiều tƣ liệu tại

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

11


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng nhƣ sách, tạp chí có liên quan đến các
Tổng Bí thƣ.
- Các sách, tài liệu viết về cuộc đời và hoạt động của các đồng chí do Nhà
Xuất bản Chính trị Quốc gia xuất bản năm 2007 nhƣ : Trƣờng Chinh - Tiểu sử,
Lê Duẩn - Tiểu sử, Nguyễn Văn Linh - Tiểu sử…
- Bài viết trên tạp chí : “Tăng cường công tác thu thập, quản lý tài liệu
phông lưu trữ cá nhân tại Kho Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng”, Lưu trữ
Việt Nam số 5/2002, “Một số nét về công tác lưu trữ tài liệu xuất xứ cá nhân
trong thời gian qua”, Văn thư lưu trữ Việt Nam số 9/2007…
Đề tài nghiên cứu khoa học Nghiên cứu xác định phông lưu trữ cá nhân
thuộc diện quản lý của Kho Lưu trữ Trung ương Đảng, mã số KHBĐ (2006)36, chủ nhiệm đề tài Nguyễn Văn Lanh, Văn phòng Trung ƣơng.
- Luận văn thạc sỹ, khóa luận tốt nghiệp liên quan phông lƣu trữ cá nhân
và công tác sƣu tầm, thu thập tài liệu lƣu trữ. Những khóa luận, luận văn tốt
nghiệp đã giúp chúng tôi hiểu rõ hơn về thực trạng công tác sƣu tầm, thu thập
tài liệu của các kho lƣu trữ khác, từ đó giúp chúng tôi có những nhận định
khách quan về việc sƣu tầm, thu thập, tổ chức khoa học tài liệu lƣu trữ của các
Tổng Bí thƣ tại Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.

7- Phƣơng pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu về công tác sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu
phông cá nhân các Tổng Bí thƣ Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng tại Kho Lƣu
trữ Trung ƣơng Đảng, tôi đã áp dụng nhiều phƣơng pháp :
- Phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin : chúng tôi sử dụng
phƣơng pháp này để có phƣơng pháp luận khách quan, biện chứng về việc sƣu
tầm, thu thập, bổ sung và xác minh tài liệu lƣu trữ các Tổng Bí thƣ tại Kho Lƣu
trữ Trung ƣơng.

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

12


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

- Phương pháp sử liệu học : Tổng Bí thƣ là ngƣời đứng đầu Ban Chấp
hành Trung ƣơng nên hoạt động của các đồng chí luôn gắn với các sự kiện lịch
sử của Đảng, của đất nƣớc. Do đó chúng tôi sử dụng phƣơng pháp sử liệu học
để tiến hành nghiên cứu về đặc điểm tài liệu, loại hình tài liệu và giá trị tài liệu
cá nhân trong phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ.
- Phương pháp khảo sát : Chúng tôi sử dụng phƣơng pháp này để khảo
sát tình hình thực tế tài liệu lƣu trữ của các Tổng Bí thƣ tại Kho Lƣu trữ Trung
ƣơng, tài liệu về các đợt đi sƣu tầm, thu thập tài liệu của các đồng chí.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp : Nghiên cứu về các Tổng Bí thƣ là
một vấn đề khó, công tác sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu lƣu trữ
của các đồng chí cũng là vấn đề cần phải phân tích tình hình thực tiễn cũng nhƣ
các vấn đề lý luận liên quan để luận giải làm sáng tỏ lý do tại sao phải thu thập,
sƣu tầm, tổ chức khoa học tài liệu lƣu trữ của Tổng Bí thƣ. Trên cơ sở đó

nghiên cứu một cách vừa khái quát, vừa cụ thể để tìm ra cái chung và cái riêng
trong việc nghiên cứu đề tài.
- Phương pháp phỏng vấn : Chúng tôi lấy ý kiến đánh giá về công tác sƣu
tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu các phông lƣu trữ nói chung và các
phông lƣu trữ Tổng Bí thƣ nói riêng của các chuyên gia trong lĩnh vực khoa
học lƣu trữ và các cán bộ lƣu trữ có kinh nghiệm, công tác lâu năm tại Kho Lƣu
trữ Trung ƣơng Đảng.
8- Đóng góp của đề tài
Luận văn của chúng tôi có những đóng góp sau :
- Về lý luận : góp phần bổ sung lý luận về sƣu tầm, thu thập và tổ chức
khoa học tài liệu phông lƣu trữ cá nhân.
- Về thực tiễn : Kết quả nghiên cứu đề tài góp phần vào việc vận dụng để
sƣu tầm thu thập và bổ sung tài liệu còn thiếu hổng trong phông, đồng thời tổ
chức khoa học tài liệu của các phông Tổng Bí thƣ Ban Chấp hành Trung ƣơng
VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

13


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Đảng tạo điều kiện thuận lợi cho việc bảo quản và khai thác sử dụng tài liệu tại
Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.
- Luận văn sẽ là nguồn tƣ liệu để sinh viên ngành văn thƣ lƣu trữ học tập,
tham khảo công tác sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu phông lƣu trữ
cá nhân các Tổng Bí thƣ.
9- Bố cục của luận văn
Luận văn đƣợc chia làm 3 phần
Mở đầu

Chương 1 : Tổng quan về các phông lưu trữ Tổng Bí thư
Trong chƣơng này chúng tôi đƣa ra một số vấn đề lý luận về phông lƣu trữ
cá nhân, giá trị tài liệu phông lƣu trữ cá nhân các nhà lãnh đạo tiêu biểu của
Đảng trong thành phần phông lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam.
Chương 2 : Thực trạng sưu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài liệu các
phông lưu trữ Tổng Bí thư tại Kho Lưu trữ Trung ương Đảng
Đây là một trong hai chƣơng chính của luận văn. Chƣơng này chúng tôi
nghiên cứu những văn bản liên quan đến việc qui định chức năng nhiệm vụ của
Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng; tình hình sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa
học tài liệu xuất xứ cá nhân các phông Tổng Bí thƣ của Kho Lƣu trữ Trung
ƣơng Đảng; nhận xét những ƣu điểm và tồn tại qua thực trạng đã nêu.
Chương 3 : Một số giải pháp về sưu tầm, thu thập và tổ chức khoa học tài
liệu các phông lưu trữ Tổng Bí thư tại Kho Lưu trữ Trung ương Đảng
Từ kết quả nghiên cứu của chƣơng 1 và chƣơng 2 chúng tôi đƣa ra một số
giải pháp và kiến nghị nhằm thực hiện tốt công tác sƣu tầm, thu thập, tổ chức
khoa học tài liệu phông lƣu trữ tại Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.
Kết luận

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

14


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Nghiên cứu về công tác sƣu tầm, thu thập và tổ chức khoa học là công việc
còn mới và khó đối với nhiều nhà nghiên cứu nói chung và bản thân tác giả nói
riêng. Vì vậy, đây là những khó khăn cho tác giả khi nghiên cứu về vấn đề này
nên khó tránh khỏi thiếu sót. Chúng tôi mong đƣợc sự góp ý trao đổi của các

thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

15


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Chƣơng 1
TỔNG QUAN VỀ CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
1.1. Một số vấn đề lý luận chung về phông lƣu trữ cá nhân
1.1.1. Khái niệm
Để hiểu về phông lƣu trữ cá nhân, trƣớc hết chúng ta cần tìm hiểu khái
niệm về phông lƣu trữ : “Phông lƣu trữ là toàn bộ tài liệu hình thành trong quá
trình hoạt động của một cơ quan hoặc cá nhân có ý nghĩa chính trị, khoa học,
lịch sử và các ý nghĩa khác đƣợc đƣa vào bảo quản trong một kho lƣu trữ nhất
định [5, tr53].
Theo từ điển Lƣu trữ Việt Nam, năm 1992 thì “tài liệu xuất xứ cá nhân là
“tài liệu đƣợc hình thành trong quá trình sống và hoạt động của một hoặc một
nhóm ngƣời. Thí dụ : tài liệu phông lƣu trữ cá nhân, phông lƣu trữ gia đình,
phông lƣu trữ dòng họ”[6, tr76].
Về phông lƣu trữ cá nhân: Từ điển Lƣu trữ Việt Nam năm 1992 định
nghĩa : “Phông lƣu trữ cá nhân là toàn bộ tài liệu lƣu trữ đƣợc hình thành trong
cuộc sống và hoạt động của một nhân vật tiêu biểu”[6, tr62-63]. Giáo trình Lý
luận và thực tiễn công tác lƣu trữ ở Liên Xô xuất bản năm 1980 giải thích nhƣ
sau : “Phông xuất xứ cá nhân là phông lƣu trữ bao gồm những tài liệu hình
thành trong quá trình sống và hoạt động của mỗi cá nhân, gia đình hay dòng họ
[14, tr37]. Còn giáo trình Lý luận và thực tiễn trong công tác lƣu trữ của các tác

giả Đào Xuân Chúc, Nguyễn Văn Hàm, Vƣơng Đình Quyền, Nguyễn Văn
Thâm đã đƣa ra định nghĩa : “Phông lƣu trữ cá nhân là toàn bộ tài liệu hình
thành trong quá trình sống và hoạt động của một nhân vật riêng biệt đƣợc đƣa
vào bảo quản trong một kho lƣu trữ nhất định. Phông lƣu trữ cá nhân thƣờng
đƣợc thành lập đối với những nhà hoạt động xuất sắc trên các lĩnh vực chính

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

16


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật mà tài liệu hình thành trong quá trình
sống và hoạt động của họ có ý nghĩa chính trị, khoa học lịch sử và các ý nghĩa
khác. Trong thành phần phông lƣu trữ cá nhân, còn gồm cả những tài liệu nói
về ngƣời hình thành phông sau khi ngƣời đó đã qua đời nhƣ các hồi ký, bài
báo, bản nhạc v.v [5, tr60-61].
Từ những định nghĩa về phông cá nhân đã nêu trên, chúng ta thấy rằng
định nghĩa của lƣu trữ học Xô Viết nêu khái quát và có tính mở hơn, họ chỉ đƣa
ra những loại tài liệu cấu thành phông lƣu trữ cá nhân không đề cập đến nơi
bảo quản tài liệu. Đối với định nghĩa mà lý luận và thực tiễn công tác lƣu trữ
Việt Nam đƣa ra đã nêu cụ thể và rõ ràng hơn nhƣ đối tƣợng thành lập phông
lƣu trữ, nơi bảo quản tài liệu nhƣng nó cũng có những hạn chế bởi tài liệu phải
đƣợc lƣu trong kho lƣu trữ nhất định mà không nói đến tài liệu lƣu ở nhà riêng
của cá nhân hình thành nên tài liệu.
1.1.2. Tiêu chuẩn cá nhân được thành lập phông lưu trữ
Việc lựa chọn những cá nhân để thành lập phông lƣu trữ là vấn đề cần
thiết nhƣng đây là vấn đề phức tạp, liên quan đến việc đánh giá của xã hội về

một con ngƣời, mang ý nghĩa chính trị - xã hội nhất định.
Khoa học lƣu trữ cho thấy việc xác định tiêu chuẩn thành lập phông cá
nhân phải dựa trên 3 quan điểm cơ bản của khoa học đó là quan điểm chính trị,
quan điểm lịch sử, quan điểm tổng hợp và toàn diện.
Xét trên quan điểm chính trị, tiêu chuẩn lập phông cá nhân phải đƣợc xác
định trên cơ sở đảm bảo tính đảng, cũng chính là đảm bảo lợi ích của giai cấp
công nhân và toàn thể nhân dân lao động. Tài liệu của nhân vật đƣợc lập phông
cá nhân và đƣợc bảo quản trong lƣu trữ Đảng, lƣu trữ Nhà nƣớc là để phục vụ
lợi ích chung của dân tộc Việt Nam, của Đảng Cộng sản Việt Nam và nhân dân
lao động. Cá nhân có tài liệu đƣợc lựa chọn để đƣa vào bảo quản trong các lƣu
trữ của Đảng và Nhà nƣớc phải là những nhân vật có vai trò nổi bật trong lịch
VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

17


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

sử Đảng, lịch sử dân tộc Việt Nam hoặc tiêu biểu cho một nhóm ngƣời tích cực
trong từng thời kỳ lịch sử, trong một lĩnh vực hoạt động nhất định mang ý
nghĩa toàn quốc. Hoạt động của cá nhân góp phần tích cực vào sự phát triển xã
hội. Tài liệu của họ có ý nghĩa về nhiều mặt, là nguồn sử liệu quý giá, bổ sung
cho các sự kiện lịch sử của Đảng và của đất nƣớc. Cuộc đời và những hoạt
động của họ đƣợc thể hiện thông qua tài liệu cá nhân, là tấm gƣơng sáng cho
thế hệ mai sau. Những tài liệu đó có thể làm sống lại chân dung của những
ngƣời nổi tiếng, để lại cho đời sau những giá trị tinh thần cao quý.
Xét trên quan điểm lịch sử : Mỗi cá nhân sinh ra, sống và hoạt động
trong một hoàn cảnh, một giai đoạn lịch sử nhất định. Trong các thời kỳ, giai
đoạn lịch sử của một dân tộc, thƣờng xuất hiện những ngƣời tài giỏi, có những

đóng góp cụ thể cho đất nƣớc, dân tộc… trên những lĩnh vực hoạt động khác
nhau nhƣ chính trị, kinh tế, văn hoá… Vì vậy, đánh giá cá nhân phải đặt họ
trong điều kiện cụ thể. Đánh giá tài năng của cá nhân phải xét trên quan điểm
lịch sử, đặt họ trong bối cảnh lịch sử mà họ sống và hoạt động để xem xét họ có
phải là ngƣời tiêu biểu cho một dân tộc, một chính đảng trong thời kỳ lịch sử
đó hay không. Không thể lấy các cá nhân sống trong những giai đoạn lịch sử,
hoặc trong những lĩnh vực hoạt động khác nhau để so sánh, đánh giá họ.
Xét trên quan điểm toàn diện tổng hợp : Khi lựa chọn nhân vật cụ thể để
lập phông cá nhân, phải xem xét một cách tổng hợp và toàn diện, đặt họ trong
mối quan hệ tổng hoà với các cá nhân khác trong cùng những đặc trƣng lựa
chọn, trong cùng một giai đoạn lịch sử, một thời đại, trong cùng một lĩnh vực
hoạt động, hoặc trong cùng một không gian nhất định. Xem xét cá nhân một
cách có hệ thống, nhằm đảm bảo tính liên tục, có đầu có cuối, thống nhất và
hoàn chỉnh. Nghiên cứu, phân tích họ trong quá khứ, hiện tại và tƣơng lai, xuất
phát từ yêu cầu nghiên cứu quá khứ của thế hệ mai sau. Tránh sự xem xét một
cách phiến diện, một chiều.

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

18


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

Hiện nay chƣa có văn bản nào quy định về tiêu chuẩn thành lập phông
lƣu trữ cá nhân. Nhƣng trong “Nghiên cứu xác định phông lưu trữ cá nhân
thuộc diện quản lý của Kho Lưu trữ Trung ương Đảng” của Văn phòng Trung
ƣơng Đảng có đƣa ra hai tiêu chuẩn thành lập phông lƣu trữ cá nhân: vai trò
của cá nhân đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và thành phần, khối lƣợng

tài liệu mà cá nhân để lại.
Về vai trò của cá nhân đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng : Trƣờng
hợp cá nhân nổi tiếng, nhƣng có quá ít tài liệu lƣu trữ thì có thể lập sƣu tập.
Sƣu tập lƣu trữ có thể bao gồm tài liệu xuất xứ của một cá nhân, tài liệu do một
hoặc nhóm cá nhân sƣu tầm theo những đặc trƣng nào đó, cũng có thể là tài
liệu xuất xứ cá nhân của một số cá nhân có chung những đặc trƣng giống nhau.
Tuỳ thuộc vào khối lƣợng tài liệu lƣu trữ và mối liên hệ giữa các tài liệu của
các cá nhân… để lập phông lƣu trữ cá nhân, sƣu tập lƣu trữ hoặc phông lƣu trữ
liên hợp.
Nghiên cứu cuộc đời của các cá nhân là đảng viên tiền bối của Đảng
thông qua tài liệu lƣu trữ giúp chúng ta có thể xem xét lập trƣờng, quan điểm,
sự hy sinh của họ trong thời kỳ Đảng chƣa ra đời, trong và sau khi Đảng ra đời.
Ví dụ: Qua tài liệu của Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong và các tài liệu liên quan
đến họ còn lƣu giữ tại phông lƣu trữ Quốc tế Cộng sản ở Liên bang Nga và tài
liệu trong nƣớc hiện nay đã cho thấy họ là những đảng viên tiêu biểu của Đảng.
Tuy nhiên, tài liệu lƣu trữ mà họ để lại, kể cả những tài liệu về họ còn quá ít, do
đó không thể lập phông cá nhân đƣợc. Trƣờng hợp này có thể lập sƣu tập, ví
dụ: Sƣu tập tài liệu các Tổng Bí thƣ của Đảng trƣớc năm 1951 (từ năm 1930
đến đại hội Đảng lần thứ II); hoặc là Sƣu tập tài liệu lƣu trữ các đảng viên tiền
bối của Đảng Cộng sản Việt Nam…
Đối với những nhà hoạt động chính trị, hoạt động quản lý nhà nƣớc, khi
đánh giá họ thƣờng phải kết hợp nhiều yếu tố, ví dụ: cá nhân đƣợc bầu, đƣợc

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

19


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo cao, kết hợp với những cống hiến của cá nhân trên
những cƣơng vị đó. Trong hoạt động chính trị, hoạt động quản lý nhà nƣớc, tài
năng của cá nhân đƣợc thể hiện ở những quyết sách đúng đắn đƣợc họ đƣa ra
và chính họ tổ chức thực hiện thành công trong bối cảnh khó khăn của đất
nƣớc, của một chính đảng. Theo Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1976
nêu : Tổng Bí thƣ là ngƣời đứng đầu Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng; là
ngƣời chịu trách nhiệm trƣớc toàn Đảng, toàn dân về sự lãnh đạo cảu Đảng trên
mọi lĩnh vực; là ngƣời đề xuất những vấn đề về đƣờng lối, chủ trƣơng, chính
sách lớn, chỉ đạo công tác xây dựng Đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ cấp cao
của Đảng, công tác nghiên cứu lý luận, cải tiến và đổi mới phƣơng thức lãnh
đạo của đảng; chỉ đạo các vấn đề trọng yếu cơ mật về quốc phòng, an ninh, đối
ngoại. Ví dụ : tƣ tƣởng đổi mới của các Tổng Bí thƣ Trƣờng Chinh, Nguyễn
Văn Linh…
Đánh giá ý nghĩa cuộc đời của cá nhân, thực chất là đánh giá công lao
của cá nhân đối với Đảng, Nhà nƣớc và xã hội. Công lao đó không thể là trừu
tƣợng, chung chung mà là cái cụ thể để khi đánh giá lựa chọn còn có sự cân
nhắc, so sánh.
Về tiêu chuẩn thành phần, và khối lƣợng tài liệu đƣợc hình thành trong
quá trình sống và hoạt động của cá nhân. Thực tế cho thấy, để thành lập một
phông lƣu trữ dù là phông lƣu trữ cơ quan (tổ chức) hay phông lƣu trữ cá nhân
đều phải đảm bảo điều kiện là đơn vị hoặc cá nhân hình thành phông phải có
tƣơng đối đầy đủ tài liệu có giá trị phản ánh quá trình hình thành và phát triển,
thể hiện hoạt động chức năng của đơn vị hoặc cá nhân hình thành phông. Nếu
đơn vị hoặc cá nhân hình thành phông có quá ít về mặt số lƣợng cũng nhƣ chất
lƣợng tài liệu thì không thể lập đƣợc phông lƣu trữ.
Thành phần và nội dung tài liệu của một phông cá nhân thƣờng có các
loại sau: Tài liệu tiểu sử; tài liệu phản ánh hoạt động chính về chuyên môn, sở

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

20


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

trƣờng; thƣ từ, tài liệu do cá nhân thu thập, tài liệu về tài sản và sinh hoạt đời
sống, tranh, ảnh; tài liệu ghi âm, ghi hình; tài liệu về cá nhân.
Tuỳ thuộc vào hoạt động của mỗi cá nhân mà thành phần tài liệu có thể
khác nhau về số lƣợng trong từng nhóm tài liệu. Bên cạnh đó, khi xem xét
thành phần, nội dung và khối lƣợng tài liệu của cá nhân cũng cần đặt chúng
trong bối cảnh lịch sử mà chúng đƣợc sinh ra. Ví dụ: Tài liệu của các Tổng Bí
thƣ hoạt động ở thời kỳ trƣớc năm 1945, từ năm 1945 đến năm 1975 và sau
1975 là khác nhau về số lƣợng, thành phần tài liệu. Tài liệu trƣớc năm 1954
không thể đầy đủ nhƣ tài liệu sau năm 1954 và sau năm 1975.
Tiêu chuẩn vai trò của cá nhân đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và
tiêu chuẩn thành phần, khối lƣợng tài liệu là hai tiêu chuẩn riêng biệt nhƣng nó
có mối quan hệ chặt chẽ với nhau bởi vì cá nhân có vai trò quan trọng và có
nhiều cống hiến cho đất nƣớc đặc biệt trong hoạt động chính trị hoặc quản lý
nhà nƣớc thì tài liệu do họ sản sinh ra cũng có giá trị cao và có ý nghĩa về nhiều
mặt. Tuy nhiên, nếu cá nhân đó không để lại tài liệu có giá trị hoặc có rất ít thì
cũng không thể lập đƣợc phông lƣu trữ cá nhân, đây là tiêu chuẩn áp dụng để
thành lập các phông lƣu trữ.
1.1.3. Giới hạn phông lưu trữ cá nhân
Xác định giới hạn phông cá nhân trƣớc hết cần lƣu ý xác định độ dài
cuộc sống và hoạt động của cá nhân đƣợc thành lập phông. Đặc biệt, có những
phông cá nhân có giới hạn dài hơn cuộc sống của cá nhân đƣợc thành lập
phông. Trong thành phần của phông cá nhân, nhiều trƣờng hợp có cả tài liệu
đƣợc hình thành sau khi cá nhân đã qua đời. Ví dụ : tài liệu tang lễ, các bài báo,

bài viết, thơ ca, hồi ký về cá nhân, tài liệu về tổ chức lễ kỷ niệm và xuất bản
các tác phẩm của cá nhân. Bên cạnh đó, trong thành phần phông cá nhân, ngoài
những tài liệu lƣu trữ cá nhân của ngƣời đƣợc thành lập phông (tài liệu riêng tƣ,
bản thảo, thƣ từ v.v) có thể còn có cả những tài liệu của gia đình họ tộc của cá

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

21


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

nhân (bố, mẹ, vợ hoặc chồng, anh chị em và các con, v.v) nếu nhƣ đó là những
tài liệu thực sự có ý nghĩa đối với cá nhân, hoặc những tài liệu này có giá trị về
mặt khoa học và các giá trị khác. Hơn nữa, phông lƣu trữ cá nhân không bị giới
hạn bởi thời kỳ lịch sử mà tài liệu trong phông hình thành liên tục trong suốt
quá trình sống và hoạt động kể cả thời gian trƣớc và sau Cách mạng Tháng
Tám năm 1945.
Trong một số trƣờng hợp, nếu nhƣ những ngƣời thân của cá nhân đƣợc
thành lập phông cũng là những ngƣời hoạt động nổi tiếng và tài liệu hình thành
trong quá trình hoạt động của họ có với khối lƣợng lớn thì tập hợp các tài liệu
của các cá nhân này không gọi là phông cá nhân mà là phông gia đình.
Cần lƣu ý trong thành phần phông lƣu trữ cá nhân không cần các loại tài
liệu chính thức có liên quan đến hoạt động của cơ quan, nơi cá nhân đó công
tác. Bởi lẽ, tài liệu thuộc phông lƣu trữ cá nhân chủ yếu là tài liệu bản thảo, bản
gốc có bút tích của cá nhân; còn tài liệu hình thành với tƣ cách là ngƣời đứng
đầu cơ quan, tổ chức hoặc ngƣời đƣợc cơ quan tổ chức giao trách nhiệm thực
hiện thì nói chung phải đƣa về các phông lƣu trữ nơi cá nhân công tác. Ví dụ :
Tài liệu do cá nhân ký với tƣ cách là ngƣời đứng đầu cơ quan quyết định và

chịu trách nhiệm về công việc thì tài liệu phải đƣợc đƣa về phông lƣu trữ cơ
quan.
1.1.4. Thành phần tài liệu phông cá nhân
Căn cứ vào Nghị định 111/2004/NĐ-CP ngày 08-4-2004 của Chính phủ
quy định chi tiết thi hành một số điều của pháp lệnh lƣu trữ quốc gia thì tài liệu
riêng của cá nhân, gia đình, dòng họ tiêu biểu bao gồm :
a) Tiểu sử, gia phả, tộc phả, bằng, sắc;
b) Các công trình nghiên cứu khoa học, sáng tác;
c) Tài liệu của cá nhân về hoạt động chính trị - xã hội;
d) Thƣ từ trao đổi;
VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

22


SƢU TẦM, THU THẬP VÀ TỔ CHỨC KHOA HỌC TÀI LIỆU CÁC PHÔNG LƢU TRỮ TỔNG BÍ THƢ
TẠI KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNG

đ) Những công trình, bài viết về cá nhân do cá nhân nhận hoặc sƣu tầm
đƣợc;
e) Tài liệu phim, ảnh, ghi âm, ghi hình của cá nhân hoặc về cá nhân mà
cá nhân nhận hoặc sƣu tầm đƣợc;
g) Ấn phẩm đặc biệt do cá nhân sƣu tầm đƣợc.
Đối với ngành lƣu trữ Đảng, năm 1971 Văn phòng Trung ƣơng Đảng đã
ban hành tạm thời Quy định về chế độ sƣu tầm, tập trung và quản lý tài liệu lƣu
trữ ở các cấp bộ đảng kèm theo công văn số 61-VP/TW ngày 06-4-1971. Quy
định đã xác định phông tài liệu lƣu trữ Đảng Lao động Việt Nam (nay là Đảng
Cộng sản Việt Nam), trong đó bao gồm tài liệu xuất xứ cá nhân. Quy định nêu
rõ : Phông tài liệu lƣu trữ của Đảng Lao động Việt Nam gồm cả : những tài
liệu, văn kiện của các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng và cá nhân phong

kiến có liên quan đến hoạt động của chính quyền thực dân phong kiến có liên
quan đến hoạt động của đảng ta. Quy định đã khẳng định tài liệu văn kiện của
Phông lưu trữ Đảng Lao động Việt Nam gồm : thư từ dân nguyện và đơn khiếu
tố bài viết, bài nói chuyện, bút tích, nhật ký, hồi ký, những tác phẩm văn học
nghệ thuật, di chúc, điếu văn của các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của đảng và
các tác phẩm của những tác giả trong và ngoài nước viết về các đồng chí đó,
hồ sơ truy nã cán bộ, đảng viên ta.
Đến ngày 06-3-2009 Ban Bí thƣ (Khóa X) đã ban hành quy định số 210QĐ/TW về phông lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam xác định thành phần tài
liệu Phông lƣu trữ Đảng Cộng sản Việt Nam, ngoài tài liệu của các cơ quan
Đảng và Trung ƣơng Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, còn bao gồm :
tài liệu về thân thế, sự nghiệp và hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các lãnh
tụ tiền bối của Đảng, các nhân vật lịch sử, tiêu biểu của Đảng, đồng thời là cán
bộ lãnh đạo chủ chốt của Nhà nƣớc, của các tổ chức chính trị - xã hội.

VŨ THỊ NGỌC THÚY, HỌC VIÊN CAO HỌC KHOÁ 2005 - 2008

23