Nghiên cứu hình ảnh nội soi, mô bệnh học và tỉ lệ nhiễm helicobacter pylory ở bệnh nhân polyp dạ dày

CÁCăCH ăVI TăT T
BCĐNTT

: Bạchăcầuăđaănhânătrungătính

BCL

: B ăcongălớn

BCN

: B ăcongănh

BN

: Bệnhănhân

CCRT

: Cáchăcungărĕngătrên

CS

: Cộngăsự

DD

: Dạădày

DDTT

: Dạădàyătáătràng

DSR

: D s năruột

HANS

: Hìnhă nhănộiăsoi

HE

: Hematoxylin-Eosin

HP

: Helicobacter pylory

HP(-)

: HPăâmătính

HP(+)

: HPădươngătính

HV

: Hangăv

KT

: Kíchăthước

LS

: Lâmăsàng

MBH

: Môăbệnhăh c

NM

: Niêmămạc

NMDD

: Niêmămạcădạădày

UTDD

: Ungăthưădạădày

VDDM

: Viêmădạădàyămạn


M CL C

Đặt v n đ ........................................................................................................... 1
Ch

ng 1: T ng quan tƠi li u .......................................................................... 3
1.1. Tìnhăhìnhănghiênăcứuăbệnhăpolypădạădàyă ătrongăvàăngoàiănước........... 3
1.2.ăHìnhă nhăgi iăphẫuănộiăsoiăvàămôăh cădạădày ........................................ 5
1.3.ăPhânăloạiăpolypădạădày ........................................................................... 7
1.4. ĐặcăđiểmăLS,ăhìnhă nhănộiăsoiăvàăMBHămộtăs ăpolypăthư ngăgĕp. ...... .9
1.5. Cácăphươngăphápăchẩnăđoánăpolypădạădày ............................................. 14
1.6.ăViăkhuẩnăHelicobacter pylory ................................................................ 16

Ch

ng 2: Đ i t

ng vƠ ph

ng pháp nghiên cứu ....................................... 25

2.2. Đ iătượngănghiênăcứu…………………………………………………25
2.2. Phươngăphápănghiênăcứu………………………………………………25
Ch

ng 3: K t qu nghiên cứu ........................................................................ 32

3.1. Đặcăđiểmăchung.......................................................................................32
3.1.1. Tuổi ……………………………………………………………..32
3.1.2. Giới …………………………………………………...…………..34
3.1.3.ăNghềănghiệpă .................................................................................... 35
3.1.4.ăĐ a dưă .............................................................................................. 36

3.1.5.ăTiềnăs ăbệnh ...................................................................................... 37
3.2. Đặcăđiểmălâmăsàng, hìnhă nhănộiăsoi,ămôăbệnhăh c………………………37
3.2.1. Triệuăchứngălâmăsàng ....................................................................... 37
3.2.2. V ătrí polyp........................................................................................ 38
3.2.3. S lượng polyp ................................................................................ 38
3.2.4. Hìnhătháiăbềămặt ............................................................................... 39
3.2.5. Kíchăthước polyp (mm) .................................................................... 40
3.2.6. Cu ng polyp: .................................................................................... 40


3.2.7.ăMàuăs căpolyp ................................................................................... 41
3.2.8. V ătríăvàăkíchăthước. ......................................................................... 42
3.2.9. Phânăb ăgi aăv ătríăpolypăvàăcu ng. .................................................. 43
3.2.10. Kích thướcăpolypăvàătuổi..………………….……………...…....44
3.2.11. Cácătổnăthươngăph iăhợp ………………………………….…...44
3.2.12. Phân loại polyp dạădàyă ………………………………. …. ..45
3.2.13. Kíchăthướcăpolypăvàăcácătypămôăbệnh h c………..……….….45
3.3. TỷălệănhiễmăHPă ăbênhănhânăpolypădạ dày……………………….….. 46
3.3.1.TỷălệănhiễmăHPătheoăhaiăphươngăpháp .........................................…46
3.2.2. MứcăđộănhiễmăHP. .......................................................................…47
3.3.3.ăTỷălệănhiễmăHPătạiăv ătríăsinhăthi t ..............................................…48
3.2.4.TổnăthươngăMBHăvàănhiễmăHPătạiădạădày...................................…48
3.2.5.ăTổnăthươngăMBHăvà mứcăđộ nhiễmăHPătại dạădày.....................…49
3.2.6.ăV ătríăsinhăthi tăvàămứcăđộănhiễmăHP ..........................................…50
Ch

ng 4: BƠn lu n ....................................................................................…51
4.1.ăĐặcăđiểmăchungă .............................................................................…51
4.2. Đặcăđiểmălâmăsàngă,hìnhă nhănộiăsoi,ămôăbệnhăh c .......................…54
4.3. TỷălệănhiễmăHP ...............................................................................…65

K t lu n ..........................................................................................................…69
Ki n ngh ........................................................................................................…70
TƠi li u tham kh o
Ph l c 1
Ph l c 2
Ph l c 3


DANH M C CỄC B NG
B ngă3.1.ăăPhânăb ătheoătuổiăcủaăbệnhănhânăpolypădạădày .............................32
B ngă3.2.ăăPhânăb ăgiớiătính. ...........................................................................34
B ngă3.3.ăăPhânăb ătheoănghềănghiệp ..............................................................35
B ngă3.4.ăăPhânăb ătheoăđ aădưăcủaăbệnhănhân ...............................................36
B ngă3.5. Tiềnăs ăgiaăđình .............................................................................37
B ngă3.6.ăăTriệuăchứng ....................................................................................37
B ngă3.7.ăăV ătríăpolyp .....................................................................................38
B ngă3.8.ăăS ălượngăpolyp...............................................................................38
B ngă3.9.ăăHìnhătháiăbềămặtăpolyp. .................................................................39
B ngă3.10.ăKíchăthướcăpolyp ..........................................................................40
B ngă3.11.ăCu ngăpolyp..................................................................................40
B ngă3.12.ăMàuăs căpolyp ...............................................................................41
B ngă3.13.V ătríăvàăkíchăthước polyp ..............................................................42
B ngă3.14.ăPhânăb ăgi aăv ătríăpolypăvàăcu ng ...............................................43
B ngă3.15.ăKíchăthướcăpolypăvàătuổi ..............................................................44
B ngă3.16.ăCácătổnăthươngăph iăhợp ..............................................................44
B ngă3.17.ăPhânăloạiăpolypătheoătổnăthươngăMBH. .......................................45
B ngă3.18.ăKíchăthướcăpolypăvàăcácătypăMBH ...............................................45
B ngă3.19.ăTỷălệănhiễmăHPătheoăhaiăphươngăphápăăăăăăăă .................................46
B ngă3.20.ăMứcăđộăănhiễmăHPă .......................................................................47

B ng 3.21.ăTỷălệănhiễmăHPătạiăcácăv ătríăsinhăthi t .........................................48
B ngă3.22.ăĐ iăchi u gi aătổnăthươngăMBHăvàănhiễmăHPă ădạădày .............48
B ngă3.23. Đ iăchi u gi aătổnăthươngăMBHăvà mứcăđộ nhiễmăHP ...............49
B ngă3.24. Đ iăchi u gi aămứcăđộănhiễmăHPăvàăv ătríăsinhăthi t .................. 50


DANH M C CỄC BI U Đ

Biểuăđồă3.1. Phânăb ăbệnhănhânătheoănhómătuổi............................................. 33
Biểuăđồă3.2.ăPhânăb ăgiớiătínhătrongănghiênăcứu ............................................ 34
Biểuăđồă3.3.ăS ălượngăpolyp ............................................................................ 39
Biểuăđồă3.4.ăCu ngăpolypă ............................................................................... 41
Biểuăđồă3.5.ăTỷălệănhiễmăHPătheoăhaiăphươngăpháp ....................................... 46
Biểuăđồă3.6.ăMứcăđộănhiễmăHP………………………...…………………...47


Đ TV NĐ
Polyp dạădàyălàămộtăkh iăuăhìnhăcầuăhayăbánăcầu,ăgiớiăhạnărõăm cătừăthànhă
dạădày,ăkhôngăcu ngăhayăcóăcu ng,ăniêmămạcădạădàyăxungăquanhăpolypăphầnălớnă
làăbìnhăthư ng,ăđôiăkhiăcóăviêmă[13].
T tăc ăcácăpolypăkhiăđượcăphátăhiệnănênăc tăb ăvìăkhôngăchỉăđơnăthuầnăchẩnă
đoánămôăbệnhăh c,ăb iăpolypădạădàyăălàămộtădạngăthươngătổnătiềnăungăthư.ăPolypăcóă
kíchăthướcăcàngălớnăthìătỷălệăácătínhăhoáăcàngăcaoă[49].ăKh ănĕngăácătínhăhoáăkhiă
theoădõiăpolypădạădàyăchi mă1,3%ăcácătrư ngăhợpă[30].
Polypădạădàyăkhôngăph iălàăphổăbi n,ănóăchi mătừă5ăậ 10%ăcủaăcácăkh iăuă
dạădàyă[13],ăvề lâmăsàngăkhôngăcóăgìăđặcăbiệt,ămặcădùăcácăpolypădạădàyăthư ngă
đượcăphátăhiệnămộtăcáchătìnhăc ,ănhưngăr iăloạnătiêuăhoáăhoặcăthi uămáuălàăhaiă
triệuăchứngăcóăthểăgợiăýăhướngătớiăchẩnăđoán.
Ngàyănay,ăvớiăsựăphátătriểnăcủaănộiăsoiă ngămềmăvàăcácăphươngătiệnăchẩnă
đoánă hiệnă đạiă khácă nênă việcă phátă hiệnăpolypă dạă dàyă khôngă cònă khóă khĕnă n a,ă

nhưngăphầnălớnăđượcăđiềuătr ăl yăb ăquaănộiăsoiă ngămềm.
Cácă nghiênă cứuă trướcă t pă trungă nhiềuă vàoă polypă đạiă trựcă tràngă doă conă
đư ngăhìnhăthànhăungăthưăliênăquanăchặtăch ăvớiăpolypă ăv ătríănày,ătrongăkhiăđóă
ă dạă dày,ă đạiă đaă s ă cácă trư ngă hợpă ungă thưă liênă quană đ nă Helicobacter pylori
[20],ăviêmăteoădạădàyăhayăd ăs năruột,ănguyăcơăcaoănh tălạiă ădạngăpolypătuy nă
cóăkíchăthướcălớnăvàă ăngư iălớnătuổiă[38].ăMộtăs ănghiênăcứuăcònăchoă th yă
ngayă ămộtăpolypătĕngăs năcǜngăcóăkh ănĕngăkèmătheoăcácăổăd ăs năvàăungă
thưă hoáă khuă trúă trênă polypă đóă [30].ă Trongă khiă đóă tỷă lệă nhiễmă viă khuẩnă HPă
trongăcộngăđồngăkháăcaoă[26],ăgi aăviăkhuẩnăHPăvàăpolypădạădàyăcóăm iăliênă
quanănàoăkhông,ăchúngătaăcầnăcó mộtăm iăquanătâmăđầyăđủăhơn.


ă H iă phòngă choă đ nă nayă chưaă cóă mộtă nghiênă cứuă nàoă đầyă đủă vềă dạngă
bệnhălýănày,ădoătầnăsu tăpolypădạădàyăgặpăkhôngănhiềuănênăkinhănghiệmăvềănóă
cònăít.ăBệnhălýăpolypădạădàyăvàăm iăliênăquanăvớiăviăkhuẩnăHPăăcầnăđượcăquană
tâmăđúngămứcăvàăcóătháiăđộăx ătríăthíchăhợpăđểăngĕnăngừaăungăthưăhoáăvềăsau.
Xu tăphátătừăthựcăt ătrên,ăchúngătôiăti năhànhănghiênăcứuăđềătài:ă "Nghiên
cứu hình nh nội soi, mô b nh h c vƠ t l nhi m Helicobacter pylory

b nh

nhơn polyp d dƠy" vớiămụcătiêu:
1. Mô tả hình ảnh nội soi, mô bệnh học ở bệnh nhân polyp dạ dày.
2. Xác định tỉ lệ nhiễm Helicobacter pylory ở bệnh nhân polyp dạ dày.


Ch

ng 1

T NG QUAN TÀI LI U
1.1.Tình hình nghiên cứu b nh polyp d dƠy trong vƠ ngoƠi n

c

1.1.1. Trên th gi i
Tỷă lệă cóă bệnhă lýă polypă dạă dàyă khôngă cao,ă theoă mộtă s ă nghiênă cứuă nướcă
ngoàiăthìă3-5%ăbệnhănhânăđ nănộiăsoiădạădàyăăphátăhiệnăcóăpolypă[27],ă[54],ă[45].ă
Kh ănĕngăácătínhăhóaăkhiătheoădõiăpolypădạădàyăchi mă1,3%ăcácătrư ngăhợp [38],
[30],ănh tălàăcácăpolypăăcóăkíchăthướcălớnăvàăbệnhăđaăpolypătuy năăgiaăđìnhă[45],ă
[35, [43].
Parkă SYă vàă CSă ă Hànă qu că (2011)ă nghiênă cứuă 148ă trư ngă hợpă đaă polypă
tuy năgiaăđìnhăth yărằngătỷălệăpolypădạădàyălàă39,9%ă(trongăđóăpolypătuy năđáyă
v ăchi mă25,7%, polyp tuy n chi m 14,2%), polyp tuy n tá tràng là 15,5%, ung
thư dạ dày là 2,7%, ung thư tá tràng là 0,7%.Trong đó có 2 trư ng hợp ung thư
dạ dày phát triển từ polyp dạ dày [47].
Ginsberq GG và CS

Mỹ (1996) đã đánh giá m i liên quan gi a kích

thước, MBH đ i với nguy cơ ung thư của 35 polyp dạ dày đều có kích thước trên
0,5cm của 23 bệnh nhân trong đó 31 polyp tĕng s n, 4 polyp tuy n.Trong đó
th y 6 polyp tĕng s n có ổ d s n và có 3 polyp ung thư hóa, 1 polyp tuy n ung
thư hóa [38].
Goedde TA và CS

Mỹ (1992) đã ghi lại 30 bệnh nhân đa polyp tuy n gia

đình th y 25 BN(83%) có polyp dạ dày tá tràng,18 BN( 60%) có polyp dạ dày,
21 BN ( 70%) có polyp tá tràng, 5 BN (17%) polyp tuy n dạ dày và 20 BN

(67%) polyp tuy n tá tràng. Trong đó có 3 BN (10%) đã ch t do ung thư đư ng
tiêu hóa trên [37].


1.1.2. T i Vi t nam
Theoă báoă cáoă tổngă k tă tìnhă hìnhă bệnhă lýă polypă dạă dàyă ă quaă nộiă soiă thìăă
polypă dạă dàyă khôngă ph iă làă phổă bi n,ă triệuă chứngă lâmă sàngă củaă polypă dạă dàyă
khôngă đặc hiệuăvàă cóăthểă làă triệuă chứngădoă tổnă thươngă dạă dàyă k tă hợpă gâyă ra.ă
Hayăgặpăchủăy uălàăpolypăđơnăđộc,ăvềăMBHăphầnălớnălàăpolypătĕngăs năvàăpolypă
tuy nă[16].ă
Phạmă Quangă C vàă CSă (2003) chẩnă đoánă nộiă soi 6275 trư ngă hợpă th yă
polypădạădàyăchi mă0,98% bệnhănhânăđ nănộiăsoi,ătuổiăcóăpolypăhayăgặpănh tălàă
trênă40ăchi mă72,5%,ăchỉăcóă1ăpolypălàă90,3%,ăcóăpolypă ăhangămônăv ădạădàyă
chi mă85,4%.ăHìnhă nhădạădàyăcóăpolypăbìnhăthư ngă25,8%,ăcácătổnăthươngăk tă
hợpălàăviêmădạădày,ăloétăhànhătáătràng,ăloétădạădày.TỷălệănhiễmăHPă ăbệnhănhână
cóă polypă dạă dàyă làă 70,9%.ă Polypă tĕngă s nă chi mă 72,5%, polypă ă tuy nă chỉă cóă
20,9% [15].
NguyễnăTh ăThơm,ăTr nhăTu năDǜngă(2009)ătìmăhiểuăvềăđặcăđiểmănộiăsoi,ă
MBH,ăvàăhóaămôămiễnăd chăpolypădạădàyăcủaă118ăbệnhănhân.ăK tăqu ă84,14%ă
bệnhă nhână chỉă cóă 1ă polyp,ă hầuă h tă polypă cóă bềă mặtă nhẵn.Vềă MBHă vàă hóaă môă
miễnăd chă54,69%ălàăpolypătĕngăs n,ă25,78%ăpolypăătuy n,ăpolypătuy năđáyăv ălàă
12,5%ăcònăcácădạngăpolypăkhácăhi măgặpăă[10].
Lêă Vĕnă Thiệuă (2011)ă nghiênă cứuă 76ă bệnhă nhână trongă đóă 47ă làă polypă dạă
dày,ă29ăpolypătáă tràng.ăK tăqu ăs ăbệnhănhânăcóă1ăpolypăchi mătỷălệă caoănh tă
65,95%,ăphầnălớnăcóăbềămặtănhẵnă(74,46%ăvàă68,96%),ăvềăMBHăgặpăchủăy uălàă
polypă tĕngă s nă (65,95%ă vàă 72,41%),ă ti pă đ nă làă polypă tuy nă (29,78%ă vàă
17,29%),ăpolypăviêmăxơă(4,25%ăvàă10,03%)ă[6].


1.2.Hình nh gi i ph u nội soi vƠ mô h c d dƠy

1.2.1. Hình nh gi i ph u nội soi
Khiăquanăsátădạădàyăquaănộiăsoiă ngămềm,ăchúngătaăth yătrongădạădàyăchỉăcóă
mộtăítăd chătrongăvàănướcăb t,ăniêmămạcădạădàyăđ hơnăvàăbóngăhơnăniêmămạcă
thựcăqu n.ăTuỳătheoătừngăv ătríăgi iăphẫuăđ nhăkhuămàăhìnhă nhăniêmămạcădạădàyă
đượcăquanăsátăvàăđánhăgiáăkhácănhau.
Tâmăv ăgiớiăhạnătrênă(CCRTă35ăậ 40ăcm)ălàăđư ngăZăranhăgiớiăchuyểnăti pă
gi aăniêmămạcăthựcăqu nămàuăhồngănhạtăsangăniêmămạcădạădàyămàuăhồngăsẫm,ă
đư ngăZăcáchălỗăthựcăqu nă2ăcm.
Tâmăv ăgiớiăhạnădưới,ăkhiăsoiăquặtăngượcă(Retrovision)ădàiăkho ngă2ăậ 3 cm
niêmămạcănhẵnăbóng,ăvềăphíaătúiăhơiăcóăn păg pătạoăthànhăvan,ămàuăniêmămạcă
hồngăsẫm.
Phìnhăv làăphầnăphìnhătoăcủaădạădày,ă ăbênătráiăvàătrênălỗătâmăv ,ănhìnărõămạchă
máuădướiăniêmămạc,ăcácăn păg păniêmămạcăvùngănàyăthư ngăkhôngăchạyătheoămộtă
hướng.
Thânăv ălàăphầnăđứngăcủaădạădày,ăđểădễămôăt ăthânăv ăcóăhaiăquiăước.ăBCLă
củaă thână v ă làă cácă n pă niêmă mạcă chạyă d c,ă màuă hồngă nhạt.ă BCNă củaă thână v ă
nhẵn,ăkhôngăcóăcácăn păg păniêmămạcămàuăhồngănhạt.
Hangăv ,ăniêmămạcănhẵnăkhôngăcóăcácăn păniêmămạcăkhiădạădàyăbơmăhơiă
cĕng,ămàuăhồngăsẫm.
Mônăv ădàiă0,5cmăkhiăbơmăhơiădạădày,ălỗămônăv ătròn,ăniêmămạcămàuăhồngă
sẫm.

1.2.2. Mô h c c a d dƠy [24]
Dạădàyăngư iăcóăkho ngă15ătriệuătuy năvàăkho ngă3,5ătriệuărãnh.ăDựaăvàoă
sựăkhácănhauăcủaăcácătuy nătrongăcácălớpăniêmămạcăngư iătaăchiaădạădàyăthànhă3ă
vùng:
Vùngă tâmă v ă làă vùngă hẹpă xungăquanhă tâmă v ,ă trongăvùngă nàyă cóă nh ngă
tuy nătâmăv .ă

Vùngăthânăv ăhayăvùngăphìnhăv ,ăchứaănh ngătuy năđáyăv .
Vùngămônăv ,ăchứaănh ngătuy nămônăv ă
- Tuy năđáyăv ălàănh ngătuy nănằmă ă trongăvùngăthânăvàăđáyădạădày.ăNh ngă
tuy nă nàyă làă tuy nă quană tr ngănh tătrongă việcă ch ă ti tă raă d chă v ,ă tuy nă đáyă v ă
thuộcătuy nă ngăthẳngăchiaănhánh,ămỗiătuy năchiaălàmă3ăđoạn.
+ăĐoạnătrênăcaoănh tălàăeo,ă ăđâyăcóă2ăloạiăt ăbàoăhợpăthànhătuy nălàăt ăbàoă
nhầyăvàăt ăbàoăviền.
+ăĐoạnăgi aăvàăcổătuy năcóăt ăbàoănhầy,ăt ăbàoăviền.
+ăĐoạnădướiăcùngălàăđáyătuy n,ăcóăt ăbàoăchính,ăt ăbàoăưaăbạcă(t ăbàoănộiăti t).
.ăT ăbàoăchính,ăhìnhăkh iăvuông,ălợpăthànhătuy nă ă1/2ăhayă1/3ădướiăcủaă ngă
tuy n.ăNhânăhìnhăcầu,ătrongăbàoătươngăcóăhạtăch ăti tăđư ngăkínhă1ăậ 3 m,ăchứaă
propepsin.
.ă T ă bàoă viền,ă hìnhă cầuă hayă tháp,ă đư ngă kínhă  25m,ă đứngă xenă k ă vàoă
nh ngăt ăbàoăbiểuămôăcủaăvùngăeoăhayăxenăk ăvớiăt ăbàoănhầyăvàăt ăbàoăchính.ă
Mỗiăt ăbàoăcóămộtănhânăhìnhăcầu,ăbàoătươngăưaăacid,ănhiềuătiăthểăkhôngăcóăhạtăk ă
ti p.ăT ăbàoăviềnăs năsinhăHClădướiădạngăH+ vàăCl-.
.ăT ăbàoănhầy,ănằmăxenăk ăvớiăt ăbàoăviềnălợpăthànhătuy nă ăvùngăcổătuy n,ă
hìnhătrụ,ăvùngăng năt ăbào,ăbàoătươngăchứaăđầyănh ngăgi tăsinhănhầy.ă
.ăT ăbàoăưaăbạcăhayăt ăbàoănộiăti t,ăbằngăphươngăphápănhuộmămu iăbạcădướiă
kínhăhiểnăviăquangăh căth yătrongăbàoătươngăt ăbàoăcóănh ngăhạtămàuăđen.ăDướiă
kínhăhiểnăviăđiệnăt ăcựcăng năt ăbàoăcóăítănh ngăviănhungămaoădài.ăS năphẩmăch ă
ti tăcủaăt ăbàoănàyălàăSerotoninăđượcăđưaăvàoălớpăđệm.ă
- Tuy nămônăv ,ăthuộcătuy nă ngăcongăqueo,ăchiaănhánh,ăthànhătuy năăăăđượcă
lợpăb iănh ngăt ăbàoănhầyăhìnhăkh iăvuông,ănhânădẹtă ăcựcăđáyăt ăbào,ătrongăbàoă
tươngăcóănhiềuăhạtăsinhănhầy,ă ăvùngănàyăcònăcóăc ănh ngăt ăbàoăưaăbạcăti tăraă
gastrină(kíchăthíchăt ăbàoăviềnăch ăti t).
- Tuy nătâmăv ,ăcóăc uătạoăgi ngătuy nămônăv ,ăcǜngăcóăthểăcóăt ăbàoăcơăb n.


1.3. Phơn lo i polyp d dƠy

Cóănhiềuăloạiăpolypăkhácănhauăcủaădạădày,ătrướcăđâyăngư iătaăchỉăđềăc păđ nă
mộtăs ăloạiănhư:ăpolypăđơnăđộc,ăbệnhăđaăpolypădạădày,ăviêmădạădàyăquáăs năphìă
đạiă(Ménétrier).ăChoăđ nănĕmă1999,ăngư iătaăvẫnăx păcácăloạiăpolypădạădàyăvàoă
tổnăthươngălànhătínhămàăcǜngăchỉăchúăýăđ năpolypăbiểuămôămàăthôi.ăNhiềuătácăgi ă
đãătìmăcáchăphânăloạiăkhácănhau.ăB ngăsauăđâyătómăt tămộtăs ăphânăloạiăchính:
Bảng 1.1. Phân loại các polyp biểu mô dạ dày
Elster

Koch

Lesbro;

(1976)

(1979)

Ming (1977)

Quáăs nă

Quáăs nă

Appelmann (1984)

Quáăs nă

rãnhăthànhă rãnhădạngă
ổ

polyp

rãnhă
Polyp
Polypăquáăs n khôngă
ph iău

Polypăquáă Polypăquáă
s n
Uătuy nă
lànhăr tăbiệtă
hoá
Uătuy nă
lànhăbiệtă
hoáăvừa

thànhăổ

Polypăquáă

s n

s n

Polypăquáă

(1985)
TýpăIătổnăthươngă
dạngăquáăs nă
tuy năhoặcăd ă
dạng

TýpăIIăvớiăvùngă
thoáiăhoáătrungă
tâm
TýpăIIIăvớiăvùngă

s nătuy n
Polypătuy n
Polypănhú

Nakamusa

Polyp u

Uătuy nă
lành

sâuăkh iău

TýpăIVăgi ng u
lànhăđạiătràng

Polypătuy n

Nĕmă1988,ăPotetă[65]ăvẫnădùngătừăpolypăbiểuămôălànhătínhăvàăphânăchiaăthành:
- Polypăđơnăđộcăgồm:ăăăăă+ăPolypăquáăs nă(Hyperplasique)
+ăUătuy nălànhă(Adénome)


+ăPolypăloạn s năphôiă(Adénomeădisplasie)
- Bệnhăđaăpolyp

- Niêmămạcădạădàyăphìăđạiăkhổngălồ,ăbệnhăMénétrier.
Sauănàyăngư iătaăbổăsungăthêmămộtăs ăloạiăkhácăvàăphânăchiaănhưăb ngădướiă
đây:ăBaoăgồmăc ăcácăn păniêmămạcă[27],ă[50], [51], [63]:
- Loạn s năphôi:
+ăHộiăchứngăPeutză- Jeghers
+ăPolypăthi uănhiă(Juvenileăpolyp)
+ăBệnhăCowden
+ăCácătổnăthươngălạcăchỗ
- Polypăviêmăvàăquáăs n:
+ăPolypăquáăs n
+ăPolypătuy năđáyăv ădạădày
+ăPolypăviêm
+ Polyp Cronkhite - Canada
+ăSaăniêmămạcădạngăpolyp
+ăQuá s nădạngălympho
+ăUămỡăvàng
+ăUădạngăthoáiăhoáăbột
- U:
+ăUătuy nălành
+ăUngăthưăbiểuămô
+ U cacxinoit
+ăĐaăpolypălymphoăbào
+ăUămôăđệm


- Cácăn păg păniêmămạc:
+ăN păg păkhổngălồă(khôngădoăviêm)
+ăHộiăchứngăZollingeră- Ellison
+ăBệnhăMénétrier
+ăBệnhătĕngăti tăvàăquáăs nădạădày

+ăXâmănh păácătínhă(ungăthưăbiểuămôăhoặcăuălympho)
+ăN păg păkhổngălồădoăviêm
1.4. Đặc đi m lơm sƠng, hình nh nội soi vƠ mô b nh h c c a một s polyp
d dƠy th

ng gặp [3], [11], [33], [41], [47], [54],[60], [64].

* Polyp tuyến
Đặc điểm lâm sàng-hình ảnh nội soi:
+ Lâmăsàng: Hầuăh tăkhôngăcóătriệuăchứngătrừăkhiăcóăloét,ăch yămáuăhoặcă
cóăkíchăthướcălớnăgâyăhẹp,ăt călòngădạădày.
+ă Nộiă soi:ă Polypă ă tuy nă thư ngă gặpă trongă viêmă teoă cóă d ă s nă ruộtă niêmă
mạcădạădàyăvàăthư ngăgặpăthểăcóăpolypăđơnăđộcăkíchăthướcătừă3ăậ 4ăcmăcóăcu ngă
hoặcă không.ă Bềă mặtă polypă thư ngănhẵn,ăcóă thểă chiaă thùyă hoặcă múi,ă niêmă mạcă
xungăquanhănhẵnăvàăthoáiăs n.ă
Đặc điểm mô bệnh học:
+ Đaăphầnăcácăpolypăătuy năcóăhìnhă nhăgi ngăpolypătuy năcủaăđạiătràngăgồmă
cácă ngătuy n,ă ng- nhúăvàănhúăcóăthểăloạnăs nănhẹăhoặcănặngădựaăvàoătínhăch tă
nhânătĕngăs c,ătĕngăs ăhàngăt ăbào,ăm tăđộănhânătĕng,ătỷălệănhânăchiaătĕng,ăsựăbiệtă
hóaăcủaăbàoătươngăvà hìnhă nhăpháăhủyăc uătrúcătuy n.ăMộtăphầnăcóăhìnhă nhăvàă
tínhăch tăch ăti tăgi ngătuy nădạădàyăhoặcăph iăhợpăc ăhaiăloạiătrên.
* Polyp tăng sản:
Đặc điểm lâm sàng-hình ảnh nội soi :


+ Lâmăsàng: thư ngăkhôngăcóătriệuăchứngăgìăđặcăbiệt,ăthư ngăđượcăphátăhiệnă
tìnhăc ă ăcácăbệnhănhânăcóăhộiăchứngădạădàyătáătràng.ăPhầnălớnăs ăbệnhănhânăđ nă
khámăcóăcácătriệuăchứng:
.ăĐauăvùngăthượngăv
.ăR iăloạnătiêuăhoáătrênă(ợăchua,ăbuồnănôn,ănôn,ăđôiăkhiănônămáu...)

+ăNộiăsoi:ăPolypătĕngăs nălàămộtăloạiăpolypăhayăgặpănh tăcủaădạădàyăvàăđượcă
Nakamuraăchiaălàmăhaiătípă(típăIăvàăII).ăTípăIălàănh ngăpolypămangătínhăch tăđơnă
độcătạiăvùngăhangăv .ăTípăIIăthư ngănhiềuăkh iă ăchỗăn iăhangăăthânăv ăhoặcăphầnă
xaăcủaăthânăv .ăPolypătĕngăs năcóăcu ngăhoặcăkhông,ăbềămặtănhẵnăhoặcăchiaăthùyă
vàăthư ngănh ăhơnă2ăcm.ăNh ngăpolypăthuộcătípăIIăvùngătrungătâmăcóăhìnhă nhă
lõmăxu ngăđóălàăv ătríăcuộnălạiăcủaăcácănhúăniêmămạcă(hìnhăv ăhành).
Đặc điểm mô bệnh học:
+ăPolypătĕngăs nălàădoăquáăs năcủaăvùngăcổătuy nădẫnăđ nătuy năkéoădài,ăchiaă
nhánh,ătạoănangătuy n.ă ătípăIIăăth yăcóăhìnhă nhăcácătuy năcuộnălạiăthànhăhìnhă
v ăhành,ăcácătuy năđượcălợpăb iămộtăhàngăt ăbàoăvùngăcổăcủaătuy năhangăv ,ăthână
v ăhoặcămônăv ,ăcóăxenăk ăt ăbàoăchính,ăt ăbàoăviềnăvàăcóăthểăgặpăd ăs năruột.
* Polyp tuyến đáy vị dạ dày:
Đặc điểm lâm sàng-hình ảnh nội soi:
Polypătuy năđáyăv cóăthểăx yăraăđơnălẻă ănh ngăbệnhănhânăcóăđaăpolypăgiaă
đìnhăhoặcăchỉăcóă ănh ngătrư ngăhợpămangătínhăch tăgiaăđìnhăđ iăvớiăpolypădạă
dày.ăGầnăđâyăth yăxu tăhiệnănh ngăbệnhănhânăđượcăđiềuătr ăkéoădàiăbằngăthu că
ứcăch ăbơmăproton.ăPolypătuy năđáyăv ăthư ngăgặpăthểănhiềuăpolyp,ătỷălệă ănamă
vàăn ănhưănhauăvàăgặpă ăm iălứaătuổi.
Đặc điểm mô bệnh học:
+ăĐạiăthể:ălàănh ngăkh iăcóămàuăxám,ăkhôngăcu ng,ănh ăhơnă10ămm,ăgặpă ă
vùngăthânăvàăphìnhăv .ă


+ăViăthể:ăc uătạoăgồmăcácătuy năgiãnăthànhănangălợpăbiểuămôăcủaăthânăv ăgồmă
c ă haiă loạiă t ă bàoă chínhă vàă t ă bàoă viềnă xenă k ă vớiă cácă tuy nă cóă c uă trúcă bìnhă
thư ng,ăthư ngăcóăcácăsợiăcơătrơnăxenăk ălanăt aăxungăquanhăcácănangătuy n.ă ă
nh ngăbệnhănhânădùngăthu căứcăch ăbơmăprotonăkéoădàiăthư ngăth yăph iăhợpă
vớiăquáăs năvàăphìăđạiăt ăbàoăviền.
* Đa polyp trong hội chứng Peutz - Jeghers:
Đặc điểm lâm sàng-hình ảnh nội soi :

+ăBệnhăgặpă ăc ă2ăgiớiăvàăm iăs cătộc,ăcóăy uăt giaăđình,ăthư ngăbiểuăhiệnă
triệuăchứngă ătuổiăthanhăniên,ătáiăphátănhiềuăcơnăđauăbụngăd ădội,ăgi măbớtăkhiă
nămạnhăvàoăbụng,ăhi măkhiăsôiăbụng,ămuộnăhơnăcóăd uăhiệuăxu tăhuy tătiêuăhoáă
nặng.ă Tổnă thươngă daă cóă thểă xu tă hiệnă rồiă nhạtă dầnă ă tuổiă d yă thìă hoặcă sauă đóă
(đ măs căt ăquanhăvùngămiệng;ămôi;ătrongăniêmămạc;ăganăbànătay,ăbànăchân...ădoă
diătruyềnăgenătrộiătrênănhiễmăs căthểăthư ng).
+ă Tổnăthươngăpolypă thư ngă gặpă ă ruộtănon,ădạă dàyă vàă đạiătràng.ă Tỷă lệă gặpă
nhiềuăhơnăc ăthư ngăth yă ăruộtănon,ăđặcăbiệt làăhỗngătràng.
Mô bệnh học: Điểnă hìnhă gồmă ă gi aă làă mộtă t pă hợpă cơă trơnă chiaă nhánh,ă b tă
nguồnătừălớpăcơăniêm,ăbaoăb căvàăchiaăc tăcácăđámă ngătuy nătĕngăs n,ălợpăhàngă
biểuămôăvùngăcổătuy n,ăcácătuy năphíaăsâuăthư ngăthiểuăs n.ăR tăhi măgặpăcácă
polypănày k tăhợpăvớiăungăthưăbiểuămôăcủaăhangăv .
* Polyp thiếu nhi (Juvenile polyp):
Đặc điểm lâm sàng- hình ảnh nội soi: Thư ngăgặpă ălứaătuổiăthanhăthi uănhi.ă
Đôiăkhiăcònăg iălàăpolypăứăđ ng,ălàănh ngătổnăthươngăhìnhătrònămặtănhẵn,ăkíchă
thướcătừă1ăậ 2 cm, cóăcu ngăhẹp.
Mô bệnh học: Gồmă chủă y uă làă nh ngănangă tuy nănh ăkhôngăđều,ălợpăthànhă
biểuămôăphủăcủaăniêmămạcădạădày,ăvùngăcổătuy năkéoădài,ăchiaănhánhăhoặcăgiãnă
tạoănang.ăMôăđệmăphùănềăvàăxâmănh păr tănhiềuăt ăbàoăviêm,ăthư ngăcóăloétă ăbềă


mặtă nhưngă khôngă cóă cácă d iă cơă niêmă xenă k .ă Hìnhă polypă thi uă nhiă gầnă gi ngă
polypăquáăs n.ă
* Bệnh Cowden:
Đặc điểm lâm sàng- hình ảnh nội soi:
+ăBệnhălàămộtăhộiăchứngăhi măgặpătrongăđóăcóăsựăph iăhợpăcácătổnăthươngă
ădaămặtă(typătricholemmoma)ăvớiăpolypăcủaădạ dày.ăNgoàiăraănh ngăbệnhănhână
nàyăcònăcóătĕngătầnăsu tăcủaăungăthưăgiápătrạngăvàăungăthưăvú.ă
+ăCácătổnăthươngădạădàyăthư ngălàăpolypănh ,ăđư ngăkínhăvàiămm,ăkhôngă
cóăcu ng.

Mô bệnh học: Ítăđượcămôăt ătrongăyăvĕnănóiăchung,ăgồmăcácătuy năvớiăvùng cổă
tuy năkéoădài,ăgiãnăvàă tĕngăsinhă t ă bàoăđáy,ă mộtă s ătuy nă giãnăthànhă nangătạoă
nhúătrongănang,ămộtăs ănangătuy năcóăthểăđiăxu ngălớpădướiăniêmămạc.ăLớpăđệmă
dày,ărộngăvàăcóănh ngăbóăcơăniêmălộnăxộn,ăchiaăthànhănhiềuăthuỳăxenăk ăgi aă
cácăđámătuy n.ă
* Hội chứng Cronkhite - Canada:
Đặc điểm lâm sàng- hình ảnh nội soi: Tổnăthươngănàyăr tăhi măgặp,ăđặcătrưngă
nàyăb iăbệnhăđaăpolypădạădàyăruột,ătĕngăs căt ăvàăteoăđétămóngăchân,ămóngătay.ă
Hìnhătháiăh căpolypăkhôngăcóăcu ng.
Mô bệnh học: Gồmălớpăniêmămạcăquáăs năvàăphùănềăkèmătheoăcácănangăbiểuămôă
gi ngăvớiăpolypătrẻăem.
* Hội chứng Zolinger - Ellison:
Đặc điểm lâm sàng:
+ăHộiăchứngăZolinger- Ellisonă(H/CăZE):ăHộiăchứngăZEăcóătĕngăsinhătuy nă
đáyăthànhăkh iăvớiăcácătuy năhangăv ăvàăcácărãnhăcủaădạădàyăbìnhăthư ng,ăđóălàă
h uăqu ăcủaăsựătĕngăti tăgastrin,ăthư ngădoăuătuỵăhoặcătáătràngănhưngăhi măhơnălàă
doăquáăs nătoànăphátăcủaăt ăbàoăGă ăniêmămạcăhangăv .
+ăHìnhă nhăđạiăthểăth yăcácăn păniêmămạcăphìnhăv ăgiãnărộngăvàăcóăhìnhă nhă
gi ngăcácăcuộnănão.


Mô bệnh học: Cácătuy năđáyădàyălênăg pă1,5- 2ălầnăbìnhăthư ng.ăCácătuy năchứaă
nh ngăt ăbàoăviềnăphìăđạiăvàăquáăs nănổiătrộiălênăsoăvớiăt ăbàoăchínhăvàăt ăbàoă
nhầyăcủaăcổătuy n,ălòngătuy năkíchăthướcăbìnhăthư ng.
* Bệnh Me'ne'trier:
Đặc điểm lâm sàng-hình ảnh nội soi:
Làăbệnhăítăgặp,ănguyênănhânăchưaărõăràngăvàăkhôngăcóătiềnăs ăgiaăđình.ă
Bệnhăkhôngăcóăbiểuăhiệnălâmăsàng,ăn uăcóăthìăbiểuăhiệnătriệuăchứngăcủaăloétădạă
dàyăph iăhợp,ăgi măclo,ăgi măproteinămáu,ăthi uămáu.ăBệnhăcóănguyăcơăungăthưă
hoáănhưngăkhóăxácăđ nhăđượcătỷălệ.ăVềăđạiăthểăbiểuăhiệnărõăn păniêmămạcăcaoă13ăcmăgi ngăcuộnănãoăhoặcăgi ngăhìnhă nhăđaăpolypănh ă ăv ătríăb ăcongălớn,ăthână

vàăphìnhăv .
Mô bệnh học: Hìnhă nhăđiểnăhìnhăth yăcácărãnhăquáăs n,ăvùngăcổătuy năkéoădài,ă
congăqueoăvàăgiãnăthànhănangăđượcălợpăb iăcácăt ăbàoăch ănhầy,ămộtăs ănangătuy nă
chuiăxu ngădướiăniêmămạc.ăCácătuy nă ăphíaăsâuăcủaălớpăniêmămạcăgi măs ălượngăt ă
bàoăchính,ăt ăbàoăviềnăvàăteoăđétă ăcácămứcăđộăkhácănhau. Môăđệmăphùănềărõăvàăcóă
cácăsợiăcơătrơnăxâmănh păxu tăphátătừăcơăniêm,ăítăkhiăcóăt ăbàoăviêm,ăn uăcóăthìă
chủăy uălàăbạchăcầuăđaănhânăáiătoan.ă
* Polyp xơ viêm:
Đặc điểm lâm sàng-hình ảnh nội soi: Đâyă làă mộtă tổnă thươngă lànhă tính,ă hi mă
gặp,ăkhôngărõănguyênănhână ăc ănamăvàăn ăgiới,ăgặpătrongăm iălứaătuổi.ăV ătríă
thư ngăgặpălàăvùngăhangăv ,ăđượcăphátăhiệnătìnhăc ăhoặcăkhiăcóăbi năchứngăch yă
máu,ăhẹpălòngădạădày.ă
Đặc điểm mô bệnh học:
+ăVềăđạiăthể:ăPolypăxơăviêmăthư ngăcóăkíchăthướcănh ,ăranhăgiớiărõ,ăđơnăđộc,ă
cóăcu ngăhoặcăkhông.ă


+ă Vềă viă thể:ă Cóă hìnhă nhă gi ngă mộtă môă hạtă viêmă gồmă cácă mạchă máuă nh ă
thànhăm ng,ăbaoăquanhăb iăcácăt ăbàoăhìnhăthoiăvớiăbàoătươngăthonădài,ănhuộmă
miễnăd chădươngătínhăvớiăCD34,ăfascinăvàăcalponin,ăgợiăýănguồnăg cătừădòngăt ă
bàoă cóă chână hoặcă t ă bàoă sinhă xơă cơ.ă Cácă t ă bàoă nàyă s pă x pă tạoă hìnhă nhă v ă
hành,ăđặcăbiệtăquanhăcácămaoămạchălớn.ăĐôiăkhiăcǜngăgặpămộtăs ăt ăbàoăkhổngă
lồănhiềuănhânăvớiănhânătĕngăs căvàănhiềuăbạchăcầuăđaănhânăáiătoan.ăĐiềuănàyăr tă
dễă nhầmă vớiă bệnhă viêmă niêmă mạcă dạă dàyă thểă giàuă bạchă cầuă đaă nhână áiă toan.
Trongăbệnhăviêmădạădàyăthểăgiàuăbạchăcầuăáiătoanăthư ngăcóăsựădàyălênăcủaăvùngă
hangăv ăgâyăhẹpă ngămônăv ăvàăcóătĕngăbạchăcầuăáiătoanătrongămáu,ătiềnăs ăbệnhă
d ăứng.

1.5. Các ph

ng pháp chẩn đoán polyp d dƠy

* Chụp XQ dạ dày có thuốc cản quang [4]
- Vớiăphươngăphápăkh oăsátăchụpăXQădạădàyăđầyăthu c,ălớpăm ng,ăép,ăđ iă
quangăkép....
- Hìnhă nhă ghiă nh nă cóă polypă dạă dàyă nhưă hìnhă ắbiaă b nă thủng”ă hayă hìnhă
ắb tăxàăphòng”.ă
* Cắt lớp vi tính dạ dày:
- Cácăkh iăuălànhătínhăthư ngăgặpătrongădạădàyălàăcácăpolypănhưăpolypătĕngă
s nă hoặcă polypă tuy n,ă cácă polypăthư ngănh ,ăb ă đềuăhayă phână múiă cóă thểă gặpă
loạiăcóăcu ngăhoặcăkhôngăcu ng.ăă
- Thựcăt ăkh oăsátăhìnhă nhăpolypădạădàyătrênăc tălớpăviătínhăítăđặcăhiệu,ăt nă
kém,ăthư ngăítăs dụngăphươngăphápănày.ăNhưngătrênăCTă64ălớpăc tădựngăhìnhă
cóăthểăchẩnăđoánăđặcăhiệuăhơn,ăthư ngădùngăđểăchẩnăđoánă ănh ngăngư iăkhôngă
thĕmăkhámăđượcă bằngănộiăsoi.ăNhưngăvìăgiáăthànhăcaoăvàăkhôngăthểă canăthiệpă
nênăcǜngăhạnăch .


* Siêu âm nội soi:
- Cóăgiáătr ăđặcăhiệuăvàăh uăích,ănh tălàănh ngăpolypăkhôngăcu ngăvàăcácă
polypăácătínhăvìăphươngăphápănàyăcóăthểăxácăđ nhăđượcătổnăthươngă ădướiălớpă
niêmămạcăvàăthươngătổnăcácătạngălânăc n,ăhạchăổăbụng,ătừăđóăđưaăraăhướngăcană
thiệp.
- Trênăthựcăt ăkỹăthu tănàyăchưaăđượcăápădụngăphổăbi năvìăcóăgiáătr ăchẩnă
đoánănhưngăgiáăthànhăđ t,ăđòiăh iăph iăcóăbácăsỹăchuyênăkhoa,ănênăchỉăđ nhăcònă
dèădặtăvàăkhôngăthư ngăquy.ă
* Viên nang nội soi
- Nộiăsoiăkhôngăđau,ăanătoàn,ăhiệuăqu ăvàăvôătrùngătuyệtăđ i.
- Viênănangănộiăsoiăkíchăthướcăbéănhưămộtăviênăthu că11ăxă24ămm,ăđộărộngă
gócăquétălênăđ nă1500.

- Viênănangănộiăsoiăchứaă1ăcameraătíăhonăs ăghiăđượcă3ăhìnhămỗiăgiâyătrongă
th iăgiană11ăgi .ăHìnhă nhăthuăđượcăr tărõănét,ăcóăđộăphânăgi iălên đ nă102,400ă
pixels (320 x 320).
- Sauă11ăgi ăt tăc ăthôngătin,ăhìnhă nhăđãăthuănh năđượcăt iăvềămáyăviătính.ă
Mộtăcu năvideoăvớiăítănh tă118,800ăhìnhă nhăvềăhệătiêuăhoáăcủaăbệnhănhânăđượcă
ghiănh năđểăbácăsỹăchẩnăđoánăvàăthôngăbáoăk tăqu .
- Hạnăch ăcủaăviênănangănộiăsoiă(ch ngăchỉăđ nh):
+ăBệnhănhânănu tăkhó
+ăBệnhănhânăcóăhộiăchứngăt căruột.
+ăPhụăn ăcóăthai
+ă ăngư iămangămáyătrợătim
+ăGiáăthànhăcaoă(>ă10ătriệuăđồng/ă1ălầnăsoi)ă


* Nội soi ống mềm và sinh thiết làm chẩn đoán mô bệnh học.
Làăphươngătiệnăcóăđộănhạyăvàăđộăđặcăhiệuăcaoăđểăchẩnăđoánăchínhăxácăbệnhă
lýăcủaă ngătiêuăhoá,ăvìăv yăđượcăápădụngărộngărãi.
Làăphươngăphápăgiúpăchẩnăđoánăxácăđ nhăbệnhălýă ngătiêuăhoá.
TạiăViệt Namănộiăsoiădạădàyă ngămềmăcóătừănh ngănĕmăđầuăcủaă th păkỷă
90,việcăchẩnăđoánăpolypădạădàyă ăViệtăNamăchủăy uăvẫnăbằngănộiăsoiăă ngămềmă
vàăsinhăthi tăđểăchẩnăđoánămôăbệnhăh c.ă

1.6. Vi khuẩn Helicobacter pylory
1.6.1. VƠi nét v l ch sử phát hi n c a vi khuẩn Helicobacter pylory
Nĕmă1983ăMarshallăvàăWarrenătạiăbệnhăviệnăRoyalăperth(Autralia)ăđãăphână
l păđượcăviăkhuẩnăhìnhăxo năvàăchứngăminhăđượcăvaiătròăgâyăbệnhăcủaănóăđ iă
vớiădạădàyătáătràngăvàăg iătênălàăCampylobacterăPyloridis.ăNhưngăquaăhìnhă nh
siêuăc uătrúc,ănghiênăcứuăgen,ăxétănghiệmăhóaăsinhăh c,ătínhăch tămen,ăđặcăđiểmă
nuôiă c y,ă tínhă nh yă c mă khángă sinhă h ă th yă viă khuẩnă khôngă thuộcă h ă
Campylobacteră [44].ă Nĕmă 1989ă Goodwină đềă ngh ă g iă tênă viă khuẩnă làă HPă vàă

đượcăch pănh năchoăđ năngàyănayă[21].
Ngàyănayăyăh căđánhăgiáăHPălàăthủăphạmăs ămộtăgâyăviêmăloétăvàăungăthưă
dạădàyă[7],ă[17],ă[23].ăNhiềuătácăgi ăchoărằngăHPăcóăliênăquanăchặtăch ăvớiăviêmă
hoạtăđộng,ăvớiăd ăs năvàăloạnăs nădạădàyăvàăđóălàătiềnăđềăcủaăungăthưă[12],ă[39],ă
[40], [53], [62].
1.6.2. D ch t h c Helicobacter pylory
HPăđượcătìmăth yă ăkh pănơiătrênăth ăgiới,ăcóăl ăngư iălàănguồnădựătr ăduyă
nh tă đượcă phátă hiệnă vàă lâyă truyềnă quaă đư ngă miệng.Tầnă su tă lâyă nhiễmă caoă ă
nh ngănơiăvệăsinhăkém,ăđôngăngư iăvàăcóăliênăquanăchủăy uăđ nătuổiătác,ăđ aădư.ă
Nam,ăn ăcóătỷălệănhiễmătươngăđươngă[8],ă[42].


ă cácă nướcă đangă phátă triểnă tỷă lệă nhiễmă trongă cộngă đồngă thư ngă caoă hơnă
(kho ngă80-90%),ă ăcácănướcăphátătriển(ăkho ngă30-40%)ăvàă70%ătrẻăemă10ătuổiă
b ănhiễmăHPă ăcácănướcăđangăphátătriển.ăCácănướcăvùngăĐôngănamăÁătrongăđóă
cóăViệtănamătỷălệănhiễmăkho ngă60%ă[8].
ChenăvàăCS,ănghiênăcứuăsoăsánhătỷălệăchungănhiễmăHPătừă56%ănĕmă1993ă
gi măxu ngăcònă47,1%ănĕmă2003ă(p<0.001),ătrongăđóătỷălệănhiễmăHPănĕmă2003ă
ă trẻă từă 1đ nă 5ă tuổiă là 19,4%.ă Tácă gi ă k tă lu nă tỷă lệă nhiễmă HPă ă ngư iă dână
Qu ngăĐông(ăTrungăQu c)ăgi măxu ngăcóăýănghĩaăsauă10ănĕmălàădoăđóngăgópă
củaăviệcăc iăthiệnăđiềuăkiệnăkinhăt ăxãăhộiă[31].
TạiăViệtănamătrongămộtănghiênăcứuăquầnăthểăcủaăVươngăTuy tăMaiăvàăCSă ă
3ăđ aăđiểmăgồmă528ăđ iătượngătuổiătrungăbìnhă27±17,ătỷălệăHP(+)ălàă75,2ă%.Tỷălệă
nhiễmă ătrẻă<5ătuổiălàă39,5%;ă5-9ătuổiălàă60,8%;ă ălứaătuổiă>45ălàă87,6%ă[26].
BùiăvĕnăLạcă(1997)ăchẩnăđoánănôiăsoiăcácăbệnhălýă ăthựcăqu n,ădạădày,ătáă
tràngă quaă 10.235ă trư ngă hợpă th yă tỷă lệă nhiễmă HPă trongă viêmă dạă dàyă táă tràngă
81,48%,ăloétădạădàyătáătràngă87,53%,ăungăthưădạădàyă62,27%ă[2].

1.6.3. Một s đặc đi m c a Helicobacter pylory
1.6.3.1. V trí c trú c a Helicobacter pylory

HPăs ngătrongălớpămàngănhàyăcủa dạădày,ătrênăbềămặtăt ăbàoăbiểuămôăvàă
gi aăcácăkheăcủaăNMDD.ăĐôiăkhiăđượcătìmăth yă ăthượngăbìăthựcăqu năvàăđoạnă
đầuăcủaăruộtănonă[8],ă[19],ă[21].
1.6.3.2. Đặc đi m hình thái
HPălàăviăkhuẩnăGramăâm,ăkíchăthướcăng nătừă0,2µmă- 0.5µmăhìnhăxo năhayă
hìnhăvòngăcungăgi ngăhìnhăch ăSăvàăch ăUăvàănóăcóătừăb năđ nă6ăchiênămao.ăHPă
cóăthểăgặpă ădạngăhìnhăcầuăvàăcóăthểă chuyểnăthànhădạngăhoạtăđộngătrongăđiềuă
kiệnă thíchă hợp,ă vàă dạngă hìnhă cầuă cóă vaiă tròă quană tr ngă trongă việcă lâyă truyềnă
bệnh,ănh ădạngăhìnhăcầuămà HPăcóăthểătồnătạiălâuăhơnă ămôiătrư ngăbênăngoàiă
trongăđiềuăkiệnăkhôngăthu nălợiă[14],ă[21],ă[44].


1.6.3.3. Đặc đi m nuôi c y
HPă làă mộtă viă khuẩnă khóă nuôiă c y,ă chúngă đòiă h iă môiă trư ngă giàuă dinhă
dưỡng,ăthạchăđặcă(thạchămáuăpHătừă6-8)ăkhôngăy măkhíămàăcǜngăkhôngăquáăáiă
khí.ăKhôngăphátătriểnătrongămôiătrư ngăcóămu iăm tă1%,ăglycină1%,ăhoặcămôiă
trư ngăNaClă3,3%[1].ăTuyănhiênăhiệnănayătrongăđiềuătr ăthựcăhànhăđểăchẩnăđoánă
nhiễmăHP,ăth ănghiệmănuôiăc yăkhôngăth tăcầnăthi tă[21].
1.6.3.4. Đặc đi m kháng nguyên kháng th
HPăcóăkhángănguyênăthânăbềnăv ngăvớiănhiệtăđộ,ăcóăkhángănguyênălông,ă
khángănguyênăCagAăvàăVacAă ăbệnhănhânăviêmădạădàyăcóăHP(+).ăNgư iătaătìmă
th yăkhángăthểăIgA,ăIgM,ăIgGăvớiătỷălệăcaoă[18],ă[44].
1.6.3.5. Đặc đi m sinh lý sinh hóa c a Helicobacter pylory
Viă khuẩnă s nă xu tă raă nhiềuă enzymesă đặcă biệtă làă catalase,ă cytochrome,ă
oxidase,ă gammaă glutamylă transpeptiddase,ă phosphataseă kiềm¸ă nhiềuă
aminopeptidase,ă esteraseă vàă nh tălàă ureases,ă menă nàyă giúpă viăkhuẩnă thoátă kh iă
pHă th p củaă d chă v ă bằngă cáchă bi nă đổiă ureă làă mộtă acidă trongă dạă dàyă thànhă
ammoniacăvàăbicarbonateăkiềmătínhăgiúpăgi ămôiătrư ngăchungăquanhăviăkhuẩnă
kho ngă7ă[5],ă[9].
Đểă tránhăđượcă acidădạă dàyăviăkhuẩnăph iădiăđộngăđểă s ngădướiălớpăniêmă

mạcănh ăvàoăhoạt độngăcủaăcácătiêmămaoăvàăc uătrúcăhìnhăxo năcủaănóăgiúpănóă
diăchuyểnăxo nă căquaălớpăniêmăd ch,ăcácăviăkhuẩnăbi năthểăkhôngădiăđộngănênă
khôngăchuiăđượcăvàoădướiăniêmămạcădạădàyăthìăkhôngăthểăs ngăđượcădoăđộătoană
củaăd chăv .
Nh ăadhesionăgiúpăvi khuẩnăk tădínhăvàoăcácăthànhăphầnăbiểuămôădạădày.
HPă cóă kh ă nĕngă k tă dínhă hồngă cầuă r tă mạnhă quaă trungă giană củaă thụă thểă
acidăsialic,ăđiềuănàyăgiúpăviăkhuẩnătránhăđượcăsựăthựcăbào.
HPă ti tă raă cácăsideorophoreă đểă b tăgi ăs tă ă môiă trư ngă xungăquanhă cầnă
choăsựăphátătriển.


Phospholipaseăvàăproteaseălàăhaiăenzymăthủyăphânăch tănhầyăNMăgiúpăviă
khuẩnăđiăxuyênăquaălớpănhầyăNMă[5],ă[44].
1.6.3.6.Đặc đi m v typ di truy n
Hiệnănayăc uătạoăgenătoànăbộăcủaăhaiăchủngăHPăđượcăbi tă là:ăHPă26695ă
đượcăphânăl pă ăAnhăvàoănĕmă1987ăvàăchủngăHPă199ăđượcăphânăl pă ăMỹănĕmă
1994.ăC uătrúcăbộăgenăcủaăchúngăbaoăgồmămộtăc uătrúcănhiễmăs căthểăvòngătừă
1,64ă đ nă 1,67ă Mbă màă 90,8ă - 91%ă đượcă c uă tạoă b iă vùngă mãă hóa.ă Chuỗiă
nucleotidesăcủaăhaiăchủngănày khácănhauăchủăy uălàădoă ăs ălượngăvàăb năch tă
củaăđoạnăchènăcǜngănhưăăsựăhiệnădiệnăhayăkhôngăcủaăgenămãăhóaăcủaăenzymăhạnă
ch .ăVùngănhiễmăs căthểăchủăy uăchứaăcácăgenăthamăgiaăvàoăsựătổngăhợpămenă
urease,ăy uăt ăđộcăt ăbàoăVacA,ăkhángănguyênăCagAăvàăcácătiêmămaoă[5].

1.6.4. Kh năng gơy b nh c a Helicobacter pylory
Choăđ nănayăđãăcóăr tănhiềuăcôngăătrìnhănghiênăcứuăxácănh năvaiătròăgâyă
bệnhăcủaăHPătrongăcácăbệnhădạădàyătáătràngănhưăviêm,ăloétăvàăc ăungăthưădạădàyă
[40].ăViệcăđiềuătr ăbằngăkhángăsinh trongăviêmăloétădạădày,ătáătràngăđemălạiăk tă
qu ăt tă[19].
1.6.4.1.Helicobacter pylory vƠ viêm d dƠy
- HPă trongăviêmă dạă dàyă c p:ă Nhiềuă bằngă cớă đãă chứngăminhă đượcă vaiă tròă

củaăHPătrongăviệcăgâyăraăcácăsangăthươngăbệnhălýăđầuătiênăchoăthúăv tăvàăngư iă
nu tăHP,ăbiểuăhiệnăviêmădạădàyăs ăxu tăhiện,ăkhángăsinhăcóăkh ănĕngăứcăch ăHP,ă
làmăchoăhìnhă nhămôăh cătr ănênăbìnhăthư ng,ănhưngăkhiătáiăphát,ătổnăthươngăs ă
xu tăhiệnălạiăă[8],ă[18],ă[58].
- HPătrongăviêmădạădàyămạn:ăNgàyănayăngư iătaănh năth yărằngăhầuăh tăcácă
trư ngă hợpă viêmă dạă dàyă mạnă khôngă cóă liênă quană tớiă tựă miễnă d chă màă lạiă liênă
quanătớiăy uăt ănhiễmăkhuẩnămạnătính,ătrongăđóăHPăđóngăvaiătròăchủăy u.ăBằngă
phươngăphápănhuộmăGiemsa,ăWarthin- Starryăphátăhiệnăth yăviăkhuẩnănằmătrongă
lớpăch t nhầy,ătrênăđỉnhăcủaăt ăbàoăbiểuămô.ăSựăphânăb ăcủaăviăkhuẩnăcóăthểăt nă
mạnăvàăkhôngăđồngăđều,ănơiăcóănhiềuănơiăkhôngăcóăhoặcăcóăít.ăHPădươngătínhătớiă


65%ă ă thểă viêmă mạnă tínhă thầmă lặngă vàă tớiă 95%ă trongă thểă viêmă mạnă tínhă hoạtă
động.VùngăhangăviăHPăcóămặtăvới tỷălệăcaoăhơnăvùngăthânăv .ăTỷălệănhiễmăHPă
tĕngătheoătuổiăvàăđạtătớiă50%ă ăngư iătrênă50ătuổiă[22].
1.6.4.2. Vai trò c a Helicobacter pylory v i loét d dƠy
NhiễmăHPăđượcăbi tănhưămộtănguyênănhânăchính(70-90%)ăcủaăloétădạădàyă
vàătáătràng.ăĐiềuătr ătiệtăcĕnăHPălàmădễălànhăsẹoăloétădạădàyătáătràng.
SựăcanăthiệpăcủaăcácăchủngăHPăgâyăbệnhăvàoăti nătrìnhăbệnhăsinhăcủaăloétă
dạădàyătáătràngăđượcăchoălàădoăcácăchủngăcóăđ oăsinhăbệnhăCag,ăđặcăbiệtămãăhóaă
choă proteină CagA.ă D uă nă nàyă hiệnă diệnă trongă kho ngă 80%ă bệnhă nhână loét,ă
ngượcălạiăchỉă50%ă ăbệnhănhânăch mătiêuăcơănĕngăkhôngăloétăvàăchỉăcóă30%ă ă
ngư iăkhôngăcóătriệuăchứngă[5].
1.6.4.3. Vai trò c a Helicobacter pylory vƠ lo n s n d dƠy
Loạnăs nădạădàyăcǜngăliênăquanăm tăthi tăvớiăHP,ătỷălệăbệnhănhânăloạnăs nă
cóăHPă(+)ătừă47-95%.ă ăViệtănamălàă66%ă ăbệnhănhânănhiễmăHPătypăIăhayăb ă
loạnăs năhơnăcácătypăkhác,ăcácătácăgi ănh năxétăđiềuătr ăHPăkhôngăcóătácădụngăc iă
thiệnătìnhătrạngă lâmă sàngă vìăv yă cầnă theoă dõiăbệnhă nhânăloạnăs năđểă phátăhiện
ungăthưădạădàyăsớmă[19],ă[40].
1.6.4.4.Vai trò c a Helicobacter pylory vƠ d s n ruột

niêm m c d dƠy

MặcădùăHPăchỉătìmăth yăđượcă ăkheăgi aăcácăt ăbàoădạădàyăvàăkhôngătìmă
th yă ăvùngăcóăDSRănhưngăcácănghiênăcứuăvẫnăth yăcóăm iăquanăhệăgi aănhiễmă
HPăvàăDSR.ăNghiênăcứuăcủaăCreaanenăM.Eăth yăbệnhănhânănhómăHPă(+)ăcóătỷă
lệă DSRă g pă 2ă lầnă nhómă HP(- )ă [41].ă Mộtă s ă nghiênă cứuă khácă nh nă th yă khiă
nhiễmăHPăthìăDSRălanărộngăhơnăsoăvớiăkhôngănhiễmăHP.ăVDDMăHP(+)ăk tăhợpă
vớiădichăm tătràoăngượcăthìătỷălệăDSRăcaoăhơn.ăHPăđóngăvaiătròănhưăy uăt ăthúcă
đẩyăsựăphátătriểnăcủaăDSR.ăNgư iătaăcònănh năth yătỷălệăviêmăteoăvàăDSRăcǜngă
tĕngătheoătuổi.ăMộtăs ănghiênăcứuăkhácălạiăkhôngăth yăsựătươngăquanăgi aăHPăvàă
DSRă[1].ăTỷălệăteoătuy năvàăDSRă ăbệnhănhânăVDDM,ăloétădạădàyăcóăHP(+)ăcaoă
hơnăbệnhănhânăcóăHP(-) [34].