GDCD 11 bài 12 chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường

BÀI 12
CHÍNH SÁCH TÀI NGUYÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG (1TIẾT)
I. Mục tiêu bài học
Học xong bài này học sinh cần nắm được:
1. Về kiến thức
- Nêu được thực trạng tài nguyên, môi trường; phương hướng và biện pháp cơ bản
nhằm bảo vệ tài nguyên, môi trường ở nước ta hiện nay.
- Hiểu được trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện chính sách tài nguyên
và bảo vệ môi trường.
2. Về Kỹ năng
- Biết tham gia thực hiện và tuyên truyền thực hiện chính sách tài nguyên và bảo
vệ môi trường phù hợp với khả năng của bản thân.
- Biết cách đánh giá thái độ, hành vi của bản thân và của người khác trong việc
thực hiện chính sách bảo vệ tài nguyên, môi trường.
3. Thái độ
- Tôn trọng, tin tưởng, ủng hộ chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường của
Nhà nước.
- Phản đối và sẵn sàng đấu tranh với các hành vi gây hại cho tài nguyên, môi
trường.
II. KIẾN THỨC CƠ BẢN, TRỌNG TÂM
1. Các đơn vị kiến thức trong bài học
- Tình hình tài nguyên, môi trường nước ta hiện nay.
- Mục tiêu và phương hướng cơ bản của chính sách tài nguyên và bảo vệ môi
trường.
- Trách nhiệm của công dân đối với chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường.


2. Trọng tâm kiến thức của bài học
Phương hướng cơ bản của chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường.
III. KỸ NĂNG SỐNG CƠ BẢN ĐƯỢC GIÁO DỤC TRONG BÀI
Kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin; kỹ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng; kỹ năng

giải quyết vấn đề; kỹ năng tư duy sáng tạo; kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu; v.v.
IV. PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC CÓ THỂ SỬ DỤNG
Thuyết trình, đàm thoại, thảo luận nhóm, nêu vấn đề, giải quyết tình huống, trò
chơi, v.v.
V. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
- Sách giáo khoa, sách giáo viên GDCD lớp 11.
- Chuẩn kiến thức kỹ năng môn GDCD ở THPT.
- Phiếu học tập, bảng phụ.
- Tranh, ảnh, tài liệu có liên quan đến nội dung bài học, ...
VI. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Em hãy cho biết tình hình việc làm ở nước ta hiện nay? Là học sinh, em làm gì
để góp phần thực hiện chính sách giải quyết việc làm của Đảng, Nhà nước?
Trả lời:
+ Tình hình việc làm ở nước ta hiện nay:
- Thiếu việc làm ở thành thị và nông thôn
- Thu nhập thấp
- Dân số trong độ tuổi lao động tăng.
- Chất lượng nguồn nhân lực thấp.
- Số sinh viên chưa có việc làm hoặc làm không đúng ngành học còn khá đông


- Dòng di chuyển lao động từ nông thôn về thành thị kiếm việc làm ngày càng
nhiều.
+ Trách nhiệm của học sinh:
- Chấp hành chính sách giải quyết việc làm và pháp luật về lao động.
- Động viên người thân trong gia đình và những người khác cùng chấp hành, đồng
thời đấu tranh chống những hành vi vi phạm chính sách giải quyết việc làm;
- Có ý chí vươn lên trong học tập, định hướng nghề nghiệp đúng đắn để tích cực,

chủ động tìm việc làm, tăng thu nhập cho bản thân và gia đình, góp phần thúc đẩy sự phát
triển chung của đất nước; v.v.
3. Dạy bài mới
3.1. Giới thiệu bài học
Ở bài học trước chúng ta đã biết việc dân số tăng nhanh không chỉ gây ảnh hưởng
đến chất lượng cuộc sống mà còn gây ra nhiều hậu quả về môi trường.
Bùng nổ dân số, cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường đã trở thành vấn đề nóng
bỏng của thế giới. “Hãy cứu lấy trái đất” là mệnh lệnh cho hành động chung của loài
người. Ở nước ta hiện nay, cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường đang diễn ra như thế
nào? Đảng và nhà nước ta đã có những chủ trương và giải pháp ra sao? Chúng ta cùng đi
vào tìm hiểu bài mới. Bài 12: “Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường”.
3.2. Tổ chức dạy học bài mới
Hoạt động của GV và HS
Ghi bảng
Hoạt động 1: Sử dụng phương pháp 1. Tình hình tài nguyên,
thuyết trình, đàm thoại kết hợp với trực môi trường ở nước ta hiện
quan để tìm hiểu mục tiêu cơ bản của chính nay (đọc thêm)
sách tài nguyên và bảo vệ môi trường.
- GV cho HS xem một số hình ảnh về sự đa
dạng, phong phú của tài nguyên thiên; một số
hình ảnh về môi trường bị tàn phá, ô nhiễm, tài
nguyên bị khai thác cạn kiệt, bừa bãi.
- GV: Môi trường và tài nguyên thiên nhiên
nước ta rất phong phú và đa dạng, góp phần
tạo nên nét đẹp, sự phong phú của đất nước.
Tuy nhiên, môi trường và tài nguyên thiên
nhiên nước ta cũng đang đứng trước những
thách thức đáng lo ngại đó là sự cạn kiệt về tài

nguyên, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và
đáng quan tâm hơn hết là vấn đề biến đổi khí
hậu (sự nóng lên của Trái Đất, hiệu ứng nhà
kính, băng tan, bão, lụt, hạn hán, ...).
Để giải quyết những vấn đề trên, Đảng và
Nhà nước ta đã đề ra những mục tiêu cơ bản
để bảo vệ tài nguyên và môi trường, chúng ta
cùng tìm hiểu mục 2.

- GV yêu cầu học sinh làm việc với SGK,
liệt kê những mục tiêu cơ bản của chính sách
tài nguyên và bảo vệ môi trường.
- HS trả lời:
- GV nhận xét, kết luận và ghi bảng:

- Ở mỗi mục tiêu, GV giải thích, đặt câu hỏi
và lấy ví dụ để học HS hiểu.
+ Đối với mục tiêu “Sử dụng hợp lý tài
nguyên”: Sử dụng hợp lý tức là khai thác tài
nguyên phải tiết kiệm đối với các tài nguyên
không thể phục hồi (khoáng sản, than đá, dầu
mỏ, ...), tăng cường khai thác các tài nguyên
vô tận (năng lượng nước, năng lượng gió, năng
lượng mặt trời, ...), tận thu và tái sử dụng các
nguyên liệu phế thải. Tất cả nhằm khai thác tối
đa giá trị cũng như lợi ích kinh tế - xã hội của
tất cả các loại tài nguyên thiên nhiên trên đất
nước ta; vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng tài
nguyên cho xã hội hiện tại, đồng thời đảm bảo
duy trì lâu dài nguồn tài nguyên cho các thế hệ

mai sau.
+ Đối với mục tiêu “Bảo vệ môi trường”:
GV hỏi: Theo em, để bảo vệ môi trường
chúng ta cần làm gì?
HS trả lời:

2. Mục tiêu và phương
hướng cơ bản của chính
sách tài nguyên và bảo vệ
môi trường

a) Mục tiêu:
- Sử dụng hợp lý tài nguyên.
- Bảo vệ môi trường.
- Bảo tồn đa dạng sinh học.
- Nâng cao chất lượng môi
trường.
- Phát triển kinh tế - xã hội
bền vững.


GV nhận xét, bổ sung:
Môi trường là toàn bộ những nhân tố bao
quanh và tác động trực tiếp đến đời sống và
sinh hoạt của con người. Khái niệm môi
trường trong bài học này chủ yếu đề cập đến
môi trường tự nhiên bao gồm: không khí, đất
đai, nguồn nước và động thực vật. Bảo vệ môi
trường chính là giữ vững, không làm xâm hại,
không làm các nhân tố tự nhiên trên bị ảnh

hưởng, hư hại nhằm đảm bảo cho nhu cầu tự
nhiên, sinh học của con người.
Giữ môi trường trong sạch: Không vứt rác
bừa bãi, không xả nước thải chưa xử lý ra môi
trường, ...
Cải thiện môi trường: áp dụng khoa học để
cải tạo môi trường, dọn dẹp vệ sinh, ...
Khắc phục môi trường: Trồng cây gây rừng,
sử dụng công nghệ xử lý chất thải, ...
+ Đối với mục tiêu “Bảo tồn đa dạng sinh
học”: là làm cho tổng số các loài động thực vật
ở nước ta không chỉ giữ vững mà ngày ngày
cang phong phú, giàu có hơn (xây dựng các
khu bảo tồn thiên nhiên, nhân giống, nuôi cấy
mô, lai tạo gen, ...).
GV hỏi: Em hãy kể tên một số khu bảo tồn
thiên nhiên, vườn quốc gia ở nước ta mà em
biết?
HS trả lời:
GV nhận xét, bổ sung: Theo thống kê năm
2008, hệ thống khu bảo tồn thiên nhiên của
Việt Nam gồm 164 khu rừng đặc dụng (trong
đó có khoảng 30 vườn quốc gia, 69 khu dự trữ
thiên nhiên, ...) và 3 khu bảo tồn biển chứa
đựng các hệ sinh thái và cảnh quan đặc trưng
với giá trị đa dạng sinh học.
Ví dụ: Vườn quốc gia: Cát Bà (Hải Phòng),
Phong Nha – Kẻ Bàng (Quảng Bình), Bạch Mã
(Huế), Tràm chim (Đồng Tháp); khu dự trữ
thiên nhiên: Phong Điền (Huế), Sơn Trà (Đà

Nẵng), Ngọc Linh, Sông Thanh (Quảng Nam);
v.v.
Mục đích của việc xây dựng các khu bảo tồn
này nhằm: Nghiên cứu khoa học, bảo vệ các


vùng hoang dã, bảo vệ đa dạng loài và gen, sử
dụng cho du lịch và giải trí, giáo dục, v.v.
Mục tiêu này ngày càng trở nên quan trong
hơn khi gần đây, nhiều loại động vật quý hiểm
của Việt Nam đã và đang đứng trước nguy cơ
bị tuyệt chủng.
GV hỏi: Em hãy kể tên một số loài động vật
trong sách đỏ có nguy cơ bị tuyệt chủng?
HS trả lời:
GV nhận xét, bổ sung: Voọc mũi hếch Bắc
Bộ, sao la, báo gấm, khỉ mặt đỏ, hươu sao, hổ,
v.v.
Ngày 25/10/2011, Quỹ quốc tế về Bảo vệ
thiên nhiên WWF Và Quỹ Bảo tồn Tê giác
quốc tế IRF đã công bố kết quả điều tra quần
thể loài tê giác tại Vườn quốc gia Cát tiên, tê
giác Java 1 sừng đã tuyệt chủng tại Việt Nam.
Hiện nay, chỉ còn lại một quần thể tê giác Java
duy nhất tại một vườn quốc gia nhỏ của In-đônê-xi-a với số lượng cá thể chưa đến 50 loài.
+ Đối với mục tiêu “Từng bước nâng cao
chất lượng môi trường”: để hướng đến một
cuộc sống tốt đẹp hơn cho các nhân và toàn xã
hội, chúng ta không chỉ bảo vệ môi trường mà
còn phải làm cho các nhân tố của môi trường

ngày càng tốt đẹp hơn, tiến bộ, có giá trị hơn
(Tăng độ che phủ của rừng, nâng cao sự đa
dạng sinh học, cải tạo nguồn nước, ...)
- GV chuyển ý, để biết được Đảng và Nhà
nước đã đề ra những phương hướng cơ bản
nào để thực hiện tốt những mục tiêu trên,
chúng ta cùng tìm hiểu phương hướng cơ bản
của chính sách tài nguyên và bảo vệ môi
trường.
Hoạt động 2: Sử dụng phương pháp thào b) Phương hướng cơ bản
luận nhóm để làm rõ phương hướng cơ bản của chính sách tài nguyên
của chính sách tài nguyên và bảo vệ môi và bảo vệ môi trường
trường.
- GV chia lớp thành 4 nhóm, phát cho mỗi
nhóm một phiếu học tập có ghi câu hỏi, yêu
cầu cho các nhóm. Thời gian thảo luận là 5
phút.
+ Câu 1: a) Dựa vào SGK, em hãy tóm tắt


các phương hướng cơ bản của chính sách tài
nguyên và bảo vệ môi trường.
b) Em hãy cho biết Nhà nước đã tăng cường
công tác quản lý của mình bằng những hoạt
động nào?
+ Câu 2: a) Em hãy cho biết Đảng và Nhà
nước đã giáo dục, tuyên truyền, xây dựng ý
thức trách nhiệm bảo vệ tài nguyên, môi
trường cho mọi người dân bằng những hình
thức, phương tiện nào?

b) Em hãy kể tên những hình thức, phong
trào, hoạt động mà em tham gia bảo vệ môi
trường và tài nguyên thiên nhiên.
+ Câu 3: a) Em hãy cho biết Đảng và Nhà
nước đã coi trọng công tác nghiên cứu khoa
học và công nghệ, mở rộng hợp tác quốc tế và
khu vực trong lĩnh vực bảo vệ môi trường
bằng cách nào?
b) Theo em, làm cách nào để phòng ngừa,
ngăn chặn ô nhiễm, cải thiện môi trường, bảo
tồn thiên nhiên?
+ Câu 4: a) Theo em, làm thế nào để khai
thác, sử dụng hợp lí, tiết kiệm tài nguyên thiên
nhiên?
b) Em hãy cho ví dụ về việc áp dụng công
nghệ hiện đại để khai thác tài nguyên và xử lí
chất thải, rác, bụi, tiếng ồn.
- Đại diện các nhóm trả lời, các nhóm khác
nhận xét, bổ sung:
- GV nhận xét, bổ sung và treo bảng phụ về
các phương hướng cơ bản của chính sách tài
nguyên và bảo vệ môi trường.
* Nhóm 1:
a) Phương hướng:
+ Tăng cường công tác quản lí của Nhà nước
về bảo vệ môi trường.
+ Thường xuyên giáo dục, tuyên truyền, xây
dựng ý thức trách nhiệm bảo vệ tài nguyên,
môi trường cho mọi người dân.
+ Coi trọng công tác nghiên cứu khoa học và

công nghệ, mở rộng hợp tác quốc tế và khu
vực trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.
+ Chủ động phòng ngừa, ngăn chặn ô nhiễm,

- Tăng cường công tác quản
lí của Nhà nước về bảo vệ
môi trường.
- Thường xuyên giáo dục,
tuyên truyền, xây dựng ý thức
trách nhiệm bảo vệ tài
nguyên, môi trường cho mọi
người dân.
- Coi trọng công tác nghiên
cứu khoa học và công nghệ,


cải thiện môi trường, bảo tồn thiên nhiên.
+ Khai thác, sử dụng hợp lí, tiết kiệm tài
nguyên thiên nhiên.
+ Áp dụng công nghệ hiện đại để khai thác
tài nguyên và xử lí chất thải, rác, bụi, tiếng ồn.
b) Nhà nước đã tăng cường công tác quản lý
của mình bằng những hoạt động: Hoàn chỉnh
hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường (Luật
Bảo vệ môi trường, Luật Bảo vệ Môi trường
và Phát triển rừng, Dự thảo Luật Tài nguyên
môi trường biển và hải đảo, ...), ban hành các
chính sách về phát triển kinh tế phải gắn với
bảo vệ môi trường, mọi tài nguyên đưa vào sử
dụng đều phải nộp thuế hoặc trả tiền thuê.

* Nhóm 2:
a) Những hình thức, phương tiện như: Hội
thảo khoa học, mít tinh, sách, báo, băng rôn,
khẩu hiệu, v.v.
b) Các em có thể tham gia:
+ Giữ gìn vệ sinh nhà ở, trường lớp, nơi
công cộng. (Không vứt rác bừa bãi)
+ Tích cực tham gia các hoạt động vì môi
trường xanh - sạch - đẹp do trường lớp, địa
phương tổ chức: Trồng cây xanh, thu gom rác
thải, tham gia công tác tuyên truyền, xây dựng
cho người dân ý thức bảo vệ tài nguyên, môi
trường.
+ Sử dụng tiết kiệm nước sinh hoạt, năng
lượng điện, ...
+ Lên án, phê phán những hành vi khai thác,
sử dụng tài nguyên không hợp lý, những việc
làm gây ô nhiễm môi trường.
+ Tham gia Ngày hội truyền thông: Chung
tay xây dựng Đà Nẵng – thành phố môi
trường.
+ Tham gia đạp xe vì môi trường.
+ Hưởng ứng ngày môi trường thế giới
(ngày 5/6 hằng năm).
+ Chiến dịch “giờ trái đất” hằng năm (tắt
đèn điện và các thiết bị điện không ảnh hưởng
lớn đến sinh hoạt trong một giờ đồng hồ vào
lúc 8h30 đến 9h30 tối (giờ địa phương) ngày
thứ bảy cuối cùng của tháng ba hàng năm).

mở rộng hợp tác quốc tế và
khu vực trong lĩnh vực bảo vệ
môi trường.
- Chủ động phòng ngừa,
ngăn chặn ô nhiễm, cải thiện
môi trường, bảo tồn thiên
nhiên.
- Khai thác, sử dụng hợp lí,
tiết kiệm tài nguyên thiên
nhiên.
- Áp dụng công nghệ hiện đại
để khai thác tài nguyên và xử
lí chất thải, rác, bụi, tiếng ồn.


+ Tham gia làm các đồ tái chế (thời trang
giấy, ...)
* Nhóm 3:
a) Cung cấp vốn; cử chuyên gia đi du học
nước ngoài; mời chuyên gia nước ngoài về làm
việc; kêu gọi đầu tư, hỗ trợ của nước ngoài;
v.v.
b) Tăng tỷ lệ che phủ rừng; bảo vệ động,
thực vật, nhất là những loài quý hiếm có nguy
cơ bị tuyệt chủng; xây dựng các khu bảo tồn
thiên nhiên, vườn quốc gia; bảo vệ đa dạng
sinh học; chống ô nhiễm đất, nước, không khí.
* Nhóm 4:
a) Chấm dứt tình trạng khai thác bừa bãi gây
lãng phí tài nguyên, suy thoái đất, ô nhiễm môi

trường; tận dụng các nguyên liệu tái chế; ...
b) Sử dụng công nghệ xử lý chất thải: Công
nghệ Nano, CN phân hủy yếm khí,
- GV chuyển ý, để thực hiện tốt chính sách
tài nguyên và bảo vệ môi trường, công dân có
trách nhiệm gì, chúng ta cùng tìm hiểu mục 3.
Trách nhiệm của công dân đối với chính sách
tài nguyên và bảo vệ môi trường.
Hoạt động 3: Sử dụng phương pháp 3. Trách nhiệm của công
thuyết trình kết hợp với đàm thoại để tìm dân đối với chính sách tài
hiểu trách nhiệm của công dân đối với chính nguyên và bảo vệ môi
sách tài nguyên và bảo vệ môi trường.
trường
- GV nêu câu hỏi: Bảo vệ tài nguyên môi
trường có phải là công việc chỉ riêng của nhà
nước không?
- HS trả lời:
- GV nhận xét và kết luận: Bảo vệ tài
nguyên môi trường là công việc của toàn xã
hội, của tất cả mọi người vì chính cuộc sống
của mình, sức khỏe của mình và người thân…
- GV hỏi: Như vậy, là một công dân thì
chúng ta cần phải làm gì để góp phần bảo vệ
tài nguyên, môi trường?
- HS trả lời:
- GV nhận xét, kết luận:
- Chấp hành chính sách và
pháp luật về bảo vệ tài
nguyên, môi trường.
- Tích cực tham gia các hoạt

động bảo vệ tài nguyên, môi
trường.
- Vận động mọi người cùng
thực hiện, đồng thời chống
các hành vi vi phạm pháp luật
về tài nguyên và bảo vệ môi
trường.
- GV thuyết trình: Hiện nay vấn đề bảo vệ
tài nguyên, môi trường và ứng phó với biến
đổi khí hậu đang là vấn đề cấp thiết của toàn
nhân loại nói chung và Việt Nam nói riêng.
- GV nêu câu hỏi: Các em sẽ làm những gì
trước, trong và sau khi xảy ra: bão, lũ lụt, sạt
lở đất, hạn hán?
- HS trả lời:
- GV nhận xét, bổ sung: (xem phần phụ lục)
4. Củng cố
5. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà
- Hướng dẫn học sinh về ôn tập từ bài 9 đến bài 12 để chuẩn bị kiểm tra viết một
tiết.
6. Nhận xét, đánh giá tiết học
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
PHỤ LỤC
Thiên
tai

Trước

Trong

Sau

Tham gia trồng cây xanh Ở lại trong những khu Giúp đỡ cha mẹ và hàng
quanh nhà và trường học để

nhà kiên cố, không xóm dọn dẹp vệ sinh,


tạo hàng rào chống đỡ gió và
Bão

được đi ra ngoài. Nếu

khắc phục các hư hỏng

xói lỡ đất;
Cất sách vở, giấy tờ quan

đang ở bên ngoài phải trong nhà;
Tránh xa các ổ điện, giây
tìm nơi trú ẩn an toàn,
trọng vào túi ni lông;
điện, nơi có cột điện bị
tránh xa các gốc cây,
Giúp bố mẹ dự trữ lương

đổ;
cột điện;
thực, thực phẩm, nước uống
Ăn chín, uống sôi, ngủ
Lắng nge thông báo trên
và các vật dụng cần thiết;
màn để tránh dịch bệnh.
loa phát thanh.
Luôn theo dõi các thông tin
về bão để có những hành
động kịp thời.
Cùng gia đình theo dõi các Di chuyển đến nơi cao, Cùng gia đình tích cực

thông tin về lũ;
an toàn;
dọn vệ sinh, khơi thông
Giúp cha mẹ dự trữ thứ ăn, Tránh các bờ sông, suối,
cống rãnh;
Lũ lụt nước uống, chuẩn bị áo không có chơi đùa, bơi Ăn chín, uống sôi, ngủ
phao, chằng chống nhà cửa;
Cất sách vở, giấy tờ quan
trọng vào túi ni lông.

lội ở những nơi ngập màn để tránh dịch bệnh.
lụt;
-

Không được lội

xuống nước nếu thấy

dây điện đề phòng bị
giật điện.
Trồng cây phủ xanh đồi trọc, Chạy nhanh ra khỏi Vẫn tránh xa khu vực sạt
Sạt lở
đất

đất trống;
vùng nguy hiểm;
lỡ;
Tìm hiểu thông tin xem khu Nếu chạy không kịp,
- Không được vào bất
vực nhà mình đã xảy ra sạt hãy tự bảo vệ mình cứ ngôi nhà nào nếu chưa
lỡ đất chưa;
bằng cách cuộn tròn được người lớn kiểm tra.
Lắng nghe những âm thanh
người lại, hai tay ôm
lạ do đất đá chuyển động, do
lấy đầu và lăn như một
cây đổ…
quả bóng.
Kiểm tra các đường ống Theo dõi thường xuyên Giúp bố mẹ những công

Hạn
hán

nước, đồng thời không xả thông tin dự báo thời việc cần thiết phù hợp với
rác gây ô nhiễm nguồn nước; tiết;
lứa tuổi của mình.
Dự trữ nước trong các vật Giúp bố mẹ đi lấy nước

dụng như xô, chậu, lu, vại, ở nguồn nước an toàn,
chú ý che đậy cẩn thận để
tránh bị nhiễm bẩn.

gần nhất.