Một số biện pháp tăng cường công tác đấu tranh chống gian lận thương mại đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại cục hải quan thành phố Hải Phòng

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là luận văn đƣợc nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Các
số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, đáng tin cậy và chƣa
từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về luận văn này.
Hải Phòng, ngày 09 tháng 09 năm 2015

i


LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập theo chƣơng trình Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế
tại trƣờng Đại học Hàng hải Việt Nam, tôi đã đƣợc các thầy giáo, cô giáo của
Trƣờng tận tình giảng dạy.
Đến nay tôi đã hoàn thành chƣơng trình và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp của
mình với đề tài: “Một số biện pháp tăng cường công tác đấu tranh chống gian lận
thương mại đối với hàng hoá XNK tại Cục Hải quan TP. Hải Phòng”.
Tôi xin đƣợc gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các Thầy giáo, cô giáo của
Trƣờng Đại học Hàng hải Việt Nam. Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn thầy TS
Mai Khắc Thành là ngƣởi trực tiếp hƣớng dẫn tôi hoàn thành bản luận văn này!
Xin trân trọng cảm ơn!

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................... ii
MỤC LỤC........................................................................................................ iii
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ................................................................... v
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ .............................................................. vi

LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIAN LẬN THƢƠNG MẠI TRONG
LĨNH VỰC HẢI QUAN VÀ CÔNG TÁC ĐẤU TRANH CHỐNG GIAN LẬN
THƢƠNG MẠI CỦA LỰC LƢỢNG HẢI QUAN............................................... 4
1.1. Khái niệm về gian lận thƣơng mại ................................................................ 4
1.1.1 Khái niệm.................................................................................................. 4
1.1.2 Khái niệm gian lận thƣơng mại trong lĩnh vực hải quan ............................... 4
1.2. Hậu quả của gian lận thƣơng mai đối với nền kinh tê quốc dân ...................... 7
1.3. Cơ sở pháp lý về đấu tranh chống gian lận thƣơng mại của lực lƣợng Hải quan
........................................................................................................................ 11
1.3.1. Các quy định quốc tế liên quan đến chông gian lận thƣơng mại trong lĩnh
vực Hải quan.................................................................................................... 11
1.3.2. Cơ sở lý luận công tác chống gian lận thƣơng mại của ngành Hải quan Việt
Nam ................................................................................................................ 16
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC CHỐNG GIAN LẬN THƢƠNG MẠI
ĐỐI VỚI HÀNG HÓA XUẤT NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TP HẢI
PHÒNG........................................................................................................... 18
2.1. Giới thiệu chung về Cục Hải quan Thành phố Hải Phòng ............................ 18
2.1.1. Sơ lƣợc về quá trình hình thành và phát triển của Cục Hải quan Thành phố
Hải Phòng ........................................................................................................ 18
2.1.2. Tổ chức bộ máy ...................................................................................... 19
2.1.3. Chức năng nhiệm vụ ............................................................................... 19
2.2. Công tác đấu tranh chống gian lận thƣơng mại đối với hàng hoá XNK tại Cục
hải quan TP Hải Phòng ..................................................................................... 21

iii


2.2.1. Các thủ đoạn gian lận thƣơng mại chủ yếu tại Cục Hải quan TP. Hải Phòng
........................................................................................................................ 21

2.2.2. Tổ chức bộ máy chống gian lân thƣơng mại tại Cục Hải quan TP Hải Phòng
........................................................................................................................ 35
2.2.3. Một số kết quả về chống gian lận thƣơng mại đối với hàng hoá XNK của
Cục Hải quan TP. Hải Phòng từ 2010-2014 ....................................................... 40
2.3. Đánh giá về kết quả hoạt động chống gian lận thƣơng mại đối với hàng hóa
XNK tại Cục Hải quan TP Hải Phòng ............................................................... 43
2.3.1 -Kết quả đạt đƣợc .................................................................................... 43
2.3.2 Tồn tại và nguyên nhân ............................................................................ 44
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC ĐẤU TRANH
CHỐNG GIAN LẬN THƢƠNG MẠI ĐỐI VỚI HÀNG HÓA XUẤT NHẬP
KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN TP HẢI PHÒNG ............................................... 48
3.1. Kinh nghiệm chống gian lận thƣơng mại của hải quan quốc tế..................... 48
3.1.1. Sơ lƣợc về luật pháp hải quan và vấn để chông gian lận thƣơng mại ở một số
nƣớc trên thế giới ............................................................................................. 48
3.1.2

Kinh nghiệm chống gian lận thƣơng mại của hải quan quốc tế............... 51

3.2. Một số biện pháp tăng cƣờng công tác đấu tranh chống gian lận thƣơng mại tại
Cục Hải quan TP. Hải Phòng ............................................................................ 54
3.2.1. Hoàn chỉnh hệ thống pháp luật ................................................................ 54
3.2.2. Gắn việc chống gian lận thƣơng mại với công cuộc cải cách hành chính ... 56
3.2.3. Tăng cƣờng công tác kiểm tra sau thông quan .......................................... 57
3.2.4. Tăng cƣờng công tác quản lý rủi ro và hoàn thiện việc xây dựng hệ thống cơ
sở dữ liệu, thông tin về doanh nghiệp, thông tin về hàng hoá .............................. 57
3.2.5. Tăng cƣờng công tác kiểm soát đấu tranh chống gian lận thƣơng mại ....... 60
3.2.6. Tăng cƣờng tuyên truyền giáo dục tới các doanh nghiệp ........................... 60
3.2.7. Xây dựng lực lƣợng hải quan trong sạch và chính quy, hiên đại, vững mạnh
........................................................................................................................ 61
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 64

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 66

iv


DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Giải thích

BLHS

Bộ Luật Hình sự

CCHQ

Chi cục Hải quan

C/O

Certificate of Origin

GLTM:

Gian lận thƣơng mại

NSSXK

Nhập sản xuất xuất khẩu

NK

Nhập khẩu

TM

Thƣơng mại

TNHH

Tránh nhiệm hữu hạn

QLRR

Quản lý rủi ro

XK

Xuất khẩu

XNK:

Xuất nhập khẩu

v


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Số bảng
2.4

Tên bảng
Số vụ vi phạm bị phát hiện và xử lý qua các năm 20102014

Trang
44

DANH MỤC HÌNH VẼ
Số hình

Tên hình

Trang

2.1

Sơ đồ bộ máy tổ chức Cục Hải quan TP.Hải Phòng

20

2.2

Số vụ vi phạm và số thuế truy thu

44

vi


LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Gian lận thƣơng mại là mặt trái của nền kinh tế thị trƣờng, nó ảnh hƣởng tới
tình hình kinh tế, chính trị -xã hội của đất nƣớc. Hiện nay nạn gian lận thƣơng mại
diễn ra với nhiều hình thức thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn. Chính điều này đã làm
cho sản xuất kinh doanh trong nƣớc gặp nhiều khó khăn, làm thất thu ngân sách
Nhà nƣớc, mất kỷ cƣơng trong hoạt động thƣơng mại.Chống gian lận thƣơng mại
luôn là mối quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới. Tệ nạn gian lận thƣơng mại
ở nƣớc ta trong những năm gần đây có nhiều diễn biến phức tạp và đang là một
trong những trở ngại lớn cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nƣớc. Chính vì
vậy, Đảng và Nhà nƣớc ta hết sức coi trọng lĩnh vực đấu tranh phòng, chống gian
lận thƣơng mại và đã đề ra nhiều chủ trƣơng, chính sách để ngăn chặn, phòng ngừa
tệ nạn này.
Cảng Hải Phòng là của ngõ phía Bắc về đƣờng biển và là Cảng lớn thứ hai
cả nƣớc, do vậy nơi đây là địa bàn giao thƣơng hàng hóa từ các nƣớc trên thế giới
về Việt nam và ngƣợc lại. Số lƣợng hàng hóa qua các năm tăng nhanh chóng do
Việt nam ngày tham gia sâu rộng vào nên kinh tế thế giới và kinh tế Việt nam đang
trên đà phát triển mạnh mẽ. Hàng hóa xuất nhập khẩu lớn đa dạng về nhiều loại
hình (hàng đầu tƣ, hàng kinh doanh thƣơng mại, hàng gia công sản xuất hàng xuất
khẩu... chính vì vậy đây là nơi hoạt động gian lận thƣơng mại diễn ra mạnh mẽ.
Cục hải quan TP. Hải Phòng đƣợc giao nhiệm vụ thực hiện quản lý Nhà nƣớc về
hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu qua địa bàn Thành phố đã phối hợp với
các ban ngành đề ra nhiều giải pháp để đấu tranh đối với hoạt động gian lận thƣơng
mại. Trong những năm qua đã phát hiện và ngăn chặn nhiều vụ gian lận thƣơng
mại với trị giá lớn góp phần thu thuế ẩn lậu cho Ngân sách Nhà nƣớc tạo bình đẳng
trong kinh doanh cho các Doanh nghiệp. Tuy nhiên với địa bàn rộng, nhân lực hạn
chế cùng với chính sách tạo điều kiện về thủ tục hải quan cho Doanh nghiệp nên
kết quả chống gian lận thƣơng mại chƣa tƣơng xứng với vị thế của đơn vị Hải quan
đƣợc coi là đứng thứ hai của cả nƣớc. Do vậy để nâng cao công tác đấu tranh

1

chống gian lận thƣơng mại đối với hàng hóa xuất nhập khẩu qua địa bàn Cảng Hải
Phòng , em xin chọn đề tài: "Một số biện pháp tăng cường công tác đấu tranh
chống gian lận thương mại đối với hàng hoá XNK tại Cục Hải quan TP. Hải
Phòng" nhằm đáp ứng yêu cầu cấp thiết về mặt lý luận và thực tiễn đang đặt ra ở
Hải Phòng hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của luận văn: Đề xuất một số biện pháp tăng cường công tác đấu
tranh chống gian lận thương mại đối với hàng hoá XNK tại Cục Hải quan TP. Hải
Phòng.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu thực tiễn công tác đấu tranh chống gian lận
thƣơng mại đối với hàng hoá XNK tại Cục Hải quan TP. Hải Phòng trong giai
đoạn 5 năm từ năm 2010 đến năm 2014 và đề xuất một số biện pháp tăng cƣờng
công tác đấu tranh chống gian lận thƣơng mại đối với hàng hoá XNK tại Cục Hải
quan TP. Hải Phòng trong những năm 2015 - 2020.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Tác giả sử dụng các phƣơng pháp: lôgíc và lịch sử, phân tích và tổng hợp;
cụ thể: phƣơng pháp luật học so sánh, phƣơng pháp thống kê, phân tích, phƣơng
pháp điều tra, gắn lý luận với thực tiễn, để chọn lọc tri thức khoa học cũng nhƣ
kinh nhiệm thực tiễn để thực hiện mục đích và nhiệm vụ luận văn đề ra.
Trong quá trình nghiên cứu tác giả tham khảo, kế thừa có chọn lọc các
công trình nghiên cứu, bài viết có liên quan đến lĩnh vực luận văn đề cập.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Luận văn làm sáng tỏ thêm về mặt lý luận đối với công tác đấu tranh

chống gian lận thƣơng mại đối với ngành hải quan và giúp lãnh đạo, cán bộ công
chức thuộc Cục Hải quan TP. Hải Phòng định hƣớng chỉ đạo và làm tốt trách
nhiệm của mình trong việc chống gian lận thƣơng mại trong phạm vi chức năng

nhiệm vụ luật định.
- Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần đổi mới tổ chức hoạt động của

2


Cục Hải quan TP. Hải Phòng đề ra phƣơng án cụ thể, trƣớc mắt và lâu dài nhằm
tăng cƣờng đấu tranh chống gian lận thƣơng mại trên địa bàn Hải Phòng.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
luận văn gồm 3 chƣơng.
Chƣơng 1: Lý luận chung về gian lân thƣơng mại trong lĩnh vực hải quan và
công tác đấu tranh chống gian lận thƣơng mại của cơ quan hải quan
Chƣơng 2. Thực trạng công tác chống gian lận thƣơng mại đối với hàng hóa
xuất nhập khẩu tại Cục hải quan TP Hải Phòng
Chƣơng 3. Một số biện pháp tăng cƣờng công tác đấu tranh chống gian lận
thƣơng mại đối với hàng hoá XNK tại Cục hải quan TP Hải Phòng

3


CHƢƠNG 1.
LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIAN LẬN THƢƠNG MẠI TRONG LĨNH
VỰC HẢI QUAN VÀ CÔNG TÁC ĐẤU TRANH CHỐNG GIAN LẬN
THƢƠNG MẠI CỦA LỰC LƢỢNG HẢI QUAN
1.1. Khái niệm về gian lận thƣơng mại
1.1.1 Khái niệm
Gian lận thƣơng mại là một hiện tƣợng xã hội mang tính lịch sử, nghĩa là nó
chỉ xuất hiện khi có sản xuất hàng hoá, khi các sản phẩm đƣợc mang ra trao đổi
trên thị trƣờng và khi có ngƣời bán, kẻ mua nhằm thực hiện giá trị đƣợc kết tinh

trong hàng hoá.
Trƣớc hết, gian lận là hành vi dối trá, mánh khoé lừa đảo của những ngƣời
không trung thực, còn gian lận thƣơng mại là hành vi gian lận thể hiện trong khu
vực thƣơng mại, thông qua hàng hoá, dịch vụ. Chủ thể hành vi gian lận thƣơng mại
là các chủ hàng (có thể là ngƣời mua, hay ngƣời bán và cũng có khi là cả ngƣời
mua và ngƣời bán). Mục đích hành vi này là nhằm thu lợi bất chính (lẽ ra họ không
đƣợc hƣởng) nhờ thực hiện trót lọt thủ đoạn dối trá, lừa đảo.Ví dụ về gian lận
thƣơng mại nhƣ: hàng có thuế suất cao, chủ hàng giấu giếm, nguỵ trang, khai với
cơ quan thuế là hàng có thuế suất thấp; hàng nhiều lại khai là hàng ít; khai sai
chủng loại...để trốn toàn bộ hoặc một phần số tiền thuế phải nộp cho nhà nƣớc.
Nghĩa là chủ hàng lừa dối cơ quan nhà nƣớc có trách nhiệm kiểm tra, kiểm soát
hàng hoá để thực hiện hành vi gian lận thƣơng mại. Ngoài ra, đối với hàng cấm,
hàng do nhà nƣớc quản lý và hạn chế lƣu thông, các chủ hàng cũng dùng các thủ
đoạn gian lận thƣơng mại để trốn tránh, qua mặt các cơ quan và nhân viên chức
năng...
1.1.2 Khái niệm gian lận thương mại trong lĩnh vực hải quan
Gian lận thƣơng mại trong lĩnh vực hải quan:là những hành vi gian lận
thƣơng mại của chủ hàng thực hiện trong quá trình, làm thủ tục xuất nhập khẩu
nhằm trốn tránh việc kiểm tra, kiểm soát của cơ quan hải quan để trốn thuế xuất
nhập khẩu của một phần hoặc toàn bộ hàng hoá.
4