Giáo án sinh học lớp 8 tuyến tụy và tuyến trên thận (4)

TR¦êng thcs ®¹i ®ång
Tæ khoa häc tù nhiªn

GD

Giáo viên: Vũ Thị Minh

Điện thoại: 01295122599


Vì sao tuyến yên
là tuyến nội tiết
quan trọng nhất


Vì sao tuyến yên là
tuyến nội tiết quan
trọng nhất

Tiết hoocmôn chỉ đạo hầu hết các
tuyến nội tiết khác, ảnh hưởng đến sự
tăng trưởng của cơ thể, trao đổi chất
đường, chất khoáng, co thắt cơ trơn tử
cung…



TU
YẾ
N

G
IÁ
P

TUYẾN YÊN


Thùy trước tuyến yên
Tiết sữa

Tăng trưởng
cơ thể

(tạo sữa)
Kích tố
tuyến sữa

Kích tố
tăng trưởng
Gan

Tuyến sữa

Tiết hoocmôn
Tirôxin (TH )

Kích tố
tuyến giáp

Kích tố vỏ tuyến

trên thận

Hệ cơ xương
(thông qua gan)

Điều hòa hoạt động
sinh dục, trao đổi
đường,chất khoáng

Tuyến trên
thận

Tuyến giáp

Tinh hoàn

Nam: sinh tinh,
tiết testôstêron

Kích tố thể vàng
Kích tố nang trứng

Buồng trứng

Nữ :Phát triển bao noãn, tiết ơstrôgen,
rụng trứng, tạo và duy trì thể vàng


Hội chứng Cushing
Do lớp giữa tuyến trên thận tiết nhiều hoocmôn gây rối loạn

chuyển hóa gluxit và prôtêin làm đường huyết tăng, huyết áp cao,
cơ yếu và phù nề. Khối lượng của xương và cơ bị giảm do prôtêin
bị phân giải. có trường hợp bệnh nhân tích mỡ ở vai hoặc mặt
gây vai u, mặt phị.



Tiết: 63


Tiết: 63
I- Tuyến tụy:
1. Vị trí, cấu tạo


Khoang miệng
Răng
Lưỡi

Họng
1

Tuyến nước bọt
Thực quản

Gan
Tuyến mật
Tá tràng
Ruột già
Ruột thừa

Hậu môn

Dạ dày
Tuyến tụy
Ruột non
Ruột thẳng



?

Quan sát H57-1, kết hợp thông tin mục I / SGK
Hãy nêu chức năng của tuyến tụy mà em biết.

Hình 57-1. Tuyến tụy với cấu trúc của đảo
tụy


Tiết: 63
I- Tuyến tụy:
1. Vị trí, cấu tạo:
- Tuyến tụy / hệ tiêu hóa
- Tuyến tụy là tuyến pha:
+ Chức năng ngoại tiết: do các tế bào tiết dịch tụy theo ống dẫn
đổ vào tá tràng giúp ruột non tiêu hóa thức ăn.
+ Chức năng nội tiết: do các tế bào đảo tụy thực hiện
(α tiết glucagôn, β tiết insulin).
2. Vai trò của các hoocmôn tuyến tụy:

Khi đường huyết tăng

Khi đường huyết giảm
…….4….....
Dưới 0,12% (xa bữa ăn)

……
trên.1…...
0,12% (sau bữa ăn)
+

+

Đảo
Tế bào β
Tế bào α
tuỵ

-

2
Insulin

Glucôzơ

Gan và cơ
3
Glicôgen

Đường huyết giảm xuống

mức bình thường
+ Kích thích
- Kìm hãm

-

5
Glucagôn

Glucôzơ

Đường huyết tăng lên
mức bình thường

SƠ ĐỒ ĐIỀU HÒA LƯỢNG ĐƯỜNG TRONG MÁU


Tiết: 63
I- Tuyến tụy:
1. Vị trí, cấu tạo:
- Tuyến tụy / hệ tiêu hóa
- Tuyến tụy là tuyến pha:
+ Chức năng ngoại tiết: do các tế bào tiết dịch tụy theo ống dẫn
đổ vào tá tràng giúp ruột non tiêu hóa thức ăn.
+ Chức năng nội tiết: do các tế bào đảo tụy thực hiện
(α tiết glucagôn, β tiết insulin).
2. Vai trò của các hoocmôn tuyến tụy:
- Khi đường huyết tăng, tế bào β tiết insulin chuyển glucôzơ  glicôgen
- Khi đường huyết giảm, tế bào α tiết glucagôn chuyển glicôgen  glucôzơ
Nhờ tác dụng đối lập của hai loại hoocmôn mà tỷ lệ đường huyết

luôn ổn định, đảm bảo cho hoạt động sinh lý của cơ thể diễn ra bình
thường


THÔNG TIN SỨC KHỎE
Sự rối loạn trong hoạt động nội tiết của tuyến tụy sẽ dẫn tới
tình trạng bệnh lí: bệnh tiểu đường, chứng hạ đường huyết.
• Bệnh tiểu đường:
Bệnh tiểu đường là do hàm lượng đường trong máu cao
làm cho thận không hấp thu hết nên đái tháo đường ra ngoài.
Bệnh tiểu đường là do tế bào β rối loạn nên không tiết
hoocmôn insulin hoặc do tế bào gan, cơ không tiếp nhận
insulin.
• Chứng hạ đường huyết: hàm lượng đường trong máu giảm
xuống, do tế bào α không tiết hoocmôn glucagôn


Các biến chứng của bệnh tiểu đường
Bệnh nhân tiểu đường rất dễ bị
cao huyết áp, xơ cứng động mạch,
nhiễm trùng da, suy thận, mù mắt,
nhồi máu cơ tim, tai biến mạch
máu não gây bại liệt  tử vong.

Động mạch bình thường

Hẹp động mạch
Do tụ mỡ xơ vữa

Các biến chứng của bệnh tiểu đường
Bệnh nhân tiểu đường rất dễ bị cao huyết áp,
xơ cứng động mạch, nhiễm trùng da,
suy thận, mù mắt, nhồi máu cơ tim, tai biến
mạch máu não gây bại liệt  tử vong.


Cách đơn giản phòng tránh bệnh tiểu đường
Tiểu đường đã trở thành một căn bệnh phổ biến, nghiêm trọng trong xã hội
hiện nay . Mặc dù căn bệnh này rất phổ biến nhưng chúng ta nên biết rằng
nó hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng lối sống lành mạnh và ăn uống
khoa học.
1. Giảm cân
Giảm trọng lượng cơ thể là cách đơn giản nhất để đưa bạn ra khỏi vòng nguy hiểm
của căn bệnh tiểu đường. Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ cao
nhất mắc căn bệnh này.
Điều quan trọng là bạn kiểm soát được lượng calo bổ sung vào cơ thể mỗi ngày
và chăm chỉ tập luyện thể thao đều đặn.
2. Ăn nhiều rau xanh
Nếu bạn thường ăn sáng với những đồ ăn nhiều dầu mỡ như bánh mì bơ, phomat
bơ, khoai tây chiên… hãy đổi vị bằng món salad mỗi sáng. Bổ sung nhiều rau
xanh thường xuyên là cách đơn giản nhất để phòng tránh bệnh tiểu đường. Đây
cũng là cách hữu hiệu để giảm thiểu cân nặng, giữ lượng đường trong máu
được ổn định.
3. Hạn chế đi xe
4. Bổ sung ngũ cốc nguyên hạt
5. Làm bạn với cà phê
6. Bỏ qua thức ăn nhanh
Thức ăn nhanh là cơn ác mộng tồi tệ nhất trong cuộc chiến chống lại bệnh tiểu
đường.

7. Khám bệnh thường xuyên


Phòng tránh bệnh tiểu đường ở trẻ nhỏ
Cũng như người trưởng thành, lý do mắc bệnh tiểu đường ở trẻ có thể liên
quan đến gen và môi trường sống. Những triệu chứng phổ biến cũng giống
người lớn như khát nước, giảm cân, thường xuyên đi tiểu, đau bụng, đau đầu.
Các nhà khoa học cho rằng bố mẹ cần hướng dẫn cho trẻ em thường xuyên
tập thể dục.

Một nghiên cứu gần đây cho thấy tập thể dục
khoảng 30 phút mỗi ngày và giảm 5-10%
trọng lượng cơ thể có tác dụng tốt hơn
trong việc sử dụng thuốc điều trị bệnh
tiểu đường. Các hoạt động thể chất
giúp kiểm soát lượng đường gluco trong máu,
trọng lượng và huyết áp - những yếu tố
có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
Trẻ em rất dễ bị tác động trước vô số quảng cáo về thức ăn vặt trên truyền
hình do đó cha mẹ phải quan tâm hướng dẫn con mình nên ăn những thức ăn
lành mạnh và tốt cho sức khỏe.


Tiết: 63
I- Tuyến tụy:
II- Tuyến trên thận:
1. Vị trí, cấu tạo

gồm hai tuyến nằm ở đầu trước hai quả thận

 Dựa vào hình 57-2, hãy trình bày khái quát cấu tạo của tuyến trên thận.

Hình 57-2. Cấu tạo của tuyến trên thận
23


Tiết: 63
I- Tuyến tụy:
II- Tuyến trên thận:
1. Vị trí, cấu tạo
- Vị trí: gồm một đôi nằm trên đỉnh hai quả thận
Hình 57-2. Cấu tạo của
- Cấu tạo:
+ Phần vỏ gồm 3 lớp: Lớp cầu, lớp sợi, lớp lưới
+ Phần tủy

2. Chức năng của các hoocmôn tuyến trên thận:

tuyến trên thận


Xác định cấu tạo và chức năng của tuyến trên thận
Màng
liên
kết

Vỏ tuyến

Lớp

cầu

Tiết hoocmon điều hoà
các muối natri, kali trong
máu

Lớp
sợi

Tiết hoocmon điều hoà
đường huyết (tạo glucôzơ
từ protêin và lipit)

Lớp
lưới
Tủy
tuyến

Tiết hoocmon điều hoà
sinh dục nam
Tiết Ađrênalin và Norađrênalin
có tác dụng điều hòa hoạt động
tim mạch và hô hấp, góp phần
cùng glucagon điều chỉnh lượng
đường trong máu