ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG DƯ LƯỢNG PHÂN BÓN HÓA HỌC (N,P,K) TRONG ĐẤT TRỒNG THANH LONG TẠI HUYỆN CHỢ GẠO TỈNH TIỀN GIANG

BỘ CƠNG THƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHIỆP TP HỒ CHÍ MINH
VIỆN KHOA HỌC CƠNG NGHỆ VÀ QUẢN LÝ MƠI TRƯỜNG
––o0o—

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
CHUN NGÀNH QUẢN LÍ TÀI NGUN VÀ MƠI TRƯỜNG
TÊN ĐỀ TÀI:

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG DƯ LƯỢNG PHÂN BÓN
HÓA HỌC (N,P,K) TRONG ĐẤT TRỒNG THANH
LONG TẠI HUYỆN CHỢ GẠO - TỈNH TIỀN GIANG

Người thực hiện: NGUYỄN NGỌC CHINH CHIẾN
Lớp
: DHQLMT8A
Khóa
:8
Giáo viên hướng dẫn: ThS. NGUYỄN VĂN PHƯƠNG
Địa điểm thực hiện: H. CHỢ GẠO – T. TIỀN GIANG

TPHCM, Năm 2016

I. THÔNG TIN ĐỀ TÀI
1. Họ và tên sinh viên: Nguyễn Ngọc Chinh Chiến
Tel: 01699077727

Mail:


2. Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên và môi trường

3. Lớp: DHQLMT8A

Khóa: 8

4. Giáo viên hướng dẫn: Th.S Nguyễn Văn Phương
Tel: 0903018468

Mail:

Tên đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG DƯ LƯỢNG PHÂN BÓN HÓA
HỌC (N,P,K) TRONG ĐẤT TRỒNG THANH LONG TẠI HUYỆN
CHỢ GẠO – TỈNH TIỀN GIANG
Tp. HCM, tháng năm 2016

GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

SINH VIÊN

ThS. Nguyễn Văn Phương

Nguyễn Ngọc Chinh Chiến

II. NHẬN XÉT CỦA GIÁNG VIÊN HƯỚNG DẪN
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

ii


.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

III. NHẬN XÉT CỦA GIÁNG VIÊN PHẢN BIỆN
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
iii

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

LỜI CẢM ƠN
Trên thực tế khơng có sự thành cơng nào mà không gắn liền với những sự hỗ
trợ, giúp đỡ dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của ngưới khác. Trong suốt

iv


thời gian bắt đầu học tập ở giảng đường đại học đến nay, em luôc nhận được nhiều
sự quan tâm, giúp đỡ của q Thầy Cơ, gia đình và bạn bè.
Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến quý Thầy Cô
Viện KHCN-QL Môi Trường, quý Thầy Cô đã đem với vốn tri thức tâm huyết và
lịng nhiệt huyết của mình để truyền dạy cho em trong suốt thời gian học tập tại
trường.
Em xin chân thành cảm ơn ThS. Nguyễn Văn Phương đã tận tâm hướng dẫn
và giúp đỡ em hồn thành bài khóa luận. Trong suốt thời gian làm bài luận, thầy
luôn tận tình chỉ dạy cho em giải quyết những vấn đề phát sinh trong quá trình làm
bài, hướng dẫn lấy mẫu, phân tích mẫu trong phịng thí nghiệm. Mặc dù bận rộn với
công việc giảng dạy trên lớp nhưng thầy luôn sắp xếp thời gian, theo dõi quá trình
làm bài của em. Nếu khơng có sự chỉ dẫn của thầy, em khó có thể hồn thành được
bài khóa luận này. Một lần nữa, em xin chân thành cảm ơn thầy.
Trong quá trình làm bài khóa luận, sẽ khơng tránh khỏi những thiếu sót, em rất
mong nhận được những ý kiến đóng góp q báo của thầy để bài được hồn thiện
hơn.
Sau cùng, em xin kính chúc thầy cùng q thầy cơ trong Viện KHCN-QL Môi
Trường được dồi dào sức khoẻ, niềm tin để tiếp tục ươm mầm cho thế hệ mai sau.
Trân trọng!

MỤC LỤC
1. ĐẶT VẤN ĐỀ......................................................................................................................xi
2. MỤC TİÊU NGHİÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀİ.....................................................................xiii

v

3.1. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................................xiii
3.2. Phạm vi nghiên cứu.......................................................................................................xiii
4. NỘİ DUNG NGHİÊN CỨU.............................................................................................xiv
5. Ý NGHĨA ĐỀ TÀİ.............................................................................................................xiv
1.1. Giới thiệu cây thanh long.................................................................................................xv
1.1. Đặc điểm hình thái cây thanh long..................................................................................xv
1.2. Yêu cầu về đất đai – khí hậu.........................................................................................xvii
1.3. Yêu cầu về dinh dưỡng.................................................................................................xviii
1.4. Vai trò cây thanh long...................................................................................................xxiv
1.2. Các loại phân bón thường dùng cho cây thanh long..................................................xxiv
1.5. Phân đạm.......................................................................................................................xxiv
1.6. Phân lân..........................................................................................................................xxv
1.7. Phân kali.........................................................................................................................xxv
1.8. Phân NPK......................................................................................................................xxvi
1.9. Phân Bón Lá..................................................................................................................xxvi
1.10. Vơi................................................................................................................................xxvi
1.3. Các nghiên cứu về dư lượng phân bón hóa học trong và ngoài nước........................xxvi
1.11. Nghiên cứu ngoài nước...............................................................................................xxvi
1.12. Nghiên cứu trong nước...............................................................................................xxix
1.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu...............................................................................xxxii
1.13. Thời gian thực hiện....................................................................................................xxxii
1.14. Địa điểm thực hiện nghiên cứu: huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang........................xxxii
1.5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................xxxvi
1.15. Phương pháp thu thập tài liệu..................................................................................xxxvi
1.16. Phương pháp điều tra, phỏng vấn...........................................................................xxxvii
1.17. Phương pháp điều tra bằng mẫu phiếu điều tra...................................................xxxviii
1.18. Phương pháp khảo sát thu mẫu.............................................................................xxxviii
1.19. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu trong phịng thí nghiệm...................................xlvi
1.20. Phương pháp chun gia............................................................................................xlvii

1.21. Phương pháp xử lý......................................................................................................xlvii
1.6. Căn cứ vào phiếu điều tra...........................................................................................xlviii
1.22. Xu hướng sử dụng phân bón hóa học trong trồng thanh long................................xlviii
1.23. Khối lượng N, P, K sử dụng trong quy trình chăm sóc...............................................liv
1.24. Nhận xét, đánh giá hiện trạng dư lượng phân bón hóa học (N, P, K)........................lix

vi


1.7. Căn cứ vào kết quả phân tích thực nghiệm các mẫu đất tại hiện trường....................lxi

Trong nước:..........................................................................................................lxii

DANH MỤC VIẾT TẮT

BVTV

Bảo vệ thực vật

CP

Chính Phủ

GTSX

Giá trị sản xuất

HTX

Hợp tác xã

KHCN

Khoa học công nghệ

MT

Môi trường

NĐ

Nghị đinh

vii


NN

Nông nghiệp

PTNT

Phát triển nông thôn

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.Chiều dài cành thanh long đo ở cuối vụ thu hoạch............................xvi

Bảng 8.1.Liều lượng phân bón cho cây thanh long từ 3 năm tuổi trở lên........xix
Bảng 8.2.Liều lượng phân bón cho thanh long khảo sát tại Bình Thuận..........xx
Bảng 8.3.Liều lượng phân bón thực tế theo báo cáo của nơng dân tại một số
vùng trồng thanh long ở Việt Nam.......................................................................xx
Bảng 8.4.Liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nơng Nghiệp Maylaysia
khuyến cáo............................................................................................................xxi
Bảng 8.5.Liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nơng Nghiệp Sarawak
khuyến cáo............................................................................................................xxi
Bảng 8.6.Thành phần chất lượng phân hóa học sử dụng phổ biến..................xxii

viii


Bảng 8.7.Quy đổi liều lượng phân bón cho thanh long khảo sát tại Bình Thuận
............................................................................................................................... xxii
Bảng 8.8.Quy đổi liều lượng phân bón thực tế theo báo cáo của nơng dân tại
một số vùng trồng thanh long ở Việt Nam.........................................................xxii
Bảng 8.9.Quy đổi liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nơng Nghiệp
Maylaysia khuyến cáo........................................................................................xxiii
Bảng 8.10.Quy đổi liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nông Nghiệp
Sarawak khuyến cáo..........................................................................................xxiii
Bảng 4.1.Diện tích cây thanh long ở huyện Chợ Gạo (giai đoạn 2007-2013)
............................................................................................................................ xxxvi
Bảng 1.1.Tình hình sử dụng phân NPK.............................................................xlix
Bảng 2.1.Tình hình sử dụng phân Urê....................................................................l
Bảng 3.1.Tình hình sử dụng phân Supe lân...........................................................li
Bảng 3.2.Tình hình sử dụng phân Kali.................................................................lii
Bảng 3.3.Thành phần chất lượng phân hóa học sử dụng phổ biến....................liv
Bảng 3.4.Kết quả sử dụng phân bón hóa học cho cây thanh long 1 tuổi...........liv
Bảng 3.5.Kết quả sử dụng phân bón hóa học cho cây thanh long 2 tuổi...........liv

Bảng 3.6.Kết quả sử dụng phân bón hóa học cho cây thanh long 3 tuổi............lv
Bảng 3.7.Khối lượng N sử dụng cho cây thanh long...........................................lvi
Bảng 3.8.Khối lượng P2O5 sử dụng cho cây thanh long...................................lvii
Bảng 3.9.Khối lượng K2O sử dụng cho cây thanh long...................................lviii
Bảng 3.10.Hiện trạng sử dụng các loại phân bón................................................lix
Bảng 3.11.Khối lượng phân bón sử dụng g/gốc/năm...........................................lx

DANH MỤC HÌNH

ix


Hình 1.1.Vị trí lấy mẫu...........................................................................................xl
Hình 1.2.Vườn thanh long xã Thanh Bình...........................................................xl
Hình 1.3.Vườn thanh long xã Tân Bình Thạnh..................................................xli
Hình 1.4.Vườn thanh long xã Tân Bình Thạnh.................................................xlii
Hình 1.5.Mẫu đất trắng xã Thanh Bình............................................................xliii
Hình 1.1.Hướng dẫn vị trí lấy mẫu....................................................................xliv
Hình 1.2.Lấy mẫu................................................................................................xliv
Hình 1.1.Lấy mẫu hổn hợp..................................................................................xlv
Hình 1.2.Mẫu hỗn hợp........................................................................................xlvi
Hình 1.1.Xu thế sử dụng NPK qua các năm......................................................xlix
Hình 1.1.Xu thế sử dụng Urê qua các năm.............................................................l
Hình 1.1.Xu thế sử dụng Supe lân qua các năm..................................................lii
Hình 2.1.Xu thế sử dụng Kali qua các năm.........................................................liii
Hình 7.1.Khối lượng N sử dụng cho cây thanh long...........................................lvi
Hình 8.1.Khối lượng P2O5 sử dụng cho cây thanh long...................................lvii
Hình 9.1.Khối lượng K2O sử dụng cho cây thanh long....................................lviii
Hình 10.1.Hiện trạng sử dụng phân bón qua các năm.......................................lix
Hình 11.1.Khối lượng phân bón sử dụng..............................................................lx

x


PHẦN MỞ ĐẦU
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Việt Nam là một quốc gia có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm rất thích hợp để phát
triển các loại cây ăn trái, một trong những loại cây ăn trái được trồng khá phổ biến ở
đây là cây thanh long. Ở Việt Nam, thanh long được trồng nhiều ở các tỉnh phía
Nam, hiện nay ở một số tỉnh miền Bắc cũng đã trồng phổ biến. Chủ yếu để
lấy quả để phục vụ nhu cầu tiêu dùng của người dân và xuất khẩu.
Thanh long là cây nhiệt đới, thích hợp khí hậu nắng nóng, chịu hạn giỏi,
khơng chịu được úng. Thanh long có thể trồng trên đất xám, đất phù sa, đất đỏ và
đất phèn, nhưng yêu cầu đất phải thoát nước tốt. Quả thanh long là loại có nhiều
chất dinh dưỡng, rất ngon, ngọt, dễ ăn, bảo quản lâu, chế biến được nhiều sản phẩm,
có trái quanh năm, có lợi cho sức khỏe đã dễ dàng chiếm lĩnh thị trường.
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VN), mấy năm gần đây xuất khẩu thanh
long của Việt Nam có tốc độ tăng trưởng rất ấn tượng, từ 70 – 80%, dự báo năm
nay cũng sẽ đạt từ 40 – 50%. Theo số liệu của Cục trồng trọt, Bộ NN&PTNT, năm
2014, diện tích thanh long cả nước đạt hơn 28.700 ha, trong đó diện tích cho thu
hoạch là 23.820 ha, kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 150 triệu USD. Trung Quốc
hiện là thị trường tiêu thụ chính của thanh long Việt Nam, chiếm 77% sản lượng
xuất khẩu (chủ yếu xuất bằng đường tiểu ngạch), các thị trường khác như Mỹ chỉ
chiếm 3%, châu Âu 4%, Nhật 1,5%, ()
Huyện Chợ Gạo là vùng trồng chuyên canh thanh long ở tỉnh Tiền Giang với
trên 4.000 ha, năng suất bình quân từ 35-40 tấn/ha, sản lượng mỗi năm trên 150.000
tấn. Hiệu quả cây thanh long rất cao nên nông dân các xã: Quơn Long, Đăng Hưng
Phước, Thanh Bình, Tân Bình Thạnh (huyện Chợ Gạo) đã phát triển trồng với qui
mô: khoảng 41% hộ trồng từ 2 đến 5 công đất, 28% hộ trồng từ 5 công đến 1 ha và

xi


có 8% hộ trồng với quy mơ trên 1 ha (Nguồn báo Người lao động điện tử ngày
29/06/2015). Hiện nay, thanh long là cây trồng có giá trị kinh tế cao của huyện, và
trái thanh long không chỉ nổi tiếng ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Thành
phố Hồ Chí Minh, mà cịn được xuất khẩu sang thị trường thế giới như: Mỹ, Trung
Quốc, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc và được người tiêu dùng ở các thị trường này ưa
chuộng. Vì vậy, để cây thanh long đạt được năng suất cao, việc sử dụng phân bón
hợp lí là điều quan trọng nhất. Bón phân hợp lý là sử dụng lượng phân bón thích
hợp cho cây đảm bảo tăng năng suất cây trồng với hiệu quả kinh tế cao nhất, không
để lại các hậu quả tiêu cực lên nông sản và mơi trường sinh thái.
Tuy nhiên, việc bón phân hóa học với lượng quá lớn, dư thừa làm ảnh hưởng
mơi trường đất, nước, khơng khí. Lượng phân bón dư cịn có thể tồn dư tích lũy
trong cây trồng làm ảnh hưởng chất lượng sản phẩm cây trồng.
Trong các loại phân bón hóa học, các nguyên tố dinh dưỡng đa lượng đạm
(N), lân (P) và Kali (K) được xếp ở vị trí hàng đầu, đó là những yếu tố quyết định
đến năng suất cây trồng, phẩm chất nơng sản. Vì vậy việc nghiên cứu bón phân
khống cho thanh long đã được thực hiện từ lâu ở nhiều nước trên thế giới cũng như
trong nước. Tính từ năm 1985 tới nay, diện tích gieo trồng ở nước ta chỉ tăng
57,7%, nhưng lượng phân bón sử dụng tăng tới 517%. Theo tính tốn, lượng phân
vơ cơ sử dụng tăng mạnh trong vịng 20 năm qua, tổng các yếu tố dinh dưỡng đa
lượng N+P2O5+K2O năm 2007 đạt trên 2,4 triệu tấn, tăng gấp hơn 5 lần so với
lượng sử dụng của năm 1985.
Hầu hết người nơng dân hiện nay đều bón q dư thừa lượng đạm, gây nên
việc tăng quá trình cảm nhiễm với sâu bệnh. Do bón quá dư thừa hoặc do bón đạm
khơng đúng cách đã làm cho nitơ và phospho theo nước xả xuống các thủy vực (khi
bón phân, một phần sẽ được cây hấp thụ, một phần bị rửa trôi chảy vào các thủy
vực, một phần bị trực di, một phần bị bốc hơi) là nguyên nhân gây ra sự ô nhiễm
cho các nguồn nước. Các chất gây ô nhiễm hữu cơ bị khử dần do hoạt động của vi

sinh vật, quá trình này gây ra sự giảm oxy dưới hạ lưu. Đạm dư thừa bị chuyển

xii


thành dạng Nitrat hoặc Nitrit là những dạng gây độc trực tiếp cho các động vật thuỷ
sinh, gián tiếp cho các động vật trên cạn do sử dụng nguồn nước. (Tabuchi, T., and
S. Hasegawa, 1995).
Yêu cầu cho một nền nông nghiệp phát triển bền vững là một tiêu chí mà mọi
nhà nông, mọi địa phương cả nước cần chung tay xây dựng. Xuất phát từ những
nguyên nhân trên, đề tài “Đánh giá hiện trạng dư lượng phân bón hóa học (N, P,
K) trong đất trồng thanh long huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang” ra đời đúng
với tính cấp bách và thiết thực của đất nước ta hiện nay, nhằm phát hiện những yếu
tố dư lượng của chất hóa học từ đó đưa ra giải pháp gắn với mục tiêu phát triển bền
vững của những cây trồng chiến lược của tỉnh nhà.
2. MỤC TİÊU NGHİÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀİ
• Phát hiện dư lượng của phân hóa học có trong đất trồng cây thanh long tại
huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.
• Đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện tình hình sử dụng phân bón hóa học tại
huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.
3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHİÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
−

Đất trồng cây thanh long trên địa bàn huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.

−

Các hộ dân canh tác cây thanh long trên địa bàn huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền
Giang.

3.2. Phạm vi nghiên cứu
−

Địa bàn huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang khoảng thời gian từ tháng 12/2015
đến tháng 5/2016.

−

Đất trồng cây thanh long tại. 3 xã có điều kiện tự nhiên phù hợp để trổng
cây thanh long tại huyện là xã Đăng Hưng Phước, Thanh Bình, Tân Bình
Thạnh.
xiii


4. NỘİ DUNG NGHİÊN CỨU
−

Điều tra hiện trạng sử dụng phân bón trong q trình chăm sóc cây thanh
long.

−

Phân tích - Đánh giá dư lượng phân bón trong q trình chăm sóc cây thanh
long.

−

Đề xuất các giải pháp quản lý dư lượng phân bón trong q trình chăm sóc
cây thanh long.

5. Ý NGHĨA ĐỀ TÀİ
5.1. Ý nghĩa khoa học
Đây là một nghiên cứu khoa học với các số liệu điều tra về sử dụng phân bón
hóa học trong q trình chăm sóc cây thanh long cụ thể, khách quan và số liệu phân
tích dư lượng phân bón hóa học có trong đất ở huyện Chợ Gạo rất đáng tin cậy.
5.2. Ý nghĩa thực tiễn
Cung cấp thông tin mức độ sử dụng phân bón hóa học và dư lượng phân bón
trong đất trồng cây thanh long tại huyện Chợ Gạo nhằm giúp các nhà quản lý nơng
nghiệp, mơi trường có cái nhìn sâu sắc hơn về sử dụng phân bón hóa học và dư
lượng phân bón hóa học có trong đất của huyện Chợ Gạo. Từ đó sẽ có ý thức và
những biện pháp, bón phân an tồn, đầy đủ tránh gây hậu quả xấu đến con người,
môi trường và cây thanh long ở Chợ Gạo. Qua đó có những giải pháp quản lý môi
trường và phương pháp sử dụng phân bón thích hợp.

xiv


TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Giới thiệu cây thanh long
Cây thanh long (tên tiếng Anh là Pitahaya, hay còn gọi là Dragon fruit, tên khoa
học: Hylocereus undatus Haw.), thuộc họ Xương rồng, có nguồn gốc ở các vùng sa
mạc thuộc Mehico và Colombia. Thanh 1ong được người Pháp đem vào trồng ở
Việt Nam trên 100 năm nay, nhưng mới được đưa lên thành hàng hóa từ thập niên
1980. Việt Nam hiện nay là nước duy nhất ở Đơng Nam á có trồng thanh long
tương đối tập trung trên qui mu thương mại với diện tích ước lượng 4.000 hectare
(1998), tập trung tại Bình Thuận 2.716 hectare, phần cịn lại là Long An, Tiền
Giang, TP. HCM, Khánh Hòa và rải rác ở một số nơi khác. Nông dân Việt Nam với
sự cần cù sáng tạo đã đưa trái thanh long lên mặt hàng xuất khẩu làm nhiều người
ngoại quốc ngạc nhiên. Hiện nay, nước ta đã xuất khẩu thanh long qua nhiều nước

dưới dạng quả tươi. Riêng thị trường Nhật do sự kiểm dịch thực vật rất khắt khe
trong vài năm gần đây đã chỉ nhập thanh long dưới dạng đông lạnh. ở Bình Thuận
nói riêng và Nam bộ nói chung mùa thanh long tự nhiên xảy ra từ tháng 4 tới vườn
tháng 10, rộ nhất từ tháng 5 tới tháng 8. Vào thời điểm ấy giá rẻ , một số nhà vườn
tiến bộ đã phát hiện, hoàn chỉnh dần từng bước kỹ thuật thắp đèn tạo quả trái vụ để
chủ động thu hoạch, nâng cao hiệu quả kinh tế. Vài năm gần đây Thái Lan, Taiwan
và cả Trung Quốc cũng đã bắt đầu nghiên cứu trồng cây này.
1.1. Đặc điểm hình thái cây thanh long
1.1.1.1. Rễ cây
Khác với chồi cành, rễ thanh long khơng mọng nước nên nó khơng phải là nơi
tích trữ nước giúp cây chịu hạn. Cây thanh long có hai loại rễ: địa sinh và khí sinh.
Rễ địa sinh phát triển từ phần lõi ở gốc hom. Sau khi đặt hom từ 10 - 20 ngày thì
từ gốc hom xuất hiện các rễ tơ màu trắng, số lượng rễ tăng dần và kích thước của
chúng cũng tăng dần theo tuổi cây, những rễ lớn đạt đường kính từ 1 - 2 cm. Rễ địa
xv


sinh có nhiệm vụ bám vào đất và hút các chất dinh dưỡng ni cây. Theo Gibson và
Nobel (1986) thì rễ xuất hiện trong tầng đất từ 0 - 30 cm. Ở các nơi đất xốp và có
tưới nước rễ có thể mọc sâu hơn. Khi đất khơ các rễ sợi sẽ chết đi, các rễ cái lớn
hơn sẽ hóa bần làm giảm sự dẫn nước khoảng 10 lần để ngăn chặn sự mất nước vào
đất thông qua rễ. Khi đất ẩm rễ lại mọc trở lại một cách dễ dàng.
Rễ khí sinh mọc dọc theo thân cây phần trên khơng, bám vào cây chống (chối)
để giúp cây leo lên giá đỡ. Những rễ khí sinh nằm gần đất sẽ đi dần xuống đất.
1.1.1.2. Thân, cành
Thanh long (một loại xương rồng) trồng ở nước ta có thân, cành trườn bị trên
trụ đỡ (climbing cacti), trong khi ở một số nước trồng loại xương rồng thân cột
(columnar cacti). Thân chứa nhiều nước nên nó có thể chịu hạn một thời gian dài.
Thân, cành thường có ba cánh dẹp, xanh, hiếm khi có 4 cánh. Ở các nước khác có
thứ 3, 4, 5 cánh. Tiết diện ngang cho thấy có hai phần: Bên ngồi là nhu mơ chứa

diệp lục, bên trong là lõi cứng hình trụ. Mỗi cánh chia ra làm nhiều thùy có chiều
dài 3 - 4cm. Đáy mỗi thùy có từ 3 - 5 gai ngắn. Chúng sử dụng CO 2 trong quang
hợp theo hệ CAM (Crassulacean Acid Metabolism) là một hệ thích hợp cho các cây
mọc ở vùng sa mạc. Mỗi năm cây cho từ 3 - 4 đợt cành. Đợt cành thứ nhất là cành
mẹ của đợt cành thứ hai và cứ thế cành xếp thành hàng lớp trên đầu trụ. Trong mùa
ra cành, khoảng thời gian giữa hai đợt ra cành từ 40 - 50 ngày. Số lượng cành trên
cây tăng theo tuổi cây: cây một tuổi trung bình có độ 30 cành, hai tuổi độ 70 cành,
ba tuổi độ 100 cành và bốn tuổi 130 cành. ở cây 5 - 6 tuổi chỉ duy trì độ 150 - 170
cành.
Bảng 2.1. Chiều dài cành thanh long đo ở cuối vụ thu hoạch
Tuổi vườn

Trung bình (cm)

Dài nhất (cm)

Ngắn nhất (cm)

1

73

119

42

2

82

140

52

3

98

180

49

4

108

160

45

xvi


5

103

140

53

Nguồn: (Nguyễn Văn Kế, 1997)
1.1.1.3. Hoa
Thanh long là cây ngày dài (trường quang kỳ). Trung bình có từ 4 - 6 đợt ra hoa
rộ mỗi năm. Hoa lưỡng tính, rất to, có chiều dài trung bình 25 - 35 cm, nhiều lá dài
và cánh hoa dính nhau thành ống, nhiều tiểu nhị và 1 nhụy cái dài 18 - 24 cm,
đường kính 5-8 mm, nhụy cái chia làm nhiều nhánh. Hoa thường nở tập trung từ 20
- 23 giờ đêm và đồng loạt trong vườn. Từ nở đến tàn kéo dài độ 2 - 3 ngày. Thời
gian từ khi xuất hiện nụ tới hoa tàn độ 20 ngày. Các đợt nụ đầu tiên rụng từ 30%
đến 40%, về sau tỉ lệ này giảm dần khi gặp điều kiện ngoại cảnh thuận lợi.
1.1.1.4. Quả và hạt
Sau khi hoa thụ, bầu noãn sẽ phát triển thành quả mọng (cactus pears), trong 10
ngày đầu tốc độ phát triển tương đối chậm, sau đó tăng rất nhanh về cả kích thước
lẫn trọng lượng. Quả thanh long hình bầu dục có nhiều tai lá xanh (do phiến hoa
còn lại), đầu quả lõm sâu tạo thành “hốc mũi”. Khi cịn non vỏ quả màu xanh, lúc
chín chuyển qua đỏ tím rồi đỏ đậm.
Phân tích thành phần sinh hóa cho thấy trong 100 g thịt quả chín: hàm lượng
đường tổng số có thể biến động từ 8 g đến 12 g, vitamin C từ 3,8 mg đến 9,4 mg.
Có sự biến động này là do phân bón, chế độ chăm sóc và thời gian hái, hễ để quả
chín trên cây càng lâu càng ngọt.
Hạt: Mỗi quả có rất nhiều hột nhỏ, màu đen nằm trong khôi thịt quả màu trắng.
Do hột nhỏ và mềm nên không làm phiền người ăn như hột của một số loại quả
khác. (Nguyễn Văn Kế, 1997)
1.2. Yêu cầu về đất đai – khí hậu
1.1.1.5. Nhiệt độ

xvii


Cây Thanh long (Hylocereus undatus Haw.) có nguồn gốc ở vùng sa mạc thuộc

Mêhicô và Colombia, là cây nhiệt đới khơ. Nhiệt độ thích hợp cho thanh long tăng
trưởng và phát triển là 14-26ºC và tối đa 38 – 40ºC. Trong điều kiện có sương giá
nhẹ với thời gian ngắn sẽ gây thiệt hại nhẹ cho thanh long .
1.1.1.6. Ánh sáng
Cây thanh long chịu ảnh hưởng của quang kỳ, ra hoa trong điều kiện ngày dài,
cây sinh trưởng và phát triển tốt ở các nơi có ánh sáng đầy đủ, thiếu ánh sáng thân
cây ốm yếu, lâu cho quả. Tuy nhiên, nếu cường độ ánh sáng quá cao, nhiệt độ cao
sẽ làm giảm khả năng sinh trưởng của thanh long .
1.1.1.7. Nước
Thanh long có tính chống chịu cao với điều kiện môi trường không thuận lợi như
chịu hạn giỏi, tuy nhiên khả năng chịu úng của cây không cao. Do vậy, để cây phát
triển tốt, cho nhiều quả và quả to cần cung cấp đủ nước, nhất là trong thời kỳ phân
hóa mầm hoa, ra hoa và kết quả. Nhu cầu về lượng mưa cho cây là 800 2000mm/năm, nếu vượt quá sẽ dẫn tới hiện tượng rụng hoa và thối quả.
1.1.1.8. Đất đai
Thanh long trồng được trên nhiều loại đất từ đất khô cằn, đất cát, đất xám bạc
màu, đất phèn đến đất phù sa, đất đỏ bazan, đất thịt, thịt pha sét. Tuy nhiên, để trồng
thanh long đạt hiệu quả cao đất phải tơi xốp, thơng thống, thốt nước tốt, đất phèn
nhẹ hoặc đất phù sa phủ trên nền phèn có pH từ 5,5 - 6,5, hàm lượng hữu cơ cao,
không bị nhiễm mặn.
1.3. Yêu cầu về dinh dưỡng
Cây Thanh long đòi hỏi cung cấp đúng và đủ phân bón để cho sản lượng tốt. Các
đề xuất bón phân cho Thanh long có sự khác nhau đáng kể. Tuy nhiên, có điểm
chung là thường bón tập trung ở giai đoạn đầu của sự phát triển. Ở Đài Loan, cứ
bốn tháng một lần người ta bón 4kg phân hữu cơ cho mỗi trụ, và bổ sung 100g phân
bón NPK 13:13:01. Tại các trang trại ở Hawaii, phân bón NPK 16:16:16 lại được sử
xviii


dụng với lượng bón 180 – 230g/trụ, 4 – 6 tháng bón một lần. Canxi và các vi lượng
cũng được sử dụng để trái cây phát triển tốt và săn chắc hơn. Một số cơng thức phân

bón có tỷ lệ Nitơ thấp như NPK 0:10:10 và NPK 02:10:10 cũng đã được đề nghị sử
dụng cho cây Thanh long.
Ở Việt Nam, cây dưới 3 năm tuổi thường được bón 10 – 15 kg phân chuồng và
100g super lân/cây tại thời điểm trồng. Trong hai năm đầu, mỗi năm bón cho mỗi
trụ 300g urê và 200g NPK 16:16:8, bón ba lần vào thời điểm sau trồng 1 tháng, 6
tháng và 12 tháng (Nguyễn Văn Kế, 1997). Theo Trị và các cộng sự, cây từ ba năm
tuổi trở lên nên được bón 4 lần/năm theo bảng như sau:
Bảng 8.1. Liều lượng phân bón cho cây thanh long từ 3 năm tuổi trở lên
Giai đoạn

Loại phân bón

Ngay trước khi thu N
hoạch
P2O5

Tỷ lệ bón/lần/trụ Tỷ lệ bón/năm
216g
216g

Hữu cơ

20kg

N

162g

P2O5

144g

K2O

45g

N

54g

P2O5

288g

K2O

120g

Khi trái non đang phát N
triển
P2O5

108g

K2O

135g

Hai tháng sau

Ngay sau khi ra hoa

N: 540g
P2O5: 720g
K2O: 320g

72g

(Tri. T.M., Hong, B.T.M. and Chau, N.M., 2000)

xix


Đối với Thanh Long ở Bình Thuận (Việt Nam), chế độ bón phân theo bảng sau
sau:
Bảng 8.2. Liều lượng phân bón cho thanh long khảo sát tại Bình Thuận
Giai đoạn

Loại phân bón

Tỷ lệ bón/lần/trụ Số lần bón

Năm 1

NPK 20:20:15

50g

Mỗi tháng 1 lần

Năm 2 trở đi

NPK 20:20:15

100g

Mỗi tháng 1 lần

Hữu cơ

2kg

Giai đoạn ra nụ Sử dụng các loại NA
hoa (khoảng 25 phân bón lá, ví dụ
ngày)
GA3, Antonics

Phun vào ngày thứ 7,
14 và 21 sau khi ra nụ
hoa.

Giai đoạn ra trái Sử dụng các loại NA
(khoảng 30 ngày) phân bón lá, ví dụ
GA3, Antonics

Phun vào ngày thứ 3
và 14 sau khi nở hoa.

Chế độ bón phân thực tế theo báo cáo của nông dân tại một số vùng trồng Thanh
Long ở Việt Nam theo bảng sau:

Bảng 8.3. Liều lượng phân bón thực tế theo báo cáo của nông dân tại một số
vùng trồng thanh long ở Việt Nam
Giai đoạn

Loại phân bón

Lượng bón/lần/trụ Số lần bón

Năm 1

Urê

50g

Super lân

50g

Urê

0,5 kg

Super lân

0,5 kg

Kali

0,5 kg

Phân hữu cơ

20 kg

Giai đoạn ra trái

4 tháng/lần
4 tháng/lần

Giai đoạn nuôi Các loại phân bón
trái
vi lượng qua lá

Mỗi tuần một lần

10 ngày trước khi Khơng dùng phân thu hoạch
bón

-

xx


Bộ Nơng nghiệp Malaysia khuyến cáo bón phân như sau:
Bảng 8.4. Liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nơng Nghiệp Maylaysia
khuyến cáo
Giai đoạn

Loại phân bón

Tỷ lệ bón/lần/trụ Số lần bón

Cây con (dưới 6 tháng NPK 15:15:15
tuổi)

100g

2 tháng/lần

Cây con (từ 7 tháng NPK 15:15:15
trở lên)

200 g

2 tháng/lần

Giai đoạn ra quả

NPK 13:13:21

300g

Bón luân phiên 1
tháng cho đậu quả
và 1 tháng cho cây
phát triển

Sau khi đậu quả

NPK 15:15:15

300g

Bón luân phiên 1
tháng cho đậu quả
và 1 tháng cho cây
phát triển

Bộ Nông nghiệp Sarawak khuyến cáo như sau:
Bảng 8.5. Liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nông Nghiệp Sarawak
khuyến cáo
Giai đoạn

Loại phân bón

Tỷ lệ bón/lần/trụ

Số lần bón

Sau khi trồng

Lân nung chảy

0,4 kg

NA

Dolomite

0,1 kg

Hữu cơ

5 kg

Năm 1

NPK 15:15:15

0,1 kg

2 tháng/lần

Bắt đầu ra hoa

NPK 12:12:17,2+TE

0,1 kg

2 tháng/lần

Năm 2 trở đi

NPK 12:12:17,2+TE

0,2 kg

2 tháng/lần

Phân hữu cơ

5kg

4 tháng/lần

(Dịch từ: )

xxi


Quy đổi liều lượng phân bón:
Bảng 8.6. Thành phần chất lượng phân hóa học sử dụng phổ biến

NPK
URE
Lân
K

CHẤT LƯỢNG PHÂN BÓN %
N
P2O5
K2O
Tùy theo từng loại
46
16
60

Bảng 8.7. Quy đổi liều lượng phân bón cho thanh long khảo sát tại Bình Thuận
Giai đoạn

Loại phân bón

Tỷ lệ
bón/lần/trụ

Số lần bón

Năm 1

N

10g

P2O5

10g

Mỗi tháng 1 120g
lần
120g

K2 O

7,5g

N

20g

P2O5

20g

Mỗi tháng 1 240g
lần
240g

K2 O

15g

180g

Năm 2 trở đi

Tỷ lệ bón/năm

90g

Bảng 8.8. Quy đổi liều lượng phân bón thực tế theo báo cáo của nông dân tại
một số vùng trồng thanh long ở Việt Nam
Giai đoạn

Loại phân bón

Lượng
bón/lần/trụ

Số lần bón

Tỷ lệ bón/năm

Năm 1

N

23g

4 tháng/lần

69g

P2O5

8g

24g

Giai đoạn ra N
trái
P2O5

230g

4 tháng/lần

690g

80g

240g

K2O

300g

900g

xxii


Bảng 8.9. Quy đổi liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nơng Nghiệp
Maylaysia khuyến cáo
Giai đoạn

Loại phân bón Tỷ lệ
bón/lần/trụ

Số lần bón

Tỷ lệ bón/năm

2 tháng/lần

90g

Cây con (dưới 6 N
tháng tuổi)
P2O5

15g
15g

90g

K2O

15g

90g

Cây con (từ 7 N
tháng trở lên)
P2O5

30g
30g

180g

K2O

30g

180g

N

39g

P2O5

39g

K2O

63g

Bón
luân 468g
phiên 1 tháng
468g
cho đậu quả
và 1 tháng 756g
cho cây phát
triển

N

45g

P2O5

45g

K2O

45g

Giai đoạn ra quả

Sau khi đậu quả

2 tháng/lần

180g

Bón
luân 540g
phiên 1 tháng
540g
cho đậu quả
và 1 tháng 540g
cho cây phát
triển

Bảng 8.10. Quy đổi liều lượng phân bón cho thanh long theo bộ Nơng Nghiệp
Sarawak khuyến cáo
Giai đoạn
Năm 1

Bắt đầu ra hoa

Loại phân bón

Tỷ lệ
bón/lần/trụ

Số lần bón

Tỷ lệ
bón/năm

N

15g

2 tháng/lần

P2O5

15g

90g

K2 O

15g

90g

N

12g

P2O5

12g

72g

K2 O

17,2g

103,2g

2 tháng/lần

90g

72g

xxiii


Năm 2 trở đi

N

24g

2 tháng/lần

144g

P2O5

24g

144g

K2 O

34,4g

206,6g

1.4. Vai trò cây thanh long
−

Góp phần phát triển kinh tế: Trong những năm qua, sản xuất thanh long đã
có những bước phát triển khá tồn diện, góp phần quan trọng phát triển kinh
tế các địa phương, giải quyết nhiều việc làm, nâng cao thu nhập và cải thiện
đời sống cho người trồng thanh long. Theo số liệu của Cục trồng trọt, Bộ
NN&PTNT, hiện nay, diện tích thanh long cả nước đạt hơn 28.700 ha, trong
đó diện tích cho thu hoạch là 23.820 ha. Sản lượng ước 520.000 tấn/năm.
Năm 2013, kim ngạch xuất khẩu (chính ngạch) trái cây tươi đạt 307 triệu
USD thì thanh long chiếm tới 61,4%.

−

Làm thực phẩm: Quả thanh long có vị ngọt, hơi chua, được xem là loại quả
mát, có tác dụng thanh nhiệt, ngồi ăn trực tiếp có thể chế biến các món chè,
nộm rất ngon và bổ dưỡng.

−

Trong y dược: Theo Đơng y, thanh long có vị ngọt, nhạt, tính mát, có tác
dụng thanh nhiệt, giải khát, lợi tiểu, nhuận tràng, chỉ khái hóa đàm, thường

được dùng để chữa các chứng bệnh như viêm phế quản, lao phổi, viêm hạch
bạch huyết, quai bị, mụn nhọt… Quả thanh long rất tốt cho người bị rơm
sẩy, mụn nhọt, táo bón.

1.2. Các loại phân bón thường dùng cho cây thanh long
1.5. Phân đạm
−

Phân Urê (CO(NH2)2) có 44–48% nitơ nguyên chất. Loại phân này chiếm
59% tổng số các loại phân đạm được sản xuất ở các nước trên Thế giới. Urê

xxiv


là loại phân có tỷ lệ nitơ cao nhất.Trên thị trường có bán 2 loại phân urê có
chất lượng giống nhau:
+ Loại tinh thể màu trắng, hạt tròn, dễ tan trong nước, có nhược điểm là hút
ẩm mạnh.
+ Loại có dạng viên, nhỏ như trứng cá. Loại này có thêm chất chống ẩm nên
dễ bảo quản, dễ vận chuyển nên được dùng nhiều trong sản xuất nơng
nghiệp.
−

Phân amoni sunphatcịn gọi là phân SA, sunphat đạm (NH 4)2SO4 có chứa
20–21% nitơ ngun chất. Trong phân này cịn có 24-25% lưu huỳnh (S).
Trên thế giới loại phân này chiếm 8% tổng lượng phân hố học sản xuất
hàng năm. Phân này có dạng tinh thể, mịn, màu trắng ngà hoặc xám xanh.
Phân này có mùi nước tiểu (mùi amơniac), vị mặn và hơi chua. Cho nên
nhiều nơi gọi là phân muối diêm.

1.6. Phân lân
−

Chủ yếu là phân lân nung chảy (phân lân Văn Điển) dạng bột màu xanh
nhạt, gần như màu tro, có óng ánh, là loại phân đa chất, ngoài chất dinh
dưỡng chính là lân (P2O5) 15 – 17% cịn có CaO = 28 – 34%, MgO = 15 –
18%, SiO2 = 24 – 30% và các chất vi lượng như B, Mn, Zn, Cu, Co…

1.7. Phân kali
−

Phân kali clorua: Phân có dạng bột màu hồng như muối ớt. Nông dân ở một
số nơi gọi là phân muối ớt. Cũng có dạng clorua kali có màu xám đục hoặc
xám trắng. Phân được kết tinh thành hạt nhỏ. Hàm lượng kali nguyên chất
trong phân là 50 – 60%. Ngồi ra trong phân cịn có một ít muối ăn (NaCl).

−

Phân kali sunphat: Phân có dạng tinh thể nhỏ, mịn, màu trắng. Phân dễ tan
trong nước, ít hút ẩm nên ít vón cục. Hàm lượng kali nguyên chất trong
sunphat kali là 45 – 50%. Ngoài ra trong phân còn chứa lưu huỳnh 18%.

xxv