giáo án HỒN TRƯƠNG BA da hàng thịt

GIÁO ÁN
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT
(Trích)

A

- Lưu Quang Vũ -

Mục tiêu bài học:

1/ Kiến thức:
Giúp học sinh:
- Hiểu được bi kịch của con người khi bị đặt vào nghịch cảnh phải sống nhờ,
sống tạm, sống trái với tự nhiên khiến cho tâm hồn thanh cao, nhân hậu bị
nhiễm độc và tha hoá trước sự lấn át của thể xác thô lỗ, phàm tục.
- Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong cuộc đấu tranh
chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực và khát
vọng hoàn thiện nhân cách.
- Thấy được những nét đặc sắc của kịch Lưu Quang Vũ trên cả hai phương
diện: kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu bởi tính hiện đại kết hợp với
những giá trị truyền thống, sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình
đằm thắm, bay bổng.
2/ Kĩ năng: Đọc hiểu văn bản theo thể loại đặc trưng.
3/ Thái độ: Có lối sống đẹp và biết hoàn thiện nhân cách của mình.


B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
- GV: Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án
- HS: SGK, vở học, vở soạn,…
C. Các bước lên lớp:
- Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số(1p)

- Kiểm tra bài cũ(5p)
*Khi viết bài văn nghị luận chúng ta cần chú ý những gì?(SGK trang 141)
Dẫn vào bài mới: Cuộc sống có ý nghĩa là khi bạn được sống đúng với bản
chất của chính mình, được làm những gì mình thích, được theo đuổi những gì
mình đam mê. Đó cũng chính là ước muốn của nhân vật Trương Ba gửi gắm
cho chúng ta qua vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” “Không thể bên
trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn là tôi toàn vẹn”. Để hiểu
rõ hơn về điều đó, cô trò chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu tác phẩm.

Hoạt động của thầy và trò
*Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

Nội dung ghi bảng
I. Tìm hiểu chung:

-Bước 1: H/s đọc tiểu dẫn SGK

1/ Tác giả: Lưu Quang Vũ (1948-1988),

-Bước 2: Trả lời

quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ trong

- Em hãy nêu những nét chính về một gia đình trí thức.


tác giả Lưu Quang Vũ?

- Từ năm 1965-1970 ông vào bộ đội, phục

- Các câu hỏi gợi mở:

vụ trong quân chủng Phòng không –

+ Lưu Quang Vũ đã từng làm gì? Ơ Không quân.
đâu?

- Từ năm 1970-1978 ông xuất ngũ->làm
nhiều việc để mưu sinh.

+ Vị trí của LQV trong văn học - Từ năm 1978-1988 làm biên tập viên và
Việt Nam?

sáng tác kịch nói- với vở kịch đầu tay
Sống mãi tuổi 17-> là một trong những

+ Ông có những tài năng gì nổi bật? nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn
học nghệ thuật Việt Nam hiện đại.
+ Em hãy kể tên các tác phẩm tiêu - Là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, vẽ tranh,
biểu của Lưu Quang Vũ?

viết truyện, viết tiểu luận,…nhưng thành
công nhất là kịch.
- Ông là một trong những nhà soạn kịch tài
năng nhất của nền Văn học Việt Nam hiện
đại.
- Tác phẩm tiêu biểu: Lời nói dối cuối
cùng, Nàng Xi-ta, Chết cho điều chưa có,
Nếu anh không đốt lửa, Lời thề thứ 9,

-Bước 3: Tìm hiểu tác phẩm

Khoảnh khắc và vô tận, Bệnh sĩ, Tôi và

- Tác phẩm Hồn Trương Ba, da chúng ta...
hàng thịt được sáng tác năm nào?

2/ Tác phẩm:

- Tóm tắt tác phẩm?

- Hồn Trương Ba, da hàng thịt gồm 7

- Cho biết vị trí đoạn trích?

cảnh, được viết năm 1981, ra mắt công
chúng năm 1984. Là một trong những vở


kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh a) Thể loại: Kịch
cách đọc đoạn trích theo hình thức b) Tóm tắt:
phân vai.

c) Vị trí đoạn trích: Là phần lớn cảnh

- Gọi học sinh đọc đoạn đầu đoạn VII. Đây cũng là đoạn kết của kịch.
trích
- Giáo viên nhận xét

II. Đọc-hiểu văn bản:
1.

Khái quát về xung đột kịch

-Bước 4: Phát vấn
- Em hãy nhận xét về nhân vật
Trương Ba lúc còn sống?
- Vì sao ông lại trú nhờ xác hàng
thịt?



hình thành quá trình phát triển xung
đột kịch tới cao trào và mở nút
2.

Màn đối thoại giữa hồn TB và
xác hàng thịt:

- Xác hàng thịt là người như thế
nào?

Nhận
Hồn Trương Ba
xét
Giọng điệu Xưng hô:
Mày – Ta=> uất hận, bất lực
Thái độ
Khinh bỉ, giận dữ, mắng mỏ,

đồng thời ngậm ngùi, thấm thía
tuyệt vọng
Lí lẽ
Khẳng định hồn có đời sống
riêng, muốn rời khỏi xác hàng
thịt
Quan niệm Khát vọng sống thanh cao, nhân
hậu, trong sạch, ngay thẳng
- Ý nghĩa màn đối thoại:
+ Thể hiện bi kịch không được sống là
chính mình.
+ Khi con người phải sống trong dung


tục thì tất yếu cái dung tục ấy sẽ ngư
trị, thắng thế và sẽ tàn phá những gì
trong sạch, đẹp đẽ, cao quý của con
Các cccc

người. Vì thế phải đấu tranh để chống

-

GV tổ chức hoạt động nhóm

lại sự dung tục và giả tạo để cuộc sống
trở nên tươi sáng, đẹp đẽ và nhân văn

-

(theo bàn)
Trả lời câu hỏi:
+ Em hãy tìm những ngôn
ngữ xưng hô và hành động
của hồn và xác?
+ Qua màn đối thoại giữa

hơn.
+ Đặt ra vấn đề: Con người phải sống
hài hòa giữa tâm hồn và thể xác

Hồn Trương Ba và xác hàng
thịt em hãy nhận xét về giọng 2/ Màn đối thoại giữa hồn TB và những
điệu, thái độ, lí lẽ và quan người thân:
niệm sống của từng nhân
-

vật?
Sử dụng phiếu học tập
Gọi 1 nhóm trả lời, sau đó các

-

nhóm bổ sung, nhận xét
Giáo viên: tổng kết

Thời gian: 4 phút

+ Qua đoạn đối thoại giữa Hồn
Trương Ba và xác hàng thịt, hãy

nêu ý nghĩa mà nhà viết kịch muốn

-

Trước sự tha hóa của Trương Ba:

Những người thân

Hồn Trương

- Vợ : đau khổ, giàu

Ba
- Ông đau khổ,

lòng vị tha nhưng quyết

tuyệt vọng

định sẽ bỏ đi “ông đâu

- Ông thẫn thờ,

còn là ông , đâu còn là

ôm đầu bế tắc,

ông Trương Ba làm

cầu cứu cháu

vườn ngày xưa”

gái,

run

rẩy

- Con dâu: thấu hiểu trong trong nỗi
trước hoàn cảnh trớ trêu đau, nhận thấy:
của bố “khổ hơn xưa "Mày đã thắng


gửi gắm?

nhiều lắm” nhưng đau thế rồi đấy, cái
lòng khi nhìn thấy bố thân xác không

-Bước 5: Củng cố - Dặn dò:

thay đổi

+Củng cố:

- Cháu Gái : phản ứng ạ…”

-

-

phải

của

ta

Bi kịch của Hồn Trương Ba

dữ dội quyết liệt, không -

là gì?
+ Không được sống là chính

chấp nhận sự tồn tại của câu hỏi mang

mình
Qua cuộc đối thoại, em có
thêm bài học gì về cách nhìn
nhận, đánh giá con người?

Đặt

TB “ tôi không phải là tính

tự

những
vấn:

cháu ông...ông nội tôi “Nhưng có thật
chết rồi”, với nó:

là không còn

“Ông nội đời nào thô cách

nào

lỗ, phũ phàng như vậy", khác? Có thật
*Hoạt động 2: Tìm hiểu văn bản
+ Qua lớp kịch Hồn Trương Ba và
gia đình, em nhận thấy nguyên
nhân nào đã khiến cho người thân
của Trương Ba và cả chính Trương
Ba rơi vào bất ổn và phải chịu đau
khổ?
+ Em hãy nêu thái độ của những
người thân đối với Trương Ba?
+ Trương Ba có thái độ như thế
nào trước những rắc rối đó?
- Giáo viên gọi từng nhóm trình
bày, bổ sung và nhận xét

nó xua đuổi quyết liệt: không

còn

“Ông xấu lắm, ác lắm! cách

nào

Cút đi! Lão đồ tể, cút khác?”
đi!".

+ Khẳng định
dứt

khoát

:“Không

cần

đến

đời

cái

sống do mày
mang

lại!

Không cần!".
- Nỗi đau khổ
tuyệt vọng đã
lên đến điểm
đỉnh .

+Trương Ba nhận thấy những thay đổi của
mình nên đấu tranh quyết liệt để giành giật
lại bản thân mình, dẫn tới hành động châm
hương gọi Đế Thích
 Tình huống bi kịch thúc đẩy hồn TB
phải lựa chọn với sự phản kháng mãnh
liệt: Con người phải đấu tranh với nghịch
cảnh, với chính bản thân, chống lại sự
dung tục để hoàn thiện nhân cách.
3/ Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba
và Đế Thích
Hồn Trương Ba
Đế Thích
- Không chấp nhận - Ngạc nhiên vì
kiểu sống “ bên

những yêu cầu của

trong một đằng,

Trương Ba

bên ngoài một nẻo”
muốn được là
chính mình một
cách trọn vẹn
- Chỉ ra sai lầm của - Khuyên TB nên
+ Qua cuộc đối thoại trên e rút ra

được bài học gì?

Đế Thích “ Ông chỉ chấp

nhận

hoàn

nghĩ đơn giản là cảnh vì “ thế giới
cho tôi sống nhưng vốn
sống thế nào thì vẹn”
ông

chẳng

cần

không

toàn


biết”
- Kiên quyết từ - Sửa sai bằng cách
+ Hãy chỉ ra sự khác nhau trong

chối việc nhập vào cho hồn TB nhập

quan niệm của Trương Ba và Đế

xác cu Tị, vì đó vào xác cu Tị nhưng

Thích về ý nghĩa sự sống.

cũng là một nghịch bị từ chối vì TB sẽ

Theo em, Trương Ba trách Đế

cảnh khác,

Thích, người đem lại cho mình sự

sống đó “ còn khổ lõng, thảm hại…”

sống có đúng không? Vì sao? Màn

hơn cái chết”

cuộc trở nên “bơ vơ, lạc
- Chấp nhận yêu cầu

đối thoại giữa Trương Ba và Đế

của TB với thắc

Thích toát lên điều gì?

mắc :
“Con người... thật

+ Tác giả đã giải quyết mâu thuẫn
kịch ra sao? Hồn Trương Ba chọn
cách nào? Qua đó nói lên điều gì?

kì lạ”
 Đế Thích : cái nhìn hời hợt, phiến diện
về con người
=> Trương Ba : ý thức sâu sắc về ý nghĩa
của sự sống: Sống thực cho ra một con
người không phải là điều đơn giản- Hồn và

-Bước 2: Trả lời
+ H/s cử đại diện nhóm trình bày 
còn lại nghe và bổ sung.
+ G/v nghe, nhận xét, chốt lại và
ghi bảng.

Xác phải hài hòa, không thể có một tâm
hồn thanh cao trong một thân xác phàm
tục tội lỗi
4/ Màn kết:
- Trương Ba trả xác cho anh hàng thịt;
chấp nhận cái chết để được là chính mình
và linh hồn được trong sạch
- Hóa thân vào cây cỏ, các sự vật thân


thương để tồn tại vĩnh viễn bên cạnh
những người thân yêu với niềm tin cuộc
sống vẫn tuần hoàn theo quy luật của

muôn đời
 Bi kịch mang âm hưởng lạc quan;
thông điệp về sự chiến thắng của cái
Thiện- cái Đẹp- của cuộc sống đích thực
III. Kết luận:
1/ Về nội dung: Từ một truyện cổ dân
- Ơ màn kết , Hồn Trương Ba đã

gian LQV đã đưa ra một quan niệm cao

qđịnh điều gì? Qđịnh đó cho ta thấy đẹp về cách sống : Hãy sống chân thật với
được điều gì?

chính mình, phải biết đấu tranh với nghịch
cảnh, với chính bản thân, chống lại sự
dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn
tới nhưng giá trị tinh thần cao quý.
2/ Về nghệ thuật:
- Xung đột giàu kịch tính
- Ngôn ngữ đặc trưng cho ngôn ngữ kịch
- Sự kết hợp tính hiện đại với các giá trị
truyền thống
- Chất thơ, chất trữ tình bay bổng

-Bước 3: Phát vấn
+ Hãy rút ra ý nghĩa tư tưởng của


đoạn trích?
+ Nêu những nét đặc sắc về nghệ

thuật của đoạn trích?

D. Củng cố - Dặn dò:
- Củng cố: Nắm những vấn đề tác giả đặt ra và xử lí trong đoạn trích nói
riêng và vở kịch nói chung.
- Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt cho ta biết bi kịch
gì của nhân vật Trương Ba?
- Những người thân của Trương Ba có thái độ như thế nào trước sự thay đổi
của Trương Ba?


- Quyết định cuối cùng của Trương Ba khi gặp Đế Thích là gì? Quyết định
này thể hiện nhân cách gì của nhân vật?
- Cảm nhận về đoạn kết của vở kịch?
- Dặn dò: Tiết sau học Tiếng Việt "Diễn đạt trong văn nghị luận (tiếp theo)