Giáo trình thuế phần 1

Li núi u
Việt Nam cũng như tất cả các nước, Thuế không chỉ là nguồn thu chủ yếu
cho Ngân sách Nhà nước mà còn là một công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng và
hiệu quả của nền kinh tế. Thông qua chính sách thuế, Nhà nước khuyến khích
đầu tư, sản xuất và tiêu ding đối với những mặt hàng, ngành nghề, lĩnh vực trọng
điểm được ưu đãi, đồng thời hạn chế đầu tư, sản xuất đối với những ngành nghề
Nhà nước chủ trương thu hẹp trong từng giai đoạn nhất định.
Giáo trình Thuế được biên soạn trên cơ sở chương trình khung do Bộ lao
động thương binh & Xã hội ban hành. Nội dung cuốn sách nhằm cung cấp cho
người đọc những kiến thức cơ bản về thuế cũng như đáp ứng yêu cầu về giảng
dạy, học tập và nghiên cứu của sinh viên thuộc ngành kinh tế. Cuốn sách được
biên soạn trên cơ sở tham khảo nhiều tài liệu khác nhau, cũng như các Luật thuế,
Thông tư, Nghị định ra mới nhất vừa được Nhà nước ban hành.
Nội dung môn học gồm 5 chương:
Bài mở đầu: Đối tượng, nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu
Chương I:

Thuế giá trị gia tăng

Chương II: Thuế tiêu thụ đặc biệt
Chương III: Thuế xuất khẩu, nhập khẩu
Chương IV: Thuế thu nhập Doanh nghiệp
Chương V: Các khoản thuế và lệ phí khác.
Trong quá trình biên soạn, tập thể tác giả đã có nhiều cố gắng, song không
thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định, rất mong nhận được ý kiến đóng góp
của bạn đọc, đồng nghiệp để lần tái bản sau sẽ hoàn chỉnh hơn.
Xin chõn thnh cm n!
TRNG CAO NG NGH NAM NH

T b mụn k toỏn Doanh nghip

T b mụn K toỏn DN

-1-

Trng Cao ng ngh Nam nh


Bài mở đầu
ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

I. Thuế và vai trò của thuế trong nền kinh tế
1. Sự ra đời và phát triển của thuế
Lịch sử phát triển của xã hội loài người đã chứng minh rằng, thuế ra đời là
một tất yếu khách quan, gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà
nước. Mỗi nước ở mỗi giai đoạn lịch sử có bản chất, chức năng và nhiệm vụ cụ
thể khác nhau. Nhưng để duy trì sự tồn tại của mình, Nhà nước cần có những
nguồn tài chính để chi tiêu, trước hết là chi tiêu để duy trì và củng cố bộ máy cai
trị từ trung ương đến địa phương thuộc phạm vi lãnh thổ mà Nhà nước đó cai
quản, cho cho các công việc thuộc chức năng của Nhà nước như: Quốc phòng,
an ninh, chi cho xây dựng và phát triển các cơ sở hạ tầng, chi cho các vấn đề về
phúc lợi công cộng, về sự nghiệp, về xã hội trước mắt và lâu dài.
Để có nguồn tài chính đáp ứng nhu cầu chi tiêu, Nhà nước thường sử dụng
ba hình thức động viên đó là: quyên góp của dân, vay của dân và dùng quyền
lực Nhà nước bắt buộc dân phải đóng góp. Trong đó hình thức góp tiền và tài
sản của dân và hình thức vay của dân là hình thức không mang tính ổn định và
lâu dài, thường được Nhà nước sử dụng có giới hạn trong một số trường hợp đặc
biệt. Để đáp ứng chi tiêu thường xuyên, Nhà nước dùng quyền lực chính trị để
quy định các khoản đóng góp bắt buộc cho Nhà nước đối với các thể nhân và
pháp nhân trong xã hội nhằm đảm bảo điều kiện vật chất duy trì sự tồn tại và
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Đây là hình thức cơ bản nhất

để huy động tập trung nguồn tài chính cho Nhà nước.
Quá trình phát triển của thuế trên thế giới có thể chia làm 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Từ đầu thời kỳ chiếm hữu nô lệ đến thời kỳ tiền tư bản
Ban đầu, thuế xuất hiện dưới hình thức đơn giản như quan hệ cống nạp các
hiện vật. Hình thức này ban đầu có tính chất không thường xuyên, sau đó được
thực hiện có tính chất định kỳ vào những ngày cố định và không loại trừ bất cứ
người nào để tạo ra lượng dự trữ sản phẩm mới. Đây là cơ sở để thay thế cho
việc cướp bóc vô tổ chức, con người đã thiết lập nên một hình thức đóng góp
định kỳ có tính bắt buộc được gọi là thuế cống nạp. Sự ra đời của hình thức cống
nạp đã dẫn đến việc hình thành hình thức đầu tiên của thuế và tổ chức chính trị.

Tổ bộ môn Kế toán DN

-2-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


Được thiết lập dựa trên cơ sở cưỡng bức và ép buộc, hình thức cống nạp, sau
này
Đặc trưng nổi bật của thuế trong thời kỳ này là hầu như không có khoản chi
nào nhằm quản lý kinh tế - xã hội. Thuế chủ yếu chi cho mục đích chiến tranh,
xây dựng lực lượng quân đội, trả lương, ban thưởng cho quan lại ăn chơi xa hoa.
Giai đoạn 2: Thời kỳ chuyển sang hình thái tư bản chủ nghĩa
Khi xã hội loài người chuyển sang hình thái tư bản chủ nghĩa, kéo theo nó
là hàng loạt những biến đổi cơ bản và sâu sắc đến kinh tế và xã hội.
Nhà nước đã trực tiếp tham gia vào hoạt động quản lý kinh tế vĩ mô. Tất cả
những hoạt động này cùng với các chức năng khác của nhà nước, đòi hỏi một
nguồn vật chất lớn hơn nhiều so với thời kỳ trước đó.
Nếu chỉ dựa vào những sắc thuế đã có thì không đủ, hơn nữa lại kém nhân

đạo, nên nhà nước mở rộng nguồn thu bằng cách đặt thêm những sắc thuế khác
đa dạng, tinh xảo hơn nhằm tăng nguồn thu và kích thích tăng trưởng kinh tế.
Đó chính là đặc trưng lớn nhất của thuế trong thời kỳ này.
Giai đoạn 3: Thời kỳ chuyển sang chế độ dân chủ hóa nền kinh tế, xã hội
Trong giai đoạn này, thuế không chỉ là công cụ của ngân sách Nhà nước mà
còn là một công cụ điều chỉnh một bộ phận của cải từ các chủ thể kinh tế khác
nhau tập trung thành quỹ tiền tệ nằm trong tay Nhà nước thông qua việc điều tiết
một phần thu nhập dân cư, điều chỉnh các hành vi kinh tế của dân cư, điều chỉnh
nền kinh tế vĩ mô theo định hướng Nhà nước; và thuế là công cụ góp phần thực
hiện công bằng xã hội, thu thuế từ người có thu nhập cao để tạo nguồn lực cung
cấp phúc lợi cho người có thu nhập thấp.
Giai đoạn này, thuế được xử lý thông minh và kiên quyết hơn. Một mặt
không hạn chế ý chí làm giàu của các cá nhân và doanh nghiệp, mặt khác tăng
thêm thu nhập cho nhà nước, cuối cùng vẫn giữ được tính nhân đạo xã hội.
2 . Khái niệm và đặc điểm của thuế
a. Khái niệm
Thuế gắn liền với sự tồn tại, phát triển của Nhà nước và là một công cụ
quan trọng mà bất kỳ quốc gia nào cũng sử dụng để thực thi chức năng, nhiệm
vụ của mình. Tùy thuộc vào bản chất của Nhà nước và cách thức Nhà nước sử
dụng, các nhà kinh tế có nhiều quan điểm về thuế khác nhau.
Adam Smith nói về thuế là: “ Các công dân của mỗi nước phải đóng cho
Tổ bộ môn Kế toán DN

-3-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


Chính phủ theo tỷ lệ khả năng của mỗi người, nghĩa là tỷ lệ với lợi tức mà họ
được thụ hưởng do sự bảo vệ của Nhà nước”. Khẳng định tính chất bắt buộc các

công dân phải nộp thuế cho Nhà nước theo tỷ lệ thu nhập của mỗi người.
David Ricardo cho rằng: Thuế được cấu thành từ phần của Chính phủ lấy
trong sản phẩm đất đai và lao động trong nước và xét cho cùng thì thuế được
lấy từ tư bản hay thu nhập của người chịu thuế”.
V.Lênin cho rằng: “ ..Thuế là cái Nhà nước thu của dân mà không bù lại”.
Khẳng định tính chất của thuế là không hoàn lại trực tiếp cho người nộp thuế
dựa trên số tiền thuế đã nộp cho Nhà nước
Các Mác thì cho rằng: “Thuế là cơ sở kin tế của bộ máy Nhà nước, là thủ
đoạn đơn giản để kho bạc thu được tiền hay tài sản của người dân để dùng vào
việc chi tiêu của Nhà nước”.
Từ các quan điểm trên, ta có thể khái quát như sau:
Thuế là một khoản chuyển giao thu nhập bắt buộc từ các thể nhân và pháp
nhân cho nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định, nhằm sử
dụng cho mục đích công cộng.
b. Đặc điểm
Nghiên cứu về thuế, người ta nhận thấy thuế có những đặc trưng riêng để
phân biệt với các công cụ tài chính khác như sau:
- Thuế là một khoản chuyển giao thu nhập của các tầng lớp trong xã hội cho
nhà nước mang tính bắt buộc. Chính phủ phải sử dụng hệ thống pháp luật để ban
hành các sắc thuế, vì vậy, thuế thường được quy định dưới dạng văn bản luật
hay pháp lệnh. Cho nên, trốn thuế hay gian lận thuế đều bị coi là những hành vi
phạm pháp và phải chịu xử phạt về hành chính hoặc hình sự.
- Việc chuyển giao thu nhập dưới hình thức thuế không mang tính chất
hoàn trả trực tiếp. Nộp thuế cho Nhà nước không có nghĩa là cho Nhà nước
mượn tiền hay gửi tiền vào ngân sách Nhà nước hoặc là mua một dịch vụ công
cộng. Nộp thuế là một nghĩa vụ cơ bản nhất của công dân.
Người nộp thuế sẽ nhận được một phần các dịch vụ công cộng mà nhà nước
cung cấp cho cả cộng đồng, giá trị phần dịch vụ đó không nhất thiết tương đồng
với khoản tiền thuế mà họ phải nộp cho nhà nước.
- Việc chuyển giao thu nhập dưới hình thức thuế được quy định trước bằng

pháp luật.
Tổ bộ môn Kế toán DN

-4-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


- Các khoản chuyển giao thu nhập dưới hình thức thuế chịu ảnh hưởng của
các yếu tố kinh tế, chính trị và xã hội trong từng thời kỳ nhất định.
- Các khoản chuyển giao thu nhập dưới hình thức thuế chỉ được giới hạn
trong phạm vi biên giới quốc gia với quyền lực pháp lý của nhà nước đối với
con người và tài sản.
3. Vai trò của thuế trong nền kinh tế
Thuế là một công cụ điều tiết kinh tế linh hoạt, nhạy bén và hiệu quả. Sự
can thiệp của thuế vào quá trình kinh tế được tiến hành thông qua việc sử dụng
các hình thức thuế, ấn định mức thuế mới và chế độ miễn giảm thuế thích hợp.
* Thuế là công cụ chủ yếu tạo lập nguồn thu cho ngân sách nhà nước
Từ khi Nhà nước ra đời, vai trò đích thực của thuế là tạo lập nguồn thu cho
Ngân sách Nhà nước mà trước hết là nuôi bộ máy quản lý Nhà nước và trang trải
các chi phí thực hiện các chức năng của Nhà nước
Nhà nước dùng quyền lực chính trị bắt buộc các công dân phải đóng góp
vào quỹ chung là Ngân sách Nhà nước. Nhưng để tránh sự tuỳ tiện, lạm thu và
đảm bảo công bằng xã hội Nhà nước phải quy định sự đóng góp đó theo các luật
thuế
Với xu hướng chi tiêu công cộng ngày càng tăng và mang tính quy luật, cho
nên ở mọi quốc gia, thuế đã trở thành nguồn thu chủ yếu của Ngân sách Nhà
nước.
* Thuế là công cụ quản lý và điều hành kinh tế vĩ mô
Trong nền kinh tế thị trường, Nhà nước có khả năng sử dụng chính sách

thuế để điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Điều đó xuất phát từ chức năng điều chỉnh
của thuế. Vì lợi ích xã hội, Nhà nước có thể tăng thuế hoặc giảm thuế đối với thu
nhập của các tầng lớp dân cư và với doanh nghiệp để kích thích hoặc hạn chế sự
phát triển các lĩnh vực các ngành nghề khác nhau của nền kinh tế.
Trong những năm khủng hoảng hoặc suy thoái kinh tế, Nhà nước có thể hạ
thấp mức thuế tạo ra những điều kiện thuận lợi nhằm kích thích nhu cầu tiêu
dùng để tăng đầu tư và mở rộng sức sản xuất. Điều đó có thể đưa nên kinh tế
thoát khỏi tình trạng khủng hoảng nhanh chóng.
Trong thời kỳ nền kinh tế phát triển quá mức, có nguy cơ dẫn đến mất cân
đối, bằng cách tăng thuế thu hẹp đầu tư, Nhà nước có thể giữ vững nhịp độ tăng
trưởng theo mục tiêu đã đặt ra.
Tổ bộ môn Kế toán DN

-5-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


Việc điều chỉnh chính sách thuế cũng góp phần hình thành cơ cấu ngành
hợp lý theo yêu cầu phát triển nền kinh tế trong từng giai đoạn. Trong khi áp
dụng các chính sách thuế cho từng loại hàng hóa, dịch vụ, từng ngành sản xuất
kinh doanh khác nhau, Nhà nước có thể thúc đẩy sự phát triển các ngành quan
trọng nhất, giữ vững vị trí then chốt trong nền kinh tế hoặc san bằng tốc độ tăng
trưởng giữa các ngành nghề.
Với sự phát triển của nền kinh tế quốc dân, Nhà nước cần phải khuyến
khích tích lũy và tích tụ trong các doanh nghiệp để tạo ra nguồn vốn đầu tư.
Việc thay đổi chính sách thuế có thể ảnh hưởng đến quy mô, tốc độ tích lũy tiền
tệ, do đó tác động đến quá trình đầu tư phát triển kinh tế.
Thuế được sử dụng như một công cụ có hiệu quả để góp phần thực hiện
chính sách đối ngoại và bảo hộ nền sản xuất trong nước và thúc đẩy sự hòa hợp

kinh tế trong khu vực và trên thế giới.
* Thuế góp phần điều hòa thu nhập, thực hiện công bằng xã hội.
Một trong những khuyết tật của nền kinh tế thị trường là sự phân hoá giàu
nghèo nhanh chóng, tạo ra hai cực đối lập rất cao trong xã hội. Một bộ phận
người giàu lên nhanh chóng, còn đa số, cuộc sống vẫn không đạt được mức tiến
bộ đáng kể.
Tình hình trên không những liên quan đến vấn đề đạo đức, công bằng xã
hội mà còn tạo nên sự đối lập về quyền lợi và của cải của các tầng lớp dân cư,
làm mất đi ý ngiã cao đẹp của sự phát triển kinh tế, xã hội. Bởi vị sự phát triển
nền kinh tế xã hội của một quốc gia là do sự nỗ lực của toàn thể cộng đồng.
Vì những lý do trên, bất kỳ quốc gia nào cũng phải can thiệp vào quá trình
phân phối thu nhập của các tầng lớp dân cư thông qua chính sách thuế: ví dụ
thuế thu nhập doanh nghiệp và cá nhân có thu nhập cao, thuế tiêu thụ đặc biệt…
nhằm điều tiết bớt thu nhập của các chủ thể này vào tay Nhà nước để thực hiện
các chính sách xã hội.
Một trong những công cụ đặc lực cho sự điều tiết này là việc sử dụng thuế
suất luỹ tiến, với các lý do:
- Phân phối đồng đều gánh nặng thuế giữa các cá nhân có thu nhập khác
nhau.
- Phân bổ hợp lý việc sử dụng các nguồn tài nguyên của đất nước.
- Góp phần ổn định và phát triển kinh tế, xã hội.
- Tăng thu vào Ngân sách Nhà nước.
Tổ bộ môn Kế toán DN

-6-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


* Thuế là công cụ thực hiện kiểm tra, kiểm soát các hoạt động sản xuất

kinh doanh
Thông qua khai báo thuế của các doanh nghiệp, công ty và thông qua công
tác kiểm tra kiểm soát của cơ quan thuế, có thể kiểm tra, kiểm soát và nắm được
thực trạng các hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, từ đó có thể
phát hiện ra những vấn đề gian lận thương mại, lậu thuế, khai báo sai với tình
hình sản xuất kinh doanh trong thực tế, góp phần chấn chỉnh các hoạt động sản
xuất kinh doanh trong xã hội của cơ quan thuế.

II. Các yếu tố cấu thành nên một sắc thuế
Hệ thống thuế của bất kỳ quốc gia nào cũng gồm nhiều loại thuế hoạt
động trong các lĩnh vực khác nhau, nhằm những mục tiêu khác nhau và có
phương pháp riêng biệt. Tuy nhiên chúng thống nhất ở những yếu tố cơ bản cấu
thành một sắc thuế như sau:
1. Tên gọi của sắc thuế
Tên gọi của một sắc thuế thường phản ánh nội dung chính của nó và để
phân biệt với những loại thuế khác. Vì vậy, các nhà làm luật thường chọn tên
ngắn, gọn, dễ hiểu để đặt cho một sắc thuế và sau khi được cơ quan có thẩm
quyền phê duyệt, sắc thuế đó sẽ được ban hàng và công bố ra toàn xã hội. Đặt
tên cho thuế ngoài mục đích quản lý còn nhằm bảo vệ dân chúng không nộp
trùng lắp.
Cách đặt tên thuế được sử dụng phổ biến: đặt theo đối tượng đánh thuế
(thuế TNDN, thuế GTGT…), đặt theo nội dung (thuế xuất khẩu, nhập khẩu, thuế
tiêu thụ đặc biệt..)
2. Đối tượng nộp thuế
Là những pháp nhân và cá nhân có đối tượng tính thuế, không phải chỉ là
các đơn vị kinh doanh là người nộp thuế mà bất kỳ tổ chức hay cá nhân nào có
đối tượng tính thuế đều thuộc diện nộp thuế.
3. Đối tượng tính thuế
Là những căn cứ để xác định số tiền thuế phải nộp. Nói cách khác đối
tượng tính thuế là cơ sở tính thuế được thể hiện dưới dạng tiền tệ. Mỗi sắc thuế

đều được xây dựng dựa trên một đối tượng xác định. Không thể một loại thuế
vừa tính trên đối tượng này, vừa tính trên đối tượng khác và có ba đối tượng
chính để tính thuế như sau:
- Giá trị của hàng hóa và dịch vụ được tạo ra bởi hoạt động kinh tế
Tổ bộ môn Kế toán DN

-7-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


-

Giá trị của tài sản.

Đối tượng tính thuế có thể được tính trên một đơn vị vật lý hoặc một đơn vị
giá trị.
4. Mức thuế
Trong luật thuế, thuế suất là linh hồn của sắc thuế, thể hiện nhu cầu cần tập
trung nguồn tài chính và biểu hiện chính sách kinh tế xã hội của Nhà nước trong
từng thời kỳ phát triển kinh tế. Đồng thời đó cũng là mối quan tâm hàng đầu của
người nộp thuế. Vì vậy, việc xác định thuế suất trong một luật thuế phải quán
triệt quan điểm, vừa coi trọng lợi ích Quốc gia, vừa chú ý thích đáng đến lợi ích
của người nộp thuế.
Thuế suất có hai loại cơ bản: thuế suất tuyệt đối và thuế suất tỷ lệ (tương
đối)
- Thuế suất tuyệt đối: là mức thuế suất tính bằng số tuyệt đối cho đối tượng
tính thuế. (Ví dụ: thuế suất bằng số tuyệt đối: 1.000.000 đồng, 2.000.000 đồng..
như là thuế Môn bài..)
- Thuế suất tỷ lệ : là mức thuế được tính bằng tỷ lệ phần trăm quy định cho

mỗi đối tượng tính thuế. Thuế suất tỷ lệ được sử dụng rất phổ biến trong nhiều
sắc thuế như: thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tiêu thụ đặc
biệt, thuế xuất nhập khẩu,…)
5. Chế độ giảm thuế, miễn thuế
Miễn thuế, giảm thuế là yếu tố ngoại lệ được quy định trong một sắc thuế.
Thực chất đó là số tiền thuế mà người nộp thuế phải nộp cho nhà nước, song vì
những lý do kinh tế - xã hội mà nhà nước quy định không phải nộp toàn bộ
(miễn thuế) hoặc chỉ phải nộp một phần (giảm thuế) trong số tiền thuế đó.
Việc quy định miễn giảm thuế là nhằm mục đích:
- Tạo điều kiện giúp đỡ người nộp thuế khắc phục hoàn cảnh khó khăn do
nguyên nhân khách quan làm giảm thu nhập hoặc ảnh hưởng đến các hoạt động
kinh tế của mình.
- Thực hiện một số chủ trương chính sách kinh tế - xã hội nhằm khuyến
khích hoạt động của người nộp thuế.
Miễn, giảm thuế dẫn đến việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế không giống
nhau giữa các đối tượng nộp thuế, vì vậy để được miễn, giảm thuế, các chủ thể
này phải thực hiện theo trình tự luật định.
Tổ bộ môn Kế toán DN

-8-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


III. Phân loại thuế
Để phân loại thuế người ta dựa vào nhiều tiêu thức khác nhau. Có nhiều
tiêu thức phân loại khác nhau được sử dụng ở nước ta và trên thế giới. Các tiêu
thức để phân loại rất đa dạng và tùy thuộc vào mục đích khác nhau như: phân
loại thuế dựa theo phương thức đánh thuế, phân loại thuế dựa theo cơ sở tính
thuế, dựa vào phạm vi điều chỉnh của sắc thuế, phân loại dựa vào tên gọi của các

thues…
Dưới đây là một số tiêu thức phân loại thuế cơ bản thường được áp dụng:
1. Phân loại theo đối tượng chịu thuế
- Thuế thu nhập: Bao gồm các sắc thuế có cơ sở đánh thuế là thu nhập kiếm
được. Thuế thu nhập được biểu hiện dưới nhiều dạng như: thuế thu nhập cá
nhân, thuế thu nhập công ty, thuế lợi nhuận chuyển ra nước ngoài…
- Thuế tiêu dùng: Là các loại thuế có sơ sở đánh thuế trên giá trị hàng hóa
được tiêu thụ. Thuế tiêu dùng được thể hiện dưới nhiều dạng như: thuế tiêu thụ
đặc biệt, thuế giá trị gia tăng.
- Thuế tài sản: Là các loại thuế có cơ sở đánh thuế là giá trị tài sản của các
thể nhân, pháp nhân. Tài sản của các thể nhân, pháp nhân có thể biểu hiện dưới
dạng là chứng khoán, thương phiêis, nhà cửa, đất đai, máy móc, xe cộ, thiết bị
kỹ thuật… Thuộc loại thuế tài sản bao gồm nhiều sắc thuế khác nhau như thuế
nhà, thuế đất và các sắc thuế đánh vào các tài sản khác.
2. Phân loại theo phương thức đánh thuế
- Thuế trực thu: Là thuế đánh trực tiếp vào thu nhập hoặc tài sản của người
nộp thuế. Thuế trực thu có đặc điểm là đối tượng nộp thuế theo luật định cũng
chính là người chịu thuế
- Thuế gián thu: Là thuế không trực tiếp đánh vào thu nhập hoặc tài sản của
người nộp thuế mà đánh một cách gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa, dịch vụ
của các tổ chức, cá nhân khi tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ trên thị trường. Thuế
gián thu có đặc điểm là người nộp thuế không phải là người chịu thuế. Thuế này
do người sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ nộp cho Nhà nước, nhưng
người chịu thuế là người tiêu dùng cuối cùng. Bởi vì, tiền thuế được cộng vào
giá cả và khi mua hàng hóa, dịch vụ người tiêu dùng trả tiền trong đó có cả tiền
thuế. Các doanh nghiệp ở đây chỉ giữ vai trò như người thu hộ tiền thuế của
người tiêu dùng để nộp cho Nhà nước.

Tổ bộ môn Kế toán DN

-9-

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


3. Phân loại theo mối quan hệ đối với khả năng nộp thuế
- Thuế thực: Loại thuế này không dựa vào khả năng của người nộp thuế.
Các loại thuế thực bao gồm: thuế ruộng đất, thuế nhà cửa, thuế tài sản.
- Thuế cá nhân: Là loại thuế dựa trên khả năng của người nộp thuế. Các loại
thuế cá nhân bao gồm: thuế thu nhập cá nhân, thuế lợi tức chứng khoán, thuế thu
nhập doanh nghiệp…
4. Phân loại theo phạm vi thẩm quyền về thuế
Dựa theo tiêu thức này, thuế thường được phân thành: thuế trung ương và
thuế địa phương:
- Thuế trung ương: là loại thuế được Nhà nước ban hành luật pháp và điều
tiết 100% vào Ngân sách Nhà nước ở Trung ương.
- Thuế địa phương: là loại thuế được Nhà nước quy định thu trên phạm vi
lãnh thổ được phân công quản lý và được điều tiết vào Ngân sách Nhà nước ở
địa phương 100%.

IV. Các tiêu chí để xây dựng hệ thống thuế
1. Tính công bằng
Công bằng là một yêu cầu khách quan trong quá trình phát triển của xã hội.
Thuế có tác động đến lợi ích của mọi chủ thể trong xã hội. Vì vậy, để đảm bảo
tính khả thi của hệ thống thuế và ổn định chính trị - kinh tế - xã hội, tính công
bằng của hệ thống thuế được đặt ra là tất yếu.
Các nhà kinh tế học cho rằng, tính công bằng của thuế phải dựa trên nguyên
tắc công bằng theo chiều ngang và nguyên tắc công bằng theo chiều dọc.
Công bằng theo chiều ngang là sự đối xử về thuế như nhau đối với các thể
nhân, pháp nhân có tình trạng và khả năng nộp thuế giống nhau.

Công bằng theo chiều dọc là sự đối xử về thuế khác nhau đối với các thể
nhân và pháp nhân có tình trạng và khả năng nộp thuế khác nhau; thể nhân, pháp
nhân nào có khả năng nộp thuế cao thì phải nộp thuế cho Nhà nước nhiều hơn
những người khác.
Tuy vậy, trong thực tiễn khó có thể tìm ra những thước đo hay chuẩn mực
chuẩn xác để đánh giá tình trạng và khả năng nộp thuế của các thể nhân và pháp
nhân. Vì vậy, để đạt được tiêu thức này, chính sách thuế phải áp dụng thống
nhất cho mọi đối tượng nộp thuế và sử dụng thuế suất tương đối và 01 thuế suất
cho cùng 01 đối tượng tính thuế.
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 10 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


2. Tính hiệu quả
- Hiệu quả đối với nền kinh tế : một chính sách thuế đúng đắn sẽ điều chỉnh
tốc độ tăng trưởng cao, bền vững và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Xây
dựng chính sách thuế không phù hợp với thực tế và thiếu khoa học sẽ kìm hãm
sự phát trienr của nền kinh tế.
Sự tăng trưởng và phát triển kinh tế xuất phát từ hoạt động sản xuất của
một quốc gia. Để điều chỉnh nền kinh tế phát triển đúng hướng và đáp ứng được
yêu cầu xã hội, Nhà nước phải can thiệp vào nên kinh tế bằng công cụ thuế.
- Hiệu quả với số thu Ngân sách Nhà nước; chính sách thuế phải bao quát
được hết các nguồn thu, có diện thu rộng, thuế suất điều tiết phù hợp với khả
năng nộp thuế của các thành phần kinh tế,làm cho thuế được trang trải hợp lý
trên mọi đối tượng chịu thuế, vừa công bằng hơn, vừa tăng thu Ngân sách Nhà
nước.
3. Tính rõ ràng, minh bạch

Một hệ thống thuế rõ ràng, minh bạch trước hết phải chỉ rõ ai chịu thuế,
mức thuế phải nộp và thời hạn nộp thuế.
4. Tính linh hoạt
Là khả năng thích ứng một cách dễ dàng của hệ thống thuế với những thay
đổi của hoàn cảnh kinh tế.

Tổ bộ môn Kế toán DN

- 11 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


Chương 1

THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG
1. Khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc thiết lập và tác dụng của thuế
GTGT
1.1. Khái niệm
Thuế GTGT là sắc thuế tính trên khoản giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch
vụ phát sinh ở từng khâu trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.
1.2. Đặc điểm
- Thuế GTGT là sắc thuế tiêu dùng nhiều giai đoạn không trùng lắp. Thuế
GTGT đánh vào tất cả các giai đoạn của quá trình sản xuất kinh doanh nhưng
chỉ tính trên phần giá trị tăng thêm của mỗi giai đoạn. Tổng số thuế thu được của
tất cả các giai đoạn đúng bằng số thuế tính trên giá bán cho người tiêu dùng cuối
cùng.
- Thuế GTGT có tính trung lập kinh tế cao. Thuế GTGT không phải là yếu
tố chi phí mà đơn thuần là yếu tố cộng thêm ngoài giá bán của người cung cấp
hàng hóa, dịch vụ. Thuế GTGT không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi kết quả kinh

doanh của người nộp thuế, bởi quá trình tổ chức và phân chia các chu trình kinh
tế; sản phẩm được luân chuyển nhiều hay ít giai đoạn thì tổng số thuế GTGT
phải nộp của tất cả các giai đoạn không thay đổi.
- Thuế GTGT là một sắc thuế thuộc loại thuế gián thu. Đối tượng nộp thuế
là người cung ứng hàng hóa, dịch vụ, người chịu thuế là người tiêu dùng cuối
cùng. Thuế GTGT là một khoản tiền được cộng vào giá bán hàng hóa, dịch vụ
mà người mua phải trả khi mua hàng.
- Thuế GTGT có tính lũy thoái so với thu nhập. Thuế GTGT đánh vào hàng
hóa, dịch vụ, người tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ là người phải trả khoản thuế đó,
không phân biệt thu nhập cao hay thấp đều phải trả số thuế như nhau, Như vậy,
nếu so sánh giữa số thuế phải trả so với thu nhập thì người nào có thu nhập cao
hơn thì tỷ lệ này thấp hơn và ngược lại.
- Thuế GTGT có tính lãnh thổ, đối tượng nộp thuế là người tiêu dùng trong
phạm vi lãnh thổ quốc gia.
1.3. Nguyên tắc thiết lập thuế GTGT
Thuế GTGT được nhiều nước trên thế giới áp dụng xuất phát từ những ưu
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 12 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


điểm của nó. Ở các nước khác nhau thì việc xây dựng các quy định về thuế
GTGT là không hoàn toàn giống nhau, tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể của mỗi
nước. Tuy nhiên, có những nguyên tắc cơ bản cần cân nhắc khi thiết lập sắc thuế
này. Đó là:
- Đối tượng chịu thuế GTGT phải bao quát hầu hết các hàng hóa, dịch vụ
phát sinh từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.
Thuế GTGT có tính trung lập kinh tế cao do nó là thuế gián thu, chỉ là một

khoản cộng thêm vào giá bán, không phải là một yếu tố chi phí, số thu từ thuế
GTGT không chịu ảnh hưởng bởi sự phân chia các chu trình kinh tế, nên mục
tiêu sử dụng thuế GTGT chủ yếu là nhằm động viên một phần thu nhập của đại
bộ phận người tiêu dùng trong xã hội vào ngân sách nhà nước. Do đó, có thể coi
thuế GTGT có mục tiêu chủ yếu là tạo nguồn thu cho ngân sách. Muốn đạt được
mục tiêu ấy, đối tượng chịu thuế GTGT phải bao quát hầu hết các hàng hóa, dịch
vụ. Việc quy định đối tượng không chịu thuế GTGT chỉ nên giới hạn trong một
số hàng hóa, dịch vụ nhất định mà những hàng hóa này có số thu không lớn, là
sản phẩm của những ngành rất khó khăn, việc tổ chức thu nộp không dễ dàng.
- Cở sở tính thuế GTGT chỉ là phần tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ qua
mỗi khâu luân chuyển.
Đây có thể coi là một trong những nguyên tắc cơ bản khi thiết lập thuế
GTGT, nó phản ánh linh hồn của sắc thuế này – không đánh trùng thuế, thuế
đánh trên nhiều giai đoạn nhưng chỉ tính trên phần giá trị tăng thêm. Nguyên tắc
này được thể hiện trong việc xác định giá tính thuế và lựa chọn phương pháp
tính thuế. Giá tính thuế phải là giá chưa có thuế GTGT. Mọi giao dịch vì lý do
khách quan chỉ thể hiện giá đã có thuế GTGT trên hoá đơn, chứng từ (chẳng hạn
như các loại chứng từ đặc thù: tem thư, vé máy bay…) phải được quy đổi về giá
chưa có thuế GTGT để tính thuế. Việc lựa chọn phương pháp tính thuế phải đảm
bảo xác định được giá trị gia tăng của mỗi giai đoạn.
Về mặt lý thuyết, có 4 phương pháp tính thuế GTGT là:
(1) Phương pháp cộng trực tiếp
Thuế GTGT
phải nộp

= {Lợi nhuận + Tiền công}

x

Thuế suất

(2) Phương pháp cộng gián tiếp

Thuế GTGT
phải nộp

Lợi
nhuận
=

Tổ bộ môn Kế toán DN

Thuế
suất
x
- 13 -

Tiền
công

Thuế
suất
x

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


(3) Phương pháp trừ trực tiếp(phương pháp trực tiếp)

Thuế GTGT

phải nộp

{Doanh số _ Doanh số}
bán ra
mua vào

Thuế
suất

(4) Phương pháp trừ gián tiếp(phương pháp khấu trừ)
Thuế
GTGT phải
nộp

Doanh số
bán ra

Thuế suất
đầu ra

Doanh số
mua vào

Thuế suất
đầu vào

Từ công thức trên, có thể viết lại một cách đơn giản là:
Thuế GTGT
phải nộp

=

Thuế GTGT
đầu ra

-

Thuế GTGT
đầu vào

- Đảm bảo tính liên hoàn và cơ chế tự kiểm soát giữa các khâu của quá
trình sản xuất, lưu thông và tiêu dùng.
Trong hai phương pháp tính thuế thông dụng, phương pháp khấu trừ có
nhiều ưu điểm và được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, phương pháp khấu trừ đòi
hỏi ở mỗi khâu tính thuế phải có đầy đủ hóa đơn, chứng từ để xác định số thuế
đã nộp ở các khâu trước làm cơ sở khấu trừ thuế đầu vào. Điều này có nghĩa là
khi thiết kế thuế GTGT phải đảm bảo tính liên hoàn và cơ chế tự kiểm soát giữa
các khâu của quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Tức là, phải đảm
bảo để khâu trước là cơ sở khấu trừ của khâu sau và việc khấu trừ ở khâu sau là
cơ sở kiểm soát khâu trước.
- Hạn chế tối đa lượng mức thuế suất thuế GTGT.
Việc có nhiều mức thuế suất thuế GTGT làm cho việc hoạch định chính
sách thêm phức tạp, chi phí hành chính và chi phí chấp hành luật cao. Đặc biệt,
việc áp dụng nhiều mức thuế suất có thể bóp méo giá cả tương đối giữa các hàng
hóa chịu thuế suất khác nhau, dẫn đến bóp méo hành vi tiêu dùng.
- Cần tuân thủ nguyên tắc điểm đến trong việc thiết lập thuế GTGT.
Quyền đánh thuế thuộc về quốc gia nơi hàng hóa, dịch vụ được tiêu dùng,
bất kể nó được sản xuất ở đâu.
Điều này có nghĩa là, cần phải hoàn thuế GTGT cho hàng xuất khẩu, kể cả
hàng không chịu thuế GTGT xuất khẩu và hàng hóa, dịch vụ bán vào khu chế

xuất. Muốn vậy cần đưa các hàng hóa, dịch vụ này vào diện áp dụng thuế suất
0% để thực hiện khấu trừ thuế GTGT đã nộp ở các khâu trước. Đồng thời,
không phân biệt hàng hóa nhập khẩu với hàng hóa sản xuất trong nước khi xác
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 14 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


định đối tượng chịu thuế và phương pháp tính thuế, đã là hàng hóa được tiêu
dùng ở lãnh thổ Việt Nam thì phải là đối tượng chịu thuế GTGT của Việt Nam,
bất kể nó được sản xuất trong nước hay nhập khẩu.
1.4. Tác dụng của thuế GTGT
- Thuế GTGT động viên một phần thu nhập của đại bộ phận người tiêu
dùng trong xã hội vào ngân sách Nhà nước thông qua quá trình chi tiêu mua sắm
hàng hóa, dịch vụ. Do vậy, thuế GTGT có khả năng huy động được số thu lớn
và tương đối ổn định cho Ngân sách Nhà nước.
- Góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển, mở rộng lưu thông hàng hóa, đẩy
mạnh được xuất khẩu do thuế GTGT khắc phục được việc thu trùng lắp giữa các
khâu. Đối với hàng xuất khẩu, thuế GTGT không những không phải nộp thuế
mà được khấu trừ hoặc hoàn thuế GTGT đầu vào, tạo điều kiện để hạ giá bán,
nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

2. Nội dung cơ bản của thuế GTGT hiện hành ở Việt Nam
Các văn bản chủ yếu quy định về thuế GTGT hiện hành bao gồm:
- Luật thuế giá trị gia tăng (GTGT) được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Việt Nam khoá IX, kỳ họp thứ 11 thông qua ngày 10/5/1997 QH11
ngày 17/6/2003, có hiệu lực thi hành từ 01/01/1999.
- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế GTGT số 07/2003/QH

11 ngày 17/6/2003, có hiệu lực thi hành từ 01/01/2004.
- Luật quản lý thuế số 78/2006/QH11 ngày 29/11/2006
- Nghị định số 158/2003/NĐ-CP ngày 10/12/2003, Nghị định số
148/2004/NĐ-CP ngày 23/7/2004, Nghị định 156/2005NĐ-CP ngày 15/12/2005
của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật thuế GTGT và Luật sửa đổi, bổ
sung một số điều của Luật thuế GTGT.
- Nghị định số 85/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ quy định
chi tiết thi hành một số điều của Luật quản lý thuế.
- Thông tư số 32/2007/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành
Nghị định số 158/2003/NĐ-CP ngày 10/12/2003, Nghị định số 148/2004/NĐCP ngày 23/7/2004, NĐ số 156/2005/NĐ-CP ngày 15/12/2005 của Chính phủ
quy định chi tiết thi hành Luật thuế GTGT và Luật sửa đổi bổ sung một số điều
của Luật thuế GTGT.

Tổ bộ môn Kế toán DN

- 15 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


- Thông tư số 60/2007/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành một
số điều của Luật quản lý thuế và hướng dẫn thi hành Nghị định số 85/2007/NĐCP ngày 25/5/2007 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật một số điều
của Luật quản lý thuế.
- Nghị định số 123/2008/NĐ-CP ngày 08/12/2008 của Chính phủ quy
định về việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thuế
giá trị gia tăng
Nội dung cơ bản của thuế GTGT được quy định trong các văn bản trên
gồm:
2.1. Phạm vi áp dụng
2.1.1. Đối tượng chịu thuế GTGT

Đối tượng chịu thuế GTGT là hàng hóa, dịch vụ dùng cho sản xuất, kinh
doanh và tiêu dùng ở Việt Nam (bao gồm cả hàng hóa, dịch vụ mua của tổ chức,
cá nhân ở nước ngoài), trừ các hàng hóa, dịch vụ không thuộc diện chịu thuế
GTGT sau đây:
Đối tượng không thuộc diện chịu thuế GTGT
Đối với hàng hóa, dịch vụ không thuộc diện nộp thuế GTGT thì các cơ sở
kinh doanh không phải nộp thuế GTGT khi tiêu thụ hàng hóa hoặc cung cấp
dịch vụ đó, nhưng không được Nhà nước cho khấu trừ hoặc hoàn lại số thuế
GTGT đầu vào đã tính trong hàng hóa, nguyên liệu, dịch vụ mua vào để sản xuất
kinh doanh.
Tại các văn bản pháp luật về thuế GTGT hiện hành quy định có 29 trường
hợp thuộc diện không chịu thuế GTGT. Nhìn chung các trường hợp này chủ yếu
là các hàng hoá, dịch vụ mang tính chất thiết yếu phục vụ nhu cầu đời sống sản
xuất cộng đồng như: sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi do nông dân tự sản xuất ra
và tự bán ra, sản phẩm muối và các dịch vụ không mang tính chất vì lợi nhuận,
các dịch vụ công cộng, dịch vụ Y tế; văn hoá, giáo dục, đào tạo; vận chuyển
hành khách công cộng bằng xe buýt… Cụ thể là các hàng hóa và dịch vụ sau :
- Là hàng hoá dịch vụ thuộc các hoạt động được ưu đãi vì mục tiêu xã hội,
nhân đạo, không mang tính chất kinh doanh như hàng nhập khẩu trong các
trường hợp hàng viện trợ nhân đạo, viện trợ không hoàn lại; quà tặng từ nước
ngoài; đồ dùng của các tổ chức, cá nhân nước ngoài theo tiêu chuẩn miễn trừ
ngoại giao; hàng mang theo người trong tiêu chuẩn hành lý miễn thuế
- Các hàng hoá, dịch vụ của một số ngành cần khuyến khích như sản phẩm
trồng trọt, chăn nuôi thuỷ hải sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 16 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định

sản phẩm khác hoặc mới sơ chế thông thường của tổ chức, các nhân tự sản xuất,
đánh bắt bán ra và ở khâu nhập khẩu; sản phẩm muối, thiết bị, máy móc, phương
tiện vận tải chuyên dùng nằm trong dây chuyền công nghệ…
- Sản phẩm muối bao gồm: muối sản xuất từ nước biển, muối mỏ tự nhiên,
muối tinh, muối i-ốt.
- Hàng hoá nhập khẩu nhưng thực chất không phục vụ cho tiêu dùng tại
Việt Nam như hàng chuỷên khẩu, quá cảnh, mượn đường qua Việt Nam; hang
tạm nhập khẩu, tái xuất khẩu, nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất, gia công hàng
xuất khẩu theo hợp đồng sản xuất, gia công xuất khẩu đã ký với nước ngoài.
- Một số hàng hoá, dịch vụ khó xác định giá trị tăng thêm như dịch vụ tín
dụng, quỹ đầu tư.
- Bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm học sinh và các dịch vụ bảo hiểm con người
như bảo hiểm tai nạn con người, bảo hiểm vật nuôi, cây trồng và các loại bảo
hiểm không nhằm mục đích kinh doanh như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế.
- Dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh, phòng dịch bệnh, dịch vụ sinh đẻ có kế
hoạch, dịch vụ thú y.
- Dạy học, dạy nghề bao gồm: dạy văn hoá, ngoại ngữ, tin học, múa hát, hội
hoạ, nhạc kịch…
- Dịch vụ công cộng như vệ sinh, thoát nước, duy trì vườn thú, vườn hoa,
công viên, cây xanh đường phố…
- Tưới, tiêu nước phục vụ sản xuất nông nghiệp; nước sạch do tổ chức, cá
nhân tự khai thác tại địa bàn miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa để phục vụ
cho sinh hoạt ở nông thôn, miền núi.
- Hàng hoá, dịch vụ của những cá nhân, hộ kinh doanh có mức thu nhập
bình quân tháng thấp hơn mức lương tối thiểu Nhà nước quy định đối với công
chức Nhà nước.
2.1.2. Đối tượng nộp thuế GTGT
Là các tổ chức, cá nhân có hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch
vụ chịu thuế GTGT ở Việt Nam, không phân biệt ngành nghề, hình thức, tổ chức

kinh doanh (gọi chung là cơ sở kinh doanh) và tổ chức, cá nhân khác có nhập
khẩu hàng hóa, mua dịch vụ từ nước ngoài chịu thuế GTGT (gọi chung là người
nhập khẩu).

Tổ bộ môn Kế toán DN

- 17 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


2.2. Căn cứ tính thuế
Thuế GTGT được tính dựa trên hai căn cứ đó là giá tính thuế và thuế suất.
2.2.1. Giá tính thuế
Giá tính thuế GTGT là giá bán chưa có thuế GTGT được ghi trên hóa đơn
bán hàng của người bán hàng, người cung cấp dịch vụ hoặc giá chưa có thuế
GTGT được ghi trên chứng từ của hàng hóa nhập khẩu.
* Giá tính thuế được quy định cụ thể như sau:
1. Đối với hàng hóa nhập khẩu là giá nhập khẩu tại cửa khẩu cộng (+) với
thuế nhập khẩu (nếu có), cộng (+) thuế TTĐB (nếu có). Trường hợp hàng hóa
nhập khẩu được miễn, giảm thuế nhập khẩu thì giá tính thuế GTGT là giá hàng
hóa nhập khẩu cộng (+) với thuế nhập khẩu, cộng (+) thuế TTĐB (nếu có) xác
định theo mức thuế phải nộp sau khi đã được miễn, giảm.
2. Đối với dịch vụ do phía nước ngoài cung ứng cho đối tượng tiêu dùng
Việt Nam, giá tính thuế GTGT là giá dịch vụ phải thanh toán cho phía nước
ngoài.
3. Đối với hàng hóa, dịch vụ do cơ sở sản xuất, kinh doanh bán ra hoặc
cung ứng cho đối tượng khác là giá bán chưa có thuế GTGT, bao gồm cả khoản
phụ thu và phí thu thêm ngoài giá hàng hóa, dịch vụ mà cơ sở kinh doanh được
hưởng, trừ các khoản phụ thu và phí cơ sở kinh doanh phải nộp ngân sách nhà

nước. Trường hợp cơ sở kinh doanh áp dụng hình thức giảm giá bán thì giá tính
thuế GTGT là giá đã giảm ghi trên hóa đơn.
* Đối với một số trường hợp cụ thể, giá tính thuế được quy định như sau:
1- Đối với hàng hóa, dịch vụ chịu thuế TTĐB thì giá tính thuế GTGT là giá
bán đã có thuế TTĐB nhưng chưa có thuế GTGT.
2- Giá tính thuế GTGT đối với hàng hóa, dịch vụ cơ sở kinh doanh xuất để
tiêu dùng không phục vụ cho sản xuất, kinh doanh hoặc cho sản xuất, kinh
doanh hàng hóa, dịch vụ không chịu thuế GTGT là giá bán hàng hóa, dịch vụ
cùng loại tương đương tại cùng thời điểm phát sinh việc tiêu dùng hàng hóa,
dịch vụ.
Trường hợp hàng hóa luân chuyển nội bộ như xuất hàng hóa để chuyển kho
nội bộ, xuất vật tư, bán thành phẩm để tiếp tục quá trình sản xuất trong một cơ
sở sản xuất kinh doanh không phải tính và nộp thuế GTGT.

Tổ bộ môn Kế toán DN

- 18 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


3- Đối với hàng hóa, dịch vụ dùng để trao đổi, biếu, tặng, khuyến mại hoặc
để trả thay lương, giá tính thuế GTGT được xác định theo giá tính thuế của hàng
hóa, dịch vụ cùng loại hoặc tương đương tại cùng thời điểm phát sinh các hoạt
động này.
4- Giá tính thuế GTGT đối với dịch vụ cho thuê tài sản là giá cho thuê chưa
có thuế. Trường hợp cho thuê theo hình thức thu tiền thuê từng kỳ hoặc thu
trước tiền thuê cho một thời hạn thuê thì thuế GTGT tính trên số tiền thu từng kỳ
hoặc thu trước, bao gồm cả các khoản thu dưới hình thức khác như thu tiền để
hoàn thiện, sửa chữa, nâng cấp nhà cho thuê theo yêu cầu của bên thuê.

5- Đối với hàng hóa bán theo phương thức trả góp, trả chậm thì giá tính
thuế là giá bán trả một lần chưa có thuế GTGT của hàng hóa đó (không bao gồm
lãi trả góp, trả chậm), không tính theo số tiền trả góp, trả chậm từng kỳ.
6- Đối với gia công hàng hóa, giá tính thuế là giá gia công chưa có thuế
GTGT, bao gồm: tiền công, tiền nhiên liệu, động lực, vật liệu phụ và các chi phí
khác để gia công do bên nhận gia công phải chịu.
7- Giá tính thuế đối với xây dựng, lắp đặt là giá chưa có thuế GTGT mà bên
nhận xây dựng nhận được không phân biệt có bao thầu hay không bao thầu
nguyên vật liệu. Trường hợp xây dựng lắp đặt thực hiện thanh toán theo hạng
mục công trình hoặc giá trị khối lượng xây lắp, lắp đặt hoàn thành bàn giao thì
giá tính thuế tính theo giá trị hạng mục công trình hoặc giá trị khối lượng công
việc hoàn thành bàn giao chưa có thuế GTGT.
8- Đối với dịch vụ hưởng tiền công hoặc tiền hoa hồng, giá tính thuế là tiền
công hoặc tiền hoa hồng được hưởng chưa có thuế GTGT.
9- Đối với vận tải, bốc xếp, giá tính thuế là giá cước vận tải, bốc xếp chưa
có thuế GTGT. Trường hợp cơ sở làm dịch vụ vận tải ký hợp đồng vận tải hàng
hóa, hành khách ra nước ngoài hoặc từ nước ngoài vào Việt Nam thì doanh thu
dịch vụ vận tải không chịu thuế GTGT là doanh thu thực thu của khách hàng.
Trường hợp trong hợp đồng vận tải có cả chặng vận tải nội địa mà không tách
được doanh thu vận tải nội địa, quốc tế thì doanh thu không chịu thuế GTGT
bao gồm cả doanh thu vận tải nội địa.
10- Đối với cơ sở hạ tầng kỹ thuật do các cơ sở kinh doanh được nhà nước
giao đất xây dựng để chuyển nhượng gắn với chuyển quyền sử dụng đất, giá tính
thuế GTGT là giá thực tế chuyển nhượng cơ sở hạ tầng cùng với chuyển quyền
sử dụng đất chưa có thuế GTGT, trừ tiền sử dụng đất phải nộp vào ngân sách
nhà nước theo quy dịnh khi giao đất.
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 19 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


11- Đối với hàng hóa, dịch vụ đặc thù dùng các chứng từ như tem bưu
chính, vé cước vận tải, vé xổ số kiến thiết… ghi giá thanh toán là giá đã có thuế
GTGT thì giá chưa có thuế được xác định như sau:

Giá chưa có
thuế GTGT

Giá thanh toán (tiền vé, tem…)
=

1+ thuế suất của hàng hóa, dịch vụ đó

12- Đối với dịch vụ du lịch theo hình thức lữ hành, hợp đồng ký với khách
hàng theo giá trọn gói thì giá trọn gói của cơ sở kinh doanh được xác định là giá
đã có thuế GTGT. Trường hợp giá trọn gói bao gồm các khoản chi vé máy bay
vận chuyển khách du lịch từ nước ngoài vào Việt Nam, từ Việt Nam đi nước
ngoài, các chi phí ăn nghỉ, tham quan và một số khoản chi ở nước ngoài khác
(nếu có chứng từ hợp pháp) thì các khoản thu của khách hàng để chi cho các
khoản trên không thuộc diện chịu thuế GTGT tại Việt Nam.
2.2.2. Thuế suất thuế GTGT
Thuế suất thuế GTGT được áp dụng thống nhất theo loại hàng hóa, dịch vụ
ở các khâu nhập khẩu, sản xuất gia công hay kinh doanh thương mại. Hiện hành
các mức thuế suất thuế GTGT gồm có: 0%, 5% và 10%. Việc quy định các mức
thuế suất khác nhau thể hiện chính sách điều tiết thu nhập và hướng dẫn tiêu
dùng đối với hàng hóa, dịch vụ. Trong điều kiện hiện nay ở nước ta, do mặt
bằng kinh doanh của các ngành nghề chưa đồng nhất nên sự phân biệt về thuế
suất là phù hợp. Tuy nhiên, mặt trái của cơ chế nhiều thuế suất là tính phức tạp,

làm tăng chi phí quản lý và chấp hành luật thuế, có thể bóp méo giá cả tương đối
giữa các hàng hóa chịu thuế suất khác nhau.
Các mức thuế suất cụ thể hiện hành được quy định như sau:
a, Thuế suất 0%: áp dụng đối với hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu, bao gồm cả
hàng gia công xuất khẩu; vận tải quốc tế; hoạt động xây dựng lắp đặt các công
trình ở nước ngoài, công trình của doanh nghiệp chế xuất; hàng hóa bán cho cửa
hàng miễn thuế, hàng hóa, dịch vụ không thuộc diện chịu thuế GTGT xuất khẩu
Hàng hóa xuất khẩu bao gồm xuất khẩu ra nước ngoài, kể cả ủy thác xuất
khẩu, bán cho doanh nghiệp chế xuất và các trường hợp được coi là xuất khẩu
theo quy định của Chính phủ, như: hàng hóa gia công chuyển tiếp; hàng hóa gia
công xuất khẩu tại chỗ; hàng hóa xuất khẩu để bán tại hội chợ, triển lãm ở nước
ngoài.

Tổ bộ môn Kế toán DN

- 20 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


Dịch vụ xuất khẩu và dịch vụ cung cấp cho doanh nghiệp chế xuất để sử
dụng cho sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp chế xuất trừ các trường hợp sử
dụng cho tiêu dùng cá nhân (dịch vụ vận chuyển đưa đón công nhân, cung cấp
suất ăn cho công nhân của doanh nghiệp chế xuất). Dịch vụ xuất khẩu là dịch vụ
được cung cấp trực tiếp cho tổ chức, cá nhân ở nước ngoài và được tiêu dùng
ngoài lãnh thổ Việt Nam.
Vận tải quốc tế bao gồm vận tải hành khách, hành lý, hàng hoá theo chặng
quốc tế từ Việt Nam ra nước ngoài hoặc từ nước ngoài đến Việt Nam. Trường
hợp, hợp đồng vận tải quốc tế bao gồm cả chặng vận tải nội địa thì vận tải quốc
tế gồm cả chặng nội địa

b, Mức thuế suất 5%: Áp dụng đối với hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phục vụ
cho sản xuất và tiêu dùng và các hàng hóa, dịch vụ cần ưu đãi như nước sạch
phục vụ cho sản xuất và sinh hoạt; thuốc chữa bệnh, phòng bệnh; giáo cụ, đồ
dùng để giảng dạy và học tập; thực phẩm tươi sống chưa qua chế biến ở khâu
kinh doanh thương mại; dịch vụ khoa học và công nghệ… cụ thể như sau:
- Nước sạch phục vụ sản xuất và sinh hoạt do các cơ sở sản xuất, kinh
doanh nước khai thức từ nguồn nước tự nhiên cung cấp cho các đối tượng sử
dụng nước. (trừ nước sạch do các cơ sở tự khai thác ở nông thôn, miền núi, hải
đảo, vùng sâu, vùng xa)
- Phân bón, quặng để sản xuất phân bón; thuốc trừ sâu bệnh và chất kích
thích tăng trưởng vật nuôi, cây trồng.
- Thiết bị, máy móc và dụng cụ chuyên dùng cho y tế như các loại máy soi,
chiếu, chụp dùng để khám, chữa bệnh, các thiết bị, dụng cụ chuyên dùng để mổ,
điều trị vết thương, ôtô cứu thương, bơm kim tiêm, bông, băng, gạc y tế…
- Thuốc chữa bệnh, phòng bệnh cho người và vật nuôi; sản phẩm hoá dược,
dược liệu là nguyên liệu sản xuất thuốc chữa bệnh.
- Giáo cụ dùng để giảng dạy và học tập là các loại mô hình, hình vẽ, thước
kẻ, phấn, bảng, compa dùng để giảng dạy, dụng cụ chuyên dùng cho giảng dạy,
học tập, nghiên cứu, thí nghiệm.
- Đồ chơi trẻ em.
- Sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi thuỷ sản, hải sản nuôi trồng, đánh bắt chưa
qua chế biến hoặc chỉ qua sơ chế làm sạch ướp đông
- Đường: phụ phẩm trong sản xuất đường, gồm gỉ đường, bã mía, bã bùn.

Tổ bộ môn Kế toán DN

- 21 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định

- Sản phẩm bằng đay, cói, tre, song mây, nứa, lá như: thảm đay, chiếu sản
xuất bằng đay cói, dây thừng,…
- Dịch vụ trực tiếp phục vụ sản xuất nông nghiệp bao gồm các hoạt động
như cầy, bừa đất sản xuất nông nghiệp, đào đắp, nạo vét kênh, mương phục vụ
sản xuất nông nghiệp.
- Máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, bao
gồm: máy cày, máy bừa, máy tuốt lúa máy gặt, máy đập liên hợp, bình bơm
thuốc trừ sâu…
- Hoạt động văn hoá, triển lãm, thể dục, thể thao; biểu diễn nghệ thuật; sản
xuất phim; nhập khẩu, phát hành và chiếu phim;
c, Mức thuế suất 10%: Áp dụng đối với hàng hóa, dịch vụ thông thường
như sản phẩm điện tử; dầu mỏ, khí đốt; sản phẩm may mặc; xây dựng, lắp đặt;
dịch vụ tư vấn… cụ thể là:
- Dầu mỏ,khí đốt, quặng và sản phẩm khai khoáng khác
- Sản phẩm điện tử
- Sản phẩm cơ khí tiêu dùng
- Dây dẫn điện, dây điện thoại, các loại dây dẫn khác
- Sợi, vải, sản phẩm may mặc, thêu ren
- Sữa, bánh kẹo,nước giải khát và các loại thực phẩm chế biến khác
- Sản phẩm gốm, sứ, thuỷ tinh, cao su, nhựa, gỗ và sản phẩm bằng gỗ; xi
măng, gạch, ngói và vật liệu xây dựng khác
- ………
2.3. Phương pháp tính thuế GTGT
Thuế GTGT cơ sở kinh doanh phải nộp được tính theo một trong hai
phương pháp: phương pháp khấu trừ thuế và phương pháp tính trực tiếp trên giá
trị gia tăng.
Trường hợp cơ sở kinh doanh thuộc đối tượng nộp thuế theo phương pháp
khấu trừ thuế có hoạt động kinh doanh mua, bán vàng, bạc, đá quý, ngoại tệ thì
cơ sở phải hạch toán riêng hoạt động kinh doanh này để tính thuế trực tiếp trên

GTGT.
2.3.1. Phương pháp khấu trừ thuế
a. Đối tượng áp dụng
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 22 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


Là các đơn vị, tổ chức kinh doanh, doanh nghiệp thành lập theo Luật Doanh
nghiệp Nhà nước (trước đây), Luật Doanh nghiệp, Luật Hợp tác xã, doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các đơn vị, tổ chức kinh doanh khác, trừ các
đối tượng áp dụng tính thuế theo phương pháp tính trực tiếp trên GTGT.
b. Cách tính thuế GTGT phải nộp
Số thuế GTGT
phải nộp

=

Thuế GTGT
đầu ra

-

Thuế GTGT đầu vào
được khấu trừ

Trong đó:
Thuế GTGT

đầu ra

Giá tính thuế của
hàng hóa, dịch vụ

Thuế suất thuế
GTGT

=
x
- Cơ sở kinh doanh thuộc đối tượng tính thuế theo phương pháp khấu trừ
thuế khi bán hàng hóa, dịch vụ phải tính và thu thuế GTGT của hàng hóa, dịch
vụ bán ra. Khi lập hóa đơn bán hàng hóa, dịch vụ, cơ sở kinh doanh phải ghi rõ
giá bán chưa có thuế, thuế GTGT và tổng số tiền người mua phải thanh toán.
Trường hợp hóa đơn chỉ ghi giá thanh toán, không ghi giá chưa có thuế và thuế
GTGT thì thuế GTGT của hàng hóa, dịch vụ bán ra phải tính trên giá thanh toán
ghi trên hóa đơn, chứng từ.
- Cơ sở kinh doanh phải chấp hành chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ.
Trường hợp hóa đơn ghi sai mức thuế suất thuế GTGT mà cơ sở kinh doanh bán
hàng hóa, dịch vụ chưa tự điều chỉnh, cơ quan thuế kiểm tra phát hiện thì xử lý
như sau: Nếu thuế suất thuế GTGT ghi trên hóa đơn cao hơn thuế suất đã được
quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật về thuế GTGT thì phải kê khai,
nộp thuế GTGT theo thuế suất đã ghi trên hóa đơn; Nếu thuế suất thuế GTGT
ghi trên hóa đơn thấp hơn thuế suất đã được quy định tại các văn bản quy phạm
pháp luật về thuế GTGT thì phải kê khai, nộp thuế GTGT theo thuế suất thuế
GTGT quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật về thuế GTGT.
- Trường hợp hàng hóa, dịch vụ mua vào là loại được dùng chứng từ đặc
thù ghi giá thanh toán là giá đã có thuế GTGT thì cơ sở được căn cứ vào giá đã
có thuế để xác định giá không có thuế và thuế GTGT đầu vào được khấu trừ.
- Trường hợp hóa đơn ghi sai mức thuế suất thuế GTGT mà cơ sở kinh

doanh mua hàng hóa, dịch vụ chưa tự điều chỉnh, cơ quan thuế kiểm tra phát
hiện thì xử lý như sau: Nếu thuế suất thuế GTGT ghi trên hóa đơn cao hơn thuế
suất đã được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật về thuế GTGT thì
khấu trừ thuế đầu vào theo thuế suất thuế GTGT quy định tại các văn bản quy
phạm pháp luật về thuế GTGT; Nếu thuế suất thuế GTGT ghi trên hóa đơn thấp
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 23 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


hơn thuế suất đã được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật về thuế
GTGT thì khấu trừ thuế đầu vào theo thuế suất ghi trên hóa đơn.
- Văn phòng Tổng công ty, tập đoàn không trực tiếp hoạt động kinh doanh
và các đơn vị hành chính sự nghiệp trực thuộc như: Bệnh viện, Trạm xá, Nhà
nghỉ điều dưỡng, Viện, Trường đào tạo… không thuộc đối tượng nộp thuế
GTGT thì không được khấu trừ hay hoàn thuế GTGT đầu vào của hàng hóa,
dịch vụ mua vào phục vụ cho hoạt động của các đơn vị này. Trường hợp các đơn
vị này có hoạt động kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế GTGT thì phải đăng
ký, kê khai nộp thuế GTGT riêng cho các hoạt động này.
- Thuế GTGT đầu vào của hàng hóa (kể cả hàng hóa mua ngoài hoặc hàng
hóa do doanh nghiệp tự sản xuất) mà doanh nghiệp sử dụng để khuyến mại,
quảng cáo dưới các hình thức phục vụ cho sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch
vụ chịu thuế GTGT thì được khấu trừ thuế GTGT đầu vào.
- Nguyên tắc khấu trừ thuế GTGT đầu vào: Thuế GTGT đầu vào được khấu
trừ dựa trên các nguyên tắc sau:
+ Thứ nhất, thuế GTGT đầu vào được khấu trừ là thuế GTGT của hàng hóa,
dịch vụ dùng cho sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế GTGT.
Điều đó có nghĩa là thuế GTGT của hàng hóa, dịch vụ, nguyên vật liệu mua

vào dùng cho sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng không chịu
thuế GTGT thì sẽ không được khấu trừ.
Cơ sở kinh doanh phải hạch toán riêng thuế GTGT đầu vào của các yếu tố
mua vào dùng cho hoạt động chịu thuế và không chịu thuế GTGT để làm căn cứ
khấu trừ thuế. Trường hợp không thể hạch toán riêng được thuế đầu vào được
khấu trừ và không được khấu trừ thì thuế đầu vào được tính khấu trừ theo tỷ lệ
(%) giữa doanh số của hàng hóa, dịch vụ chịu thuế GTGT so với tổng doanh số
của hàng hóa, dịch vụ bán ra.
+ Thứ hai, thuế GTGT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ được khấu trừ phát
sinh trong tháng nào được kê khai khấu trừ khi xác định số thuế phải nộp của
tháng đó, không phân biệt đã xuất dùng hay còn để trong kho, trừ trường hợp
thuế GTGT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ dùng để đầu tư xây dựng, lắp đặt tạo
thành TSCĐ của cơ sở kinh doanh chưa đi vào hoạt động, chưa phát sinh thuế
đầu ra hoặc thuế đầu vào của TSCĐ phát sinh từ 200 triệu đồng trở lên được
khấu trừ dần theo quý (3 tháng liên tục không phân biệt theo năm dương lịch).
Trường hợp hóa đơn GTGT hoặc chứng từ nộp thuế GTGT đầu vào của
hàng hóa, dịch vụ mua vào phát sinh trong tháng nhưng chưa kê khai kịp trong
Tổ bộ môn Kế toán DN

- 24 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định


tháng thì được kê khai khấu trừ vào các tháng tiếp sau, thời gian tối đa là 03
tháng kể từ thời điểm kê khai của tháng phát sinh.
+ Thứ ba, chỉ khấu trừ TSCĐ đầu vào của hàng hóa, dịch vụ mua vào có
hóa đơn GTGT mua hàng hợp pháp và lập đúng quy định.
+ Thứ tư, Số thuế giá trị gia tăng đầu vào không được khấu trừ, cơ sở kinh
doanh được hạch toán vào chi phí để tính thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc tính

vào nguyên giá của tài sản cố định.

- Điều kiện khấu trừ thuế GTGT đầu vào :
a) Có hoá đơn giá trị gia tăng của hàng hoá, dịch vụ mua vào hoặc chứng từ
nộp thuế giá trị gia tăng hàng hoá ở khâu nhập khẩu,
b) Có chứng từ thanh toán qua ngân hàng đối với hàng hóa, dịch vụ mua
vào, trừ trường hợp tổng giá trị hàng hoá, dịch vụ mua vào từng lần có giá trị
dưới 20 triệu đồng.
Đối với hàng hoá, dịch vụ mua trả chậm, trả góp có giá trị trên 20 triệu
đồng, cơ sở kinh doanh căn cứ vào hợp đồng mua hàng hoá, dịch vụ, hoá đơn
giá trị gia tăng và chứng từ thanh toán qua ngân hàng của hàng hoá, dịch vụ mua
trả chậm, trả góp để kê khai, khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào. Trường hợp
chưa có chứng từ thanh toán qua ngân hàng do chưa đến thời điểm thanh toán
theo hợp đồng thì cơ sở kinh doanh vẫn được kê khai, khấu trừ thuế giá trị gia
tăng đầu vào. Đến thời điểm thanh toán theo hợp đồng nếu không có chứng từ
thanh toán qua ngân hàng thì không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào,
cơ sở kinh doanh phải kê khai, điều chỉnh lại số thuế giá trị gia tăng đầu vào đã
khấu trừ.
Hàng hoá, dịch vụ mua vào theo phương thức bù trừ giữa giá trị hàng hóa,
dịch vụ mua vào với giá trị hàng hóa, dịch vụ bán ra cũng được coi là thanh toán
qua ngân hàng; trường hợp sau khi bù trừ mà phần giá trị còn lại được thanh
toán bằng tiền có giá trị từ 20 triệu đồng trở lên thì chỉ được khấu trừ thuế đối
với trường hợp có chứng từ thanh toán qua ngân hàng.
Trường hợp mua hàng hoá, dịch vụ của một nhà cung cấp có giá trị dưới 20
triệu đồng, nhưng mua nhiều lần trong cùng ngày có tổng giá trị trên 20 triệu
đồng thì chỉ được khấu trừ thuế đối với trường hợp có chứng từ thanh toán qua
ngân hàng.

Tổ bộ môn Kế toán DN

- 25 -

Trường Cao đẳng nghề Nam Định