ĐỀ CƯƠNG LỊCH SỬ KHẢO CỔ HỌC VIỆT NAM

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA LỊCH SỬ
BỘ MÔN KHẢO CỔ HỌC

Giảng viên: PGS.TS. Lâm Thị Mỹ Dung

LỊCH SỬ
KHẢO CỔ HỌC VIỆT NAM
(ĐỀ CƢƠNG BÀI GIẢNG)

Hà Nội - 2007


ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC
Lịch sử Khảo cổ học Việt Nam
Đại học Quốc gia Hà Nội
Trường Đại học Khoa học Xã Hội và Nhân Văn
Khoa: Lịch sử

Bộ môn: Khảo cổ học

1. THÔNG TIN VỀ GIẢNG VIÊN
1.1. Họ và tên giảng viên 1: Lâm Thị Mỹ Dung
Chức danh, học hàm, học vị: Giảng viên chính, Phó Giáo sư, Tiến sĩ
Thời gian, địa điểm làm việc: Thứ 2, 5.
Tại: Bảo tàng Nhân học, tầng 3 nhà D, Trường Đại học Khoa học Xã Hội
và Nhân Văn, số 336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.
Địa chỉ liên hệ: Bảo tàng Nhân học, Trường Đại học Khoa học Xã Hội và
Nhân Văn, Phòng Tư liệu hoặc Phòng Giám đốc, tầng 3, nhà D, số 336 Nguyễn
Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.

Điện thoại: CQ: 84-4-5589744

Di động: 0912239853

Email: &
Các hướng nghiên cứu chính:
-

Thời đại Kim khí Việt Nam

-

Khảo cổ học Đông Nam Á

-

Quá trình hình thành Nhà nước sớm ở miền Trung Việt Nam

-

Một số vấn đề về lý thuyết và phương pháp Khảo cổ học

1.2. Họ và tên giảng viên 2:
Chức danh, học hàm, học vị:
Email:
2. THÔNG TIN VỀ MÔN HỌC
2.1. Tên môn học: Lịch sử Khảo cổ học Việt Nam
1

2.2. Mã số môn học: HIS3062
2.3. Số tín chỉ: 2
2.4. Môn học: Tự chọn
2.5. Các môn học tiên quyết: Cơ sở Khảo cổ học
2.6. Các môn học kế tiếp:
2.7. Giờ tín chỉ đối với các hoạt động:
- Nghe giảng lý thuyết

: 22 giờ tín chỉ

- Thảo luận

: 4 giờ tín chỉ

- Bài tập

:0

- Tự học, tự nghiên cứu : 4 giờ tín chỉ
2.8. Địa chỉ khoa phụ trách môn học: Khoa Lịch sử
Tầng 3 nhà D, Trường Đại học Khoa học Xã Hội và Nhân Văn, số 336
Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.
2.9. Yêu cầu đối với môn học: Giảng đường, máy chiếu, thăm quan và
học tập tại Bảo tàng Nhân học và Bảo tàng Lịch sử Việt Nam...
3. MỤC TIÊU MÔN HỌC
3.1. Mục tiêu chung:
3.1.1. Mục tiêu về kiến thức: Thu nhận các kiến thức chung về lịch sử
Khảo cổ học Việt Nam. Phân chia được các giai đoạn phát triển khảo cổ học của
Việt Nam. Các thành tựu cũng như các hạn chế của mỗi một giai đoạn nghiên
cứu. Phương hướng nghiên cứu khảo cổ học trong tương lai.

3.1.2. Mục tiêu về kỹ năng:
- Đọc tài liệu.
- Chuẩn bị xeminar theo yêu cầu của giáo viên.
- Phân tích và tổng hợp các tri thức đã được giới thiệu và tự học để nhận
dạngvà đưa ra những ý kiến của mình về một số vấn đề trong nghiên cứu khảo
cổ học Việt Nam qua cac thời kỳ, nhận biết những thành tựu và hạn chế trong
nghiên cứu thực dịa và lý thuyết. Những xu hướng nghiên cứu hiện nay.

2


- Vận dụng kiến thức đã học để tiến hành từng bước cách thức làm việc
theo nhóm, tự học và tự nghiên cứu tài liệu, tự tổ chức điền dã dưới nhiều hình
thức khác nhau.
3.1.3. Mục tiêu về thái độ:
- Có thái độ tích cực tham gia vào mọi hoạt động giảng dạy và thảo luận
trên lớp.
- Chủ động trong việc tìm kiếm chủ đề thảo luận và tiến hành công việc
điền dã.
- Hoàn thành đầy đủ và có chất lượng những vấn đề trong các nội dung
của môn học.
- Có tinh thần trách nhiệm và tích cực trong làm việc và nghiên cứu theo
nhóm.
- Trung thực và trách nhiệm trong nghiên cứu khoa học.
3.2. Mục tiêu của từng bài học cụ thể:
Nội dung
Nội dung 1.

Bậc 11

Bậc 22

- Tính sử - một đặc -

Những

Bậc 33
quan - Mối quan hệ giữa

Sự hình thành điểm riêng của con điểm khác nhau về khoa học khảo cổ
và phát triển người.

bản chất của khoa và sưu tập cổ vật.

của khoa học - Những quan tâm học khảo cổ.

- Nghiên cứu khảo

đầu tiên của nhân - Sự khác nhau cổ học và phát

khảo cổ

loại về quá khứ giữa nghiên cứu, triển kinh tế.
của mình.

khai quật khảo cổ

- Điều kiện và cơ và sưu tập cổ vật.
sở hình thành khoa
học khảo cổ.

Nội dung 2.
Những

- Giai đoạn sơ khai - Quá trình nhận - Sự cần thiết của

giai với những hứng thức và tích lũy việc nâng cao và

1

Bậc 1: Nhớ, hiểu
Bậc 2: So sánh, phân tích
3
Bậc 3: Áp dụng, đánh giá, đưa ra kiến thức mới
2

3


Bậc 11

Nội dung

Bậc 22

Bậc 33

đoạn

phát thú sưu tầm cổ vật. dần dần, lâu dài cải tiến phương

triển

chính - Giai đoạn tiến hình thành khoa pháp nghiên cứu

của khoa học hành những cuộc học khảo cổ.

khảo cổ học

khai quật lớn ở - Cống hiến cơ bản - Một số trường

khảo cổ

của một số nhà phái khảo cổ học

châu Âu.

- Giai đoạn phát khảo cổ học.

trên thế giới.

triển lý thuyết ba - Một số tác phẩm - Đặc điểm của
thời đại và ứng nổi tiếng nghiên một số lý thuyết
dụng PP địa tầng.

cứu khảo cổ học khảo cổ học hiện

- Khảo cổ học Cựu (lý thuyết và thực đại.
và Tân thế giới.
Nội dung 3.

hành).

- Những quan tâm - Điều kiện và - Mục đích của

Sơ lƣợc khảo đầu tiên của người nguyên nhân dẫn nghiên cứu khảo
cổ

học

Việt Việt đối với cổ vật đến sự hình thành cổ học qua các giai

Nam

của tiền nhân.

của khoa học khảo đoạn.

- Những mốc quan cổ ở Việt Nam.

- Mối quan hệ giữa

trọng đánh dấu sự - Nghiên cứu khảo phương pháp và
hình thành khoa cổ ở Việt Nam và mục đích nghiên
học khảo cổ ở Việt Đông Nam Á giai cứu của khảo cổ
đoạn khởi đầu cuối học bản địa và

Nam.

- Khái quát về các thế kỷ XIX, đầu khảo cổ học nước
tổ chức, cơ quan thế kỷ XX.

ngoài ở Việt Nam

nghiên cứu khảo

và Đông Nam Á.

cổ

học

ở

Việt

Nam.
Nội dung 4.

Tự học
1. Tìm hiểu lịch sử hình thành và các giai đoạn phát triển
công tác đào tạo của bộ môn Khảo cổ học.

Nội dung 5.

Thảo luận:
4


Bậc 11

Nội dung

Bậc 22

Bậc 33

1. Đóng góp của các nhà khảo cổ học nước ngoài đối với sự
hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt Nam
2. Cuộc đời và sự nghiệp của M.Colani và những cống hiến
của bà đối với khảo cổ học Việt Nam
Nội dung 6.

- Nắm được những - Quá trình phát - Ý kiến và tranh

Một

trăm mốc chính trong hiên và định danh luận quanh So kỳ

năm

nghiên nghiên cứu thời các văn hóa thuộc đá cũ Việt Nam và

cứu thời đại đại đá Việt Nam, thời đại đá cũ và Đông Nam Á.
đá Việt Nam

từ giai đoạn khởi đá

mới.

Những - Mối quan hệ Sơn

đầu đầu thế kỷ XX cách tiếp cận và Vi – Hòa Bình;
đến những thành phương
tựu hiện nay.
trọng

Bình-Bắc

nghiên cứu chính Sơn.

- Một số tên tuổi trong
quan

pháp Hòa
từng

giai - Về khái niêm

và đoạn.

“Cách

mạng

đá

những phát hiện - Một số vấn đề mới” ở Việt Nam.
chính.

trong nghiên cứu

thời đại đá Việt
Nam hiện nay.

Nội dung 7.
Một
năm

- Những phát hiện - Tính kế thừa và - Một số vấn đề

trăm về văn hóa Đông sự khác nhau trong nảy

trong

nghiên Sơn và văn hóa Sa cách tiếp cận và nghiên cứu khảo

cứu thời đại Huỳnh từ đầu thế phương
kim khí Việt kỷ XX của các học nghiên
Nam

sinh

giả nước ngoài.

pháp cổ học thời đại
cứu

của kim khí. Ý kiến và

giai đoạn trước và tranh luận về diễn

- Quá trình phát sau cách mạng.

tiến

Tiền

Sa

hiện và xác lập ba - Việc mở rộng Huỳnh-Sa Huỳnh,
trung tâm văn hóa hợp tác quốc tế về các giai đoạn
thời dại kim khí trong nghiên cứu của văn hóa Đồng
Việt Nam.

và những hệ quả Nai.
5


Bậc 11

Nội dung

Bậc 22

Bậc 33

- Những thành tựu của quá trình này - Vị thế của thời
cơ bản và hạn chế trong nghiên cứu đại kim khí Việt
trong nghiên cứu thời đại kim khí Nam

trong

bối

thời đại kim khí nói riêng và khảo cảnh Đông Nam
Việt Nam thời kỳ cổ học Việt Nam Á.
trước

đây

giai nói chung.

- Phương hướng

đoạn hiện nay.

nghiên cứu giai

- Liên ngành và đa

đoạn hiện nay, xu

ngành

hướng

trong

áp

dụng

nghiên cứu khảo

nghiên cứu liên

cổ học: Một số

ngành

thành

tựu

về

chức

nghiên

cứu

con

khảo cổ và nghiên

người

và

môi

cứu trong phòng.

trong
khai

tổ
quật

trường.
Nội dung 8-9.

- Những điểm mốc - Quan điểm của - Trống Đông Sơn

Những thành cơ
tựu
phƣơng
hƣớng
nghiên

bản

và nghiên

trong học giả nước ngoài và phạm vi phân

cứu

và về nguồn gốc của bố của trống Đông

nhận thức về văn văn hóa Đông Sơn. Sơn ở Đông Nam
trong hóa Đông Sơn.

- Nhận thức về Á.

cứu - Một số vấn đề Văn hóa Đông Sơn - Một số ý kiến

văn hóa Đông quanh nội dung và qua một số cuộc quanh vấn đề chủ
Sơn

phạm vi “văn hóa khai quật mới.

nhân của văn hóa

Đông Sơn”. Vị thế

Đông Sơn và quan

và vai trò của văn

hệ giữa người Việt

hóa Đông Sơn ở

cổ và Việt hiện đại

Việt Nam và Đông
Nam Á.
- Văn hóa Đông
6

Bậc 11

Nội dung

Bậc 22

Bậc 33

Sơn với nhận thức
về thời kỳ dựng
nước

của

vua

Hùng.
Nội dung 10.

- Mối quan tâm - Một số kết quả - Những cuộc khai

Khảo cổ học nghiên cứu một số chính trong nghiên quật lớn: Kết quả,
10 thế kỷ đầu vấn đề khảo cổ cứu khảo cổ học nhận thức mới và
Công nguyên- học 10 TK đầu giai

đoạn

Bắc vẫn đề đặt ra.

Thuộc và chông - Phương hướng

thành tựu và CN.

- Khảo cổ học Bắc Thuôc; Gốm, nghiên cứu giai

vấn đề

người Việt, KCH Thành, Mộ...

đoạn hiện nay.

Champa, KCH Óc - Những nghiên - Khả năng ứng
cứu về khảo cổ dụng khoa học kỹ

Eo..

- Mức độ nghiên học Champa hai thuật và tiếp cận
cứu

và

phương thập kỷ cuối của liên ngành trong

pháp nghiên cứu TK XX.

nghiên cứu.

các vấn đề khảo cổ - Văn hóa Óc Eo - Thách thức và trở

học 10 thế kỷ đầu và chương trình ngại (khách quan
Công nguyên.

nghiên cứu KCH và chủ quan) gặp
Nam Bộ.

phải trong nghiên
cứu.

Nội dung 11.

Tự học
1. Sinh viên tự nghiên cứu: Luật di sản văn hóa

Nội dung 12.
Những
chính
nghiên

- Một số thành tựu - Hợp tác quốc tế - Nghịch lý giữa

nét cơ

bản

trong nghiên cứu.

trong trong khai quật và xây dựng mới và
bảo tồn các di tích bảo tồn qua các

cứu - Nghiên cứu điêu kiến trúc cổ: kết trường hợp Hoàng

khảo cổ học khắc-kiến trúc cổ quả và bài học Thành,
thiên niên kỷ (Đình, chùa).

kinh nghiệm.

Đàn

Xã

Tắc.
7


Bậc 11

Nội dung

Bậc 22

Bậc 33

II sau Công - Nghiên cứu gốm - Ứng dụng kỹ - Thái độ và hành
sứ qua những khai thuật

Nguyên

hiện

đại động của các nhà

quật ở Hải Dương, trong khảo sát , nghiên cứu đối với
Huế, Bình Định, quy hoạch, quản lý những hành vi trái
TP. Hồ Chí Minh.

và nghiên cứu một với luật Di sản

- Nghiên cứu một số di tích khảo cổ Văn hóa.
số trung tâm kinh học lịch sử: Mức
đô cổ: Lam Kinh, độ đâ thực hiện và
Huế...
Nội dung 13.

triển vọng.

- Cuộc đời và sự - Các tác phẩm

- Những cống hiến

Một số nhà nghiệp của một số
khảo cổ học nhà khảo cổ học
Việt Nam:

Việt Nam

+

Trần

Quôc

Vượng
+ Hà Văn Tấn
+ Chử Văn Tần...
- Những đóng góp
học

thuật

phương

và
pháp

nghiên cứu của họ.
Nội dung 14.
Tƣơng

- Những nét cơ - Luật Di sản văn - Độ chênh giữa

lai bản

phát triển của triển

trong
của

phát hóa và những điều Luật và Thực tế.
KCH quy dịnh về khai - Thực chất của

khảo cổ học Việt Nam thế kỷ quật và bảo tồn.

- Chất lượng của vơi di tích của

Việt Nam – XX.
Cơ

hội

thách thức

chính sách ững xử

và - Hành trang của những công trình những nhà quản
KCH

VN

vào TK XXI.

bước nghiên cứu khảo lý.
cổ hiện nay.

- Sự thiếu đồng bộ
8


Bậc 11

Nội dung

Bậc 22

Bậc 33

- Triển vọng phát - Trình độ thực tế giữa nhà khảo cổtriển

của

KCH của đội ngũ nghiên nhà

VN.

hoạch

định

cứu KCH VN hiện chính sách- nhà

- Nghịch lý giữa nay.

quản lý và người

Phát triển và Bảo

dân trong ứng xử

tồn.

với di tích khảo
cổ.

Nội dung 15.

Thảo luận:
1. Vấn đề khảo cổ học dự án: Triển vọng và thách thức
2. Tương lai của các nhà khảo cổ học trẻ và khảo cổ học nữ ở
Việt Nam

4. TÓM TẮT NỘI DUNG MÔN HỌC
Môn học trình bày những nét khái quát nhất về lịch sử phát triển của
ngành Khảo cổ học Việt Nam từ những việc sưu tầm đồ cổ của nười xưa, qua
các nghiên cứu bước đầu của người Pháp đến những nghiên cứu khoa học hiện
nay của. Đồng thời, môn học này cũng cung cấp cho người học nhiều thông tin
bổ ích và khái quát nhất về các nền văn hóa khảo cổ Việt Nam. Trên cơ sở đó,
người học có được một định hướng nhất định về triển vọng của ngành khoa học
này trong tương lai.
5. NỘI DUNG CHI TIẾT MÔN HỌC
Nội dung 1. Sự hình thành và phát triển của khoa học khảo cổ
1.1.

Tính sử- đặc điểm của riêng con người và những mối quan tâm đầu
tiên của nhân loại tới quá khứ của mình.

1.2.

Những sưu tập cổ vật đầu tiên – cơ sở cho việc hình thành bảo tàng
và nghiên cứu bảo tàng và cơ sở thực tiễn cho định hình nghiên cứu
khảo cổ thực tế

9


1.3.

Sự tách ra từ Triết học của một số ngành khoa học Xã hội-Cơ sở lý
thuyết cho việc hình thành khoa học khảo cổ

1.4.

Một số điều kiện lịch sử tác động đến sự hình thành và phát triển của
khoa học khảo cổ

1.5.

Sự hình thành của ngành khoa học khảo cổ: Những quan điểm khác
nhau về bản chất của khoa học khảo cổ

1.6.

Mối quan hệ giữa nghiên cứu khảo cổ học và sưu tập cổ vật

1.7.

Quan hệ giữa kinh tế và khảo cổ: Thực chất của vấn đề

Nội dung 2. Những giai đoạn phát triển chính của ngành khoa học khảo
cổ
2.1.

Giai đoạn I: Giai đoạn sưu tầm ngẫu nhiên và hứng thú với cổ vật

2.2.

Giai đoạn II: Một số khai quật quy mô lớn ở châu Âu và quá trình
nhận thức và tích lũy dần dần hình thành khoa học khảo cổ

2.3.

Giai đoạn III : Giai đoạn phát triển lý thuyết ba thời đại và ứng dụng
phương pháp địa tầng trong khai quật

2.4.

Giai đoạn IV : Khảo cổ học hiện đại

2.5.

Khảo cổ học Cựu thế giới và Tân thế giới

Nội dung 3. Sự hình thành ngành khoa học khảo cổ ở Việt Nam
3.1.

Những quan tâm đầu tiên đối với cổ vật trong lịch sử Việt Nam

3.2.

Điều kiện và nguyên nhân của những nghiên cứu khảo cổ học đầu
tiên ở Việt Nam

3.3.

Những mốc quan trọng đánh dấu sự hình thành ngành khoa học khảo
cổ ở Việt Nam

3.4.

Mục đích của nghiên cứu khảo cổ học qua các giai đoạn

3.5.

Mối quan hệ trong phương pháp và mục đích nghiên cứu của các nhà
nghiên cứu bản địa và nước ngoài ở Việt Nam và Đông Nam Á

3.6.

Khái quát về các tổ chức, cơ quan nghiên cứu khảo cổ học ở Việt
Nam

3.7.

Một số quy định và luật pháp về nghiên cứu KCH ở Việt Nam

10


Nội dung 4. Tự học
1. Tìm hiểu lịch sử hình thành và các giai đoạn phát triển công tác đào tạo của
bộ môn Khảo cổ học.

Nội dung 5. Thảo luận:
1. Đóng góp của các nhà khảo cổ học nước ngoài đối với sự hình thành và phát
triển của khảo cổ học Việt Nam
2. Cuộc đời và sự nghiệp của M.Colani và những cống hiến của bà đối với
khảo cổ học Việt Nam
Nội dung 6. Một trăm năm nghiên cứu thời đại đá Việt Nam
6.1.

Những mốc cơ bản trong quá trình phát hiên và nghiên cứu các văn
hóa thời đại đá ở Việt Nam

6.2.

Những phát hiện chính từ đầu thế kỷ XX đến nay

6.3.

Phương pháp tiếp cận và nghiên cứu chính trong từng thời kỳ nghiên
cứu

6.4.

Vấn đề và ý kiến quanh So kỳ Đá cũ ở Việt Nam

6.5.

Vấn đề và ý kiến quanh “Cách mạng đá mới” ở Việt Nam

6.6.

Phương hướng và triển vọng nghiên cứu thời đại đá Việt Nam giai
đoạn hiện nay

6.7.

Tác giả và tác phẩm chính

Nội dung 7. Một trăm năm nghiên cứu thời đại kim khí Việt Nam
7.1.

Những phát hiện về văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh từ đầu thế kỷ
XX của các học giả Pháp và triển vọng nghiên cứu thời đại kim khí
Việt Nam

7.2.

Quá trình phát hiện và xác lập ba trung tâm văn hóa thời đại kim khí
Việt Nam: công hiến của các nhà nghiên cứu Việt Nam trong việc
xác định cơ tầng văn hóa lâu đời và bản địa của các cộng đồng dân
tộc Việt Nam

7.3.

Áp dung phương pháp khoa học tự nhiên và khoa học kỹ thuật và PP
liên ngành trong xác lập phả hệ văn hóa Đồng thau – Sắt sớm ở ba

11


miền Bắc-Trung – Nam

7.4.

Một số kết quả của nghiên cứu hợp tác quốc tế về thời đại kim khí
Việt Nam và nghiên cứu so sánh văn hóa

7.5.

Ý kiến và tranh luận quanh một số mốc chuyển tiếp văn hóa

7.6.

Xu hướng và chủ điểm nghiên cứu chính giai đoạn hiện nay

Nội dung 8. Những thành tựu và phƣơng hƣớng cơ bản trong nghiên cứu
văn hóa Đông Sơn
8.1.

Những mốc cơ bản trong nghiên cứu và nhận thức về văn hóa Đông
Sơn

8.2.

Một số vấn đề quanh nội dung và phạm vi “Văn hóa Đông Sơn”

8.3.

Vị thế và vai trò của văn hóa Đông Sơn ở Việt Nam và Đông Nam Á

Nội dung 9. Những thành tựu và phƣơng hƣớng cơ bản trong nghiên cứu
văn hóa Đông Sơn (tiếp)

9.1.

Vai trò của Bộ môn Khảo cổ học trong nghiên cứu văn hóa Tiền
Đông Sơn và Đông Sơn

9.2.

Văn hóa Đông Sơn với nhận thức về thời kỳ dựng nước của vua
Hùng

Nội dung 10. Khảo cổ học 10 thế kỷ đầu Công nguyên - Thành tựu và vấn
đề
10.1.

Những chủ đề chính trong nghiên cứu khảo cổ 10 thế kỷ đầu Công
nguyên

10.2.

Mức độ nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu khảo cổ 10 thế kỷ
đầu Công nguyên theo vùng địa lý và theo chủ đề

10.3.

Một số thành tựu nghiên cứu chính trong nghiên cứu khảo cổ học
Champa, Óc Eo

10.4.

Khả năng ứng dụng khoa học kỹ thuật và pp tiếp cận liên ngành

trong nghiên cứu

10.5.

Mức độ hủy hoại của di tích giai đoạn này

10.6.

Phương hướng và xu thế nghiên cứu hiện nay. Mức độ liên kết giữa

12


các cơ quan chức năng và các nhà nghiên cứu trong giải quuyết vấn
đề
Nội dung 11. Tự học
1. Sinh viên tự nghiên cứu: Luật Di sản văn hóa: Lý thuyết và Thực tiễn
Nội dung 12. Những nét chính trong nghiên cứu khảo cổ học thiên niên kỷ
II sau Công nguyên
12.1.

Những thành tựu cơ bản trong nghiên cứu: Kiến trúc-điêu khắc cổ;
Gốm sứ; kinh đô cổ

12.2.

Liên kết TW-Địa phương và Hợp tác quốc tế trong việc khai quật và
bảo tồn các di tích kiến trúc cổ: Kết quả và bài học kinh nghiệm

12.3.

Ứng dụng kỹ thuật hiện đại trong quy hoạch và quản lý di tích

12.4.

Xã hội hóa vấn đề trùng tu di tích: Thực trạng và vấn đề quản lý
chuyên môn qua một số trường hợp ở Hà Tây, Hà Nội

12.5.

Nghịch lý giữa xây dựng mới và bảo tồn qua các trường hợp Hoàng
Thành, Đàn Xã Tắc (Hà Nội)

12.6.

Tiếng nói của các nhà chuyên môn đối với việc bảo tồn di tích và
cách thức bảo tồn. đến mức độ nào? Lý thuyết và thực tiễn

Nội dung 13. Cuộc đời và sự nghiệp của một số nhà khảo cổ học Việt Nam
13.1.

GS. Trần Quốc Vượng

13.1.1. GS. Trần Quốc Vượng và phương pháp điền dã của ông
13.1.2. Giới thiệu một số tác phẩm nghiên cứu chính
13.2.

GS. Hà Văn Tấn

13.2.1 GS. Hà Văn Tấn với những cống hiến trong nghiên cứu lý thuyết

13.2.2. Giới thiệu một số công trình nghiên cứu chính
Nội dung 14. Tƣơng lai phát triển của khảo cổ học Việt Nam: Cơ hội và
thách thức
14.1.

Tình hình Khảo cổ học Việt Nam nhìn từ quan điểm của một số học
giả nước ngoài

14.2.

Hành trang của khảo cổ học Việt Nam bước vào TK XXI.
13


14.3.

Thực trạng đội ngũ nghiên cứu khảo cổ ở Việt Nam hiện nay

14.4.

Thực trạng nghiên cứu khảo cổ học Việt Nam hiện nay

14.5.

Thực trạng trình độ quản lý di tích hiện nay

14.6.

Thực trạng thái độ của nhà quản lý , của người dân đối với công tác
khảo cổ hiện nay

14.7.

Tác động của nền kinh tế thị trường và sự thiếu hiểu biết về văn hóa
của một số nhà quản lý đối với nghiên cứu và bảo tồn các di tích, di
vật khảo cổ
Luật Di sản: Độ chênh giữa Lý luận và Thực tiễn.

14.8.

Nội dung 15. Thảo luận
1. Vấn đề khảo cổ học dự án: Triển vọng và thách thức
2. Tương lai của các nhà khảo cổ học trẻ và khảo cổ học nữ ở Việt Nam
6. HỌC LIỆU
6.1. Học liệu bắt buộc:
1.

Viện Khảo cổ học: Một thế kỷ khảo cổ học Việt Nam, tập I, II, Nxb Khoa
học Xã hội, Hà Nội, 2004, 2005, tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân
học.

2.

Hà Văn Tấn (chủ biên): Khảo cổ học Việt Nam, tập I, II, III, Nxb Khoa
học Xã hội, Hà Nội, 1998, 1999, 2002, tư liệu Khoa Lịch sử và tư liệu
Bảo tàng Nhân học.

3.

Phạm Minh Huyền: Văn hóa Đông Sơn - Tính thống nhất và đa dạng.

Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1996, tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng
Nhân học.

4.

Bộ môn Khảo cổ học: Cơ sở Khảo cổ học, bản thảo chuẩn bị in, tư liệu
Bảo tàng Nhân học.

5.

Luật Di sản Văn hóa Việt Nam, tư liệu Bảo tàng Nhân học.

6.

Khoa Lịch sử: Nửa thế kỷ Xây dựng và Phát triển (1956-2006), Nxb Thế
giới, Hà Nội, 2006.

14


6.2. Học liệu tham khảo:
Phần lịch sử nghiên cứu của các sách chuyên khảo về văn hóa khảo cổ

7.

từ năm 1985 đến nay.
Meltzer. D, Fowler. D, Sabloff. J (chủ biên): Khảo cổ học Mỹ: Quá khứ

8.

và Tương lai, bản dịch của Lâm Thị Mỹ Dung và Chu Hương Ly, Hà
Nội, 2006, tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
Colin Renfrew và Paul Bahn: Khảo cổ học Lý thuyết, Phương pháp và

9.

Thực hành, bản dịch của Đặng Văn Thắng, Lê Long Hồ và Trần Hạnh
Minh Phương, Nxb Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2007.
10.

Reinecke Andreas và Lê Duy Sơn: Hành trình vào khảo cổ học Việt
Nam, LINDEN SOFT, Koln, 1998, tư liệu Bảo tàng Nhân học và Khoa
Lịch sử.

7. HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC
7.1. Lịch trình chung:
Hình thức tổ chức dạy học
Lên lớp

Nội dung

Lý

Thực

Bài Thảo hành, thí

thuyết tập

luận

nghiệm

Tự học

Tổng

xác định

Tuần 1 (Nội dung 1)

2

2

Tuần 2 (Nội dung 2)

2

2

Tuần 3 (Nội dung 3)

2

2

Tuần 4 (Nội dung 4)

2

Tuần 5 (Nội dung 5)

2

2
2

Tuần 6 (Nội dung 6)

2

2

Tuần 7 (Nội dung 7)

2

2

Tuần 8 (Nội dung 8)

2

2

Tuần 9 (Nội dung 9)

2

2

Tuần 10 (Nội dung 10)

2

2

15


Tuần 11 (Nội dung 11)

2

2

Tuần 12 (Nội dung 12)

2

2

Tuần 13 (Nội dung 13)

2

2

Tuần 14 (Nội dung 14)

2

2

Tuần 15 (Nội dung 15)
Tổng

2
22

2
4

4

30

7.2. Lịch trình tổ chức dạy cụ thể:
Tuần 1 (Nội dung 1): Sự hình thành và phát triển của khoa học khảo cổ
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị

Lý thuyết

1. Những biểu hiện đầu

Đọc trước

(2 giờ tín chỉ)

tiên của nhân loại quan 1. Học liệu số 4,
tâm đến quá khứ của chương 5.
mình.

2. Học liệu số 8, 5-

2. Cơ sỏ lý luận của việc 17.
hình thành khoa học khảo 3. Học liệu số 9, tr.
cổ.

25-36.

3. Những quan điểm khác
nhau về bản chất của
khoa học khảo cổ.
4. Quan hệ giữa sưu tập
cổ vật, lịch sử nghệ thuật
và khảo cổ học.
5. Quan hệ giữa kinh tế

và

khảo cổ : Bản chất

của vấn đề.

16


Tuần 2 (Nội dung 2): Những giai đoạn phát triển chính của ngành khoa học
khảo cổ
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị

Lý thuyết

1. Giai đoạn khởi đầu: sư

Đọc trước

(2 giờ tín chỉ)

u tầm ngẫu nhiên và niềm

1. Học liệu số 4,

đam mê đối với cổ vật

chương 5.

2. Một số cuộc khai quật 2. Học liệu số 8, tr.
lớn ở Châu Âu và sự thay 218-250.
đổi trong nhận thức đối 3. Học liệu số 9, tr.
với sự hình thành khoa
37-54.
học khảo cổ
3. Lý thuyết ba thời đại,
Phương pháp địa tầng, tính
cổ xưa của nhân loại, học
thuyết tiến hóa và sự phát
triển của ngành khoa học
khảo cổ
4. Một số đặc điểm của
khảo cổ học hiện đại
5. Khảo cổ học Cựu thế
giới và Tân thế giới

Tuần 3 (Nội dung 3): Sự hình thành ngành khoa học khảo cổ ở Việt Nam
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh
viên chuẩn bị
Đọc trước

Lý thuyết

1. Những quan tâm đầu

(2 giờ tín chỉ)

tiên tới cổ vật trong lịch sử 1. Học liệu số 4,
Việt nam

chương 5.

2. Điều kiện lịch sử và 2. Học liệu số 1,
nguyên nhân CT-KT-XH tập 1, tr. 9-18, 53117


của những nghiên cứu 533.
khảo cổ học ở Việt Nam.

3. Học liệu số 5,

3. Một số dấu mốc cơ bản chương I, II.
trong quá trình hình thành 4. Học liệu số 10,
và phát triển ngành khoa tr. 40-57.
học khảo cổ ở Việt Nam..
4. Xu hướng tiếp cận,
nghiên cứu và diễn giải
vấn đề trong các thời kỳ
phát triển khác nhau của
khảo cổ học Việt Nam.
5. Tổ chức, cơ quan
nghiên cứu và đào tạo
khảo cổ học ở Việt Nam
6. Một số điều luật và quy
chế về nghiên cứu khảo cổ
học ở Việt Nam

Tuần 4 (Nội dung 4): Tự học
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên

chuẩn bị

Tự học

1. Tìm hiểu lịch sử hình 1. Học liệu số 6,

(2 giờ tín chỉ)

thành và các giai đoạn bài “Bộ môn Khảo
phát triển trong công tác cổ học Hình thành
đào tạo của Bộ môn và Phát triển trong
Khảo cổ học

Khoa Lịch sử nửa
thế kỷ xây dựng và
phát triển (19562006)”.

Tuần 5 (Nội dung 5): Thảo luận
18


Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị

Thảo luận

1. Đóng góp của các nhà

Đọc trước

(2 giờ tín chỉ)

khảo cổ học nước ngoài 1. Học liệu số 4,
đối với sự hình thành và chương 5.
phát triển của khảo cổ 2. Học liệu số 1,
học Việt Nam

tập 2, tr. 612-617.

2. Cuộc đời và sự nghiệp 3. Học liệu số 1,
của M.Colani và những tập 1, tr. 257-261.
cống hiến của bà đối với
khảo cổ học Việt Nam
Tuần 6 (Nội dung 6): Một trăm năm nghiên cứu thời đại đá Việt Nam
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Đọc trước

Tự học

1. Những phát hiện chính

(2 giờ tín chỉ)

và việc xác lập các văn 1. Học liệu số 4,
hóa khảo cổ thời đại đá chương 5.
Việt Nam
2. Học liệu số 1,
2. Xu hướng tiếp cận và tập 1, tr. 26-61.
phương pháp nghiên cứu
thời đại đá Việt Nam qua

3. Học liệu số 2,

tập 1, chương I.

các thời kỳ .
3. Ý kiến và tranh luận
quanh sơ kỳ đá cũ Việt
Nam.

4. Vấn đề niên đại của văn
hóa Hòa Bình và “Cách
mạng Đá mới ở Việt Nam”
5. Phương hướng và triển
vọng nghiên cứu thời đại
19


đá Việt Nam giai đoạn
hiện nay

Tuần 7 (Nội dung 7): Một trăm năm nghiên cứu thời đại kim khí Việt Nam
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Đọc trước

Lý thuyết

1. Phát hiện và định danh

(2 giờ tín chỉ)

văn hóa Đông Sơn và văn 1. Học liệu số 4,
hóa Sa Huỳnh: Những chương 5.
cống hiến và hạn chế trong 2. Học liệu số 2,
nghiên cứu của học giả tập 2, phần lịch sử
nước ngoài.
nghiên cứu vấn đề.
2. Những phát hiện về văn
3. Học liệu số 1,
hóa Tiền Đông Sơn, Tiền
tập 1, tr. 45-52;
Sa Huỳnh của Khảo cổ
226-238; 381-392;
học Việt Nam và việc xác
727-741.
lập ba trung tâm văn hóa
thời đại kim khí Việt Nam
3. Hiệu quả của ứng dụng
phương pháp nghiên cứu
liên ngành và khoa học kỹ
thuật trong nghiên cứu
4. Thời đại kim khí Việt
Nam trong bối cảnh Đông
Nam Á qua một số nghiên
cứu so sánh.
5. Về nguồn gốc và biến
chuyển văn hóa và xu
hướng nghiên cứu hiện
nay.

20


Tuần 8-9 (Nội dung 8): Những thành tựu và phƣơng hƣớng cơ bản trong
nghiên cứu văn hóa Đông Sơn
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính
1. Những mốc chính trong

Lý thuyết

Yêu cầu sinh
viên chuẩn bị
Đọc trước

nghiên cứu và nhận thức 1. Học liệu số 2,
về văn hóa Đông Sơn

tập 2, phần lịch sử

2. Nội dung và phạm vi nghiên cứu văn hóa
của “văn hóa Đông Sơn”

Đông Sơn.
3. Vị thế và vai trò của văn 2. Học liệu số 3,
hóa Đông Sơn ở Việt Nam
chương 1.
và Đông Nam Á.
3. Học liệu số 1,
4. Về nguồn gốc và niên
tập 1, tr. 470-484;
đại của trống Đông Sơn: Ý
603-627.
kiến và tranh luận
5. Văn hóa Đông Sơn với
nhận thức về thời kỳ dựng
nước của vua Hùng.
6. Bộ môn Khảo cổ học
với quá trình phát hiện và
nghiên cứu văn hóa Đông
Sơn.

Tuần 10 (Nội dung 10): Khảo cổ học 10 thế kỷ đầu Công nguyên – Thành
tựu và vấn đề
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Tự học

Nội dung chính
1. Những chủ đề chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Đọc trước

trong nghiên cứu khảo cổ 1. Học liệu số 1,
10

thế

nguyên.

kỷ

đầu

Công tập 2, tr. 9-20; 572587, 749-762.
21


2. Một số thành tựu nghiên 2. Học liệu số 2,
cứu khảo cổ học thời Bắc tập 3, các phần lịch
thuộc

sử nghiên cứu vấn

3. Nghiên cứu khảo cổ học đề KCH Bắc thuộc,

Champa và Óc Eo
KCH Champa và Óc
4. Khả năng ứng dụng Eo.
khoa học kỹ thuật và
phương pháp tiếp cận liên
ngành trong nghiên cứu
5. Tình trạng của di tích
6. Xu thế nghiên cứu hiện
nay

Tuần 11 (Nội dung 11): Tự học
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính

Yêu cầu sinh
viên chuẩn bị

1. Luật Di sản văn hóa: Lý 1. Học liệu số 5.

Lý thuyết

thuyết và thực tiễn

2. Các bài viết trên
Internet về Hoàng
Thành,

Đàn

Xã

Tắc...

Tuần 12 (Nội dung 12): Những nét chính trong nghiên cứu khảo cổ học
thiên niên kỷ II sau Công nguyên
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Lý thuyết

Nội dung chính
1. Những thành tựu có bản

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Đọc trước

trong nghiên cứu kiến trúc- 1. Học liệu số 2,

điêu khắc cổ, gốm sứ, kinh tập 3, phần lịch sử
đô cổ
nghiên cứu vấn đề
2. Hợp tác trong nghiên khảo cổ học Lý22


cứu và bảo tồn di tích: Trần-Lê-Nguyễn.
Trường hợp Lam Kinh, 2. Học liệu số 1, tr.
Huế, Mỹ Sơn

84-131.

3. Ứng dụng kỹ thuật hiện
đại trong quy hoạch và
quản lý di tích.
4. Khai quật và trung tu di
tích: Thực trạng của vấn
đề. Hậu quả của chính sách
xã hội hóa trùng tu di tích
qua việc trùng tu dình chùa
ở Hà Nội, Hà Tây...
5. Nghịch lý giữa bảo tồn
cái cũ và xây dựng cái mới
và hiệu quả của ý kiến
chuyên môn đối với những
nhà quản lý.

Tuần 13 (Nội dung 13): Cuộc đời và sự nghiệp của một số nhà khảo cổ học
Việt Nam
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Lý thuyết

Nội dung chính

Yêu cầu sinh
viên chuẩn bị
Đọc trước

1. GS. Trần Quốc Vượng
2. GS. Hà Văn Tấn

1. Những sách và
bài viết về các GS.
Trần Quốc Vượng
và GS. Hà Văn
Tấn.
2. Tác phẩm Theo
dấu văn hóa cổ của

23


GS. Hà Văn Tấn

3. Tác phẩm Văn
hóa Việt Nam-Tìm
tòi và suy ngẫm của
GS.

Trần

Quốc

Vượng.

Tuần 14 (Nội dung 14): Tƣơng lai phát triển của khảo cổ học Việt Nam: Cơ
hội và thách thức
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Nội dung chính
1. Thực trạng khảo cổ học

Lý thuyết

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Đọc trước

Việt Nam theo quan điểm của 1. Học liệu số 10,
một số học giả nước ngoài.

tr. 5-12.

2. Hành trang của khảo cổ học 2. Học liệu số 1,
Việt Nam bước vào thế kỷ
các bài viết về tình
XXI.
hình nghiên cứu vấn
3. Thực trạng: Đội ngũ nghiên
đề và tình hình
cứu khảo cổ học Việt Nam;
nghiên cứu KCH.
tình hình nghiên cứu khảo cổ
học Việt Nam hiện nay.

Tuần 15 (Nội dung 15): Thảo luận
Hình thức tổ

Thời gian,

chức dạy học

Địa điểm

Thảo luận

Nội dung chính

Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị

1. Vấn đề khảo cổ học dự 1. Ý tưởng và nội
án: Triển vọng và thách dung cần thảo luận
thức

của người học

2. Tương lai của các nhà
khảo cổ học trẻ và khảo cổ
học nữ ở Việt Nam
24