Phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay

Phát huy giá trị đạo đức truyền thống
dân tộc trong việc xây dựng đạo đức
mới cho thanh niên sinh viên Việt
Nam hiện nay : Luận văn ThS / Đào
Thu Hiền ; Nghd. : PGS.TS. Nguyễn
Thế Kiệt . - H. : Trung tâm đào tạo,
bồi dưỡng giảng viên lý luận chính trị,
2008 . - 99 tr. + CD-ROM
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời đại ngày nay, xu thế toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế
quốc tế diễn ra mạnh mẽ, trên quy mô lớn. Cùng với sự phát triển
như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại và
mạng thông tin toàn cầu, “ngôi nhà” thế giới dường như trở nên
“nhỏ bé” hơn. “Toàn cầu hoá kinh tế tạo ra cơ hội phát triển nhưng
cũng chứa đựng nhiều yếu tố bất bình đẳng, gây khó khăn, thách
thức lớn cho các quốc gia, nhất là các nước đang phát triển”. Sự ảnh
hưởng của quá trình này không chỉ về phương diện kinh tế. Bất luận
tham gia chủ động hay buộc phải cuốn theo một cách bị động vào
quá trình toàn cầu hoá kinh tế thì văn hóa dân tộc đều phải tiếp xúc,
giao thoa với các nền văn hóa khác trên thế giới, đều thôi thúc từng
dân tộc suy nghĩ xem phải ứng xử với xu thế lịch sử này như thế
nào. Mỗi nước, mỗi dân tộc phải biết lựa chọn, giữ gìn và phát huy
những thế mạnh của mình để hoà nhập vào xu thế chung của thời
đại, để phát triển bền vững đất nước.
1


Ở Việt Nam, công cuộc đổi mới, phát triển nền kinh tế thị
trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước đang đặt ra những yêu cầu to lớn về
nhiều mặt, trước hết là chất lượng nguồn nhân lực. Con người cần

có sự phát triển toàn diện cả về thể lực, trí lực và tâm lực, nhất là
đối với thế hệ trẻ.
Thanh niên sinh viên là lực lượng quan trọng, đóng vai trò to
lớn đối với thành công của sự nghiệp đổi mới đất nước. Đây là lớp
người năng động, dễ tiếp thu cái mới nhất trong xã hội, họ cũng là
tầng lớp chịu ảnh hưởng lớn nhất những điều kiện kinh tế - xã hội
mới, của cơ chế thị trường, của việc mở rộng giao lưu quốc tế. Song
thực tế hiện nay, giới trẻ ít quan tâm đến truyền thống dân tộc mà
có xu hướng thích chạy theo lối sống hiện đại kiểu phương Tây.
Trong điều kiện kinh tế thị trường, thực trạng những biểu hiện đạo
đức của lớp trẻ đang đặt ra hàng loạt các vấn đề bức xúc cần phải
giải quyết.
Vì thế, vấn đề đạo đức, lối sống của thanh niên sinh viên Việt
Nam hiện nay không chỉ riêng với ngành giáo dục mà nhiều cấp,
nhiều ngành đều hết sức quan tâm. Do đó, tác giả chọn vấn đề
“Phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc xây
dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay ”
làm đề tài nghiên cứu của luận văn.
2. Tình hình nghiên cứu
Mảng đề tài về vấn đề đạo đức truyền thống đã thu hút được sự
quan tâm của nhiều nhà khoa học. Một số công trình tiêu biểu của
một số tác giả như: Nguyễn Trọng Chuẩn (1995), “Đôi điều suy
nghĩ về giá trị và sự biến đổi của giá trị khi nước ta chuyển sang
nền kinh tế thị trường” Tạp chí Triết học, số 1. Nguyễn Thế Kiệt
(1995), “Quan hệ giữa đạo đức và kinh tế thị trường trong việc
2


định hướng các giá trị đạo đức hiện nay”, Tạp chí Triết học số 6.
Huỳnh Thái Vinh (1998), “Bồi dưỡng đạo đức sinh viên trong nền

kinh tế thị trường”, Tạp chí Thông tin những vấn đề lý luận, số 16.
Luận án tiến sĩ Triết học của Trần Sỹ Phán (1999) “Giáo dục đạo
đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt
Nam trong giai đoạn hiện nay”. Luận án tiến sĩ Triết học của
Nguyễn Văn Lý (2000), “Kế thừa và đổi mới các giá trị truyền
thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt
Nam hiện nay”. Huỳnh Thái Vinh (2001), “Một số vấn đề về lối
sống, đạo đức, chuẩn giá trị xã hội”, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội. Luận án tiến sĩ triết học của Trần Minh Đoàn (2002), “Giáo
dục đạo đức cho thanh niên học sinh theo tư tưởng Hồ Chí Minh ở
nước ta hiện nay”. Luận án tiến sĩ Triết học của Lê Thị Hoài
Thanh (2003), “Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại
trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện
nay”.Nguyễn Thế Kiệt (2006) “ Một số giá trị đạo đức Việt Nam
từ truyền thống đến Hồ Chí Minh”, Tạp chí Lý luận chính trị, số 7.
Như vậy, vấn đề về đạo đức truyền thống đã được nhiều người,
nhất là các nhà khoa học quan tâm . Tuy nhiên, đây là vấn đề lớn, các
giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong điều kiện kinh tế thị trường
đang biến đổi và diễn biến phức tạp. Sự tác động của nó đối với việc
xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên là vấn đề mới mẻ,
cần phải tiếp tục đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu sâu sắc hơn, góp phần
xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay.
Đề tài: “Phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong việc
xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay
”chính là góp phần vào việc thực hiện nhiệm vụ này.
3. Mục đích, nhiệm vụ
* Mục đích
3

Trên cơ sở tìm hiểu thực trạng phát huy giá trị đạo đức truyền
thống trong việc xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên trong
một số trường cao đẳng, đại học ở Hà Nội hiện nay, từ đó đưa ra
phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy giá trị đạo
đức truyền thống dân tộc trong việc giáo dục đạo đức mới cho đội ngũ
này ở Việt Nam hiện nay.
* Nhiệm vụ
- Phân tích tầm quan trọng và yêu cầu đạo đức mới của người
thanh niên sinh viên hiện nay.
- Làm rõ vai trò của giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây
dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay.
- Đánh giá thực trạng của việc phát huy giá trị đạo đức truyền
thống dân tộc trong xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên
trong một số trường đại học ở Hà Nội hiện nay
- Đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm phát
huy những giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng đạo đức
mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay.
4. Đối tượng, phạm vi
Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề phát huy những giá trị đạo
đức truyền thống dân tộc trong xây dựng đạo đức mới cho thanh niên
sinh viên Việt Nam hiện nay qua thực tiễn một số trường cao đẳng, đại
học ở Hà Nội, tính trong khoảng thời gian từ năm 1986 đến nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận của luận văn là các quan điểm của chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt Nam về vấn đề
đạo đức, phát huy giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, vấn đề xây
dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên.
4

* Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp để thực hiện luận văn là tổng hợp các nguyên tắc
phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa
duy vật lịch sử, trong đó chủ yếu sử dụng phương pháp lịch sử và
lôgic, phân tích và tổng hợp... Ngoài ra, luận văn còn sử dụng
phương pháp điều tra xã hội học.
6. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn
- Góp phần luận chứng về mặt lý luận vấn đề phát huy các giá
trị đạo đức truyền thống trong việc xây dựng đạo đức mới cho thanh
niên sinh viên Việt Nam hiện nay
- Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được dùng làm tài liệu
tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy triết học, đạo đức học ở các
nhà trường cao đẳng và đại học.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục, luận văn có 3 chương với 6 tiết.

Chương 1
GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG DÂN TỘC VÀ VAI
TRÒ CỦA NÓ TRONG VIỆC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC MỚI
CHO THANH NIÊN SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY
1.1.

Tầm quan trọng và yêu cầu đạo đức mới của người
thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay

1.1.1. Tầm quan trọng của đạo đức mới ở người thanh niên sinh
viên Việt Nam hiện nay
1.1.1.1. Khái niệm đạo đức:
5

Đạo đức là một trong những hình thái sớm nhất của ý thức xã
hội, điều chỉnh hành vi của con người, là sản phẩm của qúa trình
phát triển lịch sử của xã hội và góp phần phản ánh sự tồn tại của đời
sống tinh thần. Ngày nay, đạo đức có thể được xem xét từ ba
phương diện:
- Đạo đức với tư cách là một hình thái ý thức xã hội – là toàn bộ
những quan điểm, nguyên tắc, chuẩn mực nhằm điều chỉnh và đánh
giá cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ
với xã hội nhằm đảm bảo quan hệ lợi ích của cá nhân và cộng đồng.
- Đạo đức là một phương thức điều chỉnh hành vi của con
người.
Đạo đức là một hệ thống các giá trị.
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, đạo đức được định
nghĩa như sau:
Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những
nguyên tắc, qui tắc, chuẩn mực xã hội, nhằm điều chỉnh và đánh
giá cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ
với xã hội, chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền
thống và sức mạnh của dư luận xã hội.
1.1.1.2. Khái niệm đạo đức mới:
Đạo đức mới là đạo đức cách mạng của giai cấp công nhân, là
đạo đức cộng sản, phản ánh những lợi ích căn bản của giai cấp này
trong cách mạng vô sản, là thứ vũ khí tinh thần mạnh mẽ của giai
cấp công nhân để xoá bỏ xã hội cũ, xây dựng xã hội mới.
Đạo đức mới là một bước phát triển về chất. Nó chứa đựng và
kế thừa tất cả những nội dung tốt đẹp nhất của các nền đạo đức
trong các thời đại trước. Vì thế, đạo đức mới bao hàm rất nhiều yếu
tố đạo đức chung của cả nhân loại, là nền đạo đức sẽ được xây dựng

6


lên trong tương lai trên toàn thế giới cùng với sự thắng lợi của chủ
nghĩa cộng sản. Những nguyên tắc đạo đức mới:
Thứ nhất, chủ nghĩa tập thể là cơ sở của đạo đức mới.
Chủ nghĩa tập thể là sự thống nhất tự giác giữa các cá nhân vì
những lý tưởng cao quý của con người. Đó là sự thống nhất của tình
đồng chí, tinh thần trách nhiệm, thái độ tôn trọng và chăm sóc lẫn
nhau, nhằm bảo đảm cho các cá nhân phát triển cao nhất, phục vụ
lợi ích xã hội. Ở đây, con người không chỉ nghĩ và hành động vì
mình mà còn vì người khác, có tinh thần trách nhiệm và thái độ tôn
trọng, chăm sóc lẫn nhau.
Thứ hai, lao động tự giác, sáng tạo là cội nguồn của đạo đức
mới. Thái độ lao động tự giác, có kỷ luật, sáng tạo, trách nhiệm,
hiệu quả thể hiện bản chất con người, lao động cho mình, cho xã
hội mà mình làm chủ.
Thứ ba, chủ nghĩa yêu nước kết hợp với chủ nghĩa quốc tế. Yêu
nước là tình yêu đối với đất nước, lòng trung thành và khát vọng
phục vụ những lợi ích của Tổ quốc và nhân dân.
Yêu nước là yêu CNXH, yêu nhân dân lao động.
Yêu nước trên lập trường quốc tế của giai cấp công nhân.
Thứ tư, chủ nghĩa nhân đạo cộng sản.
Chủ nghĩa nhân đạo cộng sản là sự kế thừa và phát triển trên
quan điểm biện chứng những tính hoa lý tưởng nhân đạo trong lịch
sử nhân loại. Nó thủ tiêu tất cả mọi áp bức bóc lột trong xã hội, mọi
người đều được tự do, thực hiện đầy đủ quyền làm người.
1.1.1.3. Tầm quan trọng của đạo đức mới ở người thanh niên
sinh viên:
Sinh viên và đặc điểm của thanh niên sinh viên:

“Sinh viên” là thuật ngữ dùng để chỉ những người đang học tập
ở các trường đại học và cao đẳng. Đây là đội ngũ trí thức trong
7


tương lai, là lực lượng trẻ, có sức khoẻ dồi dào, có trình độ văn hoá,
nhạy cảm với cái mới, năng động, sáng tạo, ham học hỏi, ưa tìm tòi,
khám phá, giàu ước mơ, thích giao tiếp, thích tham gia các hoạt
động xã hội,...Với những đặc điểm tâm sinh lý ấy, thanh niên sinh
viên trở thành nhóm xã hội hết sức đặc biệt, được gia đình, nhà
trường, xã hội hết sức quan tâm.
Nhiều đặc điểm và nhân tố làm cho nhân cách, lối sống thanh
niên sinh viên chưa ổn định, có nhiều dao động: Họ là tầng lớp trẻ
tuổi; Phần lớn thanh niên sinh viên chưa được rèn luyện trong sản
xuất và chiến đấu; Những hiểu biết của họ về quốc gia, dân tộc, về
giai cấp, về truyền thống,....chỉ qua sách vở nên rất hạn chế; Đối với
thanh niên sinh viên xuất phát từ nông thôn, khi tập trung về trường
đại học ở các thành phố, mọi hiện tượng sinh hoạt vật chất và tinh
thần có sự xáo trộn, thay đổi lớn.
Chỉ có trên cơ sở hiểu và đánh giá đúng những đặc điểm của
thanh niên sinh viên với những biểu hiện hết sức phức tạp dưới tác
động của kinh tế thị trường đến đặc điểm của họ, chúng ta mới có
những quan điểm phù hợp trong việc xây dựng đạo đức mới cho
thanh niên sinh viên, từ đó góp phần làm cho sự nghiệp “bồi dưỡng
thế hệ cách mạng cho đời sau” của Đảng thành công tốt đẹp.
Tầm quan trọng của đạo đức mới ở thanh niên sinh viên Việt
Nam hiện nay:
Thứ nhất, xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên giúp
họ có niềm tin vào CNXH, vào lý tưởng cách mạng, vào sự định
hướng đúng đắn của Đảng và Nhà nước, đồng thời có quan điểm và

hành động đúng trong việc hiện thực hoá lý tưởng.
Thứ hai, trong tình hình thế giới hiện nay, các thế lực thù địch
vẫn mang âm mưu thôn tính và phá hoại sự nghiệp cách mạng của

8


chúng ta, mà đối tượng trực tiếp của chúng là lớp trẻ, trong đó có
thanh niên sinh viên - những chủ nhân tương lai của đất nước.
Thứ ba, thực tế có một bộ phận không nhỏ những thanh niên
sinh viên chưa ý thức được vai trò, vị trí của mình trong sự nghiệp
cách mạng của toàn Đảng, toàn dân, có những hiện tượng tiêu cực
đáng lo ngại. Vì vậy, việc xây dựng đạo đức mới, lối sống mới cho
thanh niên sinh viên là hết sức cấp bách.
1.1.2. Yêu cầu của đạo đức mới ở người thanh niên sinh viên
Việt Nam hiện nay
Một là: có tinh thần yêu nước sâu sắc, trung thành tận tuỵ với
nhân dân, với Đảng cộng sản Việt Nam; kiên định mục tiêu độc lập
dân tộc và CNXH, phấn đấu chấp hành tốt chủ trương, chính sách
của Nhà nước, thực hiện có hiệu quả đường lối của Đảng.
Hai là: tinh thần hiếu học, thường xuyên rèn luyện, nâng cao
trình độ văn hoá, chuyên môn, trình độ hiểu biết lý luận chính trị,
quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà
nước.
Ba là: biết sống có lý tưởng, ước mơ, hoài bão lớn lao.
Bốn là: học tập theo tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về những phẩm chất quan trọng của một nhân cách cách
mạng: “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, kiên quyết đấu
tranh chống tham nhũng lãng phí, có ý thức tổ chức kỷ luật tốt,
trung thực, gắn bó mật thiết với nhân dân và được nhân dân tín

nhiệm.
Năm là: phải có lòng nhân ái, thương người, tinh thần đoàn kết
tập thể, ý thức cộng đồng dân tộc cao, lạc quan, yêu đời; biết xây
dựng tình bạn, tình yêu lành mạnh, chân chính.
Sáu là: đức tính chăm chỉ, cần cù, tinh thần tự lực vượt khó
trước mọi thử thách trong cuộc sống.
9


Bảy là: năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, sẵn sàng là
lực lượng tiên phong trong mọi lĩnh vực hoạt động, xứng đáng là
cánh tay phải đắc lực của Đảng cộng sản Việt Nam.
1.2. Vai trò của giá trị đạo đức truyền thống dân tộc trong
việc xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam
1.2.1. Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc Việt Nam và giá trị
đạo đức truyền thống của thanh niên sinh viên Việt Nam
1.2.1.1.

Giá trị và giá trị đạo đức

Giá trị là những thành tựu của con người trong sự phát triển
của lịch sử - xã hội, phục vụ cho lợi ích và hạnh phúc của con
người; mang ý nghĩa tích cực, gắn với cái đúng, cái tốt, cái đẹp;
không phải một cái gì nhất thành bất biến; đóng vai trò điều chỉnh
hành vi của con người trong cuộc sống.
Giá trị đạo đức là một bộ phận trong hệ giá trị tinh thần của
đời sống xã hội và được con người lựa chọn, nhằm điều chỉnh và
đánh giá hành vi ứng xử giữa con người với con người, chúng được
thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của
dư luận xã hội. Giá trị đạo đức biến đổi theo sự biến đổi của đời

sống xã hội.
1.2.1.2. Truyền thống và giá trị đạo đức truyền thống
Truyền thống là tập hợp những tư tưởng và tình cảm, thói quen
trong tư duy, lối sống và ứng xử của một cộng đồng người nhất
định được hình thành trong lịch sử và đã trở nên ổn định, được lưu
truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Bởi vậy, truyền thống bao
giờ cũng mang ba đặc trưng cơ bản: Tính cộng đồng, tính ổn định
và tính lưu truyền.
Giá trị truyền thống là mặt tích cực của truyền thống, bao gồm
những yếu tố ưu việt, tiến bộ, có tác dụng thúc đẩy sự phát triển của
xã hội, góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc.
10


1.2.1.3. Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc Việt Nam
Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc Việt Nam là những phẩm
chất tốt đẹp đã được định hình trong đời sống của con người và xã
hội Việt Nam:
- Chủ nghĩa yêu nước là hằng số trong mỗi người dân Việt
Nam.
- Tinh thần nhân ái, nhân văn cao cả, đức khoan dung, cởi mở,
dễ hoà hợp.
- Tinh thần cộng đồng, đoàn kết, tương trợ lẫn nhau
- Đức tính chăm chỉ, cần cù, chịu thương chịu khó, yêu lao
động, ham học hỏi trong cuộc sống. Đồng thời cũng sống hết sức
giản dị, tiết kiệm.
- Con người Việt Nam thông minh và hết sức sáng tạo trong lao
động, trong chiến đấu, trong học tập. Đặc biệt là tinh thần hiếu học
rõ nét đã tạo nên nước Việt Nam có truyền thống văn hiến lâu đời.
- Năng lực tư duy uyển chuyển, linh hoạt cũng đã trở thành

phong cách ứng xử có văn hoá và hiệu quả của người Việt.
1.2.1.4. Những nét tiêu biểu của giá trị đạo đức truyền thống
dân tộc ở đạo đức truyền thống của thanh niên sinh viên Việt Nam
Lịch sử phong trào thanh niên sinh viên Việt Nam, đặc biệt
trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đã thể hiện
được những truyền thống đạo đức tốt đẹp ở họ. Biết bao tấm gương
học tập, nghiên cứu, sáng tạo và chiến đấu, hy sinh ngời sáng vì lý
tưởng độc lập dân tộc và CNXH đã được lưu danh.
Thanh niên sinh viên Việt Nam có tinh thần yêu nước mãnh
liệt, sâu sắc. Họ đã đóng góp rất lớn vào sự nghiệp cứu nước, đánh
đuổi thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.
11


Thanh niên sinh viên Việt Nam luôn phát huy truyền thống hiếu
học của dân tộc, hăng hái rèn luyện, học tập, tinh thần vượt khó
chịu đựng mọi gian khổ, luôn vươn tới những đỉnh cao của khoa
học kỹ thuật, công nghệ, văn hoá, nghệ thuật tiên tiến, vươn lên xây
dựng đất nước.
Qua lịch sử phong trào thanh niên sinh viên Việt Nam, chúng ta
còn thấy một tinh thần đoàn kết, yêu thương giúp đỡ nhau trong học
tập, sẵn sàng sẻ chia khó khăn với đồng bào.
Thanh niên Việt Nam giương cao khẩu hiệu: “Đâu Đảng cần
thì thanh niên có, việc gì khó thì thanh niên làm”.
1.2.2. Tầm quan trọng của giá trị đạo đức truyền thống trong
việc xây dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên Việt Nam
hiện nay
- Các giá trị đạo đức truyền thống giữ vị trí nền tảng, làm cơ sở
cho việc xây dựng đạo đức mới nói chung và xây dựng đạo đức mới
cho thanh niên sinh viên nói riêng, tạo điều kiện cho nền đạo đức

mới được khẳng định và phát triển vững chắc.
- Những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc là động lực và là
ngọn nguồn phát triển của dân tộc, tạo nên sức mạnh tinh thần và bản
lĩnh dân tộc, kích thích thế hệ thanh niên sinh viên vươn lên tự tin
trong điều kiện mới hết sức phức tạp như hiện nay.
- Thanh niên sinh viên khi được giáo dục giá trị đạo đức truyền
thống dân tộc sẽ có thể chuyển các quan niệm đạo đức từ tự phát
sang tự giác.

12


Chương 2
PHÁT HUY GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG
DÂN TỘC TRONG VIỆC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC MỚI
CHO THANH NIÊN SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN
(QUA MỘT SỐ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI)
2.1. Thực trạng của việc phát huy giá trị đạo đức truyền
thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới cho thanh niên
sinh viên Hà Nội hiện nay
2.1.1. Thực trạng giáo dục ý thức đạo đức (đặc biệt là ý thức
đạo đức truyền thống dân tộc) trong các trường cao đẳng, đại học
hiện nay
Công tác giáo dục đạo đức truyền thống cho thanh niên sinh
viên luôn được Đảng, Nhà nước, Bộ giáo dục - đào tạo và các nhà
trường quan tâm , vì vậy đã có những kết quả tích cực ban đầu.
Hiện nay, công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền thống trong
việc xây dựng đạo đức mới cho sinh viên có nhiều thuận lợi. Đời
sống kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước nói chung và Thủ đô Hà
Nội nói riêng đang ngày càng ổn định và phát triển mạnh mẽ, củng

cố vững chắc niềm tin của các tầng lớp nhân dân, trong đó có thanh
niên sinh viên Hà Nội, vào sự lãnh đạo của Đảng cộng sản trong sự
nghiệp đổi mới.
Các trường đại học và cao đẳng ở thành phố Hà Nội đã triển
khai công tác giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ một cách tích
cực: đưa ra những mô hình và phương pháp mới giáo dục giá trị đạo
đức truyền thống dân tộc mang lại hiệu quả cao. Công tác giáo dục
có sự phối kết hợp giữa các loại hình: giáo dục tri thức, giáo dục
pháp luật, giáo dục thẩm mỹ. Định hướng giá trị của sinh viên cũng
13


có những biến đổi đáng kể. Thanh niên sinh viên với những đặc
điểm tốt đẹp của lớp người có trình độ học vấn cao, nhạy cảm với
cái mới, cái đẹp đã tiếp thu rất nhanh những kiến thức nhờ tiếp xúc
với văn hoá nhân loại và phát triển nhu cầu văn hoá đa dạng, từng
bước hình thành một lối sống đạo đức mới qua các chuẩn và thanh
giá trị văn hoá. Do đó, việc giáo dục các giá trị đạo đức truyền
thống đạt hiệu quả cao hơn.
Tuy nhiên, ở một góc nhìn khác, công tác giáo dục đạo đức cho
thanh niên sinh viên ở các trường cao đẳng và đại học vẫn còn
những hạn chế và thiếu sót nhất định:
- Đảng và Nhà nước đã có những quan điểm đúng đắn về
công tác giáo dục song còn dừng lại ở mức chung chung, chưa có
những định hướng cụ thể với việc giáo dục nhân cách cho thế hệ
trẻ.
- Một số trường cao đẳng, đại học thì cắt, giảm thời lượng của
môn Đạo đức học hoặc chưa có sự đổi mới về nội dung, phương
pháp cho phù hợp với cuộc sống hiện tại, chưa phản ánh được yêu
cầu cấp bách của việc xây dựng con người mới trong thời kỳ công

nghiệp hoá, hiện đại hoá. Đặc biệt, nội dung giáo dục truyền thống
dân tộc, giáo dục lịch sử văn hoá, nêu gương sáng của thanh niên
còn bị xem nhẹ trong chương trình đào tạo.
- Những năm gần đây, một số trường cao đẳng, đại học có
những sai phạm làm ảnh hưởng xấu đến kết quả của công tác giáo
dục nói chung và giáo dục đạo đức nói riêng.
- Những tác động tiêu cực của nền kinh tế thị trường cũng ảnh
hưởng đến công tác giáo dục nói chung và việc giáo dục những giá
trị đạo đức truyền thống nói riêng cho thanh niên sinh viên.
2.1.2. Thực trạng giáo dục giá trị đạo đức truyền thống thông
qua các phong trào chính trị - xã hội -thực tiễn
14


Công tác giáo dục đạo đức không những cần tác động về mặt trí
tuệ mà còn cần tác động cả về mặt tình cảm, rèn luyện nghị lực,
hành vi đạo đức. Do đó, giáo dục ý thức đạo đức trong nhà trường
cần có sự kết hợp đồng bộ với nhiều hoạt động khác.
Những năm gần đây, Đảng uỷ các trường đại học đã có sự quan
tâm, trực tiếp chỉ đạo các tổ chức Đoàn thanh niên, Hội sinh viên
phát động nhiều phong trào cho sinh viên tham gia như: “Tuổi trẻ
giữ nước”, “Thanh niên lập nghiệp”, chiến dịch “Mùa hè xanh”,
“Tiếp sức mùa thi”,...
Bên cạnh nhiều phong trào hành động để sinh viên thâm nhập
thực tế còn có nhiều cuộc thi được tổ chức cho thanh niên sinh viên
có điều kiện tìm hiểu sâu về truyền thống dân tộc như: tìm hiểu 55
năm Truyền thống học sinh, sinh viên và Hội sinh viên Việt Nam,
tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh “Sáng mãi tên Người”, “Đảng
quang vinh, Bác Hồ vĩ đại, đất nước phồn vinh tiến vào thế kỷ 21”,
“Âm vang Điện Biên”,...

Ngoài ra, các trường cũng luôn tạo điều kiện khuyến khích sinh
viên phấn đấu vươn lên trong học tập, sáng tạo và nghiên cứu khoa
học, nhằm phát huy tính ham học hỏi bằng việc tổ chức các hội thảo
khoa học, các kỳ thi Ôlimpic môn học.
Thanh niên sinh viên Thủ đô vừa học tập vừa nhiệt tình với các
phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao do nhà trường tổ
chức. Nhiều sinh viên xuất sắc đã được giới thiệu học các lớp đối
tượng cảm tình Đảng và được kết nạp vào Đảng.
Tuy nhiên, công tác giáo dục đạo đức giá trị đạo đức truyền
thống cho thanh niên sinh viên ở các trường cao đẳng, đại học hiện
nay gặp phải không ít những khó khăn do những tác động tiêu cực
của cơ chế thị trường.

15


Lối sống thực dụng, cực đoan, tôn thờ đồng tiền, huỷ hoại đạo
đức truyền thống xâm nhập thế giới học đường. Một số giáo viên và
cán bộ quản lý giáo dục bị xói mòn lương tâm nghề nghiệp. Giới
sinh viên cũng xuất hiện nhiều tiêu cực trong học tập và các tệ nạn
xã hội: nạn cờ bạc, rượu chè, cướp giật trộm cắp tài sản, đua xe trái
phép, ma tuý, mại dâm, bói toán, mê tín dị đoan,...
Một số sinh viên hiện nay sống không có lý tưởng, ước mơ,
khát vọng vươn lên, thờ ơ với đời sống chính trị, ngại sinh hoạt
đoàn thể. Họ thích nhập vào những băng đảng đi ngược với lợi ích
số đông mọi người.
2.2. Nguyên nhân của thực trạng trên
2.2.1. Nguyên nhân của những thành tựu đã đạt được
Đảng ta đã nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của giáo dục đối
với sự phát triển đất nước. Nhà nước đã có những cố gắng lớn trong

việc đầu tư cho giáo dục. Đường lối, chính sách đổi mới trong giáo
dục - đào tạo đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta đã đạt được nhiều
thành công.
Ở các trường đại học và cao đẳng, Đảng uỷ và ban giám hiệu
nhà trường coi công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối
sống cho sinh viên là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng
đầu. Thông qua việc học tập các môn lý luận Mác – Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, sinh viên ý thức ngày càng đầy đủ hơn về giá trị đạo
đức truyền thống dân tộc. Các trường cao đẳng và đại học cũng
thường xuyên tổ chức những buổi nói chuyện chuyên đề về văn
hoá, kinh tế, tình hình thời sự trong nước và quốc tế, học tập Nghị
quyết của Đảng,... giúp cho sinh viên có thêm những hiểu biết nhất
định về tình hình chính trị, xã hội trong và ngoài nước và có ý thức
quan tâm hơn đến các vấn đề chính trị, xã hội.

16


Về phía thanh niên sinh viên, qua quá trình được giáo dục toàn
diện trong các nhà trường, hầu hết họ đều nhận thức được một cách
sâu sắc rằng: Truyền thống tốt đẹp là nền tảng vững chắc để phát
triển tương lai.
2.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế
- Thứ nhất, do tác động tiêu cực của kinh tế thị trường.
Thanh niên sinh viên là lớp người rất nhạy cảm trong xu thế hội
nhập. Họ dễ bị kích động bởi nhiều yếu tố lạ, thậm chí trái ngược và
có khả năng làm tổn hại tới những giá trị đạo đức truyền thống của
dân tộc.
- Thứ hai, xu hướng quốc tế hoá, toàn cầu hoá ở mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội đang làm cho các dân tộc, các quốc gia trên thế

giới có nhiều biến đổi mạnh mẽ. Thanh niên sinh viên là lớp người
rất nhạy cảm trong xu thế hội nhập, giao lưu văn hoá với nhiều
nước. Một mặt, họ dễ dàng tiếp thu nhiều giá trị mới của nhân loại,
mặt khác họ cũng dễ bị kích động bởi nhiều yếu tố lạ, thậm chí trái
ngược và có khả năng làm tổn hại tới những giá trị đạo đức truyền
thống của dân tộc.
- Thứ ba, âm mưu “diễn biến hoà bình” của kẻ thù đang có tác
động tiêu cực đến một bộ phận thanh niên sinh viên, hòng làm phai
nhạt lý tưởng cách mạng, xa rời truyền thống.
- Thứ tư, sự thiếu gương mẫu của một bộ phận cán bộ, đảng
viên và người lớn tuổi đã làm giảm niềm tin của thế hệ trẻ.
- Thứ năm, trong khi tập trung vào nhiệm vụ hàng đầu là phát
triển kinh tế, Đảng ta chưa chú ý đúng mức đến vấn đề phát huy giá
trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ
trẻ hiện nay. Nhà nước chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng trong
việc đầu tư giáo dục truyền thống cho thanh niên sinh viên trẻ cả về
kinh phí lẫn con người.
17


- Thứ sáu, một bộ phận thanh niên sinh viên tỏ ra thiếu ý thức
rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức.

18


Chương 3
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU
NHẰM PHÁT HUY GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG
DÂN TỘC TRONG VIỆC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC MỚI CHO

THANH NIÊN SINH VIÊN HIỆN NAY
3.1. Phương hướng
3.1.1. Xây dựng môi trường xã hội lành mạnh tạo điều kiện
phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong giáo dục đạo đức mới
cho thanh niên sinh viên hiện nay
Để nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức truyền thống cho sinh
viên, chúng ta cần phải xây dựng một môi trường kinh tế - xã hội
trong sạch, lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành
những chuẩn mực đạo đức mới trong sinh viên.
Kinh tế thị trường định hướng XHCN là nhân tố bảo đảm ngăn
ngừa, hạn chế và từng bước khắc phục những tác động tiêu cực về
mặt đạo đức của kinh tế thị trường và phát huy những mặt tích cực
của nó; tạo môi trường cho việc xác lập địa vị chủ thể của cá nhân
thông qua việc kích thích tính tích cực trong hoạt động của con
người; là cơ sở để cá nhân thực hiện sự tự do, bình đẳng của mình.
Tuy nhiên, trong đời sống văn hoá xã hội vẫn tồn tại nhiều tàn
dư tư tưởng cũ, lạc hậu mà hình thức biểu hiện tập trung, rõ nét nhất
của chúng là trong và thông qua các phong tục, tập quán lạc hậu.
Do đó, cùng với phát triển kinh tế, chúng ta đồng thời phải tiến
hành cải tạo phong tục, tập quán lạc hậu. Chúng ta cần thực hiện:
- Cải tạo hủ tục mê tín, dị đoan.
- Cải tạo tập quán “phép vua thua lệ làng”.
- Khắc phục tư tưởng “trọng nam khinh nữ”, xem thường lớp
trẻ
19


- Loại bỏ những tư tưởng quan liêu, gia trưởng
3.1.2. Bảo đảm thống nhất giữa kế thừa và đổi mới trong việc
phát huy các giá trị đạo đức truyền thống ở các trường đại học

hiện nay
Vận dụng quan điểm toàn diện, quan điểm phát triển và quan
điểm lịch sử cụ thể của chủ nghĩa Mác-Lênin, khi xem xét đạo đức
truyền thống dân tộc, chúng ta cần thấy được mặt tích cực cần gìn
giữ và phát huy để xây dựng đời sống đạo đức mới, đồng thời cũng
cần sáng suốt đánh giá đúng mặt hạn chế trong truyền thống để tìm
cách loại bỏ dần chúng khỏi đời sống văn hoá xã hội. Việc kế thừa
và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống cần theo các hướng sau:
Thứ nhất, kế thừa, phát huy và “hiện đại hoá” các giá trị đạo
đức truyền thống tốt đẹp, tiêu biểu cho bản lĩnh và sức sống của dân
tộc Việt Nam, tạo nên bản sắc dân tộc Việt Nam. Những giá trị
truyền thống dân tộc được đúc kết và luôn luôn cần đổi mới, bổ
sung cho phù hợp với hoàn cảnh lịch sử mới.
Thứ hai, khắc phục những mặt tiêu cực, lạc hậu của truyền
thống không còn phù hợp với điều kiện ngày nay, thậm chí còn tạo
sức cản cho sự phát triển của xã hội hiện đại.
Thứ ba, các giá trị đạo đức truyền thống cũng cần được làm
giàu thêm, bổ sung có chọn lọc những giá trị của nhân loại thông
qua giao lưu, hội nhập sao cho phù hợp với yêu cầu cách mạng Việt
Nam trong giai đoạn mới.
3.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát huy các giá trị đạo
đức truyền thống dân tộc trong việc xây dựng đạo đức mới cho
thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay
3.2.1. Xây dựng môi trường dạo đức lành mạnh trong gia
đình, nhà trường, xã hội
20


Môi trường giáo dục thống nhất, lành mạnh là môi trường trong
đó có sự kết hợp đồng đều cả ba chủ thể giáo dục: gia đình, nhà

trường, xã hội. Cả ba chủ thể này tạo nên một cơ chế giáo dục thống
nhất, tác động và hỗ trợ cho nhau. Bản chất của sự phối hợp này là
đạt được sự thống nhất về các yêu cầu giáo dục, khiến cho định
hướng đạo đức của giới trẻ được xác lập đúng đắn, đầy đủ và vững
chắc.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả của sự kết hợp giữa gia
đình, nhà trường và xã hội trong công tác giáo dục đạo đức truyền
thống cho thanh niên sinh viên, trước mắt chúng ta cần giải quyết
tốt một số điểm sau đây:
Thứ nhất, trong giáo dục đạo đức cho sinh viên, giữa gia đình,
nhà trường và xã hội phải có sự thống nhất về quan điểm, nội dung,
phương pháp, tránh tình trạng phân tán, biệt lập.
Thứ hai, gia đình, nhà trường và xã hội phải nêu cao tinh thần
trách nhiệm trong việc kết hợp giáo dục đạo đức cho thanh niên
sinh viên. Vai trò của các cấp lãnh đạo của Đảng từ cơ quan Bộ đến
các trường cao đẳng và đại học phải luôn quan tâm, phối hợp chặt
chẽ với chính quyền địa phương để nâng cao hiệu quả trong công
tác này.
Thứ ba, nhà trường mà trước hết là tổ chức Đoàn thanh niên,
Hội sinh viên cần thường xuyên phối hợp với chính quyền địa
phương, các tổ chức chính trị - xã hội, các đơn vị vũ trang nhân dân
tổ chức các hoạt động văn hoá, vui chơi giải trí, thể dục thể thao,...
để sinh viên có cơ hội vừa rèn luyện sức khoẻ vừa mở rộng giao lưu
với xã hội, được thâm nhập thực tế, nâng cao ý thức trách nhiệm
của mình đối với cộng đồng.
3.2.2. Đổi mới công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền thống
cho thanh niên sinh viên Việt Nam hiện nay
21

Để công tác giáo dục mang lại hiệu quả cao, cùng với việc nâng
cao chất lượng đội ngũ giảng viên (vấn đề có ý nghĩa quyết định)
cần phải tổ chức biên soạn tài liệu, giáo trình mới phục vụ tốt hơn
cho giảng dạy. Nội dung giáo dục cần được bổ sung hệ thống giá
trị, chuẩn mực đạo đức mới như: đạo đức sinh thái, đạo đức nghề
nghiệp, tự lập, tự chủ, sáng tạo,...bên cạnh việc đổi mới các giá trị
đạo đức truyền thống.
Hơn nữa, cần tăng cường và đa dạng hoá các hình thức hoạt
động có ý nghĩa chính trị xã hội để thu hút sinh viên tham gia, kích
thích tính tích cực xã hội ở họ.
Phương pháp giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho thanh
niên sinh viên cũng phải được đổi mới sao cho phù hợp với tâm lý,
lứa tuổi họ
3.2.3. Tăng cường vai trò của pháp luật trong việc gìn giữ và
phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc
- Trong xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, khoa học
pháp lý cần nghiên cứu, chọn lọc các giá trị, chuẩn mực đạo đức
phù hợp để từng bước luật hoá nó, nghĩa là phải lựa chọn và biến
những “lệ hay” trở thành “luật nước”.
- Tổ chức tốt việc đưa pháp luật vào cuộc sống bằng nhiều biện
pháp thích hợp như: tăng cường giáo dục pháp luật trong cộng đồng
để nâng cao nhận thức pháp luật cho mọi người; kiện toàn các cơ
quan bảo vệ pháp luật; xây dựng đội ngũ cán bộ Đảng và Nhà nước
có phẩm chất tốt, chuyên môn cao đảm bảo việc thi hành pháp luật
đầy đủ, có hiệu quả.
- Trong các trường cao đẳng, đại học, việc giáo dục đạo đức cần
thống nhất chặt chẽ với giáo dục pháp luật cho sinh viên.

22

3.2.4. Nâng cao tính tự giác học tập, rèn luyện và tiếp thu các
giá trị đạo đức truyền thống dân tộc của thanh niên sinh viên Việt
Nam hiện nay
Cùng với quá trình giáo dục là quá trình tự giáo dục. Quá trình
tự giáo dục là một quá trình “tự thân vận động”, đòi hỏi phải có một
nghị lực, một ý chí và quyết tâm cao để chiến thắng chính bản thân
mình. Nếu không tự giác rèn luyện, tu dưỡng đạo đức thường xuyên
thì rất dễ bị gục ngã trước nhiều cám dỗ của cuộc sống.
Việc phát huy cao độ tính tích cực, chủ động, vai trò tự giáo
dục, tự rèn luyện các giá trị đạo đức truyền thống của sinh viên là
một trong những nội dung hiện đại hoá phương pháp giáo dục: Lấy
người học làm trung tâm. Chúng ta phải tạo mọi điều kiện thuận lợi
nhất giúp cho sinh viên có cơ hội thể hiện mình, tự vươn lên trong
học tập và trong cuộc sống, hoàn thiện nhân cách của sinh viên.

23


KẾT LUẬN
1. Nhận thức sâu sắc và định hướng đúng đắn việc kế thừa, phát
huy những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc là tiền đề cơ bản để
tạo dựng nền đạo đức lành mạnh của xã hội, xây dựng đạo đức mới
cho thanh niên sinh viên, góp phần giữ gìn và nâng cao bản sắc văn
hoá dân tộc; phát huy mặt tích cực và hạn chế đến mức thấp nhất
mặt trái của nền kinh tế thị trường.
2. Trong thời đại mới, để có được nguồn nhân lực có trình độ
cao, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá,
bên cạnh việc thường xuyên tạo mọi điều kiện tốt nhất để nâng cao
trình độ khoa học - kỹ thuật tiên tiến, hiện đại, chúng ta cần phải

quan tâm đúng mức đến công tác giáo dục nói chung và công tác
giáo dục đạo đức, tư tưởng, lối sống lành mạnh cho thanh niên sinh
viên nói riêng. Nước Việt Nam có phát triển bền vững được hay
không là phụ thuộc rất lớn vào thế hệ trẻ, đặc biệt là tầng lớp thanh
niên sinh viên. Vì vậy, một yêu cầu cấp thiết là phải biết kế thừa,
phát huy những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc trong việc
xây dựng đạo đức mới sinh viên hiện nay, tạo ra cho đất nước
những con người vừa có năng lực vừa có phẩm chất đạo đức tốt:
yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, hăng say nhiệt tình, năng động,
sáng tạo,...
3. Để có hiệu quả cao trong việc gìn giữ, phát huy những giá trị
đạo đức truyền thống dân tộc, xây dựng đạo đức mới cho thanh niên
sinh viên hiện nay, chúng tôi xin đưa ra một số phương hướng và
giải pháp cụ thể như sau: Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị
trường định hướng XHCN gắn liền với việc cải tạo phong tục, tập
quán lạc hậu, xây dựng nếp sống mới; Bảo đảm sự thống nhất giữa
kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống trong việc xây
dựng đạo đức mới cho thanh niên sinh viên. Trên cơ sở những
24


phương hướng đó, chúng tôi đưa ra các giải pháp cơ bản là: xây
dựng môi trường đạo đức lành mạnh trong gia đình, nhà trường, xã
hội; đổi mới công tác giáo dục đạo đức truyền thống dân tộc cho
sinh viên; tăng cường vai trò của pháp luật trong việc gìn giữ và
phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc; tăng cường tính
tự giác học tập và rèn luyện nhằm nâng cao trình độ hiểu biết về
những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc.
Các phương hướng và giải pháp đều phải đặt trong thể thống
nhất, có sự quản lý chặt chẽ mới mang lại hiệu quả cao.

25