Bài giảng nhập môn tài chính công chương 1 nguyên lý phân tích tài chính công

NGUYÊN LÝ PHÂN TÍCH
TÀI CHÍNH CÔNG
TÀI CHÍNH CÔNG
PGS.TS. SỬ ĐÌNH THÀNH

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

1


Nội dung
d
„ Lý thuyết tối đa hóa thỏa dụng (Utility

maximization)
„ Lý thuyết hiệu quả xã hội (Social
Efficiency)
„ Hàm phúc lợi xã hội (Social welfare
functions)

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

2


Dẫn nhập
Các công cụ nghiên cứu của tài chính công

„ Các công cụ lý thuyết
ế (Theoretical tools):

ự vào khung
g lý
ý thuyết,
y , sử dụng
ụ g đồ thịị và
dựa
mô hình toán học để lựa chọn đưa ra các
quyết định kinh tế.
tế
„ Các công cụ thực nghiệm (Empirical tools):
khảo sát, thống
ố kê => kiểm
ể tra lý thuyết
ế
bằng
g số liệu .

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

3


Tối ưu hóa thỏa dụng
ụ g
trong điều kiện có giới hạn

„ Tài chính công đương đầu
ầ các khó khăn:
„ Giới

hạn nguồn lực <=> nhu cầu vô hạn =>
đánh đổi.
„ Cần dựa vào các công cụ lý thuyết làm nền
tảng ra quyết định chính sách.
Tối
ố đa hóa thỏa dụng
„ Đường bàng quan (sở thích)
„ Đường giới hạn ngân sách.
„

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

4


Tối ưu hóa thỏa dụng
trong điều kiện có giới hạn
„ Tối
ố đa hóa thỏa dụng trong điều
ề kiện có

giới
hạn
maximization):

(Constrained

utility

„ Tất

cả các qquyết
y định
ị đưa ra để tối đa hóa
nhu cầu/sở thích tùy thuộc vào nguồn lực
sẵn có .

„ Tối đa hóa thỏa dụng (Utility maximization)

liên quan đến sở thích và giới hạn ngân sách
„

4/4/2010

Một trong giả thiết cơ bản về sở thích là sự
không thỏa mãn (non-satiation).
(non-satiation)
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

5


Tối đa hóa thỏa dụng:
Sở thích và đường bàng quan

„ Chẳng hạn
hạn,, xét hai lựa chọn có tính cạnh

tranh với nhau (tiêu dùng Movies và
CDs/dự
CDs/
dự án đầu tư…
tư…)
„ Hình 1 minh họa về những sở thích về
((movies)) ((on the x-axis)) and C
CDs ((on the y
yaxis).
„ Thỏa
Thỏ

4/4/2010

ddụng của
ủ nhóm
hó C > nhóm
hó A vàà B =>
>
nhóm A, B không thỏa mãn đầy đủ (nonsatiation.
i i
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

6


QCD

(quantity of
CDs)
A

2

C

B

1

0
Hình 1
4/4/2010

1

2

QM (quantity
of movies)

Tậ hợ
Tập
hợp các
á nhóm
hó hà
hàng hóa
hó khá

khác nhau
h
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

7


Tối đa hóa thỏa dụng:
Sở thích và đường bàng quan
„ Hàm thỏa dụng (utility function) được biểu
ể thị

theo công
g toán học
ọ U = f(
f(X1, X2, X3, …))
„ Trong

đó X1, X2, X3 …là tập hợp hàng hóa tiêu
dùng của cá nhân
„ Và f(•) là hàm số của U.
„ Giá trị của U bị ràng buộc bởi các biến X

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

8

Tối đa hóa thỏa dụng:
Sở thích và đường bàng quan
„ Giả sử, hàm thỏa dụng của các cá nhân vềề

hai sản p
phẩm (p
(phim ảnh và CDs)) là
U(QM,QC) = QMQC, trong đó QM = số lượng
của phim ảnh và QC = số lượng đĩa CDs.
CDs
„ Kết

hợp {1, 2} (bundle A) và {2,1} (bundle
B) ta cóó đường
đ ờ bàng
bà quan IC1
„ Kết hợp {
{2, 2}} (bundle C) ta có đườngg bàngg
quan IC2
„ Hình 2 minh chứng điều này .
4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

9


QCD
(
(quantity

tit off
CDs)

A

2

C

B

1

IC2
IC1

0
Hình 2
4/4/2010

1

2

QM (quantity
of movies)

Thỏ d
Thỏa
dụng từ những

hữ
nhóm
hó hà
hàng hóa
hó khá
khác nhau
h
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

10


Tối đa hóa thỏa dụng:
Sở thích và đường bàng quan
„ Đường bàng quan được hình thành như thếế

nào?
„ Tập

hợp các sở thích/mức thỏa dụng về các
loại hàng hóa QM, QC .

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

11


Tối đa hóa thỏa dụng:

Thỏa dụng biên
„ Thỏa dụng biên (Marginal utility) là sự

g thêm mức thỏa dụng
ụ g từ việc
ệ tiêu dùng
g
tăng
thêm một đơn vị hàng hóa .
„ Thỏa dụng giảm dần (Diminishing
marginal utility) nghĩa là mỗi đơn vị tăng
thêm nhưng không làm cho cá nhân tốt
ố hơn
so với đơn vị trước đó .

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

12


Tối đa hóa thỏ
thỏa dụ
dụng:
Thỏỏa dụ
Th
dụng biên
„ Với hàm thỏa dụng cho trước, U = QMQC, thì

ụ g biên là :
thỏa dụng
MU Q M

∂U
=
= QC
∂Q M

„ Lấy
y đạo hàm từng
ừ gp
phần từ
ừ hàm thỏa
ỏ dụ
dụng
g

của QM để xác lập mức thỏa dụng biên của
sản phẩm phim ảnh .
4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

13


Tối đa hóa thỏa dụng:
Thỏa dụng biên
„ Giả sử giá trị của hàm thỏa dụng U có dạng

(QMQC)1/2, QC = 2 cho p
phépp chúng
g ta vẽ đồ
thị phản ảnh mối quan hệ giữa thỏa dụng
biên và số lượng phim ảnh tiêu dùng.
dùng
„ Hình 3 minh chứng điều đó.

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

14


Marginal
utility
tilit off
movies

1.41

0.59
0.45

MU (QCD=2)

0
Hình 3

4/4/2010

1

2

3

QM (quantity
of movies)

Sự giảm
iả đi mức
ứ thỏ
thỏa dụng
d
biê
biên hàng
hà
hóa
hó Movies
M i
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

15


Tối đa hóa thỏa dụng:
Thỏa dụng biên
„ Mức thỏa dụng biên giảm dần

ầ hiểu
ể như thếế

nào?
„ =>

Hầu hết mọi người sắp xếp mức tiêu
dùng hàng hóa với mức thỏa dụng tốt nhất ở
vị trí đầu tiên.

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

16


Tối đa hóa thỏa dụng:
Tỷ lệ thay thế biên
„ Tỷ suất
ấ biên thay thếế (Marginal rate of

substitution)) là độ
ộ dốc của đường
g bàng
g
quan (MRS): phản ảnh tỷ lệ mà ở tại đó
người tiêu dùng sẵn lòng đánh đổi giữa 2 hàng
hóa.
„ Trở

T ở lại
l i víí dụ
d (CDs,
(CD phim
hi ảnh
ả h ).
)
„ Hình 4 minh chứng
g điều này.
y

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

17


QCD
(
(quantity
tit off
CDs)

C

A

2

B

1

IC2
IC1

0
Hình 4
4/4/2010

1

2

QM (quantity
of movies)

Tỷ lệ th
thay thế biê
biên
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

18


Tối đa hóa thỏa dụng:
Tỷ lệ thay thế biên
„ MRS giảm dần
ầ khi chúng ta di chuyển

ể song

g với đường
g bàng
gq
quan.
song
„ Hình 5 minh chứng điều này .

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

19


QCD
(
(quantity
tit off
CDs)

A

2

B

1

D
IC1

0
Hình 5
4/4/2010

1

2

3

QM (quantity
of movies)

Tỷ lệ th
thay thế biê
biên giảm
iả dầ
dần
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

20


Tối đa hóa thỏa dụng:
Tỷ lệ thay thế biên
„ Mối
ố quan hệ trực tiếp

ế giữa MRS và thỏa

ụ g biên.
dụng
MU M
MRS = −
MU C

„ MRS
S cchoo thấy
y thỏa
ỏ dụ
dụng
gb
biên
ê b
biến
ế đổ
đổi như
ư

thế nào qua đường bàng quan.
„ Hãy
Hã xem xét
ét sự di chuyển
h ể nhóm
hó A đến
đế
nhóm B. Hình 6 minh chứng điều này.
4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

21


QCD
(
(quantity
i off
CDs)
A’
A

2

B

1

IC1

0
Hình 6
4/4/2010

1

2

3

QM (quantity
of movies)

Mối quan hệ giữa
iữ thỏ
thỏa d
dụng biê
biên và
à MRS
Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

22


Tối đa hóa thỏa dụng:
Giới hạn ngân sách
„ Giới

hạn ngân
h
â
constraint):

sách
á h

(Th
(The

b d t
budget

„ Hàm
Hà

sốố phản
hả ảnh
ả h mối
ối quan hệ lượng
l
hà
hàng
hóa mà người tiêu dùng có đủ nguồn lực
để mua với mức thu nhập nhất định .

„ Giả thiết không có tiết kiệm và vay nợ.
„ Gọi
G i:
„ Y = Mức thu nhập
„ PM = Giá cả 1 bộ phim
„ PC = Giá cả 1 CD
4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

23

Tối đa hóa thỏa dụng:
Giới hạn ngân sách
„ Tổng
ổ sốố tiền
ề chi tiêu là :

PM Q M + PC QC
„ Bằng với thu nhập,
nhập bởi vì không có tiết

kiệm và vay nợ:

Y = PM Q M + PC QC
4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

24


Tối đa hóa thỏa dụng:
Giới hạn ngân sách
„Đường giới hạn ngân sách được
minh chứng ở Hình 7 .

4/4/2010

Hiệu quả và công bằng - công cụ phân tích

25