Module Giáo dục thường xuyên 32- Một số vấn đề chung về nghiên cứu khoa học trong giáo dục thường xuyên - Phan Minh Tiến

PHAN MINH TIẾN

Module GDTX

32
MéT Sè VÊN §Ò CHUNG
VÒ NGHI£N CøU KHOA HäC
TRONG GI¸O DôC
TH¦êNG XUY£N

7|


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

i v i giáo viên giáo d c th ng xuyên (GDTX), ngoài các ch c n ng
ngh nghi p c b n c a mình, nghiên c u khoa h c là m t nhi m v ,
m t ho t ng quan tr ng nh m góp ph n nâng cao ch t l ng và hi u
qu ho t ng ngh nghi p.
Thông qua nghiên c u khoa h c, giáo viên (GV) có th ti p c n và gi i
quy t nh ng v n
t ra trong th c ti n gi ng d y, giáo d c; phát tri n
kh n ng t duy c l p, sáng t o; hình thành k n ng và thói quen t
h c, t nghiên c u không ng ng nâng cao trình c a b n thân, áp
ng yêu c u phát tri n ngày càng cao c a xã h i; ng th i giúp giáo viên
v n d ng có th nghiên c u m t v n c th ph c v cho công tác
c a mình các c s giáo d c th ng xuyên.
Trong s phát tri n c a khoa h c và xã h i hi n nay, nghiên c u khoa
h c còn có tác d ng giúp GV thích ng, phát tri n n ng l c gi i quy t
v n tr c nh ng yêu c u th ng xuyên i m i c a tri th c, c a th c
ti n i s ng xã h i.

Mu n nghiên c u khoa h c có hi u qu , ng i giáo viên c n ph i t t
ra và tr l i c các câu h i: Hi u th nào là nghiên c u khoa h c?
Mu n ti n hành m t tài nghiên c u khoa h c c n có nh ng ph ng
pháp, k n ng và i u ki n gì? Cách th c th c hi n m t tài khoa h c
trong l nh v c giáo d c th ng xuyên nh th nào?... ó c ng chính là
nh ng v n c b n mà module này gi i quy t.
B. MỤC TIÊU
1. MỤC TIÊU CHUNG

ây là module nh m giúp giáo viên giáo d c th ng xuyên có nh ng hi u
bi t c b n v nghiên c u khoa h c s ph m. Trên c s ó, có th c l p
ti n hành m t tài khoa h c trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.

2. MỤC TIÊU CỤ THỂ
2.1. Về kiến thức
— Giúp giáo viên xác

nh c t m quan tr ng và nâng cao hi u bi t cho
giáo viên v nghiên c u khoa h c s ph m trong l nh v c giáo d c
th ng xuyên.

8

|

MODULE GDTX 32


— Giúp giáo viên giáo d c th ng xuyên n m c các ph ng pháp nghiên
c u khoa h c s ph m c b n trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.

— Giúp giáo viên giáo d c th ng xuyên n m c quy trình ti n hành m t
công trình nghiên c u khoa h c s ph m. Trên c s ó, có th c l p ti n
hành m t tài nghiên c u khoa h c trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.
— Giúp giáo viên ánh giá c th c tr ng công tác nghiên c u khoa h c
các c s giáo d c th ng xuyên và vi c th c hi n nhi m v nghiên c u
khoa h c c a b n thân.
2.2. Về kĩ năng

— Hình thành và rèn luy n cho giáo viên h th ng k n ng nghiên c u khoa
h c s ph m c th trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.
— Giúp giáo viên th c hi n c quy trình ti n hành m t tài nghiên c u
khoa h c trong l nh v c mình ph trách.
— Giúp giáo viên bi t v n d ng lí lu n
xu t bi n pháp gi i quy t
nh ng v n n y sinh t th c ti n c a giáo d c th ng xuyên b ng m t
tài khoa h c ho c sáng ki n kinh nghi m.

2.3. Về thái độ

— Giúp giáo viên có ý th c i v i vi c nghiên c u khoa h c trong l nh v c
giáo d c th ng xuyên.
— Có tinh th n h p tác v i ng nghi p, v i c s giáo d c t o c phong
trào nghiên c u khoa h c a ph ng n i ang công tác.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

9

C. NỘI DUNG

—
—
—
—

Module này có b n n i dung c b n:
S c n thi t ph i nghiên c u khoa h c trong giáo d c th ng xuyên.
Các ph ng pháp nghiên c u khoa h c s ph m trong l nh v c giáo d c
th ng xuyên.
K n ng và quy trình ti n hành m t tài nghiên c u khoa h c trong l nh
v c giáo d c th ng xuyên.
Kh n ng phát hi n v n , gi i quy t v n trong nghiên c u khoa h c
s ph m thu c l nh v c giáo d c th ng xuyên; Các i u ki n có th
nghiên c u khoa h c có hi u qu trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.

THÔNG TIN NGUỒN
1. Sự cần thiết phải nghiên cứu khoa học trong giáo dục thường xuyên

N i dung này làm rõ các v n chung v khoa h c, nghiên c u khoa h c
nh : khái ni m khoa h c, nghiên c u khoa h c; c tr ng c a nghiên
c u khoa h c; các lo i hình nghiên c u khoa h c. Trên c s ó, giúp
giáo viên ti p c n v i v n nghiên c u khoa h c s ph m. Trong ó,
c n n m c khái ni m, n i dung, các m c trong nghiên c u khoa
h c s ph m và xác nh c t m quan tr ng c a nghiên c u khoa h c
i v i ng i giáo viên giáo d c th ng xuyên

2. Các phương pháp nghiên cứu khoa học sư phạm trong lĩnh vực giáo

dục thường xuyên

N i dung này làm rõ khái ni m ph ng pháp nghiên c u khoa h c; c
i m c a ph ng pháp nghiên c u khoa h c; xác nh vai trò c a
ph ng pháp nghiên c u khoa h c trong quá trình nghiên c u khoa h c
c a ng i giáo viên giáo d c th ng xuyên.
Gi i thi u h th ng các ph ng pháp nghiên c u khoa h c thu c l nh
v c giáo d c th ng xuyên. Trong ó, xác nh rõ b n ch t, yêu c u s
d ng có hi u qu các ph ng pháp nghiên c u khoa h c nh m t o i u
ki n thu n l i giúp ng i giáo viên giáo d c th ng xuyên s d ng có
hi u qu trong quá trình th c hi n tài nghiên c u khoa h c.

10

|

MODULE GDTX 32


3. Kĩ năng và quy trình tiến hành một đề tài nghiên cứu khoa học
trong lĩnh vực giáo dục thường xuyên

Xác nh t m quan tr ng c a k n ng nghiên c u khoa h c i v i nhà
nghiên c u và h th ng k n ng nghiên c u khoa h c s ph m c ng nh
cách th c rèn luy n các k n ng nghiên c u khoa h c.
Trình bày quy trình ti n hành m t tài nghiên c u khoa h c s ph m
trong l nh v c giáo d c th ng xuyên. Trong ó, xác nh các giai o n,
các b c ti n hành m t tài nghiên c u khoa h c và các k n ng
nghiên c u c n th c hi n c a ng i giáo viên trong các giai o n, các
b c nghiên c u.

Xác nh các tiêu chí và cách th c ánh giá m t tài nghiên c u khoa
h c s ph m trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.

4. Khả năng phát hiện vấn đề, giải quyết vấn đề trong nghiên cứu
khoa học sư phạm thuộc lĩnh vực giáo dục thường xuyên; các
điều kiện để có thể nghiên cứu khoa học có hiệu quả trong lĩnh
vực giáo dục thường xuyên

N i dung này nh m giúp giáo viên có kh n ng phát hi n v n , gi i
quy t các v n trong nghiên c u khoa h c s ph m thu c l nh v c giáo
d c th ng xuyên c ng nh xác nh c các i u ki n c n thi t mà
ng i giáo viên c n có có th nghiên c u khoa h c m t cách có hi u
qu trong l nh v c giáo d c th ng xuyên.

Nội dung 1

SỰ CẦN THIẾT PHẢI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

Hoạt động 1: Tìm hiểu những vấn đề chung về khoa học, nghiên
cứu khoa học
* Th i gian th c hi n: 01 ti t
* T ch c th c hi n

— B c 1: Giáo viên yêu c u h c viên tr l i c các câu h i: Th nào là
khoa h c, nghiên c u khoa h c, nghiên c u khoa h c s ph m? c tr ng,
b n ch t c a nghiên c u khoa h c? Các lo i hình nghiên c u khoa h c?
— B c 2: Giáo viên gi i thi u tài li u và giao nhi m v cho h c viên th o
lu n theo nhóm tìm hi u các v n theo h th ng câu h i ã t ra
b c 1.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

11


— B c 3: Các nhóm ti n hành th o lu n theo các n i dung c xác nh
b c 2.
— B c 4: Các nhóm báo cáo k t qu th o lu n, chia s kinh nghi m, giáo
viên t ng k t.
* Thông tin ph n h i
— V khái ni m khoa h c
Khoa h c là m t khái ni m, tu theo m c ích nghiên c u và cách ti p
c n, có th
c xem xét nh ng góc khác nhau.
D i góc nh n th c lu n, khoa h c c xem là h th ng tri th c, là
s n ph m c a quá trình nh n th c c a loài ng i.
Trong quá trình t n t i và phát tri n, loài ng i luôn nh n th c th gi i
khách quan. M t m t, nh quá trình nh n th c, con ng i hi u c th
gi i khách quan; m t khác, thông qua nh n th c, con ng i có th tìm
c các gi i pháp h p lí c i t o th gi i khách quan ph c v cho l i
ích c a mình. K t qu c a quá trình nh n th c t o ra h th ng tri th c v
th gi i khách quan.
Quá trình nh n th c c a con ng i có hai m c : nh n th c thông
th ng và nh n th c khoa h c. Trong ó, k t qu c a quá trình nh n
th c khoa h c t o ra tri th c khoa h c, ó là h th ng tri th c khái quát
v th gi i khách quan, giúp con ng i gi i thích c b n ch t, nh ng
m i quan h bên trong, t t y u, nh ng quy lu t v n ng và phát tri n
c a các s v t, hi n t ng trong th gi i khách quan. Nó t n t i d i

d ng nh ng khái ni m, nh lu t, nh lí, h c thuy t khoa h c...
Theo ngh a khái quát, khoa h c là h th ng các tri th c khoa h c (khái
ni m, nh lu t, nh lí...). Nói cách khác, khoa h c là h th ng nh ng tri
th c v t nhiên, v xã h i và t duy, v nh ng quy lu t phát tri n khách
quan c a t nhiên, xã h i và t duy.
D i góc xã h i, khoa h c c xem là m t hình thái ý th c xã h i.
Toàn b cu c s ng xã h i bao g m hai l nh v c: v t ch t (t n t i xã h i)
và tinh th n (ý th c xã h i). Ý th c xã h i là s ph n ánh t n t i xã h i, s
ph n ánh này c th c hi n b ng các hình thái ý th c khác nhau nh :
o c, chính tr , ngh thu t, khoa h c... Các hình thái này khác nhau
b i m c ích, tính ch t và ph ng pháp ph n ánh.
N u o c là m t hình thái ý th c xã h i ph n ánh các quan ni m v
cái thi n, cái ác trong các m i quan h xã h i, v quy n l i và ngh a v
12

|

MODULE GDTX 32


c a cá nhân trong xã h i c bi u hi n b ng nh ng quy t c, chu n m c
c th ; ngh thu t là m t hình thái ý th c xã h i ph n ánh b ng các hình
t ng th m m c a th gi i hi n th c thông qua c m xúc cá nhân; chính
tr là hình thái ý th c xã h i ph n ánh các m i quan h kinh t - xã h i, v
trí và quy n l i c a các giai c p... thì khoa h c là m t hình thái ý th c xã
h i ph n ánh hi n th c khách quan d i các hình th c khái ni m, ph m
trù, nguyên lí khoa h c. Khoa h c giúp con ng i nh n th c, gi i thích
th gi i và h ng vào vi c c i t o th gi i ph c v cho l i ích c a con
ng i. Khoa h c giúp con ng i hi u c chân lí khách quan.
Nh v y, có th hi u: “Khoa h c là l nh v c ho t ng c a con ng i

nh m t o ra và h th ng hoá nh ng tri th c khách quan v th c ti n, là
m t trong nh ng hình thái ý th c xã h i bao g m c ho t ng ti p
nh n ki n th c m i l n c k t qu c a ho t ng y, t c là toàn b nh ng
tri th c khách quan làm nên n n t ng c a m t b c tranh v th gi i”.
M t l nh v c nào ó c g i là m t khoa h c c n có các i u ki n c
b n: có i t ng nghiên c u; có h th ng các ph ng pháp nghiên c u;
có h th ng lí thuy t v khoa h c ó. Ngoài ra, c n có m c ích ng
d ng và l ch s nghiên c u.
Khoa h c không có gi i h n trong s phát tri n, vì kh n ng t duy c a
con ng i là vô t n. Khoa h c luôn ti p c n chân lí, tìm cách nghiên c u
hi n th c ngày m t y , toàn di n và sâu s c h n.
— Khái ni m và c tr ng c a nghiên c u khoa h c
Nghiên c u khoa h c là m t ho t ng c bi t c a con ng i, là ho t
ng nh n th c th gi i khách quan, ó là quá trình sáng t o, phát hi n
chân lí, phát hi n nh ng quy lu t c a th gi i khách quan, nh m v n
d ng nh ng hi u bi t y vào cu c s ng và s n xu t.
Nghiên c u khoa h c có các

c tr ng c b n

M c ích c a nghiên c u khoa h c là phát hi n, khám phá th gi i
khách quan, t o ra chân lí m i v n d ng c i t o th gi i khách quan.
Nghiên c u khoa h c luôn h ng t i cái m i.
i t ng c a nghiên c u khoa h c là nh ng s v t, hi n t ng trong th
gi i khách quan.
Ch th nghiên c u khoa h c là nh ng nhà khoa h c, nh ng ng i có
trình và nh ng ph m ch t khoa h c nh t nh.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

13


—
+

+
+
+

+

Nghiên c u khoa h c là m t ho t ng ph c t p c ti n hành b i các
ph ng pháp nh n th c th gi i, nh ng ph ng ti n k thu t nh t nh
c quy nh ch t ch .
Giá tr khoa h c c quy nh b i tính thông tin, tính tri n v ng, tính
ng d ng và tính kinh t c a các s n ph m khoa h c.
Các lo i hình nghiên c u khoa h c
Nghiên c u c b n: Là lo i hình nghiên c u nh m khám phá, phát hi n
nh ng khái ni m, ph m trù, quy lu t và ph ng pháp m i. Có 2 lo i
nghiên c u c b n: Nghiên c u c b n thu n tuý là lo i hình nghiên c u
nh m t o ra nh ng chân lí m i ch a xác nh c m c ích ng d ng;
ho c lo i hình nghiên c u nh m t o ra nh ng hi u bi t m i có kh n ng
gi i quy t m t v n ph c t p c a th c ti n.
Nghiên c u ng d ng: Là lo i hình nghiên c u nh m tìm ra nh ng quy
trình v n d ng các k t qu nghiên c u c b n vào th c ti n.
Nghiên c u tri n khai: Là lo i hình nghiên c u nh m áp d ng nh ng k t
qu c a nghiên c u ng d ng trên ph m vi r ng, i trà.
Nghiên c u th m dò: Là nghiên c u c t ch c khi nhà nghiên c u

ch a c s lí thuy t và th c ti n xây d ng k ho ch nghiên c u
m t cách chính xác. Nghiên c u th m dò c ti n hành nh m tìm hi u
thêm nh ng thu n l i, khó kh n, tính kh thi c a k ho ch tr c khi xây
d ng k ho ch nghiên c u.
Nghiên c u d báo: Là lo i hình nghiên c u d báo ph ng h ng phát
tri n, kh n ng t c nh ng thành t u m i trong t ng lai; trên c s
phân tích các thông tin khách quan, t ó, xây d ng các ch ng trình, t
ch c quá trình nghiên c u m t cách khoa h c, có hi u qu .

Hoạt động 2: Tìm hiểu nghiên cứu khoa học sư phạm và tầm
quan trọng của nghiên cứu khoa học đối với người giáo
viên giáo dục thường xuyên
* Th i gian th c hi n: 01 ti t
* T ch c th c hi n

— B c 1: Giáo viên yêu c u h c viên tr l i c các câu h i: Th nào là
nghiên c u khoa h c s ph m? S c n thi t ph i nghiên c u khoa h c
c a ng i giáo viên giáo d c th ng xuyên?
— B c 2: Giáo viên gi i thi u tài li u và t ch c cho h c viên th o lu n theo
nhóm tìm hi u các v n theo h th ng câu h i ã t ra b c 1.
14

|

MODULE GDTX 32


— B c 3: Các nhóm ti n hành th o lu n theo các n i dung c xác nh
b c 2.
— B c 4: Các nhóm báo cáo k t qu th o lu n, chia s kinh nghi m, giáo

viên t ng k t.
* Thông tin ph n h i
— Nghiên c u khoa h c s ph m là lo i hình nghiên c u khoa h c g n li n
v i l nh v c khoa h c giáo d c nh m m c ích nâng cao ch t l ng, hi u
qu ho t ng giáo d c.
— i v i i ng giáo viên giáo d c th ng xuyên, ngoài các ch c n ng
ngh nghi p c b n c a mình, nghiên c u khoa h c là m t nhi m v ,
m t ch c n ng quan tr ng nh m góp ph n nâng cao ch t l ng và hi u
qu ho t ng d y h c và giáo d c. Vì v y, nghiên c u khoa h c c xác
nh là m t nhi m v c b n c a ng i giáo viên giáo d c th ng xuyên.
Ho t ng nghiên c u khoa h c c a giáo viên là m t lo i hình ho t ng
c b n do tính ch t c thù c a ho t ng ngh nghi p quy nh.
Trong th gi i ngày nay, v i s phát tri n c a khoa h c k thu t — công
ngh , nghiên c u khoa h c cho phép con ng i có kh n ng khám phá
m i i u bí n c a th gi i khách quan. K t qu c a nghiên c u khoa
h c ã t o ra m t h th ng tri th c s và m ra k nguyên bùng n
thông tin. Nh ng khám phá m i c a khoa h c ã làm thay i nhi u
quan ni m truy n th ng và góp ph n quan tr ng trong s phát tri n c a
xã h i v t t c các l nh v c.
Ho t ng nghiên c u khoa h c m t m t giúp giáo viên c ng c , ào sâu
và m r ng tri th c, k n ng, k x o ã tích lu
c. M t khác, t o cho
giáo viên kh n ng v n d ng tri th c gi i quy t m t v n khoa h c,
rèn luy n cho giáo viên kh n ng phê phán, bác b hay ch ng minh m t
cách khoa h c nh ng quan i m, lu n c . Giáo viên c rèn luy n kh
n ng phân tích, t ng h p ki n th c, rèn luy n các thao tác t duy, tinh
th n h p tác, h tr trong ho t ng khoa h c. Trong quá trình nghiên
c u, giáo viên ph i th ng xuyên làm vi c tích c c, c l p v i sách báo,
t li u, tham gia ho t ng th c ti n, làm th c nghi m... Nh ó, ch ng
nh ng t m hi u bi t c a giáo viên c m r ng, phong phú, sâu s c

thêm, mà giáo viên còn d n d n n m c ph ng pháp, cách th c t
ch c ho t ng nghiên c u khoa h c, tác phong công tác, l l i làm vi c
khoa h c, kh n ng giao ti p và ni m tin khoa h c.
i v i l nh v c giáo d c th ng xuyên, do nh ng c i m riêng v i
t ng ng i h c; v hình th c t ch c h c t p; ch ng trình, tài li u h c
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

15


t p... vi c nghiên c u khoa h c có ý ngh a c bi t quan tr ng. Thông
qua nghiên c u khoa h c, giáo viên có th ti p c n và gi i quy t nh ng
v n ang t ra trong th c ti n công tác, h c t p; rèn luy n và phát
tri n kh n ng t duy c l p, sáng t o, hình thành k n ng và thói quen
t h c, t nghiên c u không ng ng nâng cao trình c a b n thân,
áp ng yêu c u phát tri n ngày càng cao c a xã h i; ng th i giúp giáo
viên v n d ng nh ng ki n th c ã h c vào vi c nghiên c u m t v n
c th , góp ph n nâng cao hi u qu công tác c a mình trong th c ti n.
Lao ng nghiên c u khoa h c không ch tìm ra cái m i cho khoa h c,
cho b n thân giáo viên mà còn có giá tr giáo d c to l n, b i l lao ng
nghiên c u khoa h c có nh ng chu n m c quy nh ch t ch
m
b o tính sáng t o, tính khách quan, tính chính xác. Vì v y, nghiên c u
khoa h c có ý ngh a c v trí d c và c d c.
Nghiên c u khoa h c là m t nhi m v quan tr ng giúp giáo viên nâng cao
ch t l ng và hi u qu ho t ng trong ho t ng ngh nghi p c a mình.
Trong s phát tri n c a khoa h c và xã h i nh ngày nay, nghiên c u
khoa h c còn có tác d ng chu n b tích c c cho giáo viên có i u ki n

thích ng, phát tri n n ng l c gi i quy t v n tr c nh ng yêu c u
th ng xuyên i m i c a tri th c, c a th c ti n i s ng xã h i.
— N i dung nghiên c u khoa h c s ph m, bao g m: nghiên c u nh ng v n
lí lu n c a khoa h c giáo d c nh : các quan i m, h c thuy t, khái
ni m, nguyên t c, quy lu t c a quá trình giáo d c... và nghiên c u th c
ti n giáo d c nh : v n d y h c, giáo d c o c, công tác giáo d c
h ng nghi p, giáo d c th ch t, giáo d c lao ng...
— Các m c trong nghiên c u khoa h c s ph m, bao g m: nghiên c u
mô t , nghiên c u gi i thích, nghiên c u phát hi n...
Nghiên c u mô t là quá trình nghiên c u nh m trình bày các c i m,
phác ho b c tranh v i t ng nghiên c u m t cách nguyên b n.
Trong l nh v c giáo d c th ng xuyên, th ng mô t v các hi n t ng
trong d y h c, giáo d c h c sinh... Quá trình này giúp chúng ta hi u
c hiên tr ng v các i t ng và các ho t ng giáo d c.
Th ng trong mô t , chúng ta s d ng các ch s nh l ng và nh
tính, thông qua s quan sát, i u tra thu th p thông tin.

16

|

MODULE GDTX 32


Trong nghiên c u khoa h c, ây c xem là b c u tiên nh m cung
c p nh ng thông tin, d li u cho quá trình phân tích, ánh giá th c tr ng
v n nghiên c u.
Nghiên c u gi i thích là quá trình nghiên c u nh m làm sáng t th c
tr ng i t ng nghiên c u, làm rõ c b n ch t c a i t ng
nghiên c u.

Trong l nh v c giáo d c th ng xuyên, ây là m t vi c làm c n thi t và
óng m t vai trò quan tr ng i v i ng i giáo viên, b i vì, nó giúp ng i
giáo viên phân tích, ánh giá c các ho t ng d y h c, giáo d c c a
b n thân và c s giáo d c, t ó, có nh ng nh h ng nâng cao hi u
qu công tác c a mình và c s giáo d c.
Trong gi i thích, òi h i ng i giáo viên d a trên c s các d li u, thông
tin thu th p c, ti n hành ánh giá c th c tr ng v n nghiên c u
(m t m nh, m t y u...); xác nh c nguyên nhân c a th c tr ng v n
nghiên c u (ch quan, khách quan) và xác nh c các mâu thu n
c n c gi i quy t... nâng cao hi u qu công tác c a mình và c s
giáo d c.
Nghiên c u phát hi n là quá trình nghiên c u h ng t i b n ch t và các
quy lu t v n ng và phát tri n c a i t ng nghiên c u.
Trong l nh v c giáo d c th ng xuyên, m c nghiên c u này giúp
ng i giáo viên có nh ng óng góp quan tr ng nâng cao tr c ti p
hi u qu công tác c a b n thân ho c nâng cao hi u qu ho t ng c a
c s giáo d c.
Trong nghiên c u phát hi n, òi h i ng i giáo viên d a trên c s phân
tích, ánh giá c th c tr ng v n nghiên c u, c bi t là các mâu
thu n c n c gi i quy t; tìm ki m nh ng cách th c, con ng, bi n
pháp gi i quy t có hi u qu các mâu thu n... nâng cao hi u qu
công tác c a b n thân và c s giáo d c.
K t qu c a nghiên c u phát hi n là xác nh c các xu t, bi n
pháp, gi i pháp... c i t o th c ti n, góp ph n nâng cao hi u qu công
tác c a ng i giáo viên và c s giáo d c th ng xuyên.
Trong nghiên c u khoa h c, ba m c nghiên c u có m i quan h m t
thi t v i nhau, không tách r i nhau, c th c hi n theo m t quá trình,
t vi c thu th p thông tin, d li u, mô t hi n tr ng (Mô t ); nhà nghiên
c u ti n hành phân tích, ánh giá th c tr ng, xác nh nguyên nhân th c
tr ng và các mâu thu n c n c gi i quy t (Gi i thích); ti n hành xác

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

17


l p các con ng, cách th c gi i quy t mâu thu n nâng cao hi u qu
công tác c a ng i giáo viên và c s giáo d c th ng xuyên (Phát hi n).
ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG 1

1. Theo anh (ch ), th nào là khoa h c, nghiên c u khoa h c, nghiên c u
khoa h c s ph m?
2. Nghiên c u khoa h c có nh ng c tr ng c b n nào?
3. N i dung c b n c a nghiên c u khoa h c s ph m là gì? Nêu các m c
nghiên c u trong nghiên c u khoa h c s ph m.
4. Nghiên c u khoa h c có vai trò gì i v i ng i giáo viên giáo d c
th ng xuyên?

Nội dung 2

CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SƯ PHẠM
TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

Hoạt động 1: Tìm hiểu vai trò của phương pháp nghiên cứu trong
nghiên cứu khoa học thuộc lĩnh vực giáo dục thường xuyên
* Th i gian th c hi n: 01 ti t
* T ch c th c hi n
— B c 1: Giáo viên yêu c u h

c viên tr l i c các câu h i: Ph ng pháp
nghiên c u khoa h c là gì? Vai trò c a ph ng pháp nghiên c u trong
nghiên c u khoa h c thu c l nh v c giáo d c th ng xuyên?
— B c 2: Giáo viên gi i thi u tài li u và giao nhi m v cho h c viên th o
lu n theo nhóm tìm hi u các v n theo h th ng câu h i ã t ra
b c 1.
— B c 3: Các nhóm ti n hành th o lu n theo các n i dung c xác nh
b c 2.
— B c 4: Các nhóm báo cáo k t qu th o lu n, chia s kinh nghi m, giáo
viên t ng k t.
* Thông tin ph n h i
— Khái ni m ph ng pháp nghiên c u khoa h c
Ph ng pháp nghiên c u khoa h c là cách th c con ng i ti p c n b n
ch t và quy lu t v n ng và phát tri n c a i t ng, trên c s ó xác
18

|

MODULE GDTX 32


—
+

+

+

+
—

nh ph ng th c, bi n pháp tác ng phù h p nh m mang l i l i ích
cho con ng i.
Hi u m t cách khái quát, ph ng pháp nghiên c u khoa h c là t h p
các thao tác, bi n pháp mà nhà nghiên c u s d ng nh n th c, khám
phá i t ng, t o ra h th ng nh ng ki n th c v i t ng.
c i m c a ph ng pháp nghiên c u khoa h c
Ph ng pháp nghiên c u khoa h c có tính m c ích: Trong nghiên c u
khoa h c, vi c th c hi n m t tài nghiên c u bao gi c ng h ng n
vi c t c m c ích: nâng cao nh n th c v th gi i khách quan ho c
c i t o th gi i khách quan ph c v cho l i ích c a con ng i. M c ích
nghiên c u nh h ng cho vi c xác nh và l a ch n các ph ng pháp
nghiên c u.
Ph ng pháp nghiên c u khoa h c ph thu c, ch u s quy nh c a n i
dung nghiên c u.
th c hi n m c ích, nhi m v nghiên c u, m i tài khoa h c xác
nh m t h th ng các n i dung nghiên c u c th . Ph ng pháp nghiên
c u là con ng, là hình th c v n ng th c hi n n i dung nghiên
c u. N i dung nghiên c u quy nh vi c xác nh và l a ch n các
ph ng pháp nghiên c u c th cho t ng tài, cho t ng l nh v c
nghiên c u.
Ph ng pháp nghiên c u khoa h c ph thu c vào ch th (nhà nghiên
c u) và i t ng nghiên c u.
Ph ng pháp là cách th c ho t ng c a ch th , vì v y, nó c quy
nh b i trình nh n th c, n ng l c nghiên c u và kinh nghi m c a
nhà nghiên c u. M t khác, nó ch t c hi u qu khi vi c áp d ng
phù h p v i c i m, v i quy lu t v n ng khách quan c a i t ng
nghiên c u.
Vi c s d ng các ph ng pháp nghiên c u khoa h c g n li n v i các
công c h tr , c bi t là các ph ng ti n k thu t hi n i.

Vai trò c a ph ng pháp nghiên c u trong nghiên c u khoa h c thu c
l nh v c giáo d c th ng xuyên
ti n hành m t tài nghiên c u có k t qu , nhà nghiên c u không
nh ng ph i bi t l a ch n tài, xây d ng c ng nghiên c u, có tri
th c và kinh nghi m v v n nghiên c u, m b o các i u ki n
nghiên c u, y u t mang tính quy t nh là ph i n m v ng và th c hi n

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

19


có hi u qu các ph ng pháp nghiên c u. Ph ng pháp nghiên c u là
con ng
t c m c ích nghiên c u khoa h c.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về hệ thống các phương pháp nghiên cứu
khoa học sư phạm trong lĩnh vực giáo dục thường xuyên
* Th i gian th c hi n: 04 ti t
* T ch c th c hi n
— B c 1: Giáo viên yêu c u h

c viên tr l i c các câu h i: Trong nghiên
c u khoa h c s ph m c n s d ng nh ng ph ng pháp nào? B n ch t
và yêu c u s d ng có hi u qu các ph ng pháp nghiên c u khoa h c
trong quá trình nghiên c u?
— B c 2: Giáo viên gi i thi u tài li u và giao nhi m v cho h c viên th o
lu n theo nhóm tìm hi u các v n theo h th ng câu h i ã t ra

b c 1.
— B c 3: Các nhóm ti n hành th o lu n theo các n i dung c xác nh
b c 2.
— B c 4: Các nhóm báo cáo k t qu th o lu n, chia s kinh nghi m, giáo
viên t ng k t.
* Thông tin ph n h i

H th ng các ph ng pháp trong nghiên c u khoa h c s ph m: B n
ch t và yêu c u s d ng có hi u qu các ph ng pháp nghiên c u khoa
h c trong quá trình nghiên c u thu c l nh v c giáo d c th ng xuyên.
— Nhóm các ph ng pháp nghiên c u lí lu n: Là các ph ng pháp c s
d ng nghiên c u các tài li u lí lu n nh m thu th p thông tin, ph c v
cho quá trình nghiên c u.
Trong quá trình nghiên c u khoa h c, t t y u ph i nghiên c u các tài
li u lí lu n (sách, báo, t p chí khoa h c; k t qu các công trình khoa
h c...) nh m cung c p thông tin, k th a kinh nghi m, xác l p c s lí
lu n, c s khoa h c cho v n nghiên c u.
Các ph ng pháp ch y u
+

20

|

Phân tích — t ng h p tài li u: Là ph ng pháp phân chia tài li u nghiên
c u (Phân tích) thành các n v ki n th c theo các n i dung và m c
ích nghiên c u nh m giúp nhà nghiên c u thu th p thông tin m t cách
c th , chi ti t, t ó, h th ng hoá (T ng h p) các thông tin lí lu n, ph c
v cho quá trình nghiên c u tài.
MODULE GDTX 32

+
+

+

—

+

Trong nghiên c u khoa h c c a l nh v c giáo d c th ng xuyên, ph ng
pháp này c s d ng khi nhà nghiên c u (Giáo viên) thu th p các
thông tin c n thi t ph c v cho quá trình nghiên c u thông qua vi c c
sách, các tài li u khoa h c.
Phân tích tài li u: là vi c phân chia tài li u khoa h c theo các n i dung c
th theo các m c ích nghiên c u ã c xác nh nh m giúp cho vi c
thu th p thông tin lí lu n m t cách c th , chi ti t, y .
T ng h p tài li u: là ph ng pháp d a trên c s phân tích tài li u, t ng
h p, h th ng hoá các thông tin thu c nh m i n s kh ng nh,
k t lu n khoa h c.
Trong nghiên c u khoa h c c a l nh v c giáo d c th ng xuyên, ph ng
pháp này c s d ng khi nhà nghiên c u (Giáo viên) trên c s thu
th p các thông tin t vi c phân tích các tài li u khoa h c, ti n hành t ng
h p, h th ng hoá các thông tin lí lu n thu c rút ra các k t lu n
khoa h c nh m kh ng nh các khái ni m, quan i m khoa h c; xác l p
c s lí lu n, c s khoa h c c a v n nghiên c u.
Trong quá trình nghiên c u khoa h c, ph ng pháp phân tích và t ng
h p tài li u g n li n v i nhau trong m t t h p th ng nh t.
Phân lo i tài li u: Là ph ng pháp s p x p các tài li u khoa h c (sách,

báo, t p chí khoa h c; k t qu các công trình khoa h c...) theo nh ng
nguyên t c nh t nh nh m giúp nhà nghiên c u thu n l i khi s d ng
các tài li u tham kh o.
Hi n nay, vi c phân lo i các tài li u khoa h c th ng theo các nguyên
t c: tên tác gi ; tên tài li u ho c theo v n , theo nh ng m t, nh ng n
v ki n th c, theo h ng phát tri n c a các tài li u khoa h c...
Ngoài ra, còn có các ph ng pháp nghiên c u khác nh : Mô hình hoá,
gi thuy t...
Nhóm các ph ng pháp nghiên c u th c ti n
Trong l nh v c giáo d c, các ph ng pháp nghiên c u th c ti n là nh ng
ph ng pháp c s d ng thu th p thông tin c a th c ti n ho t
ng giáo d c, ph c v cho quá trình nghiên c u khoa h c.
Quan sát s ph m: Là ph ng pháp thu th p thông tin v quá trình s
ph m trên c s tri giác tr c ti p các ho t ng s ph m, v i t ng
nghiên c u.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

21


Quan sát s ph m trong nghiên c u khoa h c th c hi n ba ch c n ng
(Thu th p thông tin; ki m ch ng các lí thuy t, các gi thuy t; so sánh k t
qu trong nghiên c u v i th c nghi m, i chi u lí thuy t v i th c t ).
Quan sát s ph m có th ti n hành trong i u ki n t nhiên trong các
ho t ng s ph m, ho c c ti n hành trong i u ki n nhà nghiên c u
ch ng t o ra các tình hu ng giáo d c có ch nh.
M t s l u ý khi s d ng ph ng pháp quan sát s ph m

a. C n xác nh rõ m c ích và n i dung quan sát;
b. Chu n b các i u ki n quan sát (th i gian, a i m, c s v t ch t,
ph ng ti n...);
c. T ch c quan sát (Ti n hành quan sát theo các n i dung ã c xác
nh; Ghi chép các thông tin thu c qua quan sát; s d ng các
ph ng ti n h tr nh máy ghi âm, ch p nh, quay phim... thu
th p thông tin);
d. X lí k t qu quan sát: Ti n hành x lí các thông tin thu c t quan
sát
i n nh n nh khoa h c. C n k t h p v i các ph ng pháp
khác ho c ti n hành quan sát nhi u l n khi rút ra các k t lu n khoa h c.
Minh ho : Quan sát gi d y c a giáo viên giáo d c th ng xuyên

B c 1: Xác nh m c ích và n i dung quan sát
M c ích quan sát: Nh m ánh giá gi d y c a giáo viên.
N i dung quan sát: Ho t ng d y h c c a giáo viên trên l p (Bao g m:
vi c th c hi n các b c lên l p; t ch c th c hi n các ph ng pháp d y
h c; vi c t ch c và qu n lí l p h c...).
B c 2: Chu n b các i u ki n quan sát
Xác nh l p d gi , th i gian, a i m d gi ; chu n b biên b n d gi
và các thi t b k thu t h tr nh máy quay phim, ch p nh, ghi âm...
B c 3: T ch c quan sát
Ti n hành quan sát theo các n i dung ã c xác nh b c 1; Ghi
chép các thông tin thu c qua quan sát các n i dung vào biên b n d
gi và s tay. Trong ó, c n ghi nh ng nh ng ý ki n c a b n thân v vi c
th c hi n các n i dung c a giáo viên; có th s d ng các ph ng ti n h
tr nh máy ghi âm, ch p nh, quay phim... thu th p thêm thông tin,
ph c v cho quá trình ánh giá.
22

|

MODULE GDTX 32


B c 4: X lí k t qu quan sát
Trên c s các thông tin thu c t vi c t ch c quan sát b c 3, ti n
hành x lí các thông tin thu c i n nh n nh, ánh giá v gi
d y c a giáo viên. Trong ó, c n làm rõ các m t m nh, m t y u c a vi c
th c hi n các n i dung ánh giá nh ã xác nh b c 1.
C n k t h p v i vi c ph ng v n h c sinh và giáo viên vi c ánh giá
m b o c khách quan, chính xác.
+ i u tra giáo d c: Là ph ng pháp nh m kh o sát m t s l ng l n các
i t ng nghiên c u m t hay nhi u khu v c, vào m t hay nhi u th i
i m v i nh ng n i dung khác nhau ph c v cho quá trình nghiên c u.
i u tra là ph ng pháp ph bi n và c b n trong nghiên c u khoa h c
s ph m. Thông th ng, có ba lo i c b n: i u tra b ng b ng h i
(Anket), àm tho i (Ph ng v n) và tr c nghi m.
i u tra Anket (B ng h i): là ph ng pháp, trong ó nhà nghiên c u s
d ng m t h th ng câu h i ( d ng vi t) nh m thu th p ý ki n ch quan
c a các i t ng c kh o sát. i t ng i u tra th ng là: H c sinh,
giáo viên, cán b qu n lí... ây là ph ng pháp c b n, ch o trong
nghiên c u th c ti n giáo d c.
Anket là m t b ng h i, trong ó bao g m câu h i và câu tr l i. Có ba
lo i: Anket óng và Anket m ; Anket óng k t h p v i Anket m .
Anket óng là m t b ng h i, trong ó bao g m c câu h i và có c câu tr
l i, ng i tr l i ch n các ph ng án ã có ánh d u.
Ví d 1: Theo Anh /Ch , nh ng khó kh n c a giáo viên trong i m i
ph ng pháp d y h c là ( ánh d u X vào ô t ng ng v i ph ng án

c ch n):
– Ý th c h c t p c a h c sinh ch a cao.
– Trình
nh n th c c a h c sinh h n ch .
– N ng l c s d ng các ph ng pháp d y h c m i c a giáo viên còn h n
ch , b t c p.
– Ph ng ti n d y h c ch a áp ng t t.
Ví d 2: ánh giá c a Anh/ Ch v s c n thi t ph i i m i ph ng pháp
d y h c ( ánh d u X vào ô t ng ng v i ph ng án c ch n):
– R t c n thi t.
– C n thi t.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

23


–
–
–

Không c n thi t l m.
Không c n thi t.
Hoàn toàn không c n thi t.
Ví d 3: Theo Anh/Ch , các y u t sau ây có t m quan tr ng nh th
nào i v i nhà qu n lí giáo d c? (Theo th t t ng d n: 1 = không quan
tr ng, n 7 = r t quan tr ng). i v i m i y u t , anh (ch ) khoanh
tròn ch s bi u th m c t m quan tr ng c a y u t ó theo ý ki n
c a mình.

1. Có ph m ch t o c t t
2. Có trình chuyên môn cao
3. Có n ng l c tuyên truy n, v n ng
4. Có n ng l c qu n lí, i u hành
5. Có uy tín i v i t p th
6. Gi i ngo i ng , tin h c
7. Có s c kho t t

1
1
1
1
1
1
1

2
2
2
2
2
2
2

3
3
3
3
3

3
3

4
4
4
4
4
4
4

5
5
5
5
5
5
5

6
6
6
6
6
6
6

7
7
7

7
7
7
7

Anket m là m t b ng h i, trong ó bao g m các câu h i và yêu c u

ng i

c kh o sát t tìm ki m các câu tr l i.
Ví d 1: Theo Anh/Ch , có nh ng khó kh n nào khi qu n lí vi c t h c
c a h c sinh các c s giáo d c th ng xuyên?

Anh (Ch ) c n th c hi n nh ng công vi c gì
mình ch nhi m?

có th qu n lí t t l p

Anket óng và m
Ví d : Nh ng khó kh n ch y u c a h c sinh trong quá trình h c t p

các c s giáo d c th ng xuyên là:
24

|

MODULE GDTX 32


–

–
–
–
–

Không có th i gian t h c.
C s v t ch t, ph ng ti n h c t p h n ch .
Ph ng pháp d y h c c a giáo viên.
N ng l c t ch c ho t ng c a h c sinh còn h n ch .
Nh ng khó kh n khác:

M t s l u ý khi s d ng ph ng pháp Anket

a. C n xác nh rõ m c ích và n i dung i u tra;
b. Xây d ng phi u i u tra (Trong ó, c n xác nh i t ng i u tra;
nêu rõ m c ích i u tra và h ng d n tr l i; N i dung câu h i có th
s d ng ph i h p c câu h i óng và m ; C n có thông tin v i t ng
i u tra...).
c. T ch c i u tra (xác nh m u i u tra; ti n hành i u tra...).
d. X lí k t qu i u tra, rút ra k t lu n khoa h c (S d ng ph ng pháp
th ng kê toán h c x lí k t qu i u tra; Ph i h p v i các ph ng
pháp khác khi i n các k t lu n khoa h c...).
Minh ho : i u tra quá trình h c t p c a h c sinh trong c s giáo d c
th ng xuyên

B c 1: Xác nh m c ích và n i dung, i t ng i u tra
M c ích i u tra: ánh giá quá trình h c t p c a h c sinh.
N i dung i u tra ( ng c , thái h c t p; k ho ch h c t p; ph ng
pháp h c t p; hình th c h c t p; k t qu h c t p; thu n l i, khó kh n
trong quá trình h c t p...).

i t ng i u tra: H c sinh; giáo viên; cán b qu n lí trung tâm Giáo
d c th ng xuyên.
B c 2: Xây d ng phi u i u tra
C u trúc c a phi u i u tra c n có 3 ph n
Ph n 1: Xác nh i t ng i u tra; nêu rõ m c ích i u tra và h ng
d n tr l i câu h i.
Ph n 2: N i dung các câu h i i u tra: N i dung các câu h i i u tra do
chính các n i dung i u tra b c 1 quy nh.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

25


i v i n i dung i u tra v nh n
th c (m c quan tr ng; m c h ng thú...) c n h i c lí do; n i dung
câu h i có th s d ng ph i h p c câu h i óng và m ; s l ng câu h i
i u tra ph thu c vào s l ng câu h i c a các n i dung i u tra.
Ph n 3: Thông tin v i t ng i u tra
C n có m t s thông tin c b n v i t ng i u tra nh : L p, Trung
tâm giáo d c th ng xuyên ang h c t p... ( i v i h c sinh); Môn d y,
l p d y, Trung tâm giáo d c th ng xuyên ang công tác... ( i v i giáo
viên); Ch c v ang m nhi m, Trung tâm giáo d c th ng xuyên ang
công tác... ( i v i cán b qu n lí).
B c 3: T ch c i u tra
Xác nh m u i u tra: M u i u tra có th xác nh theo các nguyên t c:
t ng th ho c m u i di n theo hình th c i n hình ho c ng u nhiên.
C n m b o yêu c u v m u i u tra trong th ng kê toán h c
m

b o tính ý ngh a và có giá tr khoa h c.
Ti n hành i u tra: Th c hi n vi c i u tra theo các i t ng ã c
xác nh (h c sinh, giáo viên, cán b qu n lí). Trong quá trình i u tra
c n m b o c tính t nhiên, h p tác; tránh nh ng áp l c làm nh
h ng n tính khách quan trong quá trình tr l i các câu h i c a i
t ng c i u tra.
B c 4: X lí k t qu i u tra, rút ra k t lu n
S d ng ph ng pháp th ng kê toán h c x lí k t qu i u tra, t ó
i n nh ng nh n nh, ánh giá v th c tr ng quá trình h c t p c a
h c sinh.
L u ý: Vi c x lí k t qu i u tra c n g n v i các n i dung i u tra quá
trình h c t p c a h c sinh c xác nh b c 1. Trong phân tích,
ánh giá th c tr ng quá trình h c t p c a h c sinh c n có s so sánh, i
chi u trên các i t ng i u tra
m b o tính chính xác, khách quan.
C n ph i h p v i các ph ng pháp khác khi i n các k t lu n.
Ph ng v n: Là ph ng pháp thu th p thông tin theo m t ch ng trình ã
nh qua vi c trò chuy n, trao i tr c ti p v i ng i c kh o sát.
M t s l u ý khi vi t câu h i i u tra:

M t s l u ý khi s d ng ph ng pháp ph ng v n

a. C n xác nh m c ích và n i dung ph ng v n rõ ràng, c th .
b. Xây d ng ch ng trình ph ng v n và h th ng câu h i ph ng v n (Câu
26

|

MODULE GDTX 32

h i ph i rõ ràng, h p d n, phù h p v i v n nghiên c u và tri th c,
kinh nghi m c a ng i c h i...).
c. Trong quá trình ti n hành ph ng v n, c n s d ng câu h i uy n
chuy n, sinh ng và có th thay i theo không khí c a bu i ph ng v n;
thái ph ng v n c a nhà nghiên c u c n t nhiên, c i m .
d. S d ng ph ng pháp này nh m cung c p nh ng thông tin h tr cho
các k t lu n khoa h c khi th c hi n nh ng ph ng pháp khác.
Ph ng pháp tr c nghi m: Là công c
c dùng
o bi u hi n và
trình nh n th c, m c phát tri n c a nhân cách qua nh ng m u
câu tr l i b ng ngôn ng , phi ngôn ng ...
C u trúc m t tr c nghi m g m hai ph n:
B n tr c nghi m g m các bài t p (Item) c s p x p theo m t lôgic
nh t nh. Các bài t p có th d ng: ngôn ng , hình nh phi ngôn ng
ho c hành ng.
B n h ng d n th c hi n tr c nghi m, nh m xác nh quy trình ti n
hành tr c nghi m; cách ch m i m và phân tích k t qu tr c nghi m.
Tr c nghi m c s d ng trong nghiên c u khoa h c th ng có các
lo i: tr c nghi m úng — sai; tr c nghi m nhi u l a ch n; tr c nghi m
ghép ôi; tr c nghi m i n th , ho c các lo i tr c nghi m ngôn ng và
tr c nghi m phi ngôn ng ...
M t s l u ý khi s d ng ph ng pháp tr c nghi m:

a. L a ch n úng tr c nghi m; m b o tr c nghi m chu n.
b. Th c hi n úng quy trình tr c nghi m.
c. m b o tin c y trong x lí k t qu tr c nghi m.
+ T ng k t kinh nghi m giáo d c: T ng k t kinh nghi m là s khái quát
hoá nh ng kinh nghi m cùng lo i, x y ra trong các i u ki n, hoàn c nh

nh t nh nào ó có th v n d ng vào nh ng a bàn r ng rãi h n
nh m ph bi n nh ng bài h c ã c t ng k t.
M t s l u ý khi s d ng ph ng pháp t ng k t kinh nghi m

a. C n i u tra, kh o sát xác nh úng các kinh nghi m i n hình.
b. Khái quát hoá nh ng kinh nghi m th c ti n rút ra các bài h c c n
nhân r ng trong th c ti n.
c. Ti n hành h i th o khoa h c và ph bi n kinh nghi m.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

27


d. C n k t h p v i các ph ng pháp khác khi v n d ng gi i quy t các
v n th c ti n giáo d c.
+ Th c nghi m s ph m: Là ph ng pháp mà nhà nghiên c u ch ng
tác ng n i t ng nghiên c u v i nh ng i u ki n xác nh, t ó,
ánh giá s bi n i v b n ch t c a i t ng nghiên c u d i tác ng
c a nhà nghiên c u.
Th c nghi m là ph ng pháp c bi t, cho phép tác ng lên i t ng
nghiên c u m t cách ch ng; can thi p có ý th c vào quá trình di n
bi n t nhiên, h ng quá trình y di n ra theo m c ích mong mu n.
Trong nghiên c u khoa h c, ph ng pháp th c nghi m có th s d ng
phát hi n v n ho c s d ng ki m ch ng, kh ng nh k t qu
nghiên c u.
Các b c th c hi n khi s d ng ph ng pháp th c nghi m s ph m

a. Xác nh m c ích, n i dung th c nghi m.

b. Xác nh i t ng, a i m, quy mô th c nghi m.
c. Xây d ng các ph ng án th c nghi m.
d. Ti n hành th c nghi m.
e. X lí k t qu th c nghi m, rút ra k t lu n khoa h c.

Minh ho : Th c nghi m v ph ng pháp d y h c tích c c c a giáo viên

B c 1: Xác nh m c ích, n i dung th c nghi m
M c ích th c nghi m: Ki m ch ng, ánh giá hi u qu v ph ng pháp
d y h c tích c c c giáo viên xu t.
N i dung th c nghi m: T ch c d y h c theo ph ng pháp th o lu n nhóm.
B c 2: Xác nh i t ng, a i m, th i gian, quy mô th c nghi m.
i t ng th c nghi m: C n xác nh rõ h c sinh l p nào? H c môn nào?.
có so sánh, i chi u k t qu th c nghi m, trong nghiên c u c n xác
nh nhóm i t ng i ch ng (nhóm h c sinh c giáo viên d y theo
ph ng pháp d y h c truy n th ng).
L u ý: Hai nhóm th c nghi m và i ch ng c n m b o v s t ng
ng v s l ng, môn h c, trình nh n th c... m i có th m b o
c tính khách quan, chính xác khi so sánh, ánh giá.
Xác nh a i m, th i gian t ch c th c nghi m: Xác nh c th a i m
l p th c nghi m, l p i ch ng và th i gian ti n hành t ch c th c nghi m.
28

|

MODULE GDTX 32


Quy mô th c nghi m: Xác nh rõ vi c t ch c th c nghi m c ti n
hành trên bao nhiêu l p h c; th c hi n m y vòng...

B c 3: Xây d ng ph ng án th c nghi m
Giáo viên thi t k giáo án theo ph ng án th c nghi m (Th o lu n
nhóm) và chu n b giáo án theo ph ng pháp gi ng d y bình th ng
(Truy n th ng); Chu n b các i u ki n t ch c th c nghi m.
Xác nh các tiêu chí ánh giá k t qu th c nghi m (nh : tính tích c c
h c t p c a h c sinh; không khí h c t p; s h p tác gi a h c sinh và giáo
viên trong quá trình h c t p; k t qu nh n th c...).
B c 4: Ti n hành th c nghi m
T ch c d y cho h c sinh theo ph ng án th c nghi m (Th o lu n
nhóm) i v i l p th c nghi m và d y bình th ng (Truy n th ng) i
v i l p i ch ng.
Trong quá trình t ch c d y h c, ti n hành thu th p các thông tin c n thi t
ph c v cho quá trình ánh giá (theo các tiêu chí c xác nh b c 3).
B c 5: X lí k t qu th c nghi m, rút ra k t lu n khoa h c
Trên c s các thông tin thu c trong quá trình ti n hành th c
nghi m, k t h p t ch c ki m tra, ánh giá k t qu nh n th c c a h c
sinh c 2 l p th c nghi m và i ch ng, i n nh ng nh n nh, ánh
giá v hi u qu vi c s d ng ph ng pháp th o lu n nhóm trong quá
trình d y h c.
L u ý:
có k t lu n chính xác, khách quan c n m b o các y u t
t ng ng 2 l p d y th c nghi m và i ch ng: v giáo viên; vi c t
ch c d y h c; thi; th i gian th c hi n...
+ Ph ng pháp l y ý ki n chuyên gia: Là ph ng pháp thu th p thông tin
khoa h c, nh n nh, ánh giá m t s n ph m khoa h c b ng cách s
d ng kinh nghi m, trí tu c a i ng các nhà khoa h c, các chuyên gia
v l nh v c nghiên c u.
M t s l u ý khi s d ng ph ng pháp l y ý ki n chuyên gia

a. Có th ti n hành ph ng pháp này qua hình th c h i th o, h i ngh

hay g p g riêng các chuyên gia.
b. S d ng ph ng pháp này trong các khâu: xác nh tài nghiên c u,
t ch c th c hi n tài ho c ánh giá, nghi m thu công trình khoa h c.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

29


+ Ph ng pháp nghiên c u s n ph m ho t ng giáo d c: Là ph ng pháp
thu th p thông tin khoa h c d a trên s nghiên c u các s n ph m c a
ho t ng s ph m nh : s n ph m ho t ng c a cán b qu n lí giáo
d c, c a giáo viên, c a h c sinh, c a t p th m t tr ng, m t c s giáo
d c... v ho t ng d y và h c, công tác giáo d c o c, v môi tr ng
giáo d c...
M t s l u ý khi s d ng ph ng pháp nghiên c u s n ph m ho t
giáo d c

ng

a. Khi s d ng ph ng pháp nghiên c u s n ph m ho t ng giáo d c
c n thu th p t nhi u ngu n khác nhau, c n ph i phân lo i và h th ng
hoá thông tin thu c i n nh ng nh n nh khoa h c.
b. C n l u tr các s n ph m làm minh ch ng.
c. S d ng nh m t ph ng pháp b tr , c n k t h p v i các ph ng
pháp khác trong quá trình nghiên c u.
+ Ph ng pháp th ng kê toán h c: Trong nghiên c u khoa h c giáo d c,
c n s d ng các tham s toán th ng kê x lí các k t qu nghiên c u
nh : Giá tr Trung bình c ng; T l %; l ch chu n; H s bi n thiên,

ho c ph n m m SPSS...
T l %

c tính theo công th c: C =

m x 100
n

Trong ó: C là t l %
m là s l ng ph n t cùng lo i c quy i
n là s l ng toàn nhóm nghiên c u
i m trung bình c ng

c tính theo công th c: X =

∑X
n

i

Trong ó Σ là t ng s , X là m t i m s thô b t kì, n là s khách th
nghiên c u.
l ch chu n (σ) ph n ánh phân b các giá tr . Công th c tính nh sau:

∑ X −X
n

σ=
30

|

MODULE GDTX 32

(

1

i

n

)

2


Trong ó δ là kí hi u c a l ch chu n, Σ là t ng s , X là kí hi u c a i m
thô, X là kí hi u c a trung bình c ng, n là s các i m trong phân b .
H s t ng quan: H s t ng quan là tr s
c dùng bi u th s
t ng quan gi a hai t p h p d ki n thu c cùng m t cá th hay m t
nhóm cá th khác nhau, có th em ra so sánh b ng cách này hay các
khác. Trong nghiên c u khoa h c giáo d c nói chung, khoa h c giáo d c
m m non, ng i ta th ng xét t ng quan tuy n tính (Pearson) ho c
t ng quan th b c (Spearman).
T ng quan Pearson. T ng quan Pearson là t ng quan ph bi n nh t,
o m c và h ng c a t ng quan ng th ng gi a hai bi n s . Tính
xy
h s t ng quan Pearson theo công th c sau: r = ∑2 2

.

∑x ∑ y
.

Trong ó: r là h s t ng quan
x là l ch c a m i i m s X so v i i m trung bình c a nó (x = X − X)
y là l ch c a m i i m s Y so v i i m trung bình c a nó (y = Y − Y)
N u: r có giá tr + (d ng) thì t ng quan thu n, có giá tr — (âm) thì
t ng quan ngh ch; r càng g n 1 thì t ng quan gi a hai bi n càng ch t
ch , càng xa 1 thì t ng quan gi a hai bi n càng l ng l o.
i

i

i

H s t ng quan th b c (Spearman): r = 1−

i

6

∑ ( X −Y )
n (n 2 − 1)

2

(-1 ≤ r ≤ 1)

Trong ó: n là s l ng các n v c x p h ng.
r là m t s nh h n 1. Giá tr c a r càng g n 1 thì ch ng t m i t ng
quan càng ch t.
N u r< 0: T ng quan ngh ch
r> 0: T ng quan thu n
0,7 ≤ r < 1: T ng quan ch t
0,5 ≤ r < 0,7: T ng quan
0,3 ≤ r < 0,5: T ng quan không ch t
Chú ý: Th ng ng i ta tính r v i n gi a 5 và 30; v i n quá nh (n<5) thì
giá tr c a r dù l n c ng không ý ngh a; v i n l n (n>30) thì vi c x p
h ng th c s là khó kh n.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

|

31