Quan niệm về con người trong triết học hiện sinh tôn giáo jaspers và tác động của nó tới tư tưởng triết học phương tây thế kỷ XX

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
______________________

NGUYỄN LÊ THẠCH

QUAN NIỆM VỀ CON NGƯỜI TRONG TRIẾT HỌC
HIỆN SINH TÔN GIÁO KARL JASPERS VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ
ĐẾN TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY THẾ KỶ XX

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

Hà Nội, 2016


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
______________________

NGUYỄN LÊ THẠCH

QUAN NIỆM VỀ CON NGƯỜI TRONG TRIẾT HỌC
HIỆN SINH TÔN GIÁO KARL JASPERS VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ
ĐẾN TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY THẾ KỶ XX
Chuyên ngành: Triết học
Mã số: 62.22.03.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

Người hướng dẫn khoa học:
PGS. TS. Nguyễn Vũ Hảo
PGS. TS. Nguyễn Gia Thơ

Hà Nội, 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả sử dụng trong luận án là trung thực. Những kết
luận của luận án, chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Nguyễn Lê Thạch


MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................... 1
B. NỘI DUNG .................................................................................................. 6
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ....................................................................................... 6
1.1. Những tài liệu có liên quan đến triết học hiện sinh ............................... 6
1.2. Những tài liệu có liên quan đến nhân học triết học của K. Jaspers ......... 25
1.3. Những tài liệu về tác động của nhân học triết học Jaspers đến triết
học phương Tây hiện đại............................................................................. 27
1.4. Những vấn đề được đặt ra khi nghiên cứu con người trong triết
học hiện sinh tôn giáo của Jaspers và tác động của nó tới tư tưởng triết
học phương Tây thế kỷ XX và hướng nghiên cứu của luận án .................. 30
Kết luận chương .......................................................................................... 33

Chương 2. BỐI CẢNH, ĐIỀU KIỆN, TIỀN ĐỀ RA ĐỜI VÀ NỘI
DUNG CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC HIỆN SINH KARL JASPERS ...... 35
2.1. Những điều kiện kinh tế, chính trị và văn hóa xã hội cho sự ra đời
chủ nghĩa Hiện sinh K. Jaspers ................................................................... 35
2.2. Những tiền đề tư tưởng cho sự ra đời chủ nghĩa Hiện sinh K.
Jaspers ......................................................................................................... 42
2.3. K. Jaspers: cuộc đời và sự nghiệp ........................................................ 49
Kết luận chương .......................................................................................... 58
Chương 3. QUAN NIỆM VỀ CON NGƯỜI TRONG TRIẾT HỌC
HIỆN SINH TÔN GIÁO CỦA K. JASPERS ............................................. 60
3.1. Khái quát tư tưởng triết học hiện sinh tôn giáo của K. Jaspers ........... 60
3.1.1. Tư tưởng về triết học và khoa học ................................................ 60


3.1.2. Hiện sinh hướng lên Siêu việt ....................................................... 61
3.1.3. Tư tưởng về tính không khách quan hóa của hiện sinh ................ 63
3.1.4. Tư tưởng về hiện sinh và sự giao tiếp ........................................... 65
3.1.5. Tư tưởng về sự sụp đổ hiện sinh và giải mã siêu việt ................... 66
3.2. Một số tư tưởng cơ bản của nhân học triết học của K. Jaspers ........... 67
3.2.1. Về tình huống giới hạn .................................................................. 67
3.2.2. Cái tôi kinh nghiệm, cái tôi ý thức và cái tôi hiện sinh ................ 76
3.2.3. Hiện sinh và tự do ......................................................................... 80
3.3. Con người và Thượng đế ..................................................................... 88
3.3.1. Siêu Việt – định hướng cơ bản của con người .............................. 88
3.3.2. Luận giải về yêu sách tuyệt đối..................................................... 93
3.4. Những đóng góp và hạn chế của quan niệm K. Jaspers về con người ........ 98
Kết luận chương ........................................................................................ 106
Chương 4. TÁC ĐỘNG CỦA QUAN NIỆM VỀ CON NGƯỜI
TRONG TRIẾT HỌC HIỆN SINH K. JASPERS ĐẾN TƯ TƯỞNG
TRIẾT HỌC PHƯƠNG TÂY THẾ KỶ XX ............................................ 107

4.1. Tác động của nhân học triết học Jaspers đến tư tưởng triết học
hiện sinh châu Âu thế kỷ XX .................................................................... 109
4.1.1. Mối quan hệ tương tác giữa K. Jaspers và Heidegger ................ 112
4.1.2. Dấu ấn của nhân học hiện sinh Jaspers trong một số trào lưu
khoa học xã hội phương Tây thế kỷ XX ............................................... 121
4.2. Tác động của triết học Jaspers đối với một số nhà triết học
phương Tây tiêu biểu thế kỷ XX ............................................................... 135
4.2.1. Tác động tới tư tưởng triết học Hannah Arendt .......................... 135
4.2.2. Tác động tới tư tưởng triết học Paul Ricoeur ............................. 138


4.2.3. Tác động tới tư tưởng triết học Hans-Georg Gadamer ............... 139
Kết luận chương ........................................................................................ 142
C. KẾT LUẬN ............................................................................................. 143
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ................................. 147
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 148


A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thế kỷ XX, tại châu Âu, triết học hiện sinh đã ghi dấu ấn đậm nét
bằng việc thổi một luồng gió mới mát lạ vào không khí triết học lúc bấy giờ
với những trang tiểu thuyết, kịch, những bài thơ và các loại hình văn chương
sống động khác nhau của các nhà tư tưởng lớn như M. Heidegger, J. Sartre,
Marcel, K. Jaspers, v.v… về chủ đề con người với các giá trị đặc trưng như tự
do, tự quyết, quyết chọn (option), vươn lên, giải phóng, độc đáo, dấn thân, tồn
tại người, v.v…. Xu hướng tiếp cận này thêm lần nữa khẳng định, vấn đề con
người luôn là chủ đề trung tâm của mọi cuộc bàn luận triết học, và chính triết
học lấy đề tài con người là tôn chỉ, là mục đích nhân văn duy nhất, cao cả
nhất giải phóng con người, đem lại tự do đích thực cho con người cá nhân.

Thứ nhất, trong mỗi một giai đoạn của lịch sử triết học, con người được
soi chiếu, nhìn nhận trong bối cảnh của lịch sử, văn hóa, tôn giáo, v.v… dưới
góc nhìn triết học của thời đại ấy. Nhà tư tưởng Hy Lạp cổ đại, Empedoc nói:
Con người đã, đang và sẽ luôn luôn là một hiện tượng thú vị nhất đối với con
người. Heidegger – nhà triết học hiện sinh người Đức cũng khẳng định: “Con
người là hữu thể duy nhất có đặc tính là biểu lộ bản chất của mình và bản chất
vạn vật” [Trích theo: 22; tr. 350]. Việc nghiên cứu con người như đối tượng
nhận thức về chính mình được các nhà triết học nhìn nhận và chỉ ra sự tha hóa
của chính con người do xã hội tạo nên. Tuy nhiên, theo Husserl, nguy cơ lớn
hơn chính là tha hóa tinh thần. Ông viết: “Hình thức tha hóa chiếm ưu thế
trong trong xã hội phương Tây chính là sự tha hóa tinh thần” [Trích theo: 30;
tr. 8], con người trong chính xã hội ấy đã bị nô dịch về mặt tinh thần với tư
cách giá trị tối cao, có ý nghĩa quyết định bản chất người. Việc chỉ ra sự tha
hóa, cũng như con đường hay cách thức khắc phục nó dường như đã trở thành
một trong những đề tài chủ yếu dường như của triết học phương Tây hiện đại.

1


Thứ hai, trong dòng chảy triết học phương Tây hiện đại thế kỷ XX,
nổi lên nhà triết học có tầm ảnh hưởng lớn tới tư tưởng đương thời, đó là K.
Jaspers. Vấn đề con người là vấn đề trung tâm của triết học hiện sinh tôn
giáo của K. Jaspers, những nghiên cứu của ông không chỉ nghiên cứu về con
người, thân phận con người, mà còn chỉ ra sự giải phóng con người ở bình
diện tự do cao nhất, đó là Siêu việt (Chúa, Thượng đế). Theo nhận định của
tác giả Bùi Văn Nam Sơn: “…Câu hỏi trực tiếp về đức tin tôn giáo hay cụ
thể hơn, về Thượng đế, lại hầu như ít được đặt ra trong triết học thế kỷ XX,
v.v… Chỉ đến ở K. Jaspers là còn có sự trao đổi cặn kẽ với tôn giáo truyền
thống và một sự “tuyên tín” về “đức tin triết học”, còn ngoài ra, ta chỉ bắt
gặp ý tưởng khá mơ hồ về một “Tồn tại (Sein)” Siêu việt trì ngự tất cả nơi

Heidegger, về một thế giới vật chất “Welmaterie) “khá linh thiêng” nơi E.
Bloch…”. [24; tr. 22]. Jasper xây dựng cho mình hệ thống triết học hiện
sinh tôn giáo. Vấn đề con người trong triết học hiện sinh tôn giáo của
Jaspers theo ông, con người là hiện sinh, nhưng được đặt trong sự hướng tới
Siêu việt. Chỉ đến Siêu việt thì mới có hiện sinh trung thực và mới giải
phóng được con người theo đúng nghĩa.
Thông qua phương pháp Soi vào hiện sinh, triết học của Jaspers cố
gắng tìm ra bản chất đích thực của sự tha hóa con người và con đường giải
phóng con người khỏi sự tha hóa đó.
Thứ ba, Việt Nam là nước đang thực hiện sự chủ động hội nhập với các
nước trong khu vực và trên thế giới. Trong bối cảnh như vậy, việc nghiên cứu,
tìm hiểu, đánh giá, lựa chọn, tiếp thu những giá trị văn hóa của các dân tộc,
khu vực, nền văn minh trên thế giới là việc làm cần thiết, và đương nhiên việc
tìm hiểu những giá trị văn hóa, con người phương Tây mà cụ thể là con người
triết học phương Tây không nằm ngoài nhu cầu tất yếu đó. Tuy nhiên, hiện
nay trong quá trình hội nhập cũng cần tránh các khuynh hướng cực đoan,
sùng bái, sưng tụng phương Tây, thậm chí còn là sự tuyệt đối hóa những giá

2


trị tư tưởng phương Tây và hơn thế nữa là định hướng “phương Tây hóa” để
từ bỏ những chuẩn mực tốt đẹp của truyền thống, bản sắc Việt Nam. Chúng ta
cần giữ gìn những giá trị truyền thống của dân tộc, mặt khác không ngừng mở
rộng và tiếp biến những tinh hoa văn hóa thế giới, để làm phong phú cho những
giá trị văn hóa dân tộc, làm cho đất nước ngày càng hội nhập sâu vào nền văn
minh toàn cầu. Với ý nghĩa đó, tác giả chọn đề tài: Quan niệm về con người
trong Triết học hiện sinh tôn giáo Jaspers và tác động của nó tới tư tưởng triết
học phương Tây thế kỷ XX, làm đề tài luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích của luận án là trình bày một cách có hệ thống những nội dung
cơ bản của quan niệm về con người trong triết học hiện sinh tôn giáo Jaspers,
từ đó đánh giá tác động của nó tới tư tưởng triết học phương Tây thế kỷ XX.
Để đạt được mục đích như trên, luận án có những nhiệm vụ như sau:
- Làm rõ bối cảnh, những điều kiện và tiền đề ra đời triết học hiện sinh
hữu thần Jaspers với tư cách là nhà triết học hiện sinh thế kỷ XX.
- Phân tích làm rõ những nội dung cơ bản về con người trong triết học
hiện sinh tôn giáo của Jaspers.
- Làm rõ những ảnh hưởng của tư tưởng Jaspers đến tư tưởng triết học
phương Tây thế kỷ XX.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Luận án có đối tượng nghiên cứu là quan
niệm về con người trong triết học hiện sinh hữu thần của Jaspers và tác động
của nó đến tư tưởng triết học phương Tây thế kỷ XX.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận án giới hạn nghiên cứu ở quan niệm của
Jaspers về con người qua một số tác phẩm tiêu biểu và tác động của quan
niệm ấy đến một số tư tưởng chủ yếu trong triết học phương Tây thế kỷ XX.

3


4. Cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về con người, bản
chất con người. Đồng thời, luận án cũng kế thừa những thành quả của các
công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án trong thời gian gần đây.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận nghiên cứu lịch
sử triết học của chủ nghĩa Mác – Lênin, chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ

nghĩa duy vật lịch sử.
Luận án sử dụng một số phương pháp cụ thể sau: phương pháp phân tích
và tổng hợp, phương pháp lịch sử và logic, khái quát hóa, chú giải học, phương
pháp so sánh, v.v…
5. Đóng góp mới của luận án
Có thể nói, đây là luận án chuyên sâu đầu tiên ở nước ta tập trung vào
phân tích luận giải những nội dung về con người trong triết học Jaspers và tác
động của nó tới tư tưởng triết học thế kỷ XX ở phương Tây.
Luận án khảo cứu có hệ thống những vấn đề căn bản về con người hiện
sinh trong triết học Jaspers, từ đó có những đánh giá, so sánh với những quan
niệm về con người của các triết gia đương thời khác. Đồng thời trên cơ sở lập
trường của triết học Mác – Lênin, luận án đưa ra những đánh giá về giá trị
cũng như hạn chế tư tưởng triết học Jaspers về con người.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ những vấn đề căn bản về con
người trong triết học hiện sinh tôn giáo Jaspers, từ đó có thể cung cấp cơ sở lý
luận cho những nhà quản lý xã hội, quản trị nhân lực, quản lý văn hóa, tôn
giáo, v.v... có cách nhìn cụ thể, khách quan đúng đắn trong việc hoạch định

4


chính sách về con người, về tôn giáo, văn hóa trong giai đoạn hiện nay và
trong tương lai.
Kết quả của luận án có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho việc
nghiên cứu và giảng dạy các chuyên đề triết học, tôn giáo học trong các
trường đại học, học viện trong cả nước.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung của luận án gồm 4 chương, với 13 tiết.

5


B. NỘI DUNG
Chương 1
TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. Những tài liệu có liên quan đến triết học hiện sinh
Ở Việt Nam, hiện nay có khá nhiều công trình nghiên cứu, sách dịch về
triết học hiện sinh đã được công bố. Có thể khái quát ở một số loại nghiên cứu
chủ yếu sau:
Một là, những công trình: sách, Kỷ yếu Hội thảo khoa học và các bài
báo được đăng trên các ấn phẩm tạp chí trong nước (chủ yếu là trên Tạp chí
Triết học), được viết, nghiên cứu trước những năm 1975 và trong thời gian
gần đây.
Cuốn Triết học hiện sinh của tác giả Trần Thái Đỉnh, Nxb Văn học
(2008), là cuốn sách dày gần 400 trang, gồm mười chương được tác giả trình
bày một cách công phu, sâu sắc về chủ nghĩa Hiện sinh, trong đó tác giả nêu
bật: triết học hiện sinh là gì, lập trường, những đề tài chính, các nhánh của
triết học hiện sinh. Qua đó, tác giả đã đi vào khái quát những đóng góp cũng
như quan niệm về các tác giả tiêu biểu của chủ nghĩa Hiện sinh, trong đó có
những khảo cứu về nhà triết học hiện sinh Jaspers từ trang 190 đến 256.
Thông qua những trang viết này, Trần Thái Đỉnh đã cho người đọc thấy được
về cuộc đời, quan điểm triết học của Jaspers đối với vấn đề hiện sinh. Tuy
nhiên, do chưa phải là một tác phẩm chuyên sâu về triết học Jaspers, nên tác
giả đã không trực tiếp đi vào phân tích vấn đề con người trong triết học hiện
sinh tôn giáo. Nhưng có thể thấy trong tác phẩm, Trần Thái Đỉnh đã có những
đóng góp quan trọng trong việc vạch ra một cách chung nhất về chủ nghĩa
Hiện sinh; là nguồn tư liệu quan trọng cho tác giả luận án kế thừa trong việc

thực hiện đề tài.

6


Có thể khẳng định, xã hội là dòng chảy liên tục do con người tạo nên
theo quy luật lịch sử - xã hội. Việc nghiên cứu về xã hội, con người cũng
như vậy. Tiếp theo khuynh hướng nghiên cứu triết học về con người, triết
học hiện sinh đã thực hiện một cuộc cách mạng trong lĩnh vực xác định lại
đối tượng và phương pháp triết học [Xem: 29, tr. 455]. Bằng cuộc cách
mạng về “bản thể luận tồn tại người” chủ nghĩa Hiện sinh đã lần đầu tiên cố
gắng luận chứng và đưa chúng ta đến với siêu hình học theo đúng nghĩa của
thuật ngữ này, đó chính là bản thể luận triết học.
Có thể thấy rằng, triết học hiện sinh là triết học về ý nghĩa cuộc nhân
sinh hay nói một cách khác, triết học hiện sinh là triết học về con người. Đây
là triết học chỉ quan tâm tới con người, thân phận con người, đi vào tìm hiểu ý
nghĩa của cuộc sống, đi tìm ý nghĩa đích thực của cuộc nhân sinh và cái chết.
Đây là sự độc đáo của Triết học hiện sinh so với những hình thức triết học
khác, bởi trước kia triết học luôn đi tìm những nguyên nhân cao nhất của vạn
vật, bàn những chuyện xa xôi huyền vi của tạo hóa mà không đi thẳng vào
vấn đề của con người, của tồn tại người. Triết học hiện sinh đặt lại vấn đề là,
không gì có thể ý nghĩa tha thiết hơn với con người, ý nghĩa hơn với con
người bằng chính con người. Nói như chính E. Mounier thì “Bất cứ khuynh
hướng nào trong triết học hiện sinh đều là triết học về con người, trước khi là
triết học về vũ trụ. Theo thiên chúa giáo hay không, triết học hiện sinh đều
mang nặng tính chất bi đát của kinh nghiệm con người về định mệnh của
mình” [Trích theo: 22, tr. 23]. Mặt khác, với cách nói bình dị cùng với lời nói
nhẹ nhàng, gần gũi, Triết học hiện sinh đã đi vào đời sống và hướng dẫn đời
sống bằng những nghĩ suy triết học. Bởi vậy, triết học hiện sinh đã được chào
đón một cách nồng nhiệt, và với ý nghĩ như vậy nó đã tạo nên một phong trào

sâu rộng trong quần chúng. Triết học hiện sinh, đã đánh thức con người từ bỏ
những giấc mơ tìm hiểu vũ trụ để chỉ đi tìm ý nghĩa của cuộc sống, của cái
chết của chính bản thân, nhân loại mình, bằng ý nghĩa của cuộc nhân sinh, và

7


chỉ có con người mà thôi. Chính vì vậy, Triết học hiện sinh dù là “khuynh
hướng Thiên chúa giáo hay vô thần, Triết học hiện sinh cũng đã mang yếu tố
tôn giáo lại cho cái thế giới lạnh lùng của triết cổ điển” [22, tr. 24]. Trong triết
học Jaspers, với tính chất tự do của các nhân vị hiện sinh thì việc áp dụng
khoa học thực nghiệm và tìm hiểu con người là điều không thể, bởi việc tìm
hiểu con người thì phương pháp phải thích ứng với đối tượng, nên chúng ta
phải thay phương pháp thực nghiệm bằng một phương pháp mà theo Jaspers
thì phải là nhận định dần dần và lâu dài. Ông đã gọi tên phương pháp đó là
“soi vào hiện sinh” và đây là phương pháp thích ứng với đối tượng để tìm
hiểu về con người.
Trong tư tưởng triết học của Jaspers thì con người và Thượng đế có mối
liên hệ mật thiết với nhau, ông đã gọi nó là hiện sinh và siêu việt, mà ở đây Siêu
việt được ông luôn luôn sử dụng và mang hai ý nghĩa. Thứ nhất, Siêu việt được
hiểu là vươn lên, là đi lên không ngừng của hiện sinh, theo nghĩa này ông hay
sử dụng động từ (transcender). Thứ hai, Siêu việt được hiểu chính là Siêu việt
thể (la transcendance); hiện sinh chính là mối tương quan với Siêu việt và việc
gắn chặt mối tương quan đó đem lại cho hiện sinh được trung thực “Cho nên
hiện sinh không phải là nhân vị tự ý thức về mình và có tương quan với chính
mình, nhưng nhân vị đó còn phải giữ vững tương quan với siêu việt là nguyên
ủy của mình. Hiện sinh chính là mối tương quan đó với siêu việt. Nếu không có
tương quan đó, không có hiện sinh trung thực” [22, tr. 196]
Theo Jaspers, con người trong tư tưởng triết học hiện sinh của ông luôn
được nghiên cứu và nhìn nhận bằng một phương pháp riêng mà ông gọi là “soi

vào hiện sinh”. Jaspers là người đã kịch liệt lên án và phản đối khoa học thực
nghiệm, việc dùng khoa học vào nghiên cứu con người theo ông những khoa
học này với sự “đồng hóa” làm cho nó (con người) trở nên kiêu căng, trở thành
“quái tượng” và con người chỉ có thể là một sự vật như trăm ngàn sự vật khác
của vũ trụ vật lý. Với cách lập luận như vậy, Jaspers đã chỉ ra con người, tự do

8


của con người hiện sinh không thể là đối tượng cho khoa học thực nghiệm
được, vì vậy cần phải có một khoa học khác, khoa học triết lý hiện sinh, “Cuộc
khám phá vũ trụ vừa cho ta thấy khoa học thực nghiệm chưa hoàn thành được
công việc. Triết học phải tiếp tục công việc mà khoa học vừa bỏ dở; như thay
thế chế độ thì cũng phải thay nhân viên, triết gia vào thay cho khoa học gia, và
tự đây bắt đầu kỷ nguyên của hiện sinh” [Theo: 22, tr. 206].
Tư tưởng triết học tôn giáo Jaspers là sự kế thừa và kết tinh của tư
tưởng triết học Kierkegaard và Nietzsche. Triết học Jaspers có chứa đựng
trong nó tất cả mọi hình thái hiện sinh con người, trong cả không gian và thời
gian. Trong đó, trong không gian con người luôn ý thức tương quan giữa
mình và siêu việt, còn trong thời gian là cả một sự tri ân, ghi nhận những
đóng góp của những triết gia đi trước. Với những lý lẽ đó, theo Jaspers thì con
người là một cái gì đó mà chúng ta không thể biết một cách tường tận và sáng
tỏ như khoa học thực nghiệm. Việc con người trong hiện sinh tôn giáo của
ông chỉ có thể cảm nghiệm được bản chất của họ ở tận nguồn tư tưởng và
hành động. Ông đã viết trong cuốn Triết học của mình như sau: “không thể
biết được họ một cách rõ rệt, minh bạch mà ta chỉ có thể cảm nghiệm được
bản chất của họ ở tận nguồn tư tưởng và hành động của ta. Tóm lại, theo
nguyên tắc, con người còn vượt xa những gì họ biết về chính họ” [47, tr. 124]
có nghĩa là con người luôn phải quyết định và sự quyết định đó là quyết định
về chính bản thân mình; tức là tự do của con người phải được công nhận, chịu

sự phục tùng của những nguyên tắc. Con người, được tự do nhưng luôn luôn
thấy được đó là một tặng vật của Chúa. Jaspers đã nói, “Càng tự do thật sự
con người càng tin có Thiên Chúa. Vì khi tự do thật sự ta mới chắc chắn ta
không tự do mà có. Là người, không bao giờ chúng ta có thể tự mãn. Vì luôn
luôn chúng ta hướng vượt xa hơn và hơn lên mỗi khi ta cần ý thức sâu xa
rằng: Thiên Chúa có. Đồng thời ý thức ấy càng soi sáng cho ta hiểu rõ ràng
được chính ta và ta không đáng giá gì” [47, tr. 126]. Chính Jaspers, cũng đã

9


nói rõ cho ta thấy việc con người hướng về Chúa không phải là đặc tính tự
nhiên, mà là sự phù hợp với tự do của ta và chỉ xuất hiện với những người
biết vượt qua tình trạng sống sinh lý lầm lỳ, để con người có thể sống không
lệ thuộc vào trần thế cũng như có sự liên hệ chặt chẽ với Chúa, tự do của con
người có sự liên hệ chặt chẽ với Chúa. Con người luôn sống trong sự dẫn dắt
của Thiên Chúa nên con người nhận thấy minh bạch Siêu việt thể là nguyên
nhân sáng tạo cho sự tồn tại của con người.
Một trong những cuốn sách đáng chú ý là Triết học hiện sinh của nhà
nghiên cứu Đỗ Minh Hợp (chủ biên), Nxb Tôn giáo (2010). Với dung lượng
hơn 500 trang, cuốn sách được chia làm bốn chương, đây là công trình nghiên
cứu công phu của nhóm tác giả về chủ nghĩa hiện sinh. Tác phẩm đã cho
người đọc thấy được bức tranh cơ bản về chủ nghĩa hiện sinh dưới cách tiếp
cận độc đáo của nhân học văn hóa, cũng như bản thể luận, cơ sở phương pháp
luận để nghiên cứu chủ nghĩa hiện sinh [Xem: 29, tr. 3]. Qua cách tiếp cận
độc đáo đó, nhóm tác giả đã phân tích các triết gia tiền bối cũng như các đại
diện tiêu biểu của chủ nghĩa hiện sinh. Phần cuối của cuốn sách nhóm tác giả
đã đưa ra những hệ thống khái niệm cũng như chủ đề cơ bản của triết học
hiện sinh. Đọc tác phẩm này trong phần các tác gia tiêu biểu của chủ nghĩa
hiện sinh, tác giả Đỗ Minh Hợp và các cộng sự cũng dẫn chứng, phân tích về

triết gia hiện sinh Jaspers, từ trang 413 đến trang 421. Ở nội dung này, tác giả
đã trình bày về cuộc đời và sự nghiệp, cũng như một số tư tưởng chính của
Jaspers. Những nghiên cứu của tác giả Đỗ Minh Hợp và các cộng sự là đóng
góp to lớn cho việc tham khảo, nghiên cứu đề tài của tác giả luận án.
Tác phẩm Hiện tượng học Husserl của nhóm tác giả Đỗ Minh Hợp,
Nguyễn Chí Hiếu, Phạm Quỳnh Trang, Nxb Tôn giáo (2008), đây là công
trình nghiên cứu chuyên sâu về hiện tượng học của Husserl. Với độ dày gần
500 trang, được chia làm ba chương, nhóm tác giả đã chỉ ra sự phát triển
trong tư tưởng triết học của Husserl, nội dung cơ bản của Hiện tượng học.

10


Đây là công trình chuyên sâu về triết học, tuy không trực tiếp đề cập đến triết
học Jaspers, nhưng bằng việc nêu ra tư tưởng triết học Husserl, cộng với
những tác giả hiện sinh sau này chịu ảnh hưởng bởi triết học Husserl sẽ là tư
liệu quan trọng cho tác giả luận án có những khảo nghiệm, so sánh giữa triết
gia Jaspers với các nhà triết học cùng thời khác.
Tác giả Hoàng Việt với cuốn sách Triết học tư sản hiện đại do Trường
lý luận nghiệp vụ Bộ Văn hóa biên soạn, xuất bản năm (1975). Tác giả đã đi
vào phân tích sự xuất hiện và đặc điểm của triết học tư sản hiện đại và các
trường phái chủ yếu như chủ nghĩa Hiện sinh, chủ nghĩa Cấu trúc, chủ nghĩa
Kỹ trị. Mặc dù dung lượng hạn chế nhưng tác phẩm đã nêu ra những vấn đề
có tính chất cơ bản nhất về các chủ nghĩa trong triết học hiện đại.
Nhà nghiên cứu Đỗ Đức Hiểu với cuốn sách Phê phán văn học hiện sinh
chủ nghĩa, với 263 trang, Nxb Văn học phát hành (1978) đã đặt ra cho mình
nhiệm vụ là: phê phán triết học hịên sinh và văn học hiện sinh chủ nghĩa, kịch
phi lí. Đồng thời, đề cao vai trò, nhiệm vụ của văn học xã hội chủ nghĩa trong
thời đại mới. Ở một góc độ và phương diện lịch sử nào đó, công trình ra đời
trong bối cảnh lịch sử như vậy có tác dụng vô cùng to lớn đối với đời sống tinh

thần của đất nước, dân tộc lúc bấy giờ. Vì vậy, cuốn sách thực sự là tư liệu
tham khảo quan trọng cho tác giả luận án.
Trong cuốn Mấy trào lưu triết học phương Tây của nhà nghiên cứu
Phạm Minh Lăng được Nxb Đại học và trung học chuyên nghiệp phát hành
năm 1984. Với 354 trang, tác giả đã phân tích, làm rõ được nội dung các
khuynh hướng triết học hiện đại phương Tây: chủ nghĩa Duy linh - Nhân vị,
chủ nghĩa Hiện sinh, chủ nghĩa Thực dụng phê phán và nêu rõ ảnh hưởng vào
miền Nam nước ta trước ngày giải phóng. Tuy nhiên, đây chỉ là những khảo
cứu chung nhất của tác giả với những chủ đề nêu trên, chứ không đi vào phân
tích chuyên sâu một tác giả nào của chủ nghĩa Hiện sinh. Vì vậy, việc nghiên
cứu của tác giả luận án không có sự trùng lặp với công trình này.

11


Đáng chú ý là, tác giả Trần Thiện Đạo với hai cuốn sách Chủ nghĩa hiện
sinh và thuyết cấu trúc, Nxb Văn học (2001) với 351 trang và cuốn Từ chủ
nghĩa hiện sinh tới thuyết cấu trúc (Trần Thiện Đạo, Ilya Ehrenbourg, Claude
Simon, M. Nadeau, D. Simone, Beauvoir) do Nxb Tri thức phát hành (2008),
với 362 trang. Tác giả đã tập hợp những bài báo mà tác giả đã viết hoặc đã
dịch, được in trên các tập san Văn và Tân văn trong khoảng thời gian từ 1965
đến 1970 tại Sài Gòn. Tác giả đưa ra những định nghĩa ngắn gọn và dễ hiểu về
triết học hiện sinh, về thuyết cấu trúc, giới thiệu không khí sinh hoạt văn học
Pháp thập niên 1950 - thời kỳ mà triết học hiện sinh đang phát triển.
Trong công trình Về một dòng văn chương, hai tác giả Huỳnh Phan Anh,
Phạm Viêm Phương, Nxb Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh (2001), 128 trang,
tác giả đã tập hợp một số bài nghiên cứu về chủ nghĩa hiện sinh trong văn học
nước ngoài và một vài tác phẩm thơ văn của văn học hiện đại Việt Nam.
Công trình Lược khảo triết học phương Tây hiện đại của tác giả Bùi
Đăng Duy - Nguyễn Tiến Dũng, Nxb CTQG (2003), công trình khảo cứu về

các chủ đề cơ bản của triết học phương Tây thế kỷ XX, như triết học về con
người, tôn giáo, triết học khoa học và sự du nhập của triết học phương Tây
hiện đại vào Việt Nam. Tuy nhiên, cuốn sách này, chưa đề cập cụ thể và
chính diện đến vấn đề con người trong triết học tôn giáo của Jaspers, cũng
như sự ảnh hưởng của nó tới tư tưởng triết học phương Tây.
Trong cuốn sách Về tư tưởng và văn học phương Tây hiện đại của tác
giả Phạm Văn Sĩ, Nxb Đại học và trung học chuyên nghiệp, xuất bản năm
(1986). Cuốn sách đã chỉ ra những tư tưởng quan điểm của văn học phương
Tây với nhiều tác giả tiêu biểu. Ở công trình này, cũng dành một phần cho sự
trình bày chủ nghĩa Hiện sinh trong văn học phương Tây về thân phận con
người. Trong cuốn sách, tác giả đề cập khá nhiều những tư tưởng triết học
trong văn học hiện sinh về con người, nhưng cũng chưa có sự phân tích trực
tiếp những tư tưởng triết học Jaspers như hướng nghiên cứu của tác giả luận án.

12


Còn cuốn Chủ nghĩa hiện sinh, lịch sử, sự hiện diện ở Việt Nam của tác
giả Nguyễn Tiến Dũng, Nxb Tổng hợp TP. HCM (2006). Tác giả đã trình bày
một cách sơ khởi nhất các điều kiện kinh tế - xã hội dẫn tới sự hình thành Chủ
nghĩa hiện sinh. Thông qua đó, tác giả trình bày khái quát triết học hiện sinh,
cũng như các chủ đề của nó. Phần chương ba, tác giả đã trình bày sự du nhập
của Triết học hiện sinh vào Việt Nam. Trong cuốn sách này, tác giả Nguyễn
Tiến Dũng cũng trình bày một cách ngắn gọn tư tưởng triết học Jaspers từ
trang 42 đến trang 44. Tuy nhiên, đây không phải là công trình chuyên biệt về
triết học Jaspers, nhưng cuốn sách có giá trị tham khảo cho những nghiên cứu
về vấn đề trong luận án của tác giả.
Cuốn Đại cương lịch sử triết học phương Tây hiện đại nửa cuối thế kỷ
IXX – nửa đầu thế kỷ XX, Nxb Tổng hợp Tp. HCM (2008), của nhóm tác giả
Đỗ Minh Hợp – Nguyễn Anh Tuấn – Nguyễn Thanh, cuốn sách là sự tìm tòi

khảo cứu công phu của nhóm tác giả với hơn 500 trang, được chia làm chín
chương. Công trình là sự tổng hợp những trường phái triết học chính của
phương Tây, trong đó có chủ nghĩa hiện sinh, với một số nhà hiện sinh tiêu
biểu như Jaspers, Heidegger, v.v. Nội dung cuốn sách này là cơ sở cung cấp
những tri thức khoa học cho những người nghiên cứu và tìm hiểu triết học
phương Tây. Tất nhiên, như đúng với tôn chỉ mục đích ban đầu của cuốn sách
không phải là sự nghiên cứu chuyên sâu về Jaspers nên các tác giả đề cập về
triết gia Jaspers cũng chỉ là sự khái quát.
Cuốn sách Martin Heidegger và tư tưởng hiện đại, của Bùi Giáng, do
Nxb Văn học (2006). Tác giả là một người nghiên cứu lâu năm, có bề dày về
chủ nghĩa Hiện sinh, với sự đồ sộ của cuốn sách đã nói nên sự công phu, tâm
huyết trong việc tìm tòi, nghiên cứu của tác giả về triết học phương Tây nói
chung và triết học Heidegger nói riêng, cuốn sách đã cho thấy những chủ đề
cơ bản của chủ nghĩa Hiện sinh, và là cơ sở quan trọng cho việc nghiên cứu,
so sánh giữa tư tưởng Heidegger với các nhà hiện sinh phương Tây khác.

13


Với Hành trình vào triết học, Nguyễn Văn Toàn của Nxb Tri thức,
(2012). Cuốn sách được coi như là triết học nhập môn, như lời tác giả khẳng
định [Xem: 59, tr.9]. Tác giả cung cấp cho người đọc những tư tưởng của các
nhà triết học về các vấn đề hiện sinh như con người, tha nhân, ái tình, tôn
giáo, cái chết, đời sống đạo đức, v.v. Tuy nhiên, có thể nhận thấy, đây không
phải là một công trình nghiên cứu về triết học Jaspers, song những tư liệu của
tác giả Nguyễn Văn Toàn thực sự rất hữu ích đối với việc nghiên cứu triết học
nói chung và Triết học hiện sinh nói riêng.
Tác phẩm Chân dung triết gia Đức, do Quang Chiến chủ biên do Trung
tâm văn hóa, ngôn ngữ Đông Tây ấn hành (2000) đã đề cập đến các triết gia
của triết học Đức, trong đó có một bài viết của tác giả Quang Chiến về Con

người hành hương tìm về chính mình (trang 163). Đây là chủ đề gần với
hướng nghiên cứu của luận án về con người trong triết học hiện sinh, khi
Jaspers đến với cuộc hành hương để tìm lại chính mình, thì cũng chính là lúc
ông càng thấy cuộc đời thật mênh mông vô định, đầy ắp những câu đố không
có lời đáp. Theo Jaspers, mọi ngành khoa học đều không có khả năng nhận
thức được ý nghĩa cuộc sống. Con người là một sinh linh vô định và càng
ngày càng trở nên nghi vấn. Nó “vừa là một tiềm năng vĩ đại nhất, vừa là mối
đe dọa lớn lao nhất trên thế giới” [9, tr. 172], và con người trong quan điểm
của Jaspers luôn mang trong mình nỗi cô đơn, sự sợ hãi, luôn là tấn bi kịch,
luôn nổi chìm bồng bềnh trong nghi hoặc: Tôi đó ư? Có đích thực là tôi
không? Và lẽ nào tôi đang tồn tại? Có thể thấy, bài viết cũng trực tiếp đề cập
đến con người trong triết học Jaspers, nhưng, ở đây tác giả chưa đi sâu vào
làm rõ con người hiện sinh tôn giáo cũng như là những tác động của quan
điểm ấy tới tư tưởng triết học phương Tây thế kỷ XX như thế nào.
Ấn phẩm Đâu là căn nguyên tư tưởng? hay con đường triết lý từ Kant
đến Heidegger của nhà nghiên cứu Lê Tôn Nghiêm, Nxb Văn học (2007), là
công trình chuyên sâu làm rõ con đường tư tưởng từ triết học Kant tới triết

14


học Heidegger. Ở đây tác giả cũng phân tích tư tưởng triết học của Heidegger
trong đó có những tư tưởng triết học hiện sinh về con người. Tuy nhiên,
những tư tưởng trong cuốn sách Lê Tôn Nghiêm cũng cho thấy sự so sánh
quan điểm của Heidegger với các nhà hiện sinh khác, trong đó có triết học
Jaspers, song nội dung cuốn sách chưa có sự trình bày, phân tích thấu đáo
những tư tưởng triết học Jaspers.
Nhà triết học Trần Đức Thảo đã viết các công trình nổi tiếng của mình về
Vấn đề con người và chủ nghĩa lý luận không có con người, được Nxb TP. HCM
(2000); cuốn Sự hình thành con người, được Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội

(2004). Đây là hai công trình được tác giả nghiên cứu trong nhiều năm về vấn đề
con người. Hai công trình này đã phân tích, trình bày những vấn đề cơ bản của lý
luận con người; sự hình thành con người, ý thức ban đầu về cái tôi; mối liên hệ
về sinh học, xã hội học và tâm lý - lời dẫn cho vấn đề con người. Đây cũng là
công trình nghiên cứu của một nhà nghiên cứu, một nhà triết học Việt Nam hiện
đại nghiên cứu về con người với những giá trị gần gũi với chủ nghĩa Hiện sinh,
vì vậy, mà công trình mang tính lý luận và thực tiễn sâu sắc. Tác phẩm bàn về
con người và có liên quan trực tiếp đến hướng nghiên cứu của luận án, là cơ sở
tác giả luận án kế thừa về mặt phương pháp luận, song tác phẩm không trình bày
cụ thể con người trong Triết học hiện sinh tôn giáo Jaspers.
Cuốn sách Giới thiệu vài nét về các chủ nghĩa: cấu trúc, hiện sinh,
phân tâm, thực dụng trong văn học của nhóm tác giả Nguyễn Đức Nam,
Phong Hiền, Hoàng Ngọc Hiến, Hoàng Trinh, Hoàng Việt, được xuất bản
trước năm 1975. Đây là tài liệu tham khảo dùng cho học viên các lớp bồi
dưỡng chính trị ngắn hạn của Trường chính trị - Bộ văn hóa. Nội dung tài liệu
tham khảo này đề cập đến bốn trào lưu chủ yếu trong văn học nghệ thuật tư
sản hiện đại: chủ nghĩa cấu trúc, chủ nghĩa Hiện sinh, chủ nghĩa Phân tâm,
chủ nghĩa Thực dụng. Những nội dung trình bày trong cuốn sách có ý nghĩa
rất lớn về mặt tư liệu cho sự tham khảo của luận án.

15


Nhân kỷ niệm ngày Triết học thế giới, từ ngày 16 - 17/11/2006, Trường
Đại học Khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội, tổ chức Hội thảo quốc tế
Những vấn đề triết học phương Tây thế kỷ XX. Trong bản Kỷ yếu của hội thảo
các tác giả như Bùi Đăng Duy, Nguyễn Vũ Hảo, Nguyễn Anh Tuấn, Lê Kim
Châu, Lê Hải Thanh, Lưu Minh Văn, Phạm Thái Việt, v.v. đã phân tích cội
nguồn, tư tưởng triết học cơ bản, những ảnh hưởng của Husserl, Heidegger,
Jaspers đến các trào lưu triết học phương Tây. Đáng chú ý là tác giả Lê Kim

Châu với bài viết Một số tư tưởng của chủ nghĩa hiện sinh thế kỷ XX. Đây là
bài viết tác giả đã phân tích, chỉ ra chủ nghĩa hiện sinh là một trào lưu triết
học lớn của thế kỷ XX, đồng thời, chỉ ra ảnh hưởng của nó tới không chỉ giai
đoạn đầu tiên khi mới ra đời, mà còn ảnh hưởng tới tận ngày nay. Bằng chính
việc ưu tiên cho những suy tư về con người, tìm hiểu về con người cần thiết
hơn so với tìm hiểu giới tự nhiên, để từ đó nó kêu gọi triết học hãy quay trở
lại với con người và con người không phải là đối tượng của nhận thức khoa
học. Từ đó tác giả đi đến kết luận: Chủ nghĩa hiện sinh là một trào lưu triết
học, tâm lý học, văn học quan trọng nhất thế kỷ XX [Xem: 68, tr. 317].
Bài viết Quan niệm về con người trong dòng triết học nhân bản
phương Tây hiện đại của tác giả Phạm Văn Chung in trong Kỷ yếu hội thảo.
Tác giả trình bày nhiều trào lưu, trường phái như: Triết học đời sống của
Bergson, Chủ nghĩa thực dụng (Pragmatism) trong triết học Mỹ, đến Hiện
tượng

học

(Phenomenology)

của

Husserl,

chủ

nghĩa

Hiện

sinh

(Existentialism), để từ đó tác giả rút ra những nhận xét về đặc điểm, những
quan niệm về con người, đưa ra những nhận xét đánh giá của tác giả về những
quan niệm nêu trên.
Cũng công trình tham dự hội thảo của tác giả Đỗ Minh Hợp, Tư tưởng
đạo đức học của F.Nietzsche. Trong bài viết, tác giả đã đi vào phân tích
những tư tưởng triết học, đạo đức học của Nietzsche thông qua các tác phẩm
của ông, để sau đó tác giả rút ra bảy nhận xét về những tư tưởng đạo đức học

16


cơ bản trong triết học Nietzsche. Tác giả kết luận F.Nietzsche xem giá trị
không phải là quan hệ của con người với tự nhiên, mà là quan hệ giữa các
khát vọng của con người với tư cách một sinh thể [Xem: 68, tr. 378].
Ngoài những bài viết đáng chú ý nêu trên, tại Hội thảo này cũng còn
nhiều bài viết khác như: Nguyễn Thị Thường với Sự hình thành, phát triển và
đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa hiện sinh; Đặng Thị Lan với Vài nét về chủ
nghĩa hiện sinh ở miền Nam Việt Nam những năm 60 – 70 của thế kỷ XX; hay
như Bùi Thị Tỉnh với Quan niệm về tự do trong triết học hiện sinh của Simone
de Beauvoir; v.v… Các bài viết này đều trình bày về những vấn đề triết học
con người, xã hội, văn hóa, tôn giáo, đạo đức, mỹ học trong triết học phương
Tây hiện đại. Các bài viết trên, ít nhiều đề cập đến chủ đề của luận án nghiên
cứu. Tất cả nội dung đó cũng được tác giả kế thừa trong luận án của mình.
Gần đây trên Tạp chí Triết học, số 6/2012, đăng bài Vấn đề tồn tại
người trong triết học hiện sinh của K. Jaspers của tác giả Luyện Thị Hồng
Hạnh. Qua bài viết, tác giả đã khái quát được những nét sơ khởi về quan điểm
triết học Jaspers. Mặc dù, bài viết chưa phải là khảo cứu chuyên sâu của tác
giả về vấn đề con người, con người trong triết học tôn giáo của Jaspers, song
bài viết có ý nghĩa nhất định cho tác giả luận án tham khảo về những luận cứ

khoa học của bài báo.
Bài viết của Nguyễn Tiến Dũng - Lê Văn Tùng, với tiêu đề Lịch sử triết
học của K. Jaspers đăng trên Tạp chí Khoa học Xã hội, số 8/2011. Hai tác giả
đã đi vào phân tích quan điểm của Jaspers về triết học, đối tượng, chức năng,
về quan điểm lịch sử triết học. Có thể nhận thấy, trong bài viết này tác giả đã
chỉ ra được những nội dung về quan điểm lịch sử triết học Jaspers, nhưng
chưa đi sâu phân tích được hệ thống tư tưởng triết học của ông về vấn đề con
người trong triết học hiện sinh tôn giáo như hướng nghiên cứu của luận án.
Hai là, loại công trình là những nghiên cứu của các tác giả nước ngoài
đề cập một cách trực tiếp hay gián tiếp về chủ nghĩa hiện sinh, về vấn đề con

17


người trong triết học hiện sinh tôn giáo phương Tây và vấn đề con người của
Jaspers đã được dịch ra tiếng Việt.
Trong tác phẩm, Triết học phương Tây hiện đại, Nxb CTQG (1994),
trong đó tập 3 từ chương XI cho đến chương XV do tác giả Lưu Phóng Đồng
(chủ biên). Cuốn sách được ông trình bày những nội dung cơ bản: Chủ nghĩa
Tômat mới, chủ nghĩa Nhân cách, Hiện tượng học, chủ nghĩa Hiện sinh.
Trong công trình này, nhà nghiên cứu Lưu Phóng Đồng đã phân chia Chủ
nghĩa hiện sinh thành: Thượng và Hạ; trong đó triết học Jaspers được tác giả
trình bày trong chủ nghĩa Hiện sinh Hạ, từ trang 282 đến trang 308. Cũng như
những tác phẩm nêu trên, tại đây tác giả trình bày nét tổng quan, căn bản nhất
trong triết học Jaspers, mà chưa có sự phân tích cụ thể về chủ đề con người
trong Triết học hiện sinh tôn giáo như đề tài của nghiên cứu sinh.
Nhà triết học hiện sinh Jiddu Krishnamurti với cuốn sách Đường vào
hiện sinh, Nxb Lao động (2007). Với những chủ đề phong phú của cuộc sống
con người: tự do, sống, chết, sinh tồn, tôn giáo, thượng đế, v.v… cuốn sách đã
đưa con người tới những giá trị gần hơn của tồn tại người cùng những giá trị

chuyển hóa để đi vào hiện sinh với những chứng nghiệm (experiencing), cũng
như thấu hiểu (understanding) và cảm ngộ (discerning), với những trạng thái
chân thật và công phu. Công trình này không đề cập trực tiếp tới vấn đề
nghiên cứu của luận án, nhưng nó có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp
những giá trị, góc nhìn hiện sinh.
Cuốn sách chuyên khảo Chủ nghĩa hiện sinh của Jacques Colette Nxb
Thế giới (2011). Tác giả đã phân tích những chủ đề cơ bản của triết học hiện
sinh như hiện sinh, tự do, siêu việt, thời gian, giao tiếp, v.v… với những nhà
hiện sinh tiêu biểu trong đó có Jaspers. Tác giả đã phân tích những tư tưởng
như hiện sinh, siêu việt, ý thức triết học, v.v…Tuy nhiên, tác giả cuốn sách
chỉ khái lược, “thoảng qua” về triết học hiện sinh Jaspers mà chưa phân tích

18


sâu về triết học Jaspers. Cùng với những gì cuốn sách cung cấp là sự gợi mở
cho hướng nghiên cứu của tác giả luận án.
Trong tác phẩm, Triết học thế kỷ XX, Nxb Thời đại (2011), nhà nghiên
cứu Remo Bodei đã cho thấy, triết học của nền văn hóa phương Tây với xuất
phát điểm từ triết học Khai sáng và có thể truy nguyên sâu xa hơn tới văn hóa
triết học Hy Lạp cổ đại; ảnh hưởng của những tư tưởng triết học hiện sinh với
những chủ đề về đời sống hoạt động, nhìn về phía trước, với những cơn mê
cuồng khách quan, v.v… để từ đó triết học trong thế kỷ ấy được xây dựng
trên nền những biến cố và khoa học lớn lao của thời đại, đồng thời, nhấn
mạnh tới những khát vọng làm sáng tỏ các vấn đề trọng đại, thiết thân đối với
tất cả chúng ta. Có thể thấy, cuốn sách không trực tiếp nói về triết học hiện
sinh Jaspers, những triết thuyết cũng như chủ đề của nó có ảnh hưởng bởi tư
tưởng hiện sinh phương Tây.
Trong cuốn, Con người và tư tưởng phương Tây, Nxb Từ điển Bách
khoa (2007), tác giả Crane Brinton đã mô tả vị trí, phương hướng của vùng

đất văn hóa và tri thức, lược bỏ một số tên tuổi nổi tiếng, lướt qua một vài
mốc ranh giới trong nỗ lực làm sáng tỏ con người phương Tây, cảm nhận
được những vấn đề quan trọng đối với con người, với số phận con người. Đây
là tác phẩm không trực tiếp đề cập đến nội dung triết học Jaspers, nhưng cũng
chứa đựng những hạt nhân tư tưởng về con người trong triết học phương Tây
nói chung và con người trong triết học Jaspers nói riêng.
Công trình dày gần nghìn trang do dịch giả Phan Quang Định – biên
dịch với nhan đề Toàn cảnh triết học Âu – Mỹ thế kỷ XX, tác giả đã tổng hợp
và nghiền ngẫm từ nhiều nguồn tư liệu phong phú trong việc nghiên cứu lịch
sử triết học phương Tây. Cuốn sách không chỉ cung cấp bức tranh toàn cảnh
về cuộc hành trình của triết học Tây phương trong một thế kỷ phong phú và
vô cùng sôi động, mà còn là một bản lược đồ với những kinh tuyến, giúp
người đọc theo dõi cuộc hành trình phức tạp của triết học bằng những trích

19