CÁC KĨ NĂNG TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH LỚP MỘT

CÁC KĨ NĂNG TƯ DUY PHẢN BIỆN CHO
HỌC SINH LỚP MỘT
JOHN ZAPHYR

Đối với học sinh lớp Một, học đọc, học các kĩ năng cơ bản của toán, và học viết
các con số là mối ưu tiên hàng đầu. Nhưng trong số các kĩ năng cơ bản mà học
sinh phải học thì tư duy phản biện là kĩ năng quan trọng nhất. Áp dụng, phân tích
và đánh giá thông tin là một trong những nền tảng của giáo dục và, nếu được
dạy sớm, học sinh có thể thuần thục nghệ thuật tư duy phản biện.
Tư duy phản biện là gì?
Tổ chức giáo dục National Council for Excellence in Critical Thinking (NCECT)
định nghĩa kĩ năng tư duy phản biện là “quá trình - được tiến hành có kỷ luật về
mặt trí tuệ - khái niệm hóa, áp dụng, phân tích, tổng hợp, và/hoặc đánh giá thông
tin thu thập từ, hay tạo ra bởi, sự quan sát, kinh nghiệm, suy ngẫm và lập luận,
hay giao tiếp, như là một hướng dẫn cho lòng tin và hành động.” Trong thực tế,
người có tư duy phản biện là người học tập tích cực. Họ là những người thường
xuyên tra vấn về những gì họ thấy và nghe, và họ muốn biết những gì ở sau bề
mặt.
Các chiến lược học tư duy phản biện
Có nhiều chiến lược giảng dạy các kĩ năng này trong lớp học. Chỉ có một vài
chiến lược được khuyến nghị từ Viện Nghiên cứu của Hoa Kỳ gồm: học trong
môi trường nhóm, các phương pháp đặt câu hỏi mở và áp dụng các bài học cho
môi trường đời sống thật. Đặt câu hỏi mở từ phía giáo viên, chẳng hạn, cho
phép học sinh tìm những câu trả lời chứ không phải nhai đi nhai lại cho nhớ câu
trả lời “đúng”. Loại hình tư duy tìm tòi này giữ vai trò then chốt cho việc học tư
duy phản biện. Chỉ ra cách đưa kĩ năng này vào các tình huống đời sống thực
cũng là cách tăng cường năng lực tư duy phản biện cho học sinh. Học sinh có
thể có động lực học tập hơn nếu bài học của em có gắn với những đồng xu con
heo đất của em, chẳng hạn.
Phát triển các kĩ năng phản biện
Theo tổ chức Council for Exceptional Children, các giáo viên có thể phát triển

các kĩ năng tư duy phản biện cơ bản của việc phân tích, tổng hợp và đánh giá ở
học sinh của họ thông qua các hoạt động khác nhau trên lớp và các tuyến đặt
câu hỏi (lines of questioning). Cách giáo viên xây dựng một câu hỏi đặt biệt quan
trọng ở đây. Mô hình câu hỏi mở có thể được dùng để tạo thuận lợi cho hoạt
động thảo luận và tư duy, nhưng về cơ bản, các loại câu hỏi sẽ hướng dẫn các
hoạt động học tập.


Khi học sinh phân tích môt câu chuyện hay một vấn đề, giáo viên nên cố thuyết
phục chúng xem xét những điểm khác nhau, giải thích điều mà chúng đang thấy
và so sánh hai điều giống hay khác nhau.
Trong các hoạt động nào mà học sinh đang tổng hợp thông tin, như trong việc
đọc sách hay hoạt động khoa học, giáo viên nên yêu cầu chúng tạo ra hay nghĩ
ra những ý tưởng mới, hay so sánh và đối lập những gì chúng đang thấy. Các
câu hỏi “Nếu thế thì sao”, như “Nếu em là nhân vật trong câu chuyện thì sẽ thế
nào?”, giúp học sinh thực hiện việc tổng hợp các vấn đề.
Khi đánh giá, giáo viên nên xét đoán hay quyết định xem điều gì đó là phải hay
trái, đúng hay không đúng. Ước lượng, chọn lọc và giải thích đều là những
phương cách hay để giúp học sinh đưa ra các phán đoán dựa trên một tập hợp
các tiêu chí được quy định trước nào đó.
Bất cứ hoạt động nào có liên quan đến các kĩ năng tư duy phản biện này nên
dựa trên sự vui thích và bản tính tò mò tự nhiên của trẻ. Các trò chơi và các hoạt
động viết liên quan tới việc đặt câu hỏi là những kĩ thuật giúp trẻ em trở nên chú
tâm hơn.
MINH CƯỜNG dịch