Hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ đối với nghiệp vụ tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần việt nam thương tín

TR

NG

B TÀI CHÍNH
I H C TÀI CHÍNH – MARKETING
---------------TR

NG NG C PHÚ

HOÀN THI N HO T
NG KI M SOÁT N I B
I V I NGHI P V TÍN D NG
T I NGÂN HÀNG TH
NG M I C PH N
VI T NAM TH
NG TÍN

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Mã s : 60.34.02.01

LU N V N TH C S KINH T

TP.HCM, tháng 12/2015


TR

NG

B TÀI CHÍNH

I H C TÀI CHÍNH – MARKETING
---------------TR

NG NG C PHÚ

HOÀN THI N HO T
NG KI M SOÁT N I B
I V I NGHI P V TÍN D NG
T I NGÂN HÀNG TH
NG M I C PH N
VI T NAM TH
NG TÍN

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Mã s : 60.34.02.01

LU N V N TH C S KINH T

H

NG D N KHOA H C: TS. NGUY N TH M LINH

TP.HCM, tháng 12/2015


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan lu n v n này là công trình do b n thân tôi nghiên c u, là k t
qu c a quá trình h c t p, nghiên c u khoa h c đ c l p và nghiêm túc. Các tài li u và
k t qu nghiên c u trình bày trong lu n v n là trung th c, Tôi xin hoàn toàn ch u
trách nhi m v n i dung c a đ tài.

Tp.HCM, ngày 14 tháng 12 n m 2015
Tác gi lu n v n

Tr

i

ng Ng c Phú


L IC M

– Tr

N

Tr

c tiên, tôi xin chân thành cám n Quý Th y Cô Phòng đào t o Sau đ i h c

ng

i h c Tài chính Marketing đã t n tâm gi ng d y, truy n đ t nh ng ki n

th c quý báu cho tôi, đã h tr và h

ng d n nhi t tình trong su t th i gian tôi h c t p

t i tr

ng. Tôi xin chân thành cám n sâu s c đ n cô TS. Nguy n Th M Linh đã tr c

ti p h

ng d n, quan tâm giúp đ t n tình và t o m i đi u ki n thu n l i giúp tôi hoàn

thành lu n v n.
ng th i, tôi c ng xin chân thành cám n các anh ch và các b n đ ng nghi p
t i Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th

ng Tín – n i tôi đang công tác đã h t lòng h tr ,

t o đi u ki n thu n l i đ tôi hoàn thành lu n v n.
Xin chân thành c m n. Trân tr ng!
Tác gi lu n v n

Tr

ii

ng Ng c Phú


M CL C
M CL C
DANH M C HÌNH V
DANH M C B NG BI U
DANH M C CÁC T

VI T T T

U ....................................................................................................... 1

PH N M

1. Tính c p thi t c a đ tài ................................................................................ 1
2. T ng quan nghiên c u và đóng góp c a đ tài ............................................. 2
3. M c tiêu nghiên c u c a đ tài ..................................................................... 3
4. Ph m vi, đ i t
5. Ph

ng nghiên c u .................................................................... 3

ng pháp nghiên c u .............................................................................. 3

6. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài ..................................................... 3
7. B c c c a lu n v n ...................................................................................... 4
CH

NG 1: C

S

LÝ LU N V

H

TH NG KI M SOÁT N I B

V I NGHI P V TÍN D NG T I NGÂN HÀNG TH

I

NG M I .................... 5

1.1. Lý lu n v h th ng ki m soát n i b .................................................... 5
1.1.1. Khái ni m h th ng ki m soát n i b .............................................. 5
1.1.2. Khái ni m ki m soát n i b ngân hàng th

ng m i ........................ 6

1.1.3. S c n thi t khách quan v h th ng ki m soát n i b t i ngân hàng
th

ng m i ................................................................................................. 8

1.2. H th ng ki m soát n i b đ i v i nghi p v tín d ng t i ngân hàng
th

ng m i ...................................................................................................... 9
1.2.1. Ho t đ ng tín d ng t i ngân hàng th

ng m i ................................ 9

1.2.1.1. Khái ni m tín d ng ngân hàng ............................................... 9
iii


1.2.1.2. Hình th c c p tín d ng ......................................................... 10
1.2.1.3. Vai trò c a ho t đ ng tín d ng ..............................................11

1.2.1.4. R i ro tín d ng ngân hàng ....................................................11
1.2.2. Ki m soát n i b ho t đ ng tín d ng ............................................ 13
1.2.2.1. Các n i dung ki m soát ho t đ ng tín d ng t i ngân hàng
th

ng m i ........................................................................................ 13

1.2.2.2. Vai trò c a h th ng ki m soát n i b trong ho t đ ng tín d ng
t i ngân hàng th

ng m i ................................................................. 14

1.2.2.3. M c tiêu c a h th ng ki m soát n i b trong ho t đ ng tín
d ng ngân hàng th

ng m i ............................................................. 14

1.2.3. Các nguyên t c đ i v i h th ng ki m soát n i b trong ho t đ ng tín
d ng ngân hàng th

ng m i .................................................................... 15

1.2.3.1. Các nguyên t c chung .......................................................... 15
1.2.3.2. Các nguyên t c đ i v i h th ng ki m soát n i b trong ho t
đ ng tín d ng .................................................................................... 16
1.3. Kinh nghi m v xây d ng h th ng ki m soát n i b trong ho t đ ng
tín d ng ngân hàng ....................................................................................... 19
1.3.1. Kinh nghi m t ch c h th ng ki m soát n i b trong ho t đ ng tín
d ng t i ngân hàng Kasikorn Thái Lan ................................................... 19
1.3.2. Kinh nghi m t ch c h th ng ki m soát n i b trong ho t đ ng tín

d ng t i Ngân hàng TMCP An Bình (ABBank) ...................................... 21
1.3.3. Bài h c kinh nghi m Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th
K t lu n ch
CH

ng 1 ........................................................................................ 24

NG 2: TH C TR NG H

HO T

ng Tín ... 22

TH NG KI M SOÁT N I B

NG TÍN D NG T I NGÂN HÀNG TMCP VI T NAM TH

I V I
NG TÍN

.................................................................................................................................... 25
2.1. T ng quan v Vietbank ......................................................................... 25
iv


2.1.1. Quá trình hình thành và phát tri n ................................................. 25
2.1.2. S đ t ch c ................................................................................. 25
2.1.3. Tình hình ho t đ ng kinh doanh .................................................... 26
2.1.4. Tình hình ho t đ ng tín d ng t i Vietbank .................................... 28
2.2. Th c tr ng ki m soát n i b ho t đ ng tín d ng t i Vietbank ......... 30

2.2.1. C s pháp lý v ki m soát n i b t i Vietbank ............................ 30
2.2.2. Th c tr ng hê th ng ki m soát n i b ho t đ ng tín d ng ........... 31
2.2.2.1. C c u t ch c ho t đ ng tín d ng t i Vietbank .................. 32
2.2.2.2. Quy trình, quy đ nh nghi p v tín d ng t i Vietbank .......... 36
2.2.2.3. Chính sách tín d ng t i Vietbank ......................................... 42
2.2.2.4. H th ng ch m đi m và x p h ng tín d ng n i b

............. 44

2.2.2.5. H th ng công ngh thông tin .............................................. 46
2.2.2.6. Ho t đ ng giám sát, ki m tra ............................................... 48
2.3. Kh o sát công tác ki m soát n i b đ i v i ho t đ ng tín d ng t i
Vietbank ........................................................................................................ 50
2.3.1.

it

ng kh o sát ........................................................................ 50

2.3.2. Thi t k b ng kh o sát và thang đo ............................................... 51
2.3.3. Thu th p d li u và x lý d li u .................................................. 52
2.3.4. K t qu kh o sát th c tr ng ki m soát n i b trong ho t đ ng tín
d ng t i Vietbank ..................................................................................... 53
2.4.

ánh giá h th ng ki m soát n i b đ i v i ho t đ ng tín d ng t i

Vietbank ........................................................................................................ 61
2.4.1. Nh ng m t đ t đ

c ...................................................................... 61

2.4.2. Nh ng h n ch và nguyên nhân .................................................... 64
2.4.2.1. Nh ng m t h n ch .............................................................. 64
2.4.2.2. Nguyên nhân c a nh ng h n ch ......................................... 71
v


K t lu n ch
CH

NG 3: GI I PHÁP HOÀN THI N H

TRONG HO T
TH

ng 2 ........................................................................................ 76
TH NG KI M SOÁT N I B

NG TÍN D NG T I NGÂN HÀNG TMCP VI T NAM

NG TÍN ......................................................................................................... 77
3.1.

nh h

ng ho t đ ng tín d ng và h th ng ki m soát n i b trong

ho t đ ng tín d ng t i Vietbank .................................................................. 77
3.1.1.

nh h

ng, chính sách ho t đ ng tín d ng t i Vietbank giai đo n

2015 - 2020 ............................................................................................... 77
3.1.2.

nh h

ng hoàn thi n và phát tri n ki m soát n i b trong ho t

đ ng tín d ng t i Vietbank ...................................................................... 78
3.2. Gi i pháp hoàn thi n h th ng ki m soát n i b đ i v i ho t đ ng tín
d ng t i Vietbank ......................................................................................... 79
3.2.1. Gi i pháp t phía Vietbank ............................................................ 79
3.2.1.1. V c c u, t ch c ho t đ ng tín d ng ................................ 79
3.2.1.2. V quy trình, quy đ nh nghi p v tín d ng .......................... 81
3.2.1.3. V h th ng thông tin và truy n thông tín d ng .................. 86
3.2.1.4. V ki m tra, giám sát ho t đ ng tín d ng ............................ 88
3.2.2. Gi i pháp h tr đ hoàn thi n h th ng ki m soát n i b đ i v i ho t
đ ng tín d ng t i Vietbank ...................................................................... 90
3.3. Ki n ngh đ i v i Ngân hàng Nhà n
K t lu n ch

c .............................................. 93

ng 3 ........................................................................................ 96

PH N K T LU N .................................................................................................. 97

DANH M C TÀI LI U THAM KH O ............................................................... 99
PH L C ............................................................................................................... 101

vi


DANH M C HÌNH V
Hình 2.1: C c u t ch c c a Vietbank ..................................................................... 26
Hình 2.2: S đ t ch c phân quy n trong ho t đ ng tín d ng t i Vietbank ............ 33
Hình 2.3: Quy trình nghi p v tín d ng t i Vietbank ................................................ 36
Hình 2.4: C c u t ch c ho t đ ng c a Ban Ki m toán n i b ............................... 49
Hình 2.5: Th ng kê t tr ng k t qu kh o sát v môi tr

ng ki m soát ................... 54

Hình 2.6: Th ng kê t tr ng k t qu kh o sát v nh n di n và đánh giá r i ro ......... 56
Hình 2.7: Th ng kê t tr ng k t qu kh o sát v các ho t đ ng ki m soát ............... 57
Hình 2.8: Th ng kê t tr ng k t qu kh o sát v thông tin và truy n thông ............. 59
Hình 2.9: Th ng kê t tr ng k t qu kh o sát v ho t đ ng giám sát ....................... 60

vii


DANH M C B NG
B ng 2.1: K t qu ho t đ ng kinh doanh c a Vietbank giai đo n 2011 - 2014 ........ 27
B ng 2.2: D n cho vay theo ngành ngh t i Vietbank giai đo n 2011 - 2014 ....... 28
B ng 2.3: D n cho vay phân theo nhóm n Vietbank giai đo n 2011 - 2014 ....... 29
B ng 2.4: B ng đánh giá x p h ng khách hàng doanh nghi p c a Vietbank ............ 45
B ng 2.5: B ng đánh giá x p h ng khách hàng cá nhân c a Vietbank ..................... 46
B ng 2.6: B ng kh o sát v môi tr

ng ki m soát .................................................... 53

B ng 2.7: B ng kh o sát v nh n di n và đánh giá r i ro ......................................... 55
B ng 2.8: B ng kh o sát v ho t đ ng ki m soát ...................................................... 57
B ng 2.9: B ng kh o sát v thông tin và truy n thông .............................................. 58
B ng 2.10: B ng kh o sát v ho t đ ng giám sát ...................................................... 60
B ng 2.11: T l n x u c a Vietbank giai đo n 2011 - 2014 ................................... 62

viii


DANH M C CÁC T

VI T T T

A/O

: Nhân viên tín d ng

Ban KTNB

: Ban Ki m toán n i b

BG

: Ban Giám đ c

BKS

: Ban Ki m soát

BTD

: Ban tín d ng

CIC

: Trung tâm thông tin tín d ng Ngân hàng Nhà n

CN

: Chi nhánh

CNTT

: Công ngh thông tin

COSO

: Committee of Sponsoring Organization -

c

y ban thu c H i đ ng qu c gia Hoa K v vi c ch ng
gian l n v báo cáo tài chính
nv

: Chi nhánh, Phòng Giao d ch

H QT

: H i đ ng Qu n tr

H TD

: H i đ ng tín d ng

H TV

: H i đ ng thành viên

HTKSNB

: H th ng ki m soát n i b

KH

: Khách hàng

KHCN

: Khách hàng cá nhân

KHDN

: Khách hàng doanh nghi p

KSNB

: Ki m soát n i b

KSV

: Ki m soát viên tín d ng

KTKS

: Ki m tra ki m soát

KTKSNB

: Ki m tra ki m soát n i b
ix


KTNB

: Ki m toán n i b

Loan CSR

: Nhân viên h tr tín d ng

NHNN

: Ngân hàng Nhà n

NHTM

: Ngân hàng th

PT&QLTD

: Phòng Phân tích và qu n lý tín d ng

TCBS

: The Complete Banking Solution -

c Vi t Nam

ng m i

Gi i pháp ngân hàng toàn di n - H th ng h ch toán
t i Vietbank
TCTD

: T ch c tín d ng

TMCP

: Th

TSB

: Tài s n b o đ m

VAMC

: Công ty Qu n lý và Khai thác tài s n Vi t Nam

Vietbank

: Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th

ng m i c ph n

x

ng Tín


TÓM T T LU N V N
Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th

ng Tín (Vietbank), là m t ngân hàng khá tr

so v i các ngân hàng khác, đây là ngân hang m i ch h n 08 n m ho t đ ng trong l nh
v c tài chính – ngân hàng. Trong ho t đ ng ngân hàng, tín d ng là ho t đ ng kinh
doanh ph c t p, luôn ti m n nhi u r i ro nh t so v i các ho t đ ng kinh doanh khác
c a ngân hàng th

ng m i. Do đó, vi c thi t k và xây d ng h th ng ki m soát n i b

nh m đ m b o ho t đ ng tín d ng nói riêng và các ho t đ ng kinh doanh khác c a
ngân hàng nói chung đ

c an toàn, hi u qu là vô cùng c n thi t.

Vi c xây d ng h th ng ki m soát n i b t i m i ngân hàng còn tùy thu c vào
nhi u y u t nh quy mô, tính ch t ho t đ ng, m c tiêu c a ngân hàng. Xu t phát t
th c ti n, v n d ng lý lu n v h th ng ki m soát n i b , qua đánh giá th c tr ng k t
h p đi u tra, tác gi đ a ra các gi i pháp đ hoàn thi n h th ng ki m soát n i b đ i
v i nghi p v tín d ng t i Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th
môi tr

ng Tín, g m có: c i thi n

ng ki m soát, hoàn thi n h th ng ch m đi m và x p h ng tín d ng, gi i pháp

đ i v i ho t đ ng ki m soát n i b trong quy trình tín d ng, gi i pháp đ i v i h th ng
thông tin, nâng cao ch t l

ng và hi u qu ho t đ ng c a b máy ki m toán n i b ,

ki n ngh NHNN v hoàn thi n ho t đ ng c a Trung tâm thông tin tín d ng và hoàn
thi n khung pháp lý v h th ng ki m soát n i b , x p h ng tín d ng t i các ngân
hàng.

xi


PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
H th ng các ngân hàng là huy t m ch c a n n kinh t , là d u hi u báo hi u
tr ng thái s c kh e c a n n kinh t . Ngân hàng ngày càng đóng vai trò là trung tâm

ti n t , tín d ng và thanh toán c a các thành ph n kinh t , là đ nh ch tài chính quan
tr ng nh t c a n n kinh t . Ho t đ ng các ngân hàng càng m r ng thì nguy c phát
sinh r i ro càng nhi u. Qu n tr h th ng ki m soát n i b ngân hàng vì th có t m
quan tr ng đ c bi t.
Ngân hàng th

ng m i là trung gian tài chính c a n n kinh t , th c hi n ch c

n ng huy đ ng các ngu n v n trong n n kinh t và s d ng các ngu n v n huy đ ng
đ

c đ cung ng v n tín d ng cho n n kinh t và các d ch v ngân hàng nh m t o ra

l i nhu n. Trong các ho t đ ng kinh doanh c a ngân hàng, nghi p v tín d ng là
nghi p v s d ng v n r t quan tr ng c a ngân hàng vì nó t o ra vòng quay ngu n v n
huy đ ng đ u vào và t o ra ngu n l i nhu n cao nh t cho ngân hàng th

ng m i. Tuy

nhiên, đây c ng là ho t đ ng ti m n r i ro cao nh t.
Hi n nay, n x u đang là v n đ “nóng” đ i v i ngành ngân hàng nói riêng và
n n kinh t nói chung, n x u ngân hàng đang

m c báo đ ng và là đ tài mà toàn xã

h i đang r t đ c bi t quan tâm. Theo các chuyên gia kinh t , có nhi u nguyên nhân d n
đ n tình tr ng n x u, nh ng nguyên nhân ch y u v n là

phía các ngân hàng th

ng

m i. N u các ngân hàng không n i l ng chính sách tín d ng, ki m soát t t khâu th m
đ nh, xét duy t tín d ng c ng nh ki m tra, giám sát ch t ch vi c s d ng v n sau khi
c p tín d ng thì s h n ch đ

c ph n nào tình tr ng n x u nh hi n nay.

i u này

cho th y, h th ng ki m soát n i b t i các ngân hàng v n ch a đ m b o cho ho t
đ ng kinh doanh c a ngân hàng, đ c bi t là ho t đ ng tín d ng đ

c an toàn và hi u

qu .
h n ch và ng n ng a r i ro tín d ng, ngoài các bi n pháp k thu t nghi p
v tín d ng thì các ngân hàng c n ph i chú tr ng và quan tâm m t cách sâu r ng đ n
1


vi c vi c xây d ng m t h th ng ki m soát n i b hi u qu c a ngân hàng th

ng m i

đ i v i nghi p v tín d ng s góp ph n quan tr ng trong vi c ki m soát và giám sát
qu n lý r i ro tín d ng, h n ch vi c không thu h i đ

c v n cho vay đ thanh toán

các kho n huy đ ng đ u vào.
Nh n th c đ

c ý ngh a và t m quan tr ng c a h th ng ki m soát n i b , qua

th i gian làm vi c và tìm hi u th c t t i Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th

ng Tín, tôi

ch n đ tài: “Hoàn thi n ho t đ ng ki m soát n i b đ i v i nghi p v tín d ng t i
Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th

ng Tín” đ th c hi n lu n v n cao h c ngành Tài

chính – Ngân hàng và đóng góp cho vi c xây d ng, hoàn thi n h th ng ki m soát n i
b đ i v i nghi p v tín d ng t i n i công tác.
2. T ng quan nghiên c u và đóng góp c a đ tài
Cho đ n nay, th c t đã có nhi u nghiên c u các l nh v c liên quan đ n công
tác KSNB t i các NHTM. Các nghiên c u này đã đóng góp v m t lý lu n và đ

cv n

d ng vào th c ti n góp ph n mang l i hi u qu , phòng ng a r i ro trong ho t đ ng
kinh doanh c a ngân hàng. Các tác gi đã mô t , phân tích th c tr ng HTKSNB t i các
NHTM Vi t Nam, đánh giá các h n ch , đ a ra các gi i pháp hoàn thi n. C th các
nghiên c u:
-

Nguy n Th
ngân hàng th

oan Trang 2007, Hoàn thi n h th ng ki m soát n i b t i các
ng m i trên đ a bàn Tp. H Chí Minh, T p chí công ngh

ngân hàng (s 20), Tp. HCM.
-

Nguy n Minh Ph

ng 2014, M t s y u kém trong quy trình ki m soát n i

b ho t đ ng tín d ng c a các ngân hàng th

ng m i và khuy n ngh , T p

chí ngân hàng (s 06), Tp. HCM.
-

ào Minh Phúc và Lê V n Hinh 2012, H th ng ki m soát n i b g n v i
qu n lý r i ro tín d ng t i các ngân hàng th

ng m i trong giai đo n hi n

nay, T p chí công ngh ngân hàng (s 24), Tp. H Chí Minh.

2


Võ Th Hoàng Nhi và Lê Th Thanh Huy n 2014, Hoàn thi n h th ng ki m

-

soát n i b c a các ngân hàng th

ng m i Vi t Nam theo mô hình COSO

(s 14), T p chí công ngh ngân hàng, Tp. H Chí Minh.
Tuy nhiên, vi c v n d ng các c s lý lu n trong vi c xây d ng HTKSNB t i
m i NHTM là khác nhau, nó ph thu c vào nhi u y u t nh quy mô, m c tiêu, đ nh
h

ng, t ch c ho t đ ng,... c a t ng ngân hàng. K th a nh ng c s lý lu n v

HTKSNB c a nh ng nghiên c u tr
Nam Th

c và th c ti n công tác t i Ngân hàng TMCP Vi t

ng Tín, tác gi hy v ng s làm rõ các y u t

v i ho t đ ng tín d ng d

i góc đ là ng

nh h

ng đ n HTKSNB đ i

i tham gia tr c ti p vào quy trình.

Qua đ tài này, hy v ng lu n v n s đóng góp m t ph n lý lu n và th c ti n v
ho t đ ng HTKSNB t i Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th

ng Tín nói riêng và các

NHTM Vi t Nam nói chung.
3. M c tiêu nghiên c u c a đ tài
H th ng hóa lý thuy t c b n v h th ng KSNB t i NHTM. Qua đó phân tích
th c tr ng HTKSNB đ i v i nghi p v tín d ng t i Vietbank và đ xu t các gi i pháp
c th nh m hoàn thi n, nâng cao hi u qu ho t đ ng KSNB đ i v i nghi p v tín
d ng t i Vietbank.
4. Ph m vi, đ i t
it

ng nghiên c u

ng nghiên c u: nghiên c u th c tr ng ho t đ ng h th ng KSNB t i

NHTM.
Ph m vi nghiên c u: ho t đ ng h th ng KSNB đ i v i nghi p v tín d ng t i
Vietbank giai đo n n m 2010 - 2014.
5. Ph

ng pháp nghiên c u
Ph

ng pháp quan sát: Quan sát ho t đ ng h th ng KSNB đ i v i nghi p v

tín d ng t i các đ n v kênh phân ph i c a Vietbank.
Ph

ng pháp đi u tra kh o sát, ph ng v n: Xây d ng b ng câu h i v H th ng

KSNB đ kh o sát, làm rõ th c tr ng KSNB đ i v i nghi p v tín d ng thông qua đi u
tra kh o sát k t h p v i ph ng v n t i các chi nhánh, phòng giao d ch trong h th ng.
3


Ph

ng pháp th ng kê, t ng h p, phân tích, đánh giá: Thu th p các s li u

th ng kê, phân tích các s li u th ng kê. X lý phân tích các k t qu đi u tra b ng
b ng câu h i.
6. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
Ý ngh a khoa h c c a đ tài: đ tài đóng góp v m t khoa h c trong vi c làm rõ
vai trò và s c n thi t c a h th ng KSNB t i NHTM.
h

ng th i, nêu ra các y u t

nh

ng đ n h th ng KSNB trong ho t đ ng tín d ng.
Ý ngh a th c ti n c a đ tài: đ tài đã đ xu t các gi i pháp đ hoàn thi n h

th ng KSNB, nh m nâng cao ch t l

ng trong ho t đ ng tín d ng, h n ch t i đa gian

l n và sai sót đ ng n ng a nh ng t n th t và các r i ro trong quá trình ho t đ ng kinh
doanh c a Vietbank.
7. B c c c a lu n v n
Ngoài ph n tóm t t, ph n m đ u, ph n k t lu n, lu n v n đ
ch

c k t c u g m ba

ng:
-

Ch

ng 1: C s lý lu n v h th ng ki m soát n i b đ i v i nghi p v tín

d ng t i ngân hàng th
-

Ch

ng m i.

ng 2: Th c tr ng h th ng ki m soát n i b đ i v i nghi p v tín d ng

t i Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th
-

Ch

ng Tín.

ng 3: Gi i pháp hoàn thi n h th ng ki m soát n i b đ i v i nghi p

v tín d ng t i Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th

4

ng Tín.


CH
NG 1: C S LÝ LU N V H TH NG KI M
SOÁT N I B
I V I NGHI P V TÍN D NG T I
NGÂN HÀNG TH
NG M I
1.1. LÝ LU N V H TH NG KI M SOÁT N I B
1.1.1. Khái ni m h th ng ki m soát n i b
Theo báo cáo COSO 1 (1992): “H th ng ki m soát n i b là m t quá trình đ

c

F
0

th c hi n b i h i đ ng qu n tr , ban giám đ c và các nhân viên c a đ n v , đ

c thi t

k đ cung c p s đ m b o h p lý nh m th c hi n các m c tiêu:

-

Ho t đ ng h u hi u và hi u qu

-

Báo cáo tài chính đáng tin c y

-

Tuân th pháp lu t và các quy đ nh hi n hành”

Theo đó, KSNB không ch là m t th t c hay m t chính sách đ

c th c hi n t i

m t th i đi m nh t đ nh mà là cách th c v n hành c a m t chu i các ho t đ ng gi a
các thành viên, v trí công vi c, các phòng ban, b ph n trong NHTM theo ch tr

ng,

trình t và quy t c nh t đ nh.
H th ng KSNB n i b t v i các n i dung sau:
-

KSNB là m t quá trình, là chu i các ho t đ ng ki m soát t n t i
ph n trong doanh nghi p và đ
nh t. Nó là ph

-

m ib

c k t h p v i nhau thành m t th th ng

ng ti n giúp doanh nghi p đ t đ

c các m c tiêu nêu trên.

KSNB cung c p m t s đ m b o h p lý ch không ph i tuy t đ i các m c
tiêu đ

c th c hi n. Trong quá trình v n hành, h th ng ki m soát có th t n

t i y u kém, nh ng sai l m c a con ng

i d n đ n m c tiêu không đ

c

th c hi n. KSNB ch có th ng n ng a và phát hi n sai sót nh ng không th
đ m b o sai sót không x y ra. H n n a, m t trong nh ng nguyên t c c b n
1

COSO – Committee of Sponsoring Organization - y ban thu c H i đ ng qu c gia Hoa K v vi c
ch ng gian l n v báo cáo tài chính

5

đ quy t đ nh trong qu n lý là chi phí cho quá trình ki m soát không đ
v

t quá l i ích mong đ i t quá trình ki m soát đó. Do đó, ng

có th nh n th c đ

c

i qu n lý

c m i r i ro nh ng n u chi phí b ra cho quá trình ki m

soát quá l n thì không th áp d ng các th t c ki m soát.
-

M i đ n v có các m c tiêu ki m soát c n đ t đ
chi n l

c đ t đó xác đ nh các

c c n th c hi n, đó có th là m c tiêu chung cho toàn đ n v , hay

m c tiêu c th cho t ng ho t đ ng, t ng b ph n trong đ n v . Theo
COSO, có th chia các m c tiêu ki m soát đ n v c n thi t l p thành ba
nhóm: nhóm m c tiêu v báo cáo tài chính, nhóm m c tiêu v ho t đ ng và
nhóm m c tiêu v s tuân th .
Báo cáo COSO đã cung c p m t cách khá đ y đ và có h th ng nh ng nh n
th c v h th ng KSNB. Báo cáo nh n m nh y u t con ng

i, con ng

i gi v trí

quan tr ng trong toàn h th ng qu n tr , h th ng KSNB.
1.1.2. Khái ni m ki m soát n i b ngân hàng th

ng m i

y ban tiêu chu n k toán Australia đ nh ngh a: “Ki m soát là kh n ng c a
m t th c th trong vi c chi ph i quá trình ra quy t đ nh, tr c ti p ho c gián ti p, trong
m i quan h v i các chính sách tài chính và v n hành c a m t th c th khác, qua đó
t o kh n ng cho ch th đó v n hành theo các m c tiêu c a ch th ki m soát”.
Thông t 44/2011/TT-NHNN ngày 29/12/2011, h th ng KSNB là t p h p các
c ch , chính sách, quy trình, quy đ nh n i b , c c u t ch c c a TCTD đ
d ng phù h p theo quy đ nh pháp lu t hi n hành và đ
phòng ng a, phát hi n, x lý k p th i r i ro và đ t đ

c xây

c th c hi n nh m b o đ m,

c yêu c u đ ra.

H th ng KSNB ngân hàng theo quan đi m Basel nh sau:
y ban Basel v giám sát nghi p v ngân hàng là m t
chuyên gia giám sát ho t đ ng ngân hàng đ
hàng Trung

ng vào n m 1975.

y ban bao g m các

c thành l p b i m t s Th ng đ c Ngân

y ban này bao g m đ i di n cao c p c a các c

quan giám sát nghi p v ngân hàng t i 10 qu c gia trên th gi i, bao g m M , Nh t
B n, Anh, Pháp,

c, Italia, Hà Lan, Canada, Th y i n và B .
6


Quan đi m c a Basel là s y u kém trong h th ng ngân hàng c a m t qu c gia
có th gây nh h

ng t i s

n đ nh v tài chính không ch trong ph m vi qu c gia đó

mà trên ph m vi toàn c u. Chính vì th , đây là v n đ đ
qu c gia và

c c quan giám sát t i các

y ban Basel v Giám sát Nghi p v ngân hàng đ c bi t quan tâm.

Vào n m 1974, nhi u ngân hàng trên th gi i lâm vào tình tr ng kh ng ho ng
và b nh ng t n th t đáng k trong ho t đ ng kinh doanh. Tr

c tình tr ng đó,

y ban

Basel cùng các thanh tra ngân hàng t nhi u n i trên th gi i đã t ch c các cu c
nghiên c u, kh o sát và k t qu đã ch ra r ng nh ng t n th t này nguyên nhân là do
ngân hàng đã không duy trì đ

c h th ng KSNB hi u qu .

y ban Basel đã phát hành

tài li u Khuôn kh cho H th ng KSNB trong các ngân hàng. Khuôn kh KSNB trong
tài li u này đ

c xây d ng cho các ngân hàng, n i dung nh t quán v i báo cáo COSO

v KSNB.
Basel đ ra 13 nguyên t c thi t k và đánh giá h th ng KSNB ngân hàng (Ph
l c 1) 2. V c b n, các nguyên t c này t

ng t nh các y u t c u thành h th ng

F
1

KSNB theo báo cáo COSO. Có th tóm t t nh sau:
-

Trách nhi m giám sát đi u hành c a nhà qu n tr ngân hàng và v n hóa
ki m soát (03 nguyên t c):
tr

-

ây c ng là các n i dung quan tr ng thu c môi

ng ki m soát c a m t t ch c nói chung theo COSO.

Nh n d ng và đánh giá r i ro (01 nguyên t c): Basel c ng đ c p đ n b
ph n th hai c a h th ng KSNB, m t h th ng KSNB ngân hàng hi u qu
đòi h i ph i nh n bi t và đánh giá liên t c nh ng r i ro tr ng y u có th
h

ng đ n vi c hoàn thành k ho ch c a ngân hàng. KSNB c n xem l i

nh ng r i ro ch a đ
-

nh

c ki m soát tr

c đây c ng nh m i phát sinh.

Ho t đ ng ki m soát và s phân công phân nhi m (02 nguyên t c): Theo
Basel, ho t đ ng ki m soát ph i là m t công vi c quan tr ng trong các ho t
đ ng hàng ngày c a ngân hàng. M t h th ng ki m soát hi u qu đòi h i

2

Ph l c 1 – Các nguyên t c ki m soát n i b ngân hàng theo Basel

7


thi t l p m t c c u ki m soát thích h p, phân công h p lý, các công vi c
c a nhân viên không mâu thu n v i nhau.
-

Thông tin và truy n thông (03 nguyên t c): M t h th ng KSNB hi u qu
đòi h i có d li u đ y đ , thông tin đáng tin c y, k p th i, có th s d ng
đ

-

c và trình bày theo bi u m u.

Giám sát và s a ch a sai sót (03 nguyên t c): Basel c ng đ c p đ n n i
dung giám sát và s a ch a sai sót c a h th ng KSNB, trong đó đ c bi t chú
tr ng đ n vai trò c a ki m toán n i b .

-

ánh giá h th ng KSNB thông qua c quan thanh tra ngân hàng (01
nguyên t c): Cán b thanh tra ngân hàng đòi h i t t c các ngân hàng c n có
h th ng KSNB hi u qu . Các thanh tra s xác đ nh h th ng KSNB c a
ngân hàng có hi u qu và đ y đ không, khi đó các thanh tra ngân hàng s
đ a ra cách x lý thích h p.

Nh v y, so v i báo cáo c a COSO, n i dung báo cáo Basel v KSNB ngân
hàng v c b n nh t quán v i báo cáo COSO v KSNB. Trên c s v n d ng nh ng lý
lu n c b n c a COSO, Basel đã phát tri n theo h
hàng, đ a ra khuôn kh KSNB ngân hàng.

ng chuyên sâu vào ngành ngân

c bi t, 13 nguyên t c c a Basel đã quy

đ nh c th h n báo cáo COSO v vai trò c a h i đ ng qu n tr và ban giám đ c đ i
v i KSNB, quy đ nh rõ các nguyên t c đánh giá r i ro, các bi n pháp ki m tra, nêu rõ
vai trò c a KTNB đ i v i vi c đánh giá ho t đ ng c a c ch KSNB.
1.1.3. S c n thi t khách quan v h th ng KSNB t i NHTM
L nh v c kinh doanh c a NHTM bao g m ti n t , tín d ng và d ch v ngân
hàng, nh ng l nh v c này liên quan đ n t t c các ngành và m i m t c a đ i s ng kinh
t – xã h i. Ti n t ngân hàng là l nh v c r t nh y c m, nó đòi h i m t s th n tr ng
trong ho t đ ng đi u hành ngân hàng đ tránh nh ng thi t h i cho n n kinh t xã h i.
it
n

ng kinh doanh c a ngân hàng là ti n t mà ti n t là m t công c đ

c Nhà

c s d ng đ qu n lý v mô n n kinh t , nó quy t đ nh đ n s phát tri n và suy

thoái c a c m t n n kinh t , do đó nó đ

c Nhà n

8

c ki m soát r t ch t ch .


D

i góc đ ho t đ ng nghi p v ngân hàng, nh ng đ c đi m c a ho t đ ng

ngân hàng nh h
-

ng đ n vi c thi t k h th ng KSNB nh sau 3:

NHTM th

F
2

ng có s l

ng l n các nghi p v và giao d ch tr c ti p b ng

ti n m t, ch ng t có giá.

i u này d n đ n r i ro v th t thoát tài s n và

gian l n trong công vi c b o qu n tài s n và th c hi n giao d ch. Do đó, các
ngân hàng th

ng thi t l p nh ng quy trình ho t đ ng th ng nh t, h n ch

quy n h n cá nhân và duy trì h th ng KSNB h u hi u.
-

NHTM th

ng có s l

ng l n các nghi p v và giao d ch c v s l

ng

l n giá tr . i u này đòi h i các ngân hàng ph i thi t l p h th ng k toán và
KSNB ph c t p cùng v i vi c áp d ng h th ng CNTT hi n đ i trong x lý
nghi p v .
-

NHTM th

ng có m ng l

i ho t đ ng r ng l n trên toàn qu c.

i u này

đòi h i vi c phân c p trách nhi m và quy n h n l n trong ch c n ng giám
sát nh ng v n đ m b o tuân th h th ng k toán và ki m soát th ng nh t.
c đi m này c ng nh h

ng đáng k đ n y u t thông tin và truy n thông

trong toàn h th ng c a ngân hàng.
-

NHTM ph i tuân th ch t ch các quy đ nh v pháp lý trong ho t đ ng. Các
quy đ nh này c ng th

ng xuyên đ

c thay đ i và đi u ch nh. Do đó, các

ngân hàng c n thi t l p, xây d ng h th ng l u tr các công v n, tài li u
h

ng d n nghi p v nh m đ m b o m i nhân viên nghi p v đ u có th

truy c p đ nghiên c u, truy xu t thông tin.
1.2. H TH NG KSNB

I V I NGHI P V TÍN D NG T I NHTM

1.2.1. Ho t đ ng tín d ng t i NHTM
1.2.1.1. Khái ni m tín d ng ngân hàng
Tín d ng là quan h vay m
t c hoàn tr và s tin t

3

n, t m th i s d ng v n c a nhau d a trên nguyên

ng.

Lâm Th H ng Hoa (2002), Giáo trình Ki m toán ngân hàng, NXB Th ng kê

9


Tín d ng ngân hàng là quan h tín d ng b ng ti n t gi a m t bên là ngân hàng,
m t t ch c chuyên kinh doanh trên l nh v c ti n t v i m t bên là t t c các t ch c,
cá nhân trong xã h i, trong đó ngân hàng gi vai trò v a là ng
cho vay. V i t cách là ng

i đi vay, v a là ng

i

i đi vay, ngân hàng huy đ ng m i ngu n v n t m th i

nhàn r i trong xã h i b ng hình th c nh n ti n g i c a các doanh nghi p, các cá nhân
ho c phát hành ch ng ch ti n g i, trái phi u,... đ huy đ ng v n trong xã h i. V i t
cách là ng

i cho vay, ngân hàng đáp ng nhu c u v n cho các doanh nghi p, t ch c,

cá nhân khi có nhu c u thi u v n c n đ

c b sung trong ho t đ ng s n xu t kinh

doanh và tiêu dùng. Và c ng gi ng nh b t k hình th c tín d ng khác, tín d ng ngân

hàng có hai giai đo n: ng

i cho vay chuy n giao v n cho ng

i đi vay s d ng trong

m t th i gian nh t đ nh và sau khi đ n th i h n do hai bên th a thu n ng
tr l i cho ng

i đi vay s

i cho vay m t kho n giá tr l n h n, ph n t ng thêm g i là ph n lãi.
1.2.1.2. Hình th c c p tín d ng 4
3F

C p tín d ng là vi c th a thu n đ t ch c, cá nhân s d ng m t kho n ti n
ho c cam k t cho phép s d ng m t kho n ti n theo nguyên t c có hoàn tr b ng
nghi p v cho vay, chi t kh u, cho thuê tài chính, bao thanh toán, b o lãnh ngân hàng
và các nghi p v c p tín d ng khác:
-

Cho vay là hình th c c p tín d ng, theo đó bên cho vay giao ho c cam k t
giao cho KH m t kho n ti n đ s d ng vào m c đích xác đ nh trong m t
th i gian nh t đ nh theo th a thu n v i nguyên t c là có hoàn tr c g c và
lãi.

-

Bao thanh toán là hình th c c p tín d ng cho bên bán hàng ho c bên mua
hàng thông qua vi c mua l i có b o l u quy n truy đòi các kho n ph i thu

ho c các kho n ph i tr phát sinh t vi c mua, bán hàng hóa, cung ng d ch
v theo h p đ ng mua, bán hàng hóa, cung ng d ch v .

-

B o lãnh ngân hàng là hình th c c p tín d ng, theo đó TCTD cam k t v i
bên nh n b o lãnh v vi c t ch c tín d ng s th c hi n ngh a v tài chính

4

Theo Lu t các t ch c tín d ng n m 2010

10


thay cho KH khi KH không th c hi n ho c th c hi n không đ y đ ngh a v
đã cam k t; KH ph i nh n n và hoàn tr cho TCTD theo th a thu n.
-

Chi t kh u là vi c mua có k h n ho c mua có b o l u quy n truy đòi các
công c chuy n nh

ng, gi y t có giá khác c a ng

i th h

ng tr

c khi

đ n h n thanh toán.
-

Tái chi t kh u là vi c chi t kh u các công c chuy n nh
khác đã đ

c chi t kh u tr

ng, gi y t có giá

c khi đ n h n thanh toán.

1.2.1.3. Vai trò c a ho t đ ng tín d ng
Tín d ng ngân hàng thúc đ y s ra đ i và phát tri n c a các doanh nghi p,
không ch là các doanh nghi p thu c các thành ph n kinh t khác. Tín d ng thúc đ y
s ra đ i c a các thành ph n kinh t theo m c tiêu phát tri n kinh t c a đ t n

c. Tín

d ng ngân hàng tham gia vào toàn b quá trình s n xu t, l u thông hàng hóa, ngay c
nh ng ho t đ ng d ch v , phi s n xu t c ng không th tách kh i s h tr c a tín d ng
ngân hàng.
Tín d ng ngân hàng là đòn b y kinh t đ th c hi n tái s n xu t m r ng, ng
d ng công ngh , k thu t tiên ti n hi n đ i, nâng cao n ng su t và hi u qu kinh t , t o
ra nhi u s n ph m hàng hóa tiêu dùng n i đ a và xu t kh u. Ngân hàng v i ch c n ng
tiêu dùng v n, t p trung ngu n v n trong và ngoài n

c đã ph n nào đáp ng nhu c u

v v n cho n n kinh t . Tín d ng ngân hàng tr thành đòn b y quan tr ng nh t, giúp

các nhà s n xu t kinh doanh th c hi n quá trình tái s n xu t m r ng và ng d ng
công ngh đ c nh tranh th ng l i trên th tr

ng.

Tín d ng ngân hàng là công c tài tr cho các d án t o công n vi c làm, t ng
thu nh p, th c hi n m c tiêu xóa đói gi m nghèo và các ch

ng trình, d án mang tính

xã h i khác.
Tín d ng ngân hàng thúc đ y quá trình tích t t p trung v n s n xu t nh m m
r ng quá trình phân công lao đ ng xã h i, h p tác kinh t trong n
Thông qua ho t đ ng tín d ng ngân hàng, Nhà n

c, qu c t .

c có th ki m soát các ho t

đ ng s n xu t kinh doanh trong n n kinh t đ đ ra các bi n pháp chính sách qu n lý
11


kinh t và pháp lý phù h p. Nhà n

c có th đi u ch nh c c u kinh t và ho t đ ng

c a các thành ph n kinh t thông qua các chính sách u đãi v lãi su t và các đi u ki n
cho vay cho các doanh nghi p đ u t s n xu t theo m c tiêu đ nh h
Nhà n

ng kinh t c a

c.
1.2.1.4. R i ro tín d ng ngân hàng
R i ro theo T đi n ti ng Vi t ngh a là “đi u không t t lành, tai h a b t ng

x y đ n” và tín d ng theo T đi n ti ng Vi t ngh a là “vi c cho vay và m

n ti n

ngân hàng” 5. Nh v y, r i ro tín d ng là đi u không may x y ra trong ho t đ ng cho
4F

vay và m

n ti n

ngân hàng. Pháp lu t hi n hành 6 có đ nh ngh a: “R i ro tín d ng
F
5

trong ho t đ ng ngân hàng là t n th t có kh n ng x y ra đ i v i n c a t ch c tín
d ng, chi nhánh ngân hàng n

c ngoài do khách hàng không th c hi n ho c không có

kh n ng th c hi n m t ph n ho c toàn b ngh a v c a mình theo cam k t”.
Nh v y, r i ro tín d ng là r i ro phát sinh trong quá trình c p tín d ng c a
ngân hàng mà đ i tác không tr đ

c n ho c không tr n đúng h n cho ngân hàng.

Vi c c p tín d ng c a ngân hàng có th phát sinh t các ho t đ ng kinh doanh nh : g i
ti n t i các TCTD, t ch c tài chính khác; cho vay; đ u t trái phi u; cam k t b o lãnh;
chi t kh u; bao thanh toán;...
R i ro tín d ng có th chia thành hai lo i chính là r i ro giao d ch và r i ro danh
m c. 7:
F
6

-

R i ro giao d ch: là r i ro liên quan đ n m t kho n c p tín d ng, bao g m r i
ro xét duy t, r i ro b o đ m và r i ro ki m soát:
+

R i ro xét duy t: là r i ro có liên quan đ n vi c đánh giá, th m đ nh và
xét duy t khi cho vay.

5

Nguy n Nh Ý và c ng s (2013),

i t đi n ti ng Vi t, NXB

i h c Qu c gia Tp. H Chí Minh

Kho n 1 i u 3 Ch ng 1 c a Quy đ nh v phân lo i tài s n có, m c trích, ph ng pháp trích l p d
phòng r i ro và vi c s d ng d phòng đ x lý r i ro trong ho t đ ng c a TCTD, chi nhánh ngân hàng n c

ngoài t i Thông t s 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 c a Phó Th ng đ c NHNN
6

7

Nguy n Minh Ki u (2011), Nghi p v ngân hàng th

12

ng m i, NXB Lao đ ng – Xã h i