Nghiên cứu ảnh hưởng của mức năng lượng và protein trong khẩu ph ần ăn đến sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của lợn rừng lai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP ĐẠI HỌC

NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MỨC NĂNG LƯỢNG VÀ PROTEIN TRONG
KHẨU PHẦN ĐẾN KHẢ NĂNG SINH TRƯỞNG, NĂNG SUẤT VÀ CHẤT
LƯỢNG THỊT CỦA LỢN RỪNG LAI

Mã số:

Chủ nhiệm đề tài:

ĐH2012-TN10-04

TS. Bùi Thị Thơm

Người tham gia thực hiện:
1. PGS.TS. Trần Văn Phùng
2. TS. Trần Thị Hoan

Xác nhận của cơ quan chủ trì đề tài
(ký, họ tên, đóng dấu)

THÁI NGUYÊN, NĂM 2014


DANH SÁCH NHỮNG NGƯỜI THAM GIA THỰC HIỆN VÀ
ĐƠN VỊ PHỐI HỢP CHÍNH
1. Danh sách những người tham gia thực hiện đề tài

TT

Họ và tên

1

TS. Bùi Thị Thơm

2

PGS.TS. Trần Văn
Phùng

3

TS. Trần Thị Hoan

5

Sinh viên Đại học (02
sinh viên)

6

Học viên cao học (01)

Đơn vị công tác và lĩnh

Nội dung nghiên cứu

vực chuyên môn
- Viện KHSS - Trường
ĐHNL - ĐHTN
- Chăn nuôi động vật
Viện trưởng Viện KHSS
Chăn nuôi động vật
Bộ môn Chăn nuôi động
vật - Khoa CNTY Trường ĐHNL
Sinh viên khoa Chăn
nuôi- Thú y

cụ thể được giao
Chủ trì, Thiết kế thí
nghiệm, viết báo cáo
Cố vấn chuyên môn
Triển khai thực hiện đề
tài

Thực hiện đề tài tại cơ
sở trang trại
Thực hiện triển khai
nghiên cứu các khẩu
Học viên cao học chuyên
phần có mức protein
ngành Chăn nuôi thú y
khác nhau đối với lợn
rừng lai của đề tài

2. Những đơn vị phối hợp chính
Tên đơn vị

trong và ngoài nước
Viện khoa học sự sống –
Đại học Nông lâm Thái
Nguyên
Trại lợn rừng tại xã Tức
Tranh - Phú Lương - Thái
Nguyên thuộc chi nhánh
nghiên cứu và phát triển
động thực vật bản địa Công ty cổ phần khai
khoáng miền núi.

Nội dung phối hợp
nghiên cứu
Phân tích thành phần hóa
học nguyên liệu thức ăn
và thịt lợn thí nghiệm

Họ và tên người đại diện
đơn vị
PGS.TS. Hoàng Toàn
Thắng
Phó Viện trưởng

Triển khai thực hiện đề tài

ThS. Trần Đình Quang
Phó Giám đốc Công ty


MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU

1

1. Tính cấp thiết của đề tài

1

1.2. Mục tiêu của đề tài

2

1.3. Ý nghĩa của đề tài

2
CHƯƠNG 1

2

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài

2

1.1.1. Tổng quan về lợn rừng và con lai

2

1.1.2. Đặc điểm cơ bản về sinh lý tiêu hoá của lợn

9

1.1.3. Vai trò của năng lượng trao đổi thức ăn đên sự sống của lợn

18

1.2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước

20

1.2.1. Tình hình nghiên cứu nước ngoài

20

1.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước

21

CHƯƠNG 2

23

VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

23

2.1. Vật liệu thí nghiệm

23

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu

23

2.3. Nội dung nghiên cứu

23

2.4. Phương pháp nghiên cứu

23

2.4.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm

23

2.4.2. Các chỉ tiêu theo dõi

23

2.5. Phương pháp theo dõi các chỉ tiêu

25

2.6. Phương pháp xử lý số liệu

30
CHƯƠNG 3

31

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

31

3.1. Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng mức protein trong khẩu phần ăn đến
khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của lợn rừng lai F2.

31

3.1.1. Sinh trưởng của lợn thí nghiệm

31

3.1.2. Hiệu quả sử dụng thức ăn của lợn thí nghiệm

36

3.1.3. Kết quả khảo sát năng suất và chất lượng của thịt lợn thí nghiệm

43

3.2. Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng năng lượng trao đổi trong khẩu
phần ăn đến khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của lợn

rừng lai F2.

47

3.2.1. Sinh trưởng tích luỹ của lợn thí nghiệm

47

3.2.2. Hiệu quả sử dụng thức ăn của lợn thí nghiệm

49

3.2.3. Kết quả khảo sát năng suất và thành phần hoá học của thịt lợn

51

Chương 4

53

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

53

4.1. Kết luận

53

4.2. Tồn tại và đề nghị

54
TÀI LIỆU THAM KHẢO

55

PHỤ LỤC 1: ẢNH MINH HỌA CHO ĐỀ TÀI

61

PHỤ LỤC 2: THÀNH PHẦN THỨC ĂN THÍ NGHIỆM

63

PHỤ LỤC 3: XỬ LÝ SỐ LIỆU ĐỀ TÀI

67


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BĐ

Bắt đầu

CS

Cộng sự

KL

Khối lượng

L

Giống lợn Landrace

ME

Năng lượng trao đổi

MC

Giống lợn Móng Cái

NLTĐ

Năng lượng trao đổi

P

Khối lượng

Pr

Protein

TA

Thức ăn

TB

Trung bình

TN

Thí nghiệm

TN1

Thí nghiệm 1

TN 2

Thí nghiệm 2

TN 3

Thí nghiệm 3

Thg

Tháng

Y

Giống lợn Yorkshire

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

TTTA

Tiêu tốn thức ăn

VN

Việt Nam


DANH MỤC HÌNH VẼ
Trang
Hình 3.1. Đồ thị sinh trưởng tích lũy của lợn thí nghiệm

33

Hình 3.2. Biểu đồ sinh trưởng tuyệt đối ở lợn thí nghiệm

35

Hình 3.3. Biểu đồ so sánh tiêu thụ thức ăn/ ngày của lợn thí nghiệm

37

Hình 3.4. Biểu đồ so sánh tiêu tốn thức ăn/kg tăng khối lượng lợn thí nghiệm

39

Hình 3.5. Biểu đồ so sánh tiêu tốn protein/ kg tăng khối lượng lợn thí nghiệm

41

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 3.1. Khối lượng của lợn thí nghiệm qua các kỳ cân (kg)

32

Bảng 3.2. Sinh trưởng tuyệt đối của lợn thí nghiệm (g/con/ngày)

34

Bảng 3.3. Tiêu thụ thức ăn/ ngày của lợn thí nghiệm (kg/con/ngày)

36

Bảng 3.4. Tiêu tốn thức ăn/kg tăng khối lượng lợn thí nghiệm (kg)

38

Bảng 3.5. Tiêu tốn protein/kg tăng khối lượng lợn thí nghiệm (g)

40

Bảng 3.6. Chi phí thức ăn/kg tăng khối lượng lợn thí nghiệm (đ)

42

Bảng 3.7: Kết quả mổ khảo sát năng suất thịt lợn thí nghiệm

43

Bảng 3.8: Kết quả đánh giá phẩm chất thịt lợn thí nghiệm

45

Bảng 3.9: Thành phần hoá học của thịt lợn thí nghiệm (% trong thịt tươi)

46

Bảng 3.10. Sinh trưởng tích lũy của lợn thí nghiệm (kg/con)

48

Bảng 3.11. Sinh trưởng tuyệt đối của lợn thí nghiệm (g/con/ngày)

48

Bảng 3.12. Tiêu thụ thức ăn/ ngày của lợn thí nghiệm (kg/con/ngày)

49

Bảng 3.13. Tiêu tốn thức ăn/kg tăng khối lượng lợn thí nghiệm

50

Bảng 3.14. Tiêu tốn năng lượng trao đổi (ME) /kg tăng khối lượng lợn TN

50

Bảng 3.15. Chi phí thức ăn/kg tăng khối lượng lợn thí nghiệm

51

Bảng 3.16: Kết quả mổ khảo sát năng suất thịt lợn thí nghiệm

51

Bảng 3.17: Kết quả phân tích thành phần hoá học của thịt lợn thí nghiệm
(% trong thịt tươi)

52


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Đơn vị: Trường Đại học Nông Lâm

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1. Thông tin chung:
- Tên đề tài: “Nghiên cứu ảnh hưởng của mức năng lượng và protein trong khẩu
phần ăn đến sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của lợn rừng lai”
- Mã số: ĐH2012-TN10-04
- Chủ nhiệm: TS. Bùi Thị Thơm
- Cơ quan chủ trì: Đại học Thái Nguyên
- Thời gian thực hiện: Trường Đại học Nông Lâm - ĐHTN
2. Mục tiêu:
- Xác định mức Năng lượng trao đổi thích hợp trong KP ăn cho lợn rừng lai.
- Xác định mức Protein thô phù hợp trong khẩu phần ăn cho lợn rừng lai
3. Kết quả nghiên cứu:

3.1. Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng mức protein trong khẩu phần ăn đến khả
năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của lợn rừng lai F2.
Đối với khẩu phần có 03 mức protein thô là 17 - 15%; 16 - 14% và 15 –
13% tương ứng giai đoạn sinh trưởng và vỗ béo lần lượt các lô thí nghiệm 1, 2, 3;
Các thí nghiệm đồng đều mức năng lượng trao đổi là 3000 kcal ME thì:
- Sinh trưởng tích lũy của lợn rừng lai giữa 3 lô TN tương đương nhau với
P> 0,05 (31,32 – 31,29 và 30,90 kg/con) và sinh trưởng tuyệt đối tương ứng lô 1, 2
và 3 là 110,96 – 110,71 và 109,10 g/con/ngày cũng chênh lệch không đáng kể.
- Khẩu phần ăn của lợn rừng lai F2 có tỷ lệ protein 16 – 14% (lô 2) đã giảm
lượng thức ăn tinh bình quân cả kỳ thí nghiệm đi từ 2,73 – 4,11 % và giảm thức ăn
xanh đi 2,27 – 3,17% tương ứng so với lô 1 và lô 3. Chi phí thức ăn ở lô thí nghiệm
2 cũng giảm đi 5,02 % (lô TN 1) và 7,04 % (Lô TN 3).
- Với các mức protein trong khẩu phần ăn cho lợn rừng lai F2 không ảnh
hưởng nhiều đến năng suất và chất lượng thịt. Nhưng hàm lượng Colesterol trong
máu có xu hướng tăng dần khi giảm tỷ lệ protein trong khẩu phần (17-15 %; 1614%; 15-13%) lần lượt tương ứng là từ 1,65 – 2,15 – 3,11 mol/ L và hàm lượng
Triglycerid trong máu cũng tăng lên (2,3 – 2,8 – 2,6 mmol/L) khi tỷ lệ mỡ ở các lô
thí nghiệm tăng lên (14,06 – 14,26 – 14,69 %) lần lượt lô thí nghiệm 1, 2 và 3.
3.2. Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng năng lượng trao đổi trong khẩu phần ăn
đến khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của lợn rừng lai F2.
Đối với thí nghiệm có mức năng lượng 3000-2900 Kcal/kg thức ăn, với
mức protein tương ứng là 16-14% có tốc độ sinh trưởng tăng lên 4,31% (0,89
kg/con) và sinh trưởng tuyệt đối tăng 5,59% (5,21 g/con/ngày); giảm tiêu tốn thức
ăn trong đó 4,71% thức ăn tinh và 5,97% thức ăn xanh, đồng thời giảm được chi phí


thức ăn 4,74% so với lô thí nghiệm có mức năng lượng 2900-2800 kcal/kg thức ăn
ở cùng giai đoạn tuổi.
- Đánh giá năng suất thịt lợn 2 lô TN của thí nghiệm 2 giữa các có sự sai
khác không đáng kể giữa tỷ lệ móc hàm, thịt nạc, xẻ và không có ý nghĩa thống kê.
Đồng thời cũng cũng không ảnh hưởng đến thành phần hóa học của thịt.

Như vậy, đối với nuôi lợn rừng lai thương phẩm, khẩu phần ăn có mức
protein 16-14% và mức năng lượng trao đổi 3000-2900 kcal/ kg thức ăn trong khẩu
phần ăn tương ứng giai đoạn sinh trưởng và vỗ béo là hợp lý nhất, vừa có khả năng
sinh trưởng của lợn rừng lai và có hiệu quả kinh tế trong điều kiện chăn nuôi theo
phương thức bán hoang dã ở điều kiện sinh thái Thái Nguyên.
4. Sản phẩm:
- Sản phẩm đào tạo:
- 01 Luận văn Cao học
- 02 khóa luận tốt nghiệp
- Sản phẩm khoa học:
02 bài báo trong nước
- Sản phẩm ứng dụng:
+ Báo cáo khoa học về mức năng lượng cho lợn rừng lai nuôi thịt
+ Báo cáo khoa học về mức protein thô cho lợn rừng lai nuôi thịt.
+ Báo cáo khoa học đầy đủ của đề tài cấp ĐH
5. Hiệu quả:
- Đề tài đã xác định tỷ lệ protein và năng lượng thích hợp trong khẩu phần đến
khả năng sinh trưởng, sức sản xuất và chất lượng thịt của lợn rừng lai tại một số
trang trại chăn nuôi theo hướng tập trung.
- Đề tài đã nghiên cứu sử dụng nguồn thức ăn địa phương cho lợn rừng để
cung cấp nhu cầu thịt lợn sạch cho thị trường.
- Sử dụng được sức lao động của người dân chăn nuôi, nâng cao hiệu quả kinh
tế, tăng thu nhập cho nông dân.
6. Khả năng áp dụng và phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu:
- Kết quả của đề tài được áp dụng cho các cơ sở chăn nuôi lợn rừng và rừng
lai ở tỉnh miền núi.
- Cán bộ nghiên cứu của đê tài đã có khả năng và kỹ năng chuyển giao khoa
học kỹ thuật đến các nông hộ, trang trại trong và ngoài tỉnh.
Thái Nguyên, Ngày 10 tháng 5 năm 2014
Cơ quan chủ trì

Chủ nhiệm đề tài
(ký, họ và tên, đóng dấu)
(ký, họ và tên)

TS. Bùi Thị Thơm


THAI NGUYEN UNIVERSITY
COLLEGE OF AGRICULTURE AND FORESTRY

INFORMATION ON RESEARCH RESULTS
1. General information:
Project title:
"To study the effect of energy and protein levels in diets
on growth, yield and meat quality for cross - bred wild boars".
Code number:
DH 2012 - TN 10-04
Coordinator:
Dr. Bui Thi Thom
Implementing institution:
Thai Nguyen Uni. Of Agriculture and Forestry
Duration:
From 01/ 2012 to 12/2013
2. Objective(s):
- Determination of exchange energy levels in the diet suitable for cross bred wild boars F2.
- Determine the appropriate level of crude protein in the diet for cross - bred
wild boars F2.
3. Research results:
3.1 . Research results on the effect of dietary protein level to the growth,
yield and quality of cross- bred wild boars F2.

For dietary crude protein level 03 is 17-15 %; 16-14 % and 15-13 %
respectively and the growth stage of fattening treatments respectively 1 , 2 , 3; The
experiments are exchanging energy level of 3000 kcal ME are :
- Growth of cross- bred wild boars accumulated between 3 Lot
experimentsal equal to P>0.05 (31.32 to 31.29 and 30.90 kg / head) and absolute
growth respectively Lot 1, 2 and 3 is 110.96 to 110.71 and 109.10 g / head / day
also no significant difference.
- A diet of cross - bred wild boars F2 with protein ratio 16-14 % (Lot 2) has
reduced the average amount of food the whole period of the experiment from 2.73
to 4.11 % and reduced food go green 2, 27 to 3.17 %, respectively, compared to
batch 1 and batch 3. feed costs in the 2 experimental groups also decreased 5.02 %
(TN Lot 1) and 7.04 % (Group 3) .
- With the level of protein in the diet for cross-bred wild boars F2 not affect
productivity and quality meat . But blood cholesterol levels tend to rise gradually to
reduce
the
rate
of
protein
in
the
diet
(17-15%,
16-14 %, 15-13% ) respectively is 1.65 - 2.15 to 3, 11 mol / L and the concentration
of triglycerides in the blood also increased (2.3 - 2.8 to 2.6 mmol / L) when the


percentage of fat in the experimental groups increased (from 14.06 to 14.26 - 14.69
%) treatments, respectively 1, 2 and 3.
3.2 . The research results on the effects of metabolizable energy in the diet on

the growth, yield and quality of cross - bred wild boars meat F2.
For experimental energies 3000-2900 Kcal / kg feed, with corresponding
protein levels are 16-14 % growth rate increased to 4.31 % (0.89 kg / head) and
absolute growth for increased 5.59 % (5.21g / head / day); reduced feed
consumption in that 4.71% and 5.97% of concentrate fodder, while reducing feed
costs 4.74% compared with plots energy level from 2900 to 2800 kcal / kg food in
the same age period .
Evaluate performance of experimental pork 2 Lot 2 between the
experiments have no significant difference between the rate of mechanical
function, lean, cut, and no statistical significance. It also does not affect the
chemical composition of meat .
Thus, for future commercial forest pig, dietary protein level and 16-14 % at
3000-2900 kcal metabolizable energy / kg diet food in the corresponding period of
growth and fattening is most reasonable, and who is capable of growing crossbred
boar and economic efficiency in breeding condition by the method of semi - wild in
Thai Nguyen ecological conditions .
4. Products:
- 02 papers published (achive)
- 02 undergaraduate student (achive)
- 01 Graduate student (join to supervisor) (achive)
5. Effects:
- Topics identified protein and energy ratio in the diet appropriate to ability Topics Identified protein and energy ratio in the diet suited to the growth,
productivity andnang growth, productivity and quality meat of cross - bred wild
boars at a number of farms in the direction of focus.
- Topics studied using local food sources for wild pigs to supply the demand
for clean meat market.
- Using the labor of farming people, improve economic efficiency, increase
the income of farmers.
6. Transfer alternatives of reserach results andapplic ability:
- The results of the study are applicable to poultry farms and cross - bred

wild boars in the forest mountainous province.
- Officer of the study was able to download and transfer skills to the
scientific and technical farms, ranch and outside the provinces.


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chăn nuôi lợn có ý nghĩa rất quan trọng ở Việt Nam, sản phẩm thịt lợn phù
hợp với khẩu vị của con người. Hiện nay, hầu hết các giống lợn được người dân
chọn lọc và nuôi dưỡng phù hợp điều kiện địa phương, đặc biệt nuôi lợn rừng và
con lai đang được người dân rất ưa thích, nhu cầu sản phẩm ngày một tăng cao.
Nhưng việc nuôi dưỡng lợn cũng đang gặp nhiều trở ngại, do lợn rừng có tính
hoang dã, thuần hóa khó khăn hơn so với lợn ngoại và đòi hỏi diện tích đất rộng,
nguồn thức ăn xanh phong phú. Lợn rừng có đặc điểm tốt về khả năng thích nghi,
chống chịu điều kiện khắc nghiệt ở miền núi, tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên và
yêu cầu kỹ thuật không cao. Bên cạnh đó, xã hội ngày càng phát triển, nhu
cầu thịt lợn rừng và lợn địa phương thuần đang được quan tâm, ưa thích. Vì vậy,
người chăn nuôi đang dần thuần hóa nuôi theo hướng tập trung nhưng vẫn giữ
được tập tính hoang dã của chúng. Để chăn nuôi lợn rừng thuần và lợn rừng lai có
hiệu quả thì việc cân đối thành phần dinh dưỡng thức ăn về năng lượng trao đổi và
mức protein thô trong khẩu phần phù hợp cho giống lợn này dựa trên nguồn thức
ăn tự nhiên là điều cần thiết. Với nguồn dinh dưỡng thích hợp sẽ là điều kiện
thuận lợi cho lợn rừng và con lai phát huy được tiềm năng di truyền và đặc tính tốt
của phẩm giống, dễ nuôi theo phương thức tập trung và bán hoang dã nâng cao thu
nhập người dân địa phương. Hiện nay, thức ăn chăn nuôi chiếm tới 70-75% tổng
chi phí, mà đơn giá của các loại thức ăn giàu protein có nguồn gốc động thực vật
tăng cao, làm tăng chi phí đầu vào cho chăn nuôi lợn đã thúc đẩy người chăn nuôi
và các hãng sản xuất thức ăn chăn nuôi tìm cách giảm chi phí thức ăn, tính toán
khẩu phần ăn phù hợp nhằm làm giảm giá thành chi phí thức ăn và nâng cao hiệu

quả kinh tế của người chăn nuôi. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về cân đối
mức năng lượng và protein thô thích hợp trong khẩu phần giống lợn ngoại, nhưng
việc nghiên cứu cân đối khẩu phần thích hợp cho lợn rừng và lợn rừng lai chưa
được nghiên cứu có hệ thống. Xuất phát từ yêu cầu trên, chúng tôi tiến hành nghiên
cứu đề tài: “Nghiên cứu ảnh hưởng của mức protein và năng lượng trao đổi


2
trong khẩu phần ăn đến khả năng sinh trưởng, năng suất và chất lượng thịt của
lợn rừng lai tại Thái Nguyên”
2. Mục tiêu của đề tài
Xác định được mức năng lượng trao đổi và protein phù hợp cho lợn rừng lai
F2 [♂ rừng x ♀ F1 (♂ rừng x ♀ địa phương)] nuôi tại Thái Nguyên.
3. Ý nghĩa của đề tài
* Ý nghĩa khoa học
Cung cấp số liệu về mức năng lượng và protein thô thích hợp cho lợn rừng
lai F2. Bổ sung thêm tài liệu nghiên cứu thức ăn dinh dưỡng cho lợn.
* Ý nghĩa thực tiễn
Bổ sung tư liệu trong giảng dạy, học tập sinh viên, tập huấn cho người chăn
nuôi, góp phần phát triển chăn nuôi lợn rừng lai trên địa bàn.


3
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
1.1.1. Tổng quan về lợn rừng và con lai
Lợn rừng có tên khoa học là Sus scrofa, còn có tên khác là lợn Lòi, Kun Bíu.
Lợn rừng có mặt khắp mọi nơi trên thế giới. Nó chính là tổ tiên của các giống lợn
nhà, có 21 loại phụ sống trên phạm vi rất rộng bao gồm nhiều khu vực ở châu Âu và

bắc châu Á, cũng như miền Nam và miền Bắc châu Phi. Ở Việt Nam lợn rừng có ở
hầu hết các vùng rừng của các tỉnh, đặc biệt là vùng rừng núi phía Bắc và dọc dãy
núi Trường sơn. Việc thuần hóa và nuôi dưỡng chúng để trở thành một con vật nuôi
thì là hoàn toàn mới lạ ở Việt Nam. Ở Thái Lan và Trung Quốc lợn rừng cũng đã
được thuần hóa và lai với lợn bản địa để trở thành con vật nuôi trong hệ thống chăn
nuôi từ 12-18 năm nay. Một số quy trình chăm sóc nuôi dưỡng lợn rừng cũng đã
được đề cập nhưng về tập tính của nó như thế nào trong quá trình nuôi dưỡng thì ít
thông tin công bố. Ở Việt Nam trong những năm gần đây cũng đã bắt đầu nuôi
giống lợn rừng. Nguồn gốc của nó thì bằng nhiều con đường như: Nhập khẩu từ
Thái Lan, Trung Quốc theo con đường chính ngạch và tiểu ngạch và còn một số
cũng đã xuất phát từ thuần hóa lợn rừng của Việt Nam. Nhưng tất cả các nơi nuôi
lợn rừng cũng chỉ là theo kinh nghiệm và một phần từ tài liệu đơn giản, sơ sài của
những trang trại ở Thái Lan, hay một vài bài báo viết dưới dạng cảm tính hoặc chủ
quan mà thôi. Về mặt sinh học và tập tính của nó như thế nào thì ít có tài liệu nói
đến. Đối với các nhà khoa học Việt Nam thì hoàn toàn là mới hoặc có đề cập tới
dưới dạng thông tin ngắn.
Phân bố giống lợn rừng trên thế giới
Theo nghiên cứu của Trung tâm hợp tác nghiên cứu Quốc tế phát triển Nông
nghiệp (Pháp) thì lợn rừng có tới 36 giống phân bố ở hầu khắp các lục địa trên thế giới


4
Phân loại các giống lợn rừng trên thế giới
TT
1
2
3

Tên giống
Sus scrofa Affimis

Sus scrofa
Anolamanensis
Sus scrofa
Andamanensis

Nơi phân bố chủ yếu
Ấn Độ, Sri Lanka
Tunisia, Algeria, Maroc
đảo Andaman - Ấn Độ
Hungary; Iran-Ucraina; Nga; miền trung

4

Sus scrofa Attila

5

Sus scrofa Baeticus

Balear; nam Tây Ban Nha; Bắc Maroc

6

Sus scrofa Barbarus

Bắc Phi, Tunisia, Algeria, Maroc

7

Sus scrofa Castilianus

Bắc Tây Ban Nha

8

Sus scrofa Chirodontus

Trung Quốc

9

Sus scrofa Coreanus

Triều Tiên

10

Sus scerofa Cristatus

11

Sus scrofa Davidi

12

Sus scrofa Falzfeini

Ba Lan

13

Sus scrofa Ferus

Bắc châu Âu

14

Sus scrofa Floresianus

đảo Flores – Indonesia

15

Sus scrofa Jubatus

Malaysia

16

Sus scrofa Leucomystax

Trung Quốc

17

Sus scrofa Libycus

18

Sus scrofa Majoli

19

Sus scrofa Mandehuricus Trung Quốc

20

Sus scrofa Mediterrancus Tây Ban Nha

21

Sus scrofa Meridionalis

22

Sus scrofa Moupinensis

23

Sus scrofa Nicobaricus

Belarus

Nam dãy Himalaya, Nepal, Ấn Độ, Thái Lan,
Romania
Nam dãy Himalaya, Iran, Pakistan, Romania,
Tây Bắc Ấn Độ

Thổ Nhĩ Kỳ; Palestin; Yogoslavia;
Uzebekistan; Kazaktan

Miền Trung Italia

Audalousie; Sardaigue; Cose
Duyên Hải Nam Trung Quốc và Nam Việt
Nam
đảo Nicobar - Ấn Độ


5
Miền Trung Á; ven biển Caspienne;
24

Sus scrofa Nigripes

Agganistan; Mông Cổ; Trung Quốc; cận
Đông Nga

25

Sus scrofa Papuensis

Ghinê

26

Sus scrofa Raddeanus

Mông Cổ

27

Sus scrofa Reiseki

Yogoslavie; Albania; Grice; Hungary

28

Sus scrofa Riukinanus

đảo Rycon - Nhật Bản

29

Sus scrofa Sardous

Cadague; Corse
đảo Tây Ban Nha; Bắc Italia; Đức; Pháp;

30

Benelux; Đan Mạch; Ba Lan, Cộng hoà Séc;

Sus scrofa Serofa

Slovakia; Albania
31

Sus scrofa Sennaarensis

Sudan

32

Sus scrofa Sibiricus

33

Sus scrofa Sukvianus

Trung Quốc

34

Sus scrofa Taivanus

Đài Loan

35

Sus scrofa Ussusicus

Nga; Corse; Trung Quốc

36

Sus scrofa Vittatus
Indonesia; Malaysia; Bali; đảo Pơ Cang
Theo nghiên cứu hợp tác nghiên cứu quốc tế phát triển nông nghiệp (Pháp)

Munkinok; Sayan; Mông Cổ; Siberia;

Transbaikalia

Tạp chí chăn nuôi số 10 – 2008.
Lợn rừng phân bố chủ yếu trên thế giới là ở các vùng Bắc Phi; châu Âu, phía
Nam Nga, Trung Quốc, vùng Trung Đông, Ấn Độ, Sri Lanka, Indonesia (Sumatin,
Java, Sumbawa), đảo Corse, Sardiaigue, những vùng sâu, xa của Ai Cập và Sudan.
Theo một số tài liệu khác thì lợn rừng cũng được tìm thấy rất nhiều ở miền Tây Ấn
Độ, Hoa Kỳ (California, Texas, Florida, Virginia, Hawai...) Australia, New Zealand
và các đảo thuộc vùng biển Nam Thái Bình Dương.
1.1.1.1. Một số đặc điểm về ngoại hình, sinh sản và tập tính
* Đặc điểm ngoại hình
Theo Đào Lệ Hằng (2008) [7]: Lợn rừng, toàn thân được bao phủ bởi những
lông ngắn, giống tóc rễ tre, thường có mầu nâu đen. Đầu và chiều dài cơ thể lợn
trưởng thành khoảng 90 – 180 cm, chiều dài đuôi khoảng 30cm, chiều cao của vai


6
khoảng 55 – 110 cm. Đàn lợn rừng có thể di chuyển cùng nhau suốt hành trình dài để
tới khu vực định cư mới nhưng không di trú. Lợn rừng hoạt động nhiều hơn vào ban
đêm, lúc chạng vạng tối và lúc bình minh. Khi lợn đực trưởng thành nó sẽ rời khỏi
bầy đàn và sống độc lập khoảng 50 – 350 kg, có vài con nuôi thuần dưỡng có khả
năng lên đến 450 kg. Con đực thường lớn hơn con cái. Lợn rừng có 4 đôi răng nanh,
6 cặp vú.
* Tập tính sinh sản
Đào Lệ Hằng (2008) [7] cũng cho rằng: Trong thiên nhiên hoang dã, lợn
rừng cái đẻ nhiều lần trong năm và mùa giao phối thay đổi tùy từng vùng địa lý và
môi trường sinh sống. Số lượng con mỗi lần sinh từ 1 – 12 con, trung bình 4 -8
con/lần. Thời gian mang thai là 110 – 120 ngày, trung bình 115 ngày, thời gian cho
con bú là 3 – 4 tháng. Thời gian để lợn con trưởng thành trung bình 7 tháng.
Tuổi được coi là trưởng thành về mặt sinh dục có thể giao phối ở con cái là 8

– 10 tháng, trung bình là 9 tháng. Ở con đực tuổi trưởng thành về mặt sinh dục có
thể giao phối là 8 – 10 tháng, trung bình là 9 tháng. Thông thường, lợn rừng cái đẻ
vào mùa xuân và việc giao phối xảy ra suốt năm nhưng tập trung vào mùa ẩm ướt,
thông thường là 4 – 8 con. Những con cái trưởng thành sau 8 – 10 tháng, nhưng
thường cho đến 12 tháng tuổi mới giao phối và những con đực thường không thích
đụng đến những con lợn cái dưới 1 tuổi.
Lợn rừng cái sinh con trong 1 cái ổ bằng cỏ, lợn con sẽ ở lại ổ vài ngày. Lợn
con thường khỏe mạnh. Trái với vẻ khỏe mạnh ban đầu chỉ có khoảng một nửa lợn
rừng con sống đến trưởng thành, một vài con chết vì bệnh hay bị những loài động
vật khác ăn thịt. Lợn rừng còn bé được mẹ cho bú chăm sóc trong vòng 3 – 4 tháng
và dần dần trở nên độc lập.
Trong thiên nhiên hoang dã lợn rừng có thể sống đến 10 năm, đôi khi chúng
có thể sống đến 27 năm.
* Thói quen sinh sống
Lợn rừng hoang dã thường được phát hiện ở những khu vực rộng lớn, chúng
sống thành bầy đàn, số lượng có thể lên đến 100 con, những đàn lợn rừng này là
những thế hệ con và những con chưa trưởng thành.


7
Đàn lợn rừng có thể di chuyển cùng nhau suốt hành trình dài để tới khu vực
định cư mới nhưng không di trú. lợn rừng hoạt động nhiều hơn vào ban đêm, lúc
chạng vạng tối và lúc bình minh. Khi lợn đực trưởng thành nó sẽ rời khỏi bầy đàn
và sống độc lập.
* Thói quen ăn uống
Lợn rừng là loài ăn tạp và đôi khi ăn bừa bãi. Thức ăn hàng ngày là nấm, củ,
thóc, lúa, trái cây, trứng, cà rốt, động vật có xương sống. Nhờ khả năng ăn nhiều
loại thức ăn khác nhau, mà lợn rừng tồn tại ở nhiều môi trường khác nhau, từ hoang
mạc cho đến vùng đồi núi.
Thức ăn động vật là chim, động vật có vú, lưỡng cư, bò sát, xác chết, côn

trùng, động vật chân đốt sống trên mặt đất, động vật thân mềm.
Thức ăn thực vật là rễ cây, củ, vỏ cây, cỏ, thóc, trái cây. Những loại thức ăn
khác là phân, thú ăn thịt, nấm.
Lợn rừng hoạt động mạnh và trở nên liều lĩnh nếu cảm thấy bị đe dọa, chúng
sẽ dùng toàn bộ sức lực, răng nanh và cơ thể để rượt đuổi làm bị thương kẻ thù.
1.1.1.2. Đặc điểm sinh trưởng, phát dục của lợn rừng và con lai
* Đặc điểm sinh trưởng
Lợn rừng sinh trưởng chậm và đạt kích thước tối đa tùy theo từng giống, môi
trường và tuổi. Lợn rừng Châu Âu thường có tầm vóc to lớn hơn nhiều so với lợn
rừng Châu Á. Trong khi lợn rừng Châu Á chỉ có thể cao 65 - 70 cm, dài 120 - 140
cm, nặng 70 - 150 kg, thì lợn rừng Châu Âu có thể cao tới 90 - 100 cm, dài 150 160 cm, nặng tới 200 - 350 kg. Con đực thường to lớn hơn con cái khoảng từ 20 30 kg. Lợn sơ sinh rất bé nhỏ, nặng 0,5 - 0,7 kg, dài 15 - 25 cm. Tuổi cai sữa 55 - 60
ngày; khối lượng lợn con khi cai sữa là 4 - 5 kg/con. Tuổi giết thịt có thể tính từ 8 10 tháng tuổi. Khối lượng xuất chuồng thường dao động từ 25 - 35 kg tùy theo nhu
cầu của thị trường.


8
Tốc độ sinh trưởng của lợn rừng
Tháng tuổi

Khối lượng (kg)

Tốc độ sinh trưởng (g/ngày)

0–2
2–4
4–6
6–8
8 – 10

0,5 – 5

10 – 12
15 – 25
25 – 35
40 – 50

8,33 - 83,33
166,66 - 200,00
250,00 - 416,66
300,00 - 583,33
666,66 - 833,33

Trích: Đào Lệ Hằng (2008) [7]
Tốc độ sinh trưởng (đối với lợn rừng đã và đang nuôi tại Thái Lan và Việt
Nam) chậm (trung bình chỉ khoảng 0,15 - 0,3 kg/ngày). Tuổi thọ sinh lý của lợn
rừng kéo dài từ 15 - 25 năm.
Đặc điểm về khả năng sinh sản của lợn rừng
STT

Chỉ tiêu

Mức thể hiện

1

Tuổi động dục lần đầu

6 - 7 tháng tuổi

2
3

Trọng lượng động dục lần đầu
Tuổi phối giống

18 - 20 kg
7 - 8 tháng tuổi

4

Trọng lượng lúc phối

30 - 35 kg

5

Thời gian mang thai

110 - 130 ngày

6

Thời gian động dục

2 - 3 ngày (đối với nái tơ)
3 - 4 ngày (đối với nái rạ)

7

Chu kỳ động dục

20 - 22 ngày

8

Hệ số đẻ

1,2 - 1,3 lứa/năm

9

Số con mỗi lứa
4 - 8 con
(Trích: Đào Lệ Hằng,2008 [7])
* Tăng trọng của lợn rừng lai theo tháng tuổi:
Kết quả nghiên cứu cho thấy trọng lượng của lợn rừng lai từ sơ sinh đến 10
tháng tuổi, tuân theo qui luật sinh trưởng chung của gia súc, trọng lượng cơ thể tăng
dần theo tháng tuổi. Trọng lượng sơ sinh của lợn rừng lai là 0,5 – 0,7 kg, cai sữa lúc
2 tháng tuổi đạt 3,7 - 4,0 kg và giai đoạn 10 tháng tuổi là 26,52 – 26,96 kg.
* Tăng trọng của lợn rừng lai qua các giai đoạn:
Tốc độ tăng trọng/ngày là một trong những chỉ tiêu góp phần đánh giá khả
năng sản xuất của một giống lợn. Kết quả cho thấy tốc độ tăng trọng trung bình của


9
lợn rừng lai tăng dần từ tháng thứ 2 đến tháng thứ 10. Tốc độ tăng trọng của lợn rừng
lai trung bình giai đoạn sơ sinh đến 10 tháng tuổi đạt 80,0 g/con/ngày, tốc độ tăng
trọng thấp hơn là giai đoạn 2 – 4 tháng tuổi, đạt 70,0 g/con/ngày và cao nhất là giai
đoạn 8 -10 tháng tuổi, đạt 80,0 g/con/ ngày.
1.1.1.3. Khẩu phần ăn và tiêu chuẩn thức ăn của lợn rừng và lợn rừng lai F2
a. Đối với lợn rừng:

Khẩu phần thức ăn hỗn hợp tự trộn
Nguyên liệu

Tỷ lệ (%)

Thành phần trong 10 kg TAHH

Thức ăn viên

75

7,5

Cám gạo loại 1

24

2,4

Bột xương

0,5

0,05

Premix khoáng

0,5

0,05

Tổng cộng

100

Năng lượng (Kcal/kg)

3000

Protein thô (%)

14

10 kg thức ăn

(Trích Võ Văn Sự, 2009 [43])
* Mức ăn: Khẩu phần ăn 1 kg/con/ngày, chia 0,5 kg/bữa cho ăn vào lúc 7h sáng
và 16 h chiều.
- Rau xanh, thức ăn củ quả được cho ăn tự do, đảm bảo 1 - 1,2 kg thức ăn
xanh trở lên.
- Trong những ngày phối giống, bổ sung cho con đực đi nhảy lợn nái 2 quả
trứng, giá đỗ hoặc lúa nảy mầm 0,5 kg/con.
- Khoảng cách giữa 2 lần khai thác tinh phải phù hợp. Thời gian 3 tháng đầu
có thể khai thác 1-2 lần/tuần, thời gian sau khai thác 2-3 lần/tuần.


10
Khẩu phần thức ăn hỗn hợp tự trộn
Nguyên liệu

Tỷ lệ (%)

Thành phần trong 10 kg TAHH

Thức ăn viên

20

2,0

Cám gạo loại 1

79

7,9

Bột xương

0,5

0,05

Premix khoáng

0,5

0,05

Tổng cộng

100

Năng lượng (Kcal/kg)

2700

Protein thô (%)

12-13

10 kg TAHH

(Nguồn: Võ Văn Sự, 2009 [43])
* Vệ sinh phòng bệnh:
- Tẩy giun sán cho lợn vào đầu kỳ khi lợn đạt khối lượng 7-10 kg và trước
khi phối giống.
- Tiêm phòng đủ các loại vacxin theo quy định để phòng bệnh cho lợn.
- Định kỳ tẩy uế, khử trùng chuồng nuôi và dụng cụ chăn nuôi.
- Thường xuyên vệ sinh máng ăn, máng uống.
- Mùa đông che chắn giữ ấm cho lợn, mùa hè tạo thoáng mát cho chuồng nuôi.
Thức ăn và cách cho ăn:
- Thức ăn đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng, không bị ôi thiu, mốc.
- Mức ăn trong ngày của lợn nái chửa còn phụ thuộc vào thể trạng của lợn
nái. Lợn nái gầy phải cho ăn tăng, lợn nái quá béo phải giảm thức ăn đã phối trộn
nhưng phải tăng thức ăn thô xanh.
- Mùa đông khi nhiệt độ trong chuồng nuôi < 150C lợn nái cần được ăn tăng
thêm (0,2 - 0,3 kg/ngày) để bù vào phần năng lượng mất đi do phải chống lạnh.
1.1.2. Đặc điểm cơ bản về sinh lý tiêu hoá của lợn
Lợn là loài gia súc ăn tạp có loại hình dạ dày đơn. Môi trường dạ dày có dịch
vị do tuyến dạ dày tiết ra. Dịch vị có môi trường pH thấp phù hợp điều kiện hoạt

động của men pepsin để phân giải protein thành các sản phẩm albumin, pepton và
một lượng nhỏ axit amin (Nguyễn Xuân Tịnh (1996) [22]). Ruột non của lợn rất dài
có nhiều loại dịch tiêu hóa tiết vào như: dịch tụy, dịch ruột và dịch mật, trong đó chỉ


11
có dịch tụy và dịch ruột chứa đủ các enzim tiêu hóa triệt để các chất dinh dưỡng
trong thức ăn. Vì vậy, ruột non là bộ phận tiêu hóa chứa đầy đủ các loại men phân
giải các chất dinh dưỡng trong thức ăn thành các chất dinh dưỡng đơn giản nhất,
giúp cơ thể hấp thu trực tiếp qua vách ruột vào máu. Dịch mật không chứa enzyme
tiêu hóa, nhưng nó hỗ trợ các hoạt động tiêu hóa, đặc biệt là tiêu hóa mỡ. Môi
trường ruột non có tính kiềm và có cấu tạo đặc biệt, thích ứng cao với tiêu hóa và
hấp thu thức ăn. Dọc niêm mạc ruột có các tuyến ruột phát triển tiết dịch ruột theo
kiểu toàn tiết, tức là các tế bào tuyến chứa đầy men rụng ra rơi thẳng vào xoang ruột
tạo ra nguồn nitơ nội sinh tới 30 g/ngày. Đây là một đặc điểm gây ảnh hưởng tới
tính chính xác trong các kết quả thử mức tiêu hóa ở lợn, mà ta không thể loại trừ. Ở
ruột già của lợn có hệ vi sinh vật đường ruột cộng sinh trong manh tràng và kết tràng
có khả năng phân giải các chất xơ. Ruột già không tiết enzim, mà chỉ tiếp tục phân
giải thức ăn nhờ enzim ở ruột non. Tỷ lệ tiêu hóa này cao hay thấp phụ thuộc vào thời
gian lưu ở ruột già (12 - 16 giờ) (Trích từ Trần Văn Phùng và cs, 2004 [19]). Tiêu hóa
chất xơ 14%, tiêu hóa protein 12%, có 9% gluxit và 3% lipit của dưỡng chất còn lại
tiêu hóa ruột già. Hoạt động chủ yếu của ruột già là sự lên men chất xơ do tác động
của hệ vi sinh vật ở manh tràng, kết tràng và hoạt động phân hủy protein thừa trong
thức ăn bởi các vi khuẩn gây thối tạo thành các chất độc Crezon, Fenol, Indol, Scatol.
Các chất độc này được hấp thu vào máu và được giải độc ở gan. Nếu các chất này
nhiều quá sẽ gây ngộ độc cho gan và thải ra ngoài qua phân, gây mùi thối khó chịu,
làm ô nhiễm môi trường, ngoài ra còn là nguyên nhân gây tiêu chảy ở lợn (Trích
Hoàng Toàn Thắng và cs, 2006)[34].
Như vậy, trong mọi trường hợp sự lên men bởi vi sinh vật ở manh tràng, kết
tràng lợn đều tạo ra sinh khối vi sinh vật thải ra ngoài theo phân và nguồn nitơ này

cùng với nitơ thừa trong thức ăn gây ra sai số đáng kể trong việc xác định tỷ lệ tiêu
hóa thực của nitơ trong thức ăn ăn vào. Điều này bắt buộc các nhà dinh dưỡng học
phải nghiên cứu loại trừ trong các phương pháp thí nghiệm thử mức tiêu hóa. Hoạt
động tiêu hóa của lợn vào ban ngày thường lớn hơn ban đêm và thời gian thức ăn
lưu lại trong đường tiêu hóa ở lợn khoảng 24 giờ. Tuy nhiên, có một phần nhỏ thức
ăn sẽ thải trong khoảng 4-5 ngày (Trần Văn Phùng, 2004) [19].


12
1.1.2.1. Tiêu hóa protein trong cơ thể của lợn
Protein là cơ sở của sự sống, nó đóng góp vào nhiều chức năng quan trọng
trong cơ thể lợn. Protein nằm trong các mô cơ chiếm 1/2 tổng protein cơ thể, số còn
lại là nằm các cơ quan, nội tạng, máu và lông; đồng thời có một lượng nhỏ trong các
enzyme và một số chất tiết khác của cơ thể. Trong cơ thể lợn, protein luôn ở trạng
thái động, tức là luôn có protein mới được tổng hợp để sinh trưởng, để tích luỹ thịt
nạc và bù đắp phần hao hụt do sự phân giải protein. Tuy nhiên, trong thực tế thật
khó có thể xây dựng khẩu phần có protein lý tưởng. Ta có thể biểu diễn sự phân bố
protein thức ăn khi vào cơ thể ở dạng đơn giản như sau:

Nitơ thức ăn

Nitơ tiêu hoá được

Nitơ trong phân

Nitơ tích luỹ
(nitơ sản xuất)

Nitơ thải ra trong
nước tiểu (Duy trì)

* Sự tiêu hoá protein và các nhân tố ảnh hưởng:
Trước hết protein sẽ được hệ enzyme proteaza trong dạ dày và ruột non của
lợn phân giải thành các axit amin. Tiếp theo các axit amin này sẽ được hấp thu theo
máu tới gan và các tổ chức cơ thể để tham gia các phản ứng tổng hợp các protein có
tính đặc trưng của các cơ quan tổ chức, đặc biệt là tổng hợp protein cơ và tạo thành
sản phẩm thịt nạc của lợn sinh trưởng. Nếu sự cung cấp axit amin trong khẩu phần
càng sát với nhu cầu của lợn bao nhiêu, thì lượng nitơ thải ra trong phân và nước
tiểu càng giảm đi và hiệu quả sử dụng protein càng cao. Tuy nhiên, để nâng cao
hiệu suất tiêu hoá và sử dụng protein, axit amin trong khẩu phần, cần phải hiểu biết
rõ về các yếu tố ảnh hưởng tới tiêu hoá protein và axit amin của lợn. Có nhiều yếu
tố ảnh hưởng đến quá trình này, trong đó:


13
Ảnh hưởng của giống và di truyền: Khả năng tiêu hoá và lợi dụng thức ăn
nói chung, protein nói riêng của lợn phụ thuộc vào bản chất di truyền của loài,
giống và cá thể. Ở lợn hướng mỡ khả năng tiêu hoá và lợi dụng protein thấp hơn lợn
hướng nạc. Điều này thể hiện ở khả năng phân tiết các men tiêu hoá protein ở dịch
tuỵ, dịch ruột, và thực chất là sự hình thành một kiểu di truyền về trao đổi chất, phù
hợp với tính chất thức ăn và chế độ nuôi dưỡng. Ở các giống lợn ngoại được chọn
lọc theo hướng chuyên nạc, đã hình thành kiểu trao đổi chất thích ứng với tỷ lệ
protein cao trong khẩu phần, để có nguyên liệu cho tổng hợp protein tích luỹ cho
tăng trọng phần nạc. Về bản chất sinh hóa, đó chính là khả năng tăng cường sự chế
tiết và hoạt tính men tiêu hoá protein trong dịch tuỵ để đủ khả năng phân giải số
lượng protein được tăng cường ở mức cao trong thức ăn cho nhu cầu tăng trọng.
Theo T.Corring và R. Saucier (1972) (Trích theo Nguyễn Văn Tịnh, 1996 [22]) đã
thí nghiệm cho lợn ăn các mức protein khác nhau đã thấy rằng, lượng tiết cũng như
hoạt tính của men kimosine tăng rõ rệt. Từ đó các tác giả cho rằng có sự thích ứng
của men trong dịch tuỵ với sự thay đổi của chế độ dinh dưỡng nói chung và chế độ

protein nói riêng. Còn Grossman (1942) và Rebout (1966) (Trích theo Nguyễn Văn
Tịnh, 1996 [22) cho rằng men kimosine đáp ứng được tất cả sự thay đổi về thành
phần protein của thức ăn theo chiều hướng thích ứng với sự tăng mức protein khẩu
phần, hàm lượng protein của khẩu phần càng cao, hoạt tính của men càng tăng
mạnh. Qua đó, chúng ta có thể nhận xét rằng, quá trình chọn lọc đặc tính di truyền
về tăng trọng phần nạc của lợn gắn liền với sự thay đổi hoạt tính của men trong
những điều kiện tương thích để phù hợp với sự gia tăng hàm lượng protein trong
khẩu phần.
Ảnh hưởng chế biến thức ăn và kỹ thuật cho ăn: Ở lợn tính chất thức ăn,
thành phần dinh dưỡng có ảnh hưởng tới tiết dịch tiêu hoá, hoạt tính men, hiệu suất
tiêu hoá và hấp thu protein, axit amin trong khẩu phần. Điều kiện nuôi dưỡng,
không chỉ ảnh hưởng đến lượng dịch tiêu hoá tiết ra, mà còn làm thay đổi rõ rệt hoạt
tính của các men tiêu hoá. V.A. Teletnep (1966) [Trích theo Tôn Thất Sơn và cs
(2006) [21], khi nghiên cứu hoạt động tiết men tiêu hoá của dịch tuỵ, đã thấy hoạt
lực men proteaza phụ thuộc vào cường độ tiết của tuyến tuỵ và thành phần khẩu


14
phần. Với loại khẩu phần được cân bằng tốt về thành phần dinh dưỡng tương ứng
với khối lượng cơ thể và tuổi của lợn, thì lượng trypsine biến động rất ít. Theo các
tác giả: Hoàng Toàn Thắng, Cao Văn (2006) [34] khi nghiên cứu ảnh hưởng của
khẩu phần cùng mức protein đến sự tiêu hoá nitơ ở ruột non của lợn, đã thấy rằng,
trong khẩu phần có các loại thức ăn khác nhau, thì hàm lượng các dạng nitơ trong
dưỡng chấp ở ruột là khác nhau. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp
thu, sử dụng nitơ ở đường tiêu hoá. Vì thế, nó đòi hỏi sự nghiên cứu về các mức
protein khác nhau, trên cở sở giữ ổn định hàm lượng một số axit amin thiết yếu
cũng như sự thay đổi tỷ lệ và hàm lượng các axit amin trên cùng mức protein, cần
phải được xác lập trên cùng một loại hình khẩu phần, để loại trừ các sai số do sự
khác biệt về khẩu phần gây ra.
Ảnh hưởng của thành phần dinh dưỡng trong khẩu phần: Thành phần dinh

dưỡng khẩu phần xét theo quan điểm hiện đại là sự cân đối chung về số lượng và
chất lượng của các chất dinh dưỡng như protein, axit amin, khoáng, vitamin, tinh
bột, mỡ với một tỷ lệ thích hợp nhằm đảm bảo cho hiệu quả tiêu hoá và lợi dụng
thức ăn cao, trong đó tỷ lệ protein phù hợp sẽ góp phần chi phí thức ăn, giảm giá
thành và nâng cao năng suất. Trong các quan hệ cân bằng giữa các thành phần dinh
dưỡng, người ta thường quan tâm nhất đến quan hệ protein/Năng lượng trao đổi
(NLTĐ); axit amin/NLTĐ, hàm lượng chất xơ tối đa.... Sự cân đối dinh dưỡng trong
khẩu phần được xây dựng cho các đối tượng lợn và đưa thành tiêu chuẩn ăn.
Một vấn đề có tính quy luật là ở cơ thể trưởng thành, nói chung không có sự
tích luỹ protein, mà chỉ là sự đổi mới protein theo nguyên tắc giữ cân bằng nitơ.
Nhưng ở lợn thịt sinh trưởng, nếu với khẩu phần chỉ cung cấp đủ nhu cầu protein
cho duy trì, thì khi tăng tỷ lệ protein khẩu phần sẽ dẫn đến tăng tỷ lệ tiêu hoá
protein để xác lập cân bằng nitơ dương ở mức cao dần. Tuy nhiên, khi cung cấp
lượng protein cao quá so với nhu cầu tích luỹ (thừa protein), thì lượng nitơ đào thải
ra sẽ tăng lên và cân bằng nitơ được xác lập ở mức cao, ngược lại khi lượng protein
giảm thấp hơn so với nhu cầu cho tích luỹ protein, thì cân bằng nitơ lại xác lập ở
mức thấp hơn. Từ đó có thể thấy rằng, trong điều kiện khẩu phần đáp ứng đủ chất
lượng protein, thì việc bố trí các khẩu phần giảm mức protein tất yếu dẫn đến tăng


15
tỷ lệ tiêu hoá và hiệu suất sử dụng protein khẩu phần và giảm lượng nitơ thải ra.
Ngược lại khẩu phần có tỷ lệ protein cao, không chỉ làm giảm tỷ lệ tiêu hoá, hấp thu
protein, mà còn làm tăng gánh nặng cho cơ quan tiêu hoá, gan, thận và còn gây lãng
phí protein cũng như tăng sự ô nhiễm môi trường.
Không chỉ có mức protein, mà sự tương quan năng lượng/protein hay năng
lượng/axit amin trong khẩu phần cũng ảnh hưởng đến việc sử dụng thức ăn của con
vật. Người ta biểu thị mối quan hệ này bằng số gam protein hoặc cụ thể hơn là số
gam axit amin/1000 Kcal ME. Các quan hệ dinh dưỡng này cũng đã được tiêu
chuẩn hoá để đảm bảo nhu cầu năng lượng cho sự tổng hợp và tích luỹ protein trong

thịt nạc. Nếu thiếu năng lượng sẽ dẫn đến việc cơ thể phải huy động protein để lấy
năng lượng, gây ra sự lãng phí không cần thiết. Một trong những ảnh hưởng của
thành phần dinh dưỡng tới khả năng tiêu hoá của protein và axit amin trong khẩu
phần là sự cân bằng giữa các axit amin trong protein ăn vào. Nếu trong thức ăn có
tỷ lệ hợp lý giữa các loại axit amin sẽ làm giảm nhu cầu protein của lợn. Khẩu phần
chứa đầy đủ và cân đối các axit amin thiết yếu, phù hợp với nhu cầu của lợn thịt ở
từng giai đoạn sinh trưởng sẽ là cơ sở của việc nghiên cứu mức giảm protein tổng
số trong khẩu phần một cách hợp lý nhằm tiết kiệm thức ăn đạm.
Khái niệm protein lý tưởng
Protein lý tưởng có chứa tất cả các axit amin đúng bằng tỷ lệ mà lợn yêu cầu.
Như vậy, tất cả các axit amin thiết yếu và tổng các axit amin không thiết yếu trong
protein lý tưởng có vai trò như nhau. Trong protein lý tưởng, tỷ lệ các axit amin dựa
trên mối quan hệ với lượng protein trong khẩu phần, ở đây là lysine được tính là
100%. Đối với lợn sinh trưởng tỷ lệ này như sau: (Theo ARC, 1981[44], Wang,
1990[61]; Fuller,1979 [51], Cole 1992 [50], Chung 1992, 1998 ) [48,49] và
Campell, 1985 [47])
Lysine

100 Isoleucine

50

Threonine

65

Leucine

100

Methionine + Cystein

55

Histidine

33

Tryptophan

19

Phenylalanine + Tyrosine 100

Arginine

42

Valine

70