Khai thác, dùng tài liệu kho lưu trữ tỉnh ủy, trung tâm lưu trữ tỉnh bắc giang phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh hà bắc (giai đoạn 1963 – 1997)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
===================

THÂN THỊ KIM LINH

KHAI THÁC, SỬ DỤNG TÀI LIỆU KHO LƢU TRỮ
TỈNH ỦY, TRUNG TÂM LƢU TRỮ TỈNH BẮC GIANG
PHỤC VỤ NGHIÊN CỨU, BIÊN SOẠN LỊCH SỬ TỈNH
HÀ BẮC
(GIAI ĐOẠN 1963 – 1997)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LƢU TRỮ

Hà Nội - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
===================

THÂN THỊ KIM LINH

KHAI THÁC, SỬ DỤNG TÀI LIỆU KHO LƢU TRỮ
TỈNH ỦY, TRUNG TÂM LƢU TRỮ TỈNH BẮC GIANG
PHỤC VỤ NGHIÊN CỨU, BIÊN SOẠN LỊCH SỬ TỈNH
HÀ BẮC
(GIAI ĐOẠN 1963 – 1997)

Luận văn Thạc sỹ Lưu trữ
Mã số: 60 32 24

Người hướng dẫn khoa học: PGS. Nguyễn Văn Hàm

Hà Nội - 2014


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài......................................................................................................1
2. Mục tiêu của đề tài...................................................................................................4
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................4
4. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................5
5. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................................5
6. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................8
7. Tài liệu tham khảo ...................................................................................................9
8. Đóng góp của đề tài............................................................................................. 10
9. Bố cục của đề tài ................................................................................................... 11
CHƢƠNG 1. TÀI LIỆU KHO LƢU TRỮ TỈNH ỦY VÀ TRUNG TÂM
LƢU TRỮ TỈNH BẮC GIANG – NGUỒN SỬ LIỆU CÓ GIÁ TRỊ ĐỂ
NGHIÊN CỨU, BIÊN SOẠN LỊCH SỬ TỈNH HÀ BẮC (1963-1997) ..... 12
1. 1. Giới thiệu khái quát sự ra đời của tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997) ...................... 12
1.2. Khối lượng, thành phần và nội dung tài liệu của các phông lưu trữ thời kỳ Hà
Bắc (1963 – 1997) ở Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang.... 13
1.2.1. Khối lượng, thành phần và nội dung tài liệu của các phông lưu trữ
thời kỳ Hà Bắc (1963 – 1997) ở Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu
trữ Bắc Giang ............................................................................................ 13
1.2.2. Đặc điểm của tài liệu trong các phông lưu trữ thời kỳ Hà Bắc (1963 –
1997) tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang.................. 19
1.3. Vai trò của nguồn tài liệu tại Kho Lưu trữ Tỉnh ủy và Trung tâm Lưu trữ tỉnh Bắc
Giang đối với việc nghiên cứu, biên soạn lịch sử Hà Bắc (1963 – 1997) ...................... 29

1.3.1. Khai thác TLLT phục vụ nghiên cứu sự thay đối địa danh, quá trình
hình thành tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997)...................................................... 22
1.3.2. Khai thác TLLT phục vụ nghiên cứu sự lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực
hiện của Tỉnh ủy – HĐND – UBND tỉnh thời kỳ Hà Bắc (1963-1997) ............ 23


1.3.3. Khai thác TLLT phục vụ nghiên cứu lịch sử ngành, lĩnh vực ......... 25
1.3.4. Khai thác TLLT phục vụ nghiên cứu lịch sử theo các vấn đề, sự kiện.... 26
1.3.5.TLLT đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, giáo dục
những tri thức lịch sử địa phương, lịch sử dân tộc cho thế hệ trẻ ............ 28
1.4. Tình hình thu thập, bổ sung tài liệu và tổ chức khoa học các phông lưu
trữ thuộc Kho Lưu trữ Tỉnh ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang .............. 29
1.4.1. Về thu thập, bổ sung ........................................................................ 29
1.4.2. Về chỉnh lý khoa học tài liệu lưu trữ ............................................... 30
1.4.4. Công tác tổ chức công cụ tra cứu ............................................................ 39
CHƢƠNG 2. TÌNH HÌNH KHAI THÁC, SỬ DỤNG TÀI LIỆU LƢU
TRỮ TẠI KHO LƢU TRỮ TỈNH ỦY VÀ TRUNG TÂM LƢU TRỮ
TỈNH BẮC GIANG PHỤC VỤ NGHIÊN CỨU, BIÊN SOẠN LỊCH SỬ
TỈNH HÀ BẮC (1963 – 1997) ....................................................................... 46
2.1. Nhu cầu khai thác, sử dụng và khả năng cung cấp tài liệu của các phông lưu
trữ Hà Bắc phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997).... 46
2.2. Tình hình khai thác, sử dụng tài liệu trong các phông lưu trữ phục vụ biên
soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997) .................................................................. 49
2.2.1. Đối tượng khai thác và sử dụng tài liệu .......................................... 49
2.2.2. Số lượng độc giả khai thác, sử dụng ............................................... 52
2.2.3. Số lượng các loại hồ sơ, tài liệu được khai thác, sử dụng .............. 54
2.3. Các hình thức khai thác, sử dụng tài liệu trong các phông lưu trữ phục vụ
biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc................................................................................... 59
2.3.1. Nội dung các quy định của Kho Lưu trữ Tỉnh ủy và Trung tâm lưu

trữ tỉnh về khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ ........................................... 59
2.3.2. Các hình thức tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ phục vụ
biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc ................................................................... 62
2.4. Những thuận lợi, khó khăn trong việc khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ phục
vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc ......................................................... 67


2.4.1. Thuận lợi: ........................................................................................ 67
2.4.2. Khó khăn: ........................................................................................ 69
2.5. Nhận xét về tình hình khai thác, sử dụng tài liệu Kho Lưu trữ Tỉnh
ủy và Trung tâm Lưu trữ tỉnh phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh
Hà Bắc (1963 – 1997) ............................................................................................ 70
2.5.1. Ưu điểm ........................................................................................... 71
2.5.2. Hạn chế............................................................................................ 73
2.5.3. Nguyên nhân hạn chế ...................................................................... 77
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ
KHAI THÁC, SỬ DỤNG TÀI LIỆU LƢU TRỮ TẠI KHO LƢU TRỮ
TỈNH ỦY VÀ TRUNG TÂM LƢU TRỮ TỈNH BẮC GIANG PHỤC VỤ
NGHIÊN CỨU, BIÊN SOẠN LỊCH SỬ TỈNH HÀ BẮC (1963 – 1997) .. 81
3.1. Đối với cơ quan quản lý ngành......................................................................... 81
Ban hành các văn bản quy định, hướng dẫn, chỉ đạo liên quan đến hoạt
động tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ ....................................... 82
3.2. Đối với Phòng Lưu trữ Tỉnh ủy, Chi cục Văn thư Lưu trữ tỉnh Bắc Giang .. 84
3.2.1. Cụ thể hóa những quy định của ngành về khai thác, sử dụng tài liệu
lưu trữ ........................................................................................................ 85
3.2.2. Cải cách thủ tục khai thác, sử dụng tài liệu .................................... 86
3.2.3. Ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng phần mềm ưu việt phục vụ
công tác thống kê, theo dõi tình hình khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ........ 86
3.2.4. Tổ chức thường xuyên hơn các tọa đàm khoa học về khai thác, sử
dụng tài liệu lưu trữ................................................................................... 87

3.2.5. Kết quả tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu trong các phông lưu trữ
Hà Bắc phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc cần được tổng
kết, đánh giá nghiêm túc ........................................................................... 89
3.3. Đối với Kho Lưu trữ Tỉnh ủy và Trung tâm Lưu trữ tỉnh............................... 90
3.3.1. Tổ chức khoa học tài liệu các phông lưu trữ .................................. 90


3.3.2. Hoàn thiện công cụ tra cứu tài liệu lưu trữ .................................... 91
3.3.3. Đa dạng hóa và hiện đại hóa các hình thức khai thác, sử dụng tài
liệu lưu trữ ................................................................................................. 92
3.3.4. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tổ chức khai
thác, sử dụng tài liệu ................................................................................. 93
3.4. Đối với người nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997) ..... 94
3.4.1. Người nghiên cứu cần khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ nhiều hơn
trong việc nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997) ...... 94
3.4.2. Người nghiên cứu, biên soạn cần chú thích đầy đủ và chính xác
nguồn tài liệu lưu trữ trong các cuốn lịch sử ............................................ 95
3.4.3. Ban biên soạn cần tăng cường hợp tác chặt chẽ hơn với các cán bộ
lưu trữ trong quá trình nghiên cứu, biên soạn lịch sử, đặc biệt là biên
soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997) ................................................... 96
3.4.4. Người tham gia nghiên cứu, biên soạn lịch sử cần được trang bị
các kỹ năng về khai thác tài liệu trong các lưu trữ tỉnh Bắc Giang ......... 96
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 98
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 101
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 105


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

STT

Giải nghĩa

1

HĐND

Hội đồng nhân dân

2

UBND

Ủy ban nhân dân

3

UBHC

Ủy ban Hành chính


LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử địa phương luôn gắn liền với lịch sử dân tộc và trở thành một
bộ phận của lịch sử dân tộc. Trong quá trình hình thành và phát triển, mỗi địa
phương đều có những nét mang dấu ấn của vùng đất, con người địa phương
ấy. Nét đặc thù được biểu hiện qua tâm lý, tính cách, qua phong tục, tập quán,
ngôn ngữ thể hiện và qua hoạt động kinh tế ngành nghề. Hay nói một cách

khác là nét đặc thù của mỗi địa phương được phản ánh khá sâu sắc qua đời
sống vật chất và đời sống tinh thần được truyền từ thế hệ này sang thế hệ
khác. Hiểu một cách đơn giản thì công tác nghiên cứu biên soạn lịch sử địa
phương là việc tìm hiểu toàn diện về quá trình hình thành và phát triển của
một hay nhiều nhóm cộng đồng dân cư sinh sống trên một địa bàn cụ thể,
tương đối ổn định, trong phạm vi thời gian nhất định, dài hay ngắn tùy theo
theo sự xuất hiện sớm hay muộn của cộng đồng dân cư ấy. Đó có thể là lịch
sử của một làng, một xã, một huyện và rộng hơn là lịch sử của một tỉnh.
Trong công tác nghiên cứu lịch sử nói riêng cũng như nghiên cứu các
lĩnh vực thuộc khoa học xã hội nói chung, nguồn tài liệu lưu trữ chiếm vị trí
quan trọng hàng đầu. Lịch sử càng lùi xa bao nhiêu thì tài liệu lưu trữ càng có ý
nghĩa quan trọng bấy nhiêu. Đối với việc nghiên cứu lịch sử địa phương, người
biên soạn có thể sử dụng nhiều nguồn sử liệu khác nhau như tài liệu khảo cổ
học, dân tộc học, văn hóa dân gian… nhưng trong chừng mực nào đó, các tài
liệu này còn mang tính suy luận, tư biện tùy theo quan điểm nhận thức, đánh
giá của người nghiên cứu tài liệu đó, còn nguồn tài liệu lưu trữ được coi là căn
cứ tin cậy nhất “nói có sách, mách có chứng”. Thực tế đã chứng minh rằng,
một công trình nghiên cứu lịch sử có giá trị phải được biên soạn dựa trên
những nguồn sử liệu chứa đựng nhiều thông tin với độ chân thực và chính xác
cao. Trong số các nguồn sử liệu khác nhau, sử liệu chữ viết có ưu thế hơn cả
bởi tính trực tiếp và rõ ràng của nó. Là một trong những nguồn sử liệu chữ

1


viết, tài liệu lưu trữ có giá trị đặc biệt quan trọng đối với hoạt động nghiên
cứu, biên soạn lịch sử và được người biên soạn lịch sử rất chú trọng khai thác,
sử dụng.
Hà Bắc là miền quê có truyền thống văn hiến lâu đời. Trong lịch sử
dựng nước và giữ nước của dân tộc, có biết bao địa danh thuộc vùng đất này

gắn với những chiến công hiển hách chống giặc ngoại xâm: Như Nguyệt,
Lãng Bạc, Xương Giang, Yên Thế…Kể từ khi có Đảng lãnh đạo, những
truyền thống tốt đẹp của nhân dân các dân tộc Bắc Giang được phát huy lên
gấp bội, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp kháng chiến chống thực dân
Pháp, chống đế quốc Mỹ xâm lược, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa. Việc nghiên cứu, biên soạn lịch sử địa phương nói chung, lịch
sử tỉnh Hà Bắc nói riêng còn góp phần giáo dục truyền thống yêu nước và
cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, đặc biệt
là thế hệ trẻ.
Trong bộ máy nhà nước, cơ quan cấp tỉnh có vị trí đặc biệt quan trọng.
Đây là cơ quan có chức năng quản lý nhà nước đối với các ngành, các lĩnh
vực ở địa phương. Cho đến nay, nhiều tỉnh trong cả nước đã tiến hành triển
khai nghiên cứu, biên soạn lịch sử của mình nhằm tái hiện lại quá trình hình
thành và phát triển cũng như giúp xã hội có đánh giá đầy đủ và khách quan
hơn về đóng góp của các địa phương trong những hoàn cảnh nhất định. Chính
vì vậy, việc nghiên cứu, biên soạn lịch sử đã trở thành nhu cầu phổ biến của
hầu hết các địa phương trong cả nước. Do đó, trong thời gian tới, nhu cầu
khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử địa
phương cũng sẽ không ngừng gia tăng, trong đó có nghiên cứu, biên soạn lịch
sử tỉnh Hà Bắc (1963-1997).
Lịch sử quá trình hình thành và phát triển tỉnh Hà Bắc đã sản sinh ra
một khối lượng tài liệu tương đối lớn với các nội dung phong phú, đa dạng.
Trong số đó có nhiều tài liệu hiện đang được bảo quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh

2


Ủy Bắc Giang và Trung tâm Lưu trữ tỉnh Bắc Giang. Đây là nguồn sử liệu
quan trọng phục vụ biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (1963-1997). Tuy nhiên,
theo khảo sát thực tế, chúng tôi thấy rằng việc tổ chức, khai thác, sử dụng tài

liệu trong các phông lưu trữ tại hai cơ quan lưu trữ này bên cạnh những ưu
điểm vẫn còn nhiều hạn chế như: công cụ tra cứu chưa thuận tiện, các hồ sơ
được chỉnh lý chưa khoa học và hoàn chỉnh, số lượng độc giả đến khai thác
còn hạn chế, số lượng tài liệu đưa ra khai thác, sử dụng còn chưa nhiều…Điều
này chứng tỏ công tác tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu trong các phông lưu
trữ của hai cơ quan lưu trữ phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, biên soạn lịch
sử tỉnh Hà Bắc chưa được tương xứng với tiềm năng vốn có.
Như trên đã trình bày, trong công tác nghiên cứu lịch sử, tài liệu lưu trữ
là nguồn sử liệu được đánh giá cao bởi tính chân thực và chính xác của nó.
Tuy nhiên, tài liệu lưu trữ được biết đến và sử dụng như một nguồn sử liệu
chủ yếu chưa nhiều là do nhiều người được giao trách nhiệm biên soạn lịch sử
tỉnh Hà Bắc chưa biết tìm tài liệu ở đâu và cách tiếp cận nó như thế nào.
Trước năm 1962, tỉnh có tên gọi là Bắc Giang. Ngày 27/10/1962, tỉnh Hà Bắc
được thành lập trên cơ sở sáp nhập hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh. Đến ngày
06/11/1996, tỉnh Hà Bắc được tách ra thành tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh. Quá
trình chia tách, sáp nhập có ảnh hưởng đến việc hình thành và bảo quản tài
liệu. Hiện nay, phần lớn tài liệu trước khi tách tỉnh đều được bảo quản tại Kho
Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang. Tuy nhiên, cho đến nay,
việc khai thác, sử dụng nguồn tài liệu này còn hạn chế. Cụ thể như, các thông
tin lưu trữ được sử dụng trong một công trình lịch sử tỉnh Hà Bắc còn chưa
nhiều, chưa khai thác triệt để những thông tin sử liệu trong tài liệu lưu trữ
được bảo quản tại hai cơ quan lưu trữ này. Vì thế, sức hấp dẫn và thuyết phục
của một số công trình nghiên cứu lịch sử tỉnh Hà Bắc chưa cao một phần do
những người biên soạn lịch sử chưa khai thác, sử dụng có hiệu quả các thông
tin trong tài liệu lưu trữ.

3


Từ các lý do trên, chúng tôi đã quyết định chọn đề tài “Khai thác, sử

dụng tài liệu kho lƣu trữ Tỉnh ủy, Trung tâm lƣu trữ tỉnh Bắc Giang
phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (giai đoạn 1963 –
1997)” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Lưu trữ.
2. Mục tiêu của đề tài
Thực hiện đề tài này, chúng tôi hướng tới một số mục tiêu sau:
- Giới thiệu tài liệu trong các phông lưu trữ tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997)
hiện đang bảo quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ tỉnh Bắc
Giang. Qua việc phân tích giá trị của những tài liệu này, đề tài nhằm khẳng
định vai trò, giá trị của tài liệu lưu trữ đối với công tác nghiên cứu lịch sử nói
chung, đặc biệt đối với công tác nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc
(1963 – 1997) nói riêng.
- Chỉ rõ giá trị cũng như nhu cầu khai thác sử dụng và một số kết quả
bước đầu của việc khai thác, sử dụng tài liệu đó trong nghiên cứu lịch sử Hà
Bắc (1963 – 1997), đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục để phát huy
giá trị của những tài liệu lưu trữ này.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện tốt các mục tiêu trên, luận văn của chúng tôi đặt ra và giải
quyết các nhiệm vụ chính sau đây:
- Một là: Khảo sát và giới thiệu thành phần, khối lượng, nội dung và
tình hình tổ chức khoa học các phông lưu trữ tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và
Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang. Đồng thời, phân tích giá trị của những tài liệu
lưu trữ hiện đang bảo quản tại đây đối với việc nghiên cứu, biên soạn lịch sử
tỉnh Hà bắc (1963 – 1997).
- Hai là: Tìm hiểu nhu cầu và tình hình khai thác, sử dụng tài liệu trong
các phông lưu trữ phục vụ hoạt động biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc hiện nay.
Từ đó, đánh giá những kết quả và tồn tại của hoạt động tổ chức khai thác, sử
dụng tài liệu trong các phông lưu trữ tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm

4

Lưu trữ Bắc Giang phục vụ việc biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997);
đồng thời lý giải những nguyên nhân dẫn đến những tồn tại, hạn chế đó.
- Ba là: Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp cụ thể đối với Kho Lưu
trữ Tỉnh Ủy, Trung tâm Lưu trữ tỉnh Bắc Giang cũng như những người biên
soạn lịch sử nhằm khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ một cách hiệu quả việc
nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc giai đoạn 1963 -1997 nói riêng và
lịch sử tỉnh Bắc Giang hiện nay đạt hiệu quả tốt hơn.
4. Phạm vi nghiên cứu
Nội dung đề tài chỉ tập trung khảo sát, nghiên cứu và phân tích hoạt
động khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ tại Kho Lưu trữ Tỉnh ủy, Trung tâm
Lưu trữ Bắc Giang phục vụ biên soạn lịch sử Hà Bắc. Phạm vi nghiên cứu cụ
thể như sau:
- Đối tượng nghiên cứu:
+ Tài liệu các phông lưu trữ của tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997) hiện đang
được bảo quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy, Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang.
+ Tình hình khai thác, sử dụng những tài liệu trên tại Kho Lưu trữ Tỉnh
Ủy, Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử Hà
Bắc (1963 -1997).
+ Ý kiến của một số cán bộ lưu trữ đã cung cấp tài liệu cho việc biên
soạn lịch sử Hà Bắc và những người đã từng khai thác, sử dụng tại Kho Lưu
trữ Tỉnh Ủy, Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang.
- Thời gian nghiên cứu: tình hình khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ tại
Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang từ năm 1997 đến nay.
- Không gian nghiên cứu: chủ yếu là tài liệu ở Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và
Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang, đồng thời có tham khảo thêm tài liệu ở một số
lưu trữ huyện.
5. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

5

Thực tế cho thấy, giá trị của tài liệu lưu trữ chỉ có thể được đánh giá
một cách chính xác và khách quan khi chúng được sử dụng vào những mục
đích cụ thể. Tiếp cận giá trị của tài liệu lưu trữ dưới góc độ tổ chức khai thác,
sử dụng giúp bản thân người làm công tác lưu trữ có trách nhiệm hơn với
nghề nghiệp của mình; giúp xã hội nhận thức đúng đắn về vai trò, giá trị của
tài liệu lưu trữ trong thực tế cuộc sống; đặc biệt, giúp người nghiên cứu về
khoa học lưu trữ phát hiện thêm những vấn đề nảy sinh từ thực tiễn nhằm bổ
sung và hoàn thiện lý thuyết về công tác lưu trữ. Với những ý nghĩa to lớn đó,
cho đến nay, khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ vẫn là một đề tài hấp dẫn người
quan tâm nghiên cứu. Có thể kể đến một số bài nghiên cứu sau:
* Các bài viết có nội dung nghiên cứu tổng quan về tổ chức khai thác,
sử dụng tài liệu lưu trữ chủ yếu được trình bày trên tạp chí chuyên ngành và
kỷ yếu hội thảo trong nước, ví dụ như: Một số suy nghĩ về vấn đề tổ chức khai
thác và sử dụng tài liệu lưu trữ ở nước ta (Vũ Thị Phụng); Đổi mới công tác
sử dụng tài liệu tại các Trung tâm Lưu trữ quốc gia (Nguyễn Thị Tâm –
Hoàng Minh Cường)…
* Các bài viết đánh giá về vai trò của tài liệu lưu trữ trong hoạt động
nghiên cứu lịch sử được nhiều tác giả đúc kết từ việc tìm kiếm và sử dụng tư
liệu trong công tác nghiên cứu lịch sử, nhất là các nhà sử học có nhiều kinh
nghiệm. Tiêu biểu là bài viết của Giáo sư Vũ Minh Giang với tựa đề “Tài liệu
lưu trữ đối với việc nghiên cứu lịch sử” đăng trên Tạp chí Văn thư Lưu trữ
Việt Nam. Tác giả bài viết cho rằng, tính nguyên gốc, tính khách quan, tính
mới và độ tin cậy cao của tài liệu lưu trữ là những ưu điểm nổi bật giúp người
nghiên cứu có điều kiện tiếp cận gần hơn với các sự kiện lịch sử. Thông qua
việc phân tích những tài liệu lưu trữ, tác giả nhấn mạnh “tài liệu lưu trữ có giá
trị nhiều mặt đối với công tác nghiên cứu lịch sử”, đồng thời tác giả đề xuất
một số biện pháp nhằm tăng cường khả năng tiếp cận của các nhà sử học với
các tài liệu lưu trữ trong thực tế. Bên cạnh bài viết này, trên Tạp chí Văn thư

6


Lưu trữ còn có một số bài viết của các tác giả khác cũng đề cập đến vai trò
của tài liệu lưu trữ trong công tác nghiên cứu lịch sử như “Vai trò của tài liệu
lưu trữ đối với việc biên soạn lịch sử Chính phủ Việt Nam” của tác giả Dương
Văn Khảm hoặc “Tài liệu lưu trữ - Nguồn sử liệu tin cậy nghiên cứu lịch sử
Bộ Nội vụ” của tác giả Trần Hoàng…Với những bài viết trên, do giới hạn
trong khuôn khổ một bài báo nên khó có thể phân tích cụ thể, chi tiết hơn.
* Về vấn đề tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ phục vụ nghiên
cứu lịch sử của quốc gia, lịch sử địa phương, lịch sử một tổ chức chính trị,
lịch sử một cơ quan…có một số bài viết đáng chú ý như “Khai thác, sử dụng
tài liệu lưu trữ phục vụ biên soạn lịch sử địa phương” (Lâm Bá Nam – Vũ
Thị Phụng) đăng trên Tạp chí Lưu trữ Việt Nam; Luận văn tốt nghiệp về
“Khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ phục vụ biên soạn lịch sử Quận Lê Chân
– Thành phố Hải Phòng” (Ngô Thị Diệu Linh); Luận văn thạc sĩ “Tổ chức
khai thác, sử dụng tài liệu trong Kho Lưu trữ Trung ương Đảng phục vụ
nghiên cứu lịch sử Đảng” (Hoàng Thị Bạch Yến); Luận văn thạc sĩ “Khai
thác, sử dụng tài liệu lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia III phục vụ biên
soạn lịch sử các cơ quan cấp bộ” của tác giả Trần Phương Hoa…Nội dung
những bài viết trên tập trung khảo sát tình hình và dự báo nhu cầu khai thác,
sử dụng tài liệu lưu trữ đối với hoạt động nghiên cứu lịch sử trong thời gian
tới. Do đối tượng nghiên cứu đã được xác định nên những đề xuất nêu ra
trong các bài viết đều tương đối cụ thể và có tính khả thi cao.
* Về vấn đề tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ tại Kho Lưu trữ
Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang đã có một số Báo cáo thực tập,
Khóa luận tốt nghiệp như: Tổ chức khai thác, sử dụng tại Trung tâm Lưu trữ
tỉnh Bắc Giang – Thực trạng và giải pháp;….Qua các bài viết trên cho thấy,
các tác giả chưa đề cập đến những vấn đề liên quan đến khai thác, sử dụng tài

liệu lưu trữ, đặc biệt là giá trị của khối tài liệu lưu trữ hiện đang được bảo

7


quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang vẫn chưa
được nghiên cứu, phân tích cụ thể.
Đã có một vài cuốn lịch sử về Bắc Giang từ cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã
được xuất bản. Nhưng nhìn chung, trong đó đa số là các cuốn sách viết về lịch
sử Đảng bộ địa phương hoặc ở dạng lịch sử truyền thống đấu tranh của địa
phương, còn những cuốn sách “thuần túy” về lịch sử địa phương hầu như rất
ít. Chất lượng các công trình biên soạn còn thấp, nặng về miêu tả diễn biến sự
kiện, chưa chú trọng đúng mức tính tổng kết thực tiễn, chưa sử dụng đến tài
liệu lưu trữ - nguồn sử liệu chữ viết được bảo quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy
và Chi cục Văn thư Lưu trữ Bắc Giang.
Qua khảo sát và tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy số lượng các công trình
nghiên cứu về tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ đã chiếm một tỷ lệ
khá lớn trong các đề tài về công tác lưu trữ. Song, kể cả luận văn thạc sĩ và
khóa luận tốt nghiệp, cho đến nay chưa có một đề tài nào nghiên cứu, đào sâu
về hoạt động khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ tại Kho Lưu trữ Tỉnh ủy và
Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang phục vụ biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc. Do vậy,
đề tài mà chúng tôi lựa chọn nghiên cứu không trùng lặp với bất cứ đề tài nào
trước đây.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi đã sử dụng phương pháp nhận thức
khoa học của chủ nghĩa Mac-Lênin kết hợp với các phương pháp nghiên cứu
như suy luận logic, so sánh, tổng hợp, phân tích, phỏng vấn, khảo sát thực tế,
mô tả…Các phương pháp nghiên cứu này được sử dụng linh hoạt trong việc
thực hiện từng nhiệm vụ cụ thể của luận văn. Ví dụ như:
- Dưới góc độ phương pháp luận, việc sử dụng tài liệu lưu trữ cho việc

nghiên cứu, biên soạn lịch sử địa phương cũng có đôi điểm khác so với
phương pháp biên soạn lịch sử nói chung, nó đòi hỏi tính đa diện và đa dạng
hơn. Như một dòng chảy liên tục, lịch sử của một đơn vị vừa có dòng chảy

8


riêng lại vừa nằm trong quá trình vận động và phát triển của lịch sử dân tộc,
theo những quy luật tất yếu, vốn có của chúng. Vì vậy để nhận thức đúng bản
chất của lịch sử, phải nghiên cứu nội dung, sự kiện lịch sử trong sự vận động
và phát triển theo những quy luật phổ biến, khách quan vốn có, theo dòng
chảy lịch sử chung. Phương pháp này giúp cho quá trình biên soạn trở nên
năng động, linh hoạt không máy móc, rập khuân.
- Phương pháp phân tích và suy luận logic được sử dụng trong việc
đánh giá về vai trò, giá trị của tài liệu lưu trữ và lý giải mối quan hệ giữa tài
liệu lưu trữ đối với một công trình nghiên cứu lịch sử. Ngoài ra, phương pháp
này còn được sử dụng để dự đoán nhu cầu của Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung
tâm Lưu trữ Bắc Giang trong việc sử dụng tài liệu lưu trữ phục vụ biên soạn
lịch sử trong thời gian tới.
- Phương pháp khảo sát thực tế, mô tả và phỏng vấn được sử dụng
trong việc tìm hiểu về tình hình và nhu cầu khai thác, sư dụng tài liệu lưu trữ
đối với hoạt động biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc. Phương pháp này cũng được
thực hiện trong việc mô tả hiện trạng khả năng đáp ứng của Kho Lưu trữ Tỉnh
Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang đối với nhu cầu khai thác, sử dụng tài
liệu lưu trữ phục vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc.
- Phương pháp hệ thống: Phương pháp hệ thống được dùng để khái
quát về các nhóm tài liệu lưu trữ cần sử dụng trong việc nghiên cứu, biên soạn
lịch sử tỉnh Hà Bắc.
7. Tài liệu tham khảo
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi đã tham khảo một số nguồn tư liệu

sau đây:
- Các giáo trình mang tính lý luận chung về công tác lưu trữ. Tiêu biểu
là cuốn Giáo trình Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ của nhóm tác giả Đào
Xuân Chúc, Nguyễn Văn Hàm, Vương Đình Quyền, Nguyễn Văn Thâm.

9


- Các khóa luận, luận văn của sinh viên và học viên cao học Khoa Lưu
trữ học và Quản trị văn phòng có nội dung liên quan đến công tác tổ chức
khai thác, sử dụng.
- Một số bài viết đăng trên báo và tạp chí như: Tạp chí Văn thư Lưu trữ
Việt Nam; Tạp chí Dấu ấn thời gian.
- Các tài liệu, văn bản cụ thể, mang tính thực tiễn được dùng làm ví dụ
minh hoạ trong đề tài nghiên cứu.
- Cuốn “40 năm đấu tranh của Đảng bộ và nhân dân Hà Bắc” của Ban
Nghiên cứu lịch sử Đảng Hà Bắc, xuất bản năm 1970; “Bắc Giang – Những
chặng đường lịch sử” của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bắc Giang , xuất bản
năm 2001.
- Tài liệu lưu trữ được bảo quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh ủy, Trung tâm Lưu
trữ Bắc Giang thuộc phạm vi thời gian từ 1963 – 1997.
- Một số tài liệu của nước ngoài về tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ.
8. Đóng góp của đề tài
Nếu đề tài được triển khai và thực hiện sẽ có những đóng góp sau:
- Về mặt lý luận:
+ Đề tài góp phần làm rõ thêm giá trị của tài liệu lưu trữ đối với hoạt động
nghiên cứu, biên soạn lịch sử.
+ Thực hiện đề tài này sẽ bổ sung một số vấn đề liên quan đến môn học
Tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ: đề xuất một số hình thức khai thác,
sử dụng mới để phù hợp hơn với thực tiễn ở các lưu trữ địa phương hiện nay.

- Về mặt thực tiễn:
+ Đề tài góp phần nâng cao ý thức của các nhà nghiên cứu trong việc khai
thác, sử dụng tài liệu lưu trữ phục vụ biên soạn các công trình nghiên cứu lịch sử.
+ Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ giúp Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung
tâm Lưu trữ Bắc Giang chú ý hơn trong việc tổ chức tốt khối tài liệu hiện
đang bảo quản và luôn đổi mới, đa dạng hóa các hình thức khai thác, sử dụng

10


nhằm cung cấp ngày càng nhiều tài liệu lưu trữ phục vụ có hiệu quả cho các
mục đích khai thác của xã hội.
+ Đề tài còn là cơ sở giúp nghiên cứu, biên soạn lịch sử tỉnh Bắc Ninh (
vì ngày 27/10/1962, Quốc hội khóa II nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ra
Nghị quyết sáp nhập hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh thành tỉnh Hà Bắc, tỉnh
lỵ đặt tại thị xã Bắc Giang. Ngày 06/11/1996, Quốc hội khóa IX nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ra Nghị quyết chia tỉnh Hà Bắc thành hai tỉnh
Bắc Giang và Bắc Ninh. Tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh chính thức đi vào hoạt
động từ ngày 01/01/1997). Hiện nay, tài liệu trước khi tách tỉnh đều được bảo
quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ tỉnh Bắc Giang.
9. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài luận văn có bố cục như sau:
Chương 1: Tài liệu lưu trữ ở Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ
tỉnh Bắc Giang – Nguồn sử liệu có giá trị để biên soạn lịch sử tỉnh Hà Bắc
(giai đoạn 1963 – 1997).
Chương 2: Tình hình khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ tại Kho Lưu trữ
Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang phục vụ biên soạn lịch sử tỉnh Hà
Bắc (giai đoạn 1963 – 1997).
Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng
tài liệu lưu trữ tại Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm Lưu trữ Bắc Giang.

Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự chỉ dẫn tận
tình của PGS Nguyễn Văn Hàm; sự cộng tác của lãnh đạo, cán bộ Phòng Lưu
trữ Tỉnh ủy, Chi cục Văn thư – Lưu trữ Bắc Giang; sự chia sẻ chân thành của
cán bộ làm công tác lưu trữ và sự nhiệt tình của một số cán bộ nghiên cứu,
biên soạn lịch sử tại các cơ quan tác giả khảo sát. Qua đây, tác giả xin gửi lời
cảm ơn chân thành nhất đến thầy giáo hướng dẫn, các cán bộ làm công tác lưu
trữ của Phòng Lưu trữ Tỉnh ủy, Chi cục Văn thư – Lưu trữ Bắc Giang đã nhiệt
tình giúp đỡ. Mặc dù đã hết sức cố gắng nhưng do nguyên nhân chủ quan và
khách quan nên chắc chắn tác giả không tránh khỏi những sơ suất, thiếu sót.
Rất mong nhận được sự góp ý của các thầy, cô, bạn bè và đồng nghiệp nhằm
hoàn thiện đề tài trong những nghiên cứu tiếp theo.

11


CHƢƠNG 1. TÀI LIỆU KHO LƢU TRỮ TỈNH ỦY VÀ TRUNG TÂM
LƢU TRỮ TỈNH BẮC GIANG – NGUỒN SỬ LIỆU CÓ GIÁ TRỊ ĐỂ
NGHIÊN CỨU, BIÊN SOẠN LỊCH SỬ TỈNH HÀ BẮC (1963-1997)
1.1. Giới thiệu khái quát sự ra đời của tỉnh Hà Bắc (1963 – 1997)
Hà Bắc là một tỉnh nằm ở phía đông bắc thủ đô Hà Nội, tiếp giáp phía
Bắc là tỉnh Lạng Sơn, phía đông là tỉnh Quảng Ninh, Hà Bắc là mảnh đất
truyền thống anh dũng đấu tranh, sáng tạo trong lao động sản xuất đồng thời
cũng là mảnh đất nghìn năm văn hiến, một trong những chiếc nôi văn hóa của
dân tộc, truyền thống vẻ vang đã phát huy triệt để trong phong trào cách mạng
của toàn dân ta. Đặc biệt, từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, dưới sự
lãnh đạo của Đảng, quân và dân Hà Bắc đã chiến đấu anh dũng chống lại thực
dân, đế quốc xâm lược, nhằm kiện toàn bộ máy nhà nước tại địa phương để
đưa Hà Bắc tiến lên xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.
Do yêu cầu và nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới, Đảng và Nhà
nước đã Quyết định thành lập tỉnh Hà Bắc theo Nghị quyết của Quốc hội

nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa khóa II, kỳ họp thứ 5 ngày 27/10/1962:
“Quyết nghị phê chuẩn việc hợp nhất hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh thành
một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Hà Bắc”. Đến ngày 15/02/1963 Thủ
tướng ra Chỉ thị số 121/TTg về việc sáp nhập hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang
thành một tỉnh, lấy tên là Hà Bắc, tỉnh lỵ đặt tại thị xã Bắc Giang.
Sau khi tỉnh Hà Bắc ra đời thì Ủy ban hành chính tỉnh được thành lập.
Đồng thời các cơ quan chuyên môn, phòng ban giúp việc cũng được thành lập
để tham mưu giúp UBHC tỉnh điều hành các mặt công tác.
Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử cùng với sự thay đổi của địa phương,
bộ máy, cơ cấu, tổ chức ngày một vững mạnh và đi vào hoạt động ổn định.
Hiện nay, Kho Lưu trữ Tỉnh ủy đang bảo quản khoảng 1925 hồ sơ
thuộc các nhiệm kỳ thời kỳ Hà Bắc (1963 – 1997); Trung tâm lưu trữ tỉnh bảo
quản 22 phông lưu trữ thời kỳ Hà Bắc. Khối tài liệu này bao gồm tài liệu của
các cơ quan, đơn vị, tổ chức đã ngừng hoạt động do giải thể, sáp nhập, chia
tách.... cũng như tài liệu tiền thân của các cơ quan đóng trên địa bàn tỉnh Bắc

12


Giang hiện nay. Ngoài ra, ở hai kho lưu trữ này còn bảo quản một khối lượng
lớn tài liệu của các cá nhân nổi tiêu biểu trên các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật,
khoa học... Những tài liệu này có thời gian hình thành kể từ khi tỉnh Hà Bắc
được thành lập với nhiều tài liệu có giá trị trên các phương diện kinh tế, chính
trị, văn hóa, xã hội....
Về loại hình tài liệu, hiện nay, Kho lưu trữ Tỉnh ủy và Trung tâm lưu
trữ tỉnh đang bảo quản 3 loại hình tài liệu chính là tài liệu giấy, tài liệu ghi âm
và tài liệu ghi hình (phim, ảnh). Tài liệu giấy chủ yếu là các tài liệu về quản lý
hành chính hình thành trong quá trình hoạt động của các cơ quan… với các
phông như: Phông lưu trữ Tỉnh ủy; Phông lưu trữ UBND tỉnh; Phông Ban Tổ
chức chính quyền tỉnh Hà Bắc; Phông sở Công nghiệp và tiểu thủ công

nghiệp Hà Bắc; Phông ty thủy lợi tỉnh Hà Bắc; Phông ty Văn hóa – Thông tin
tỉnh Hà Bắc; …..
Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, Kho Lưu trữ Tỉnh ủy hiện đang
bảo quản rất nhiều tài liệu lưu trữ của các cơ quan, tổ chức đảng, tổ chức
chính trị - xã hội tỉnh Hà Bắc, tài liệu của các đồng chí lãnh đạo chủ chốt và
các đảng viên tiêu biểu của tỉnh Hà Bắc, Trung tâm Lưu trữ tỉnh hiện là nơi
bảo quản tài liệu lưu trữ của 22 cơ quan thuộc tỉnh Hà Bắc thời kỳ 1963 –
1997. Số lượng tài liệu các phông lưu trữ tại đây chiếm một khối lượng đáng
kể và chứa đựng giá trị trên nhiều phương diện. Mặc dù là phông đã ngừng
hoạt động nhưng có lịch sử gắn bó với lịch sử phát triển của tỉnh về các mặt
phát triển kinh tế cũng như xã hội của địa phương.
1.2. Khối lƣợng, thành phần và nội dung tài liệu của các phông lƣu
trữ thời kỳ Hà Bắc (1963 – 1997) ở Kho Lƣu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm
Lƣu trữ Bắc Giang
1.2.1. Khối lượng, thành phần và nội dung tài liệu của các phông lưu
trữ thời kỳ Hà Bắc (1963 – 1997) ở Kho Lưu trữ Tỉnh Ủy và Trung tâm
Lưu trữ Bắc Giang
Những tài liệu hình thành trong hoạt động của các cơ quan thời kỳ Hà
Bắc có ý nghĩa quan trọng trên nhiều phương diện, đặc biệt là ý nghĩa trong
13


hoạt động nghiên cứu lịch sử nên chúng được quy định là nguồn nộp lưu vào
Trung tâm Lưu trữ tỉnh. Hiện nay Trung tâm đang bảo quản một khối lượng
lớn tài liệu của các cơ quan thời kỳ Hà Bắc (1963-1997).
a. Về khối lượng:
Tính đến nay, Kho Lưu trữ Tỉnh ủy và Trung tâm Lưu trữ tỉnh Bắc
Giang đang bảo quản rất nhiều tài liệu lưu trữ thời kỳ Hà Bắc, Bắc Giang,
trong đó tài liệu lưu trữ thời kỳ Hà Bắc chiếm một số lượng không nhỏ, cụ thể
như sau: Kho Lưu trữ Tỉnh ủy hiện đang bảo quản 1925 đơn vị bảo quản,

tương đương với 129 mét giá tài liệu về Đảng bộ tỉnh Hà Bắc. Trung tâm Lưu
trữ tỉnh hiện bảo quản 22 phông lưu trữ thuộc thời kỳ Hà Bắc. Những tài liệu
này có thời gian từ năm 1963 đến 1997. Toàn bộ tài liệu trong các phông thời
kỳ Hà Bắc tại Trung tâm Lưu trữ tỉnh có 27.838 đơn vị bảo quản, tương
đương với khoảng 483 mét giá. Cụ thể số lượng và thời gian tài liệu của từng
phông như sau:
Bảng 1: Các phông lƣu trữ thời kỳ Hà Bắc hiện đang bảo quản tại Trung
tâm Lƣu trữ tỉnh Bắc Giang
STT

Số lƣợng

Tên phông

ĐVBQ

mét

Thời gian tài
liệu

1

Phông Uỷ ban hành chính tỉnh Hà Bắc

6829

112

1963-1967

2

Phông Sở Tư pháp tỉnh Hà Bắc

366

3.5

1983-1996

3

Phông Ban Tổ chức chính quyền tỉnh Hà Bắc

5303

100

1963-1996

4

Phông Thanh tra tỉnh Hà Bắc

645

9

1976-1996

5

Phông Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hà Bắc

1751

14.5

1962-1996

6

Phông Sở Tài chính vật giá tỉnh Hà Bắc

2407

78

1963-1996

7

Phông Sở Thương mại và Du lịch tỉnh Hà Bắc

410

4

1975-1996

8

Phông Cục Thuế tỉnh Hà Bắc

347

10

1990-1996

9

Phông Sở Công nghiệp và tiểu thủ công 936

12.5

1969-1996

nghiệp tỉnh Hà Bắc
10

Phông Sở Xây dựng tỉnh Hà Bắc

2327

29

1963-1996

11

Phông Ty Giao thông vận tải tỉnh Hà Bắc

429

4.5

1966-1996

14


12

Phông Ty Thủy lợi tỉnh Hà Bắc

690

19.5

1968-1995

13

Phông Ty Lâm nghiệp tỉnh Hà Bắc

129

1.5

1964-1995

14

Phông Ty Nông nghiệp tỉnh Hà Bắc

535

7

1963-1996

15

Phông Sở Khoa học công nghệ và Môi trường 83

5

1986-1996

tỉnh Hà Bắc
16

Phông Ty Văn hóa – Thông tin tỉnh Hà Bắc

1097

6.5

1963-1996

17

Phông Ty Lao động tỉnh Hà Bắc

474

5

1963-1996

18

Phông Giáo dục – Đào tạo tỉnh Hà Bắc

1469

18.5

1963-1996

19

Phông Sở Y tế tỉnh Hà Bắc

1233

26

1963-1996

20

Phông Ủy ban Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em 40

4

1990-1996

3

1970-1996

220

10

1982-1996

27.838

483

ĐVBQ

mét

tỉnh Hà Bắc
21

Phông Ủy ban Dân số - Kế hoạch hóa gia 118
đình tỉnh Hà Bắc

22

Phông Ban Thi đua – Khen thưởng tỉnh Hà Bắc
Tổng số

(Nguồn: Tổng hợp từ Sách chỉ dẫn các phông lưu trữ bảo quản tại
Trung tâm Lưu trữ tỉnh Bắc Giang, năm 2009)
Bảng tổng hợp số liệu trên cho thấy khối lượng tài liệu trong mỗi
phông lưu trữ có số lượng không đồng đều. Phông có nhiều tài liệu nhất là
phông UBHC Hà Bắc (112 mét), trong khi đó phông có khối lượng tài liệu ít
nhất là Phông Ủy ban Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Hà Bắc chỉ có 3
mét. Như vậy, tài liệu lưu trữ của các cơ quan thời kỳ Hà Bắc sẽ là nguồn tư
liệu dồi dào, giúp các nhà nghiên cứu tiếp cận dễ dàng hơn với các sự kiện
lịch sử bởi số lượng lớn và thành phần hết sức đa dạng của nó.
b. Về thành phần tài liệu:
Với chức năng lãnh đạo, định hướng, quyết định những quyết sách
quan trọng của tỉnh về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, do vậy, đây sẽ là
nguồn sử liệu quan trọng phục vụ cho việc biên soạn lịch sử, đặc biệt là lịch
sử đảng bộ tỉnh, huyện, ngành...Tài liệu giấy chiếm số lượng lớn và phổ biến

15


tại Kho Lưu trữ Tỉnh ủy và Trung tâm Lưu trữ tỉnh. Bên cạnh đó, trong mỗi
phông lưu trữ thời kỳ Hà Bắc còn có một lượng không nhiều tài liệu khoa học
kỹ thuật, chủ yếu là tài liệu về xây dựng cơ bản của các cơ quan thời kỳ Hà

Bắc. Bên cạnh đó, trong các phông lưu trữ hiện có một số ít tài liệu ghi âm,
ghi hình.
Phần lớn tài liệu thời kỳ Hà Bắc được bảo quản trong Kho Lưu trữ Tỉnh
ủy chủ yếu là các Chỉ thị, Nghị quyết, Hướng dẫn, Kết luận, bài phát biểu của
lãnh đạo Tỉnh ủy, tài liệu đại hội đảng...Còn tại Trung tâm Lưu trữ tỉnh, tài
liệu các phông thời kỳ Hà Bắc đều là những tài liệu hình thành trong hoạt
động của các sở, ty và các đơn vị trực thuộc. Mặc dù trong cơ cấu tổ chức của
mỗi sở, ty còn có các đơn vị sự nghiệp (như trường đào tạo, trung tâm…); các
cơ quan quản lý chuyên ngành hay các doanh nghiệp nhưng do chưa quy định
chặt chẽ về giao nộp tài liệu nên các đơn vị này chưa giao nộp đầy đủ tài liệu
vào Trung tâm Lưu trữ tỉnh cùng với tài liệu của các sở, ban, ty.
Với loại tài liệu quản lý hành chính dưới dạng giấy, tài liệu trong các
phông lưu trữ Hà Bắc gồm 3 nhóm chính như sau:
- Tài liệu hành chính: chủ yếu là các quyết định, chỉ thị, báo cáo, công
văn, tờ trình của các cơ quan trực thuộc Ủy ban và các cơ quan hữu quan về
những vấn đề mà cơ quan đó được giao quản lý. Bên cạnh đó, trong các
phông lưu trữ thời kỳ Hà Bắc có một số lượng khá lớn các quyết định cá biệt
liên quan đến việc điều động, bổ nhiệm, thuyên chuyển cán bộ…Nhiều tài
liệu liên quan đến hợp tác quốc tế, công tác thanh tra kiểm tra, đào tạo, thi đua
khen thưởng…
- Tài liệu khoa học kỹ thuật: gồm những bản vẽ thiết kế, bản vẽ thi
công các công trình của tỉnh.
- Tài liệu tài chính kế toán: gồm các báo cáo tài chính hàng năm của
các cơ quan thuộc Hà Bắc; quyết toán năm; sổ ghi chép thu chi tài chính; hồ
sơ dự toán, quyết toán các công trình xây dựng cơ bản của tỉnh…

16


Do chưa có quy định cụ thể và ảnh hưởng của chiến tranh nên đến nay,

tài liệu nghe nhìn thời kỳ Hà Bắc còn lại rất ít. Chính điều này đã gây nên
những khó khăn không nhỏ đối với những người biên soạn lịch sử trong việc
tìm kiếm những hình ảnh minh họa cho việc nghiên cứu, biên soạn lịch sử
tỉnh Hà Bắc (1963-1997). Hơn nữa, trước đây do chưa có quy định cụ thể về
việc giao nộp tài liệu nghe nhìn cũng như do việc chia tách tỉnh khiến cho loại
hình tài liệu quý giá này chưa được quản lý chặt chẽ và khoa học nên có thể bị
thất lạc, mất mát nhiều.
c. Về nội dung:
Khối tài liệu thời kỳ Hà Bắc được bảo quản tại Kho Lưu trữ Tỉnh ủy
Bắc Giang chủ yếu gồm: Nghị quyết, quyết định, chỉ thị của Đảng bộ tỉnh Bắc
Giang, các cơ quan thuộc Tỉnh ủy, huyện ủy về các vấn đề; đại hội đảng bộ
tỉnh Hà Bắc qua các nhiệm kỳ; tài liệu về các kỳ họp Hội đồng nhân dân tỉnh
các nhiệm kỳ…
Ví dụ:
+ Hồ sơ về đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Bắc lần thứ VIII vòng 1 từ ngày
21/4 đến 24/4/1991.
+ Hồ sơ về đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Quế Võ khóa 13 vòng II,
giữa nhiệm kỳ 1991 – 1994 (hồ sơ số 1766).
+ Hồ sơ về đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Yên Phong khóa 17 vòng I,
tháng 3/1991 (hồ sơ số 1768).
+ Báo cáo, Hướng dẫn của Tỉnh uỷ, Ban Tổ chức Tỉnh uỷ Hà Bắc về
Đại hội Đảng bộ tỉnh, huyện, xã nhiệm kỳ 1996 (hồ sơ số 1782).
Tài liệu trong các phông lưu trữ thời kỳ Hà Bắc do hình thành trong
quá trình hoạt động của các cơ quan thuộc Ủy ban tỉnh Hà Bắc nên có nội
dung phản ánh rõ nét chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan trong thời kỳ
này. Mặc dù thành phần tài liệu của các cơ quan thời kỳ Hà Bắc rất phong

17

phú, đa dạng song nội dung của những tài liệu đều tập trung phản ánh một số
vấn đề chủ yếu sau:
- Tài liệu phản ánh quá trình thành lập, chia tách, sáp nhập của các cơ
quan, đơn vị. Ví dụ:
+ Hồ sơ về tổ chức Sở Thương mại và Du lịch tỉnh Hà Bắc (hồ sơ số 69
– Phông Sở Thương mại và Du lịch tỉnh Hà Bắc). Đọc hồ sơ, có thể thấy
trước năm 1988 trên địa bàn tỉnh Hà Bắc đã có cơ quan Sở Thương nghiệp,
tới ngày 28/3/1988 UBND tỉnh Hà Bắc đã ra Quyết định số 197/UB về việc
thành lập Sở Thương nghiệp Hà Bắc trên cơ sở hợp nhất Sở Thương nghiệp,
Ban Quản lý Hợp tác xã miền Bắc, Ban Cải tạo và quản lý thị trường. Ngày
18/3/1991, UBND tỉnh Hà Bắc ban hành Quyết định số 187/UB về việc xác
định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Sở Thương
nghiệp Hà Bắc. Sở Thương nghiệp Hà Bắc là cơ quan chuyên môn của
UBND tỉnh, giúp UBND tỉnh quản lý hành chính nhà nước trên địa bàn đối
với lĩnh vực thuộc Bộ Thương nghiệp vụ trách bao gồm các lĩnh vực: kinh
doanh xuất nhập khẩu, vật tư, hàng tiêu dùng, du lịch, dịch vụ…Theo quyết
định của Chính phủ năm 1991, Bộ Thương mại đổi tên thành Bộ Thương mại
và Du lịch, UBND tỉnh Hà Bắc đã ra quyết định đổi tên Sở Thương nghiệp
Hà Bắc thành Sở Thương mại và Du lịch Hà Bắc.
- Các tài liệu phản ánh hoạt động xây dựng và ban hành văn bản quy
phạm pháp luật của tỉnh.
- Tài liệu liên quan đến việc tổ chức nhân sự trong các cơ quan thuộc
UBND tỉnh như điều động, thuyên chuyển, bổ nhiệm, miễn nhiệm, kỷ
luật…Ví dụ: Tập Quyết định điều động cán bộ Sở Tài chính vật giá tỉnh Hà
Bắc năm 1985 (hồ sơ 442 – Phông Sở Tài chính vật giá Hà Bắc).
- Tài liệu về hoạt động thanh tra, kiểm tra với các quyết định thành lập
đoàn thanh tra, báo cáo kết quả kiểm tra, kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo…

18