Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới thông tin tổng quan

Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (tiếng Anh là World Intellectual Property
Organisation - viết tắt là WIPO) được thành lập từ tiền thân là Văn phòng Quốc
tế về Quản lý Quyền đối với Sáng chế (viết tắt tiếng Pháp là BIRPI), thành lập
năm 1883 theo Công ước Paris về Sở hữu Công nghiệp, với thành viên ban đầu
là 14 nước. Sau đó đến Công ước Berne, BIRPI cũng chịu trách nhiệm quản lý
quốc tế về quyền tác giả. Trụ sở BIRPI ban đầu đặt tại Berne, năm 1960 chuyển
về Geneve, Thụy Sỹ (gần các tổ chức khác của Liên hiệp quốc). Năm 1970, các
nước thành viên của hai Công ước Berne và Paris ký kết hiệp ước thành lập Tổ
chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới và đổi tên BIRPI thành WIPO, trên cơ sở Công
ước ký tại Stockholm này 14.07.1967 gọi là Công ước về việc thành lập "Tổ
chức Sở hữu trí tuệ Thế giới". Năm 1974, WIPO chính thức trở thành một trong
16 cơ quan của Liên hiệp quốc. WIPO có trách nhiệm thúc đẩy việc bảo hộ
quyền sở hữu trí tuệ trên phạm vi toàn thế giới thông qua sự hợp tác giữa các
quốc gia và quản lý các hiệp định, hiệp ước khác nhau liên quan đến các khíaĐến năm 1996,
sau thỏa ước bảo hộ các khía cạnh thương mại liên quan đến
quyền sở hữu trí tuệ (Agreement on Trade Related Intellectual Properties, gọi
tắt là TRIPS), WIPO và Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade
Organization - WTO) ký hiệp ước hợp tác. Hiện nay WIPO có 171 nước thành
viên. Việt Nam là thành viên của WIPO từ ngày 02/07/1976.
Vào năm 1898, BIRPI chỉ quản lý bốn công ước. Hiện nay, WIPO đang quản lý
21 công ước quốc tế về sở hữu trí tuệ với các chức năng sau đây:
- Thống nhất hoá pháp luật của các quốc gia thành viên về sở hữu trí tuệ;
- Nhận đăng ký đơn sở hữu công nghiệp quốc tế;
- Trao đổi thông tin về sở hữu trí tuệ;
- Đào tạo và hỗ trợ pháp lý hay kỹ thuật về sở hữu trí tuệ;
- Tạo điều kiện giải quyết các tranh chấp về sở hữu trí tuệ; và
- Quản lý các thông tin khoa học công nghệ.34
Các công ước này được phân thành ba nhóm như sau:
- Nhóm các công ước quy định về tiêu chuẩn bảo hộ quốc tế, như Công
ước Paris, Thoả ước Lisbon;
- Nhóm các công ước hỗ trợ việc bảo hộ sở hữu trí tuệ quốc tế, như Công

ước PCT, Thoả ước Madrid; Tổ chức Thương mại Thế giới (Workd Trade Organization, gọi
tắt là WTO)
được hình thành năm 1995 từ các nước thành viên Hiệp định chung về Thuế
quan và Thương mại (General Agreement on Tariff and Trade, gọi tắt là
GATT), ra đời vào năm 1947. Cho đến nay, số thành viên của WTO bao gồm
hơn 130 nước, trong đó có đa số thành viên các nước ASEAN. Việt Nam đang
trong quá trình gia nhập WTO. Vì thế hiểu biết về WTO là điều rất cần thiết.
10.1.1 Giới thiệu nội dung Thỏa ước TRIPS
Thoả ước TRIPS bao gồm các điều khoản về quyền tác giả và quyền liên quan,
nhãn hiệu, tên gọi xuất xứ hàng hoá, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế, thiết kế
mạch tích hợp. Về bản chất, đó là một tập hợp các công ước mà từ trước đến


nay WIPO vẫn đang giám sát, bao gồm Công ước Berne, Công ước Rome,
Công ước Paris và Công ước Budapest về giống cây trồng (UPOV).
Cũng như các thoả ước khác về thương mại, Thoả ước TRIPS dựa trên hai
nguyên tắc cơ bản: nguyên tắc đãi ngộ như công dân (national treatment, hay
còn gọi là nguyên tắc đối xử quốc gia) và nguyên tắc đối xử tối huệ quốc (most
favoured nations, MFN, hay còn gọi là nguyên tắc quan hệ thươnng mại bình
thường - normal trade relationship hay NTR). 116

Nguyên tắc đãi ngộ như công dân quy định các thành viên không được đối xử
công dân của quốc gia thành viên khác kém thuận lợi hơn công dân của chính
nước mình, trừ một số trường hợp ngoại lệ được cho phép.
Nguyên tắc MFN quy định mọi thuận lợi, ưu đãi, miễn trừ dành cho công dân
của một nước thành viên nào sẽ lập tức phải được giành cho công dân của tất cả
các thành viên khác. Tuy nhiên, nguyên tắc này không áp dụng trong trường
hợp các nước thành viên cNam tham gia thoả ước thành lập khối mậu dịch tự do ASEAN AFTA, hay
Pháp tham gia Liên minh Châu Âu).
Thoả ước quy định chi tiết các tiêu chuẩn bảo hộ tối thiểu và các quyền tối thiểu

đối với bản quyền tác giả (đặc biệt là chương trình máy tính), nhãn hiệu, sáng
chế, thiết kế vi mạch, bí mật thương mại, và phương pháp thực thi quyền sở hữu
trí tuệ.117
10.1.2 Cơ chế thực thi quyền sở hữu trí tuệ theo Thoả ước TRIPS
Phần III của Thoả ước TRIPS quy định về cơ chế thực thi quyền sở hữu trí tuệ.
Các thành viên có nghĩa vụ phải áp dụng các thủ tục thực thi quyền sở hữu tríó tham gia các
thoả thuận đa phương (thí dụ Việttuệ một cách bình đẳng, công bằng, hiệu quả. Các quyết
định xử lý phải bảo
đảm tính minh bạch và quyền kháng cáo, khiếu nại của đương sự. Việc bồi
thường thiệt hại phải mang tính chất đền bù đối với người bị thiệt hại và giáo
dục đối với người xâm phạm.
Đặc biệt, Thỏa ước TRIPS yêu cầu các nước thành viên phải áp dụng một số thủ
tục tố tụng tối thiểu để làm tăng hiệu quả thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Thứ
nhất là toà án có quyền yêu cầu người bị nghi là xâm phạm phải cung cấp chứng
cứ về hành vi xâm phạm. Thứ hai là toà án có quyền yêu cầu áp dụng biện pháp
khẩn cấp tạm thời đối với hàng hoá xâm phạm. Các biện pháp này được phép
áp dụng kẻ cả khi chưa tiến hành khởi kiện hay thụ lý vụ án. Biện pháp khẩn
cấp tạm thời sẽ bị chấm dứt nếu nguyên đơn không tiến hành khởi kiện chậm
nhất là 20 ngày làm việc sau khi áp dụng các biện pháp trên. Theo quy định,
Toà án cũng quyền ra bản án mà không cần đầy đủ chứng cứ nếu bị đơn cố tình
không cung cấp chứng cứ. Việc bồi thường thiệt hại không bắt buộc phải tính
toán chính xác trong trường hợp xâm phạm quyền tác giả.
Bên cạnh việc nâng cao khả năng của toà án, Thỏa ước TRIPS cũng tập trung
vào việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ tại biên giới. Cụ thể là cơ quan hải quan


có quyền tạm đình chỉ nhập khẩu hàng hoá nếu có căn cứ vi phạm quyền sở hữutrí tuệ, tiêu
hủy, tịch thu các hàng hoá xâm phạm mà không áp dụng biện pháp
buộc tái xuất.
Về hành chính, một số nước trên thế giới cho phép các cơ quan nhà nước có

thẩm quyền (thông thường là Cục Bản quyền hay quản lý thị trường) được phép
khám xét, phạt tiền, tịch thu, tiêu hủy các tác phẩm xâm phạm quyền tác giả.
Mức phạt tiền phổ biến ở các nước là vào khoảng 10.000 USD cho một tác
phẩm xâm phạm.
Về hình sự, nhiều nước đã quy định việc sao chép, ăn cắp thành quả lao động
của người khác (như xâm phạm quyền tác giả) là xâm phạm tài sản của công
dân, và là một tội hình sự. Các chế tài hình sự phải tương ứng với các tội phạm
khác gây thiệt hại có cùng mức độ nghiêm trọng.118