Bài 1 Lớp Sơ cấp lý luận chính trị

1

BÀI 01: CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG, KIM CHỈ NAM CHO HÀNH ĐỘNG
CÁCH MẠNG CỦA ĐẢNG TA
A - MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU

- Mục đích:
Trang bị cho học viên nắm được bản chất khoa học và cách mạng của chủ
nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đi đến khẳng định việc Đảng ta lựa
chọn chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim
chỉ nam cho hành động là hoàn toàn đúng đắn.
- Yêu cầu:
Trên cơ sở đó, mỗi đồng chí xây dựng kế hoạch rèn luyện để trở thành đảng
viên chính thức của Đảng. Đồng thời nắm vững những nội dung cần vận dụng,
phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động thực tiễn
góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay.
B- KẾT CẤU NỘI DUNG, PHÂN CHIA THỜI GIAN, TRỌNG TÂM CỦA BÀI:

Kết cấu nội dung, phân chia thời gian:
A - CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN
I. BẢN CHẤT KHOA HỌC VÀ CÁCH MẠNG CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN.

1. Tiền đề chính trị
2. Tiền đề khoa học và lý luận
3. Tiền đề thực tiễn
II. CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN - KẾT QUẢ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN TINH HOA TRÍ
TUỆ CỦA LOÀI NGƯỜI

1. Ba bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác-Lênin
2. Sự bảo vệ, vận dụng và phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác của V.I.Lênin
III. BẢN CHẤT KHOA HỌC, CÁCH MẠNG VÀ GIÁ TRỊ CỦA CHỦ NGHĨA MÁCLÊNIN

1. Bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin
2. Giá trị của chủ nghĩa Mác-Lênin
B - TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
I. KHÁI NIỆM, NGUỒN GỐC VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN CỦA
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh
2. Nguồn gốc của tư tưởng Hồ Chí Minh


2

3. Quá trình hình thành và phát triển của tư tưởng Hồ Chí Minh
II. GIÁ TRỊ CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng con đường giải phóng và phát triển của
dân tộc Việt Nam
Trọng tâm của bài: Phần B - TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH.
C. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY VÀ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC:
Kết hợp phương pháp thuyết trình diễn dịch, quy nạp và phát vấn.
Sử dụng laptop và máy chiếu.
D. TÀI LIỆU PHỤC VỤ SOẠN GIẢNG
Tài liệu Học tập chương trình Sơ cấp Lý luận chính trị, NXB Chính trị quốc
gia phát hành năm 2013.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ
sung phát triển năm 2011).
Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI, VII, IX, X, XI.
Đ. NỘI DUNG CÁC BƯỚC LÊN LỚP VÀ PHÂN CHIA THỜI GIAN

Bước 1: Ổn định lớp (03 phút)
Bước 2: Kiểm tra bài cũ (10 phút)
Câu 1. Đồng chí hãy cho biết Đảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội bằng
những phương thức nào?
Câu 2. Đồng chí hiểu thế nào là nền tảng tư tưởng của Đảng?
Sau khi đặt câu hỏi kiểm tra nhận thức của học viên về bài mới, giảng viên
đặt vấn đề và giảng bài.
Bước 3: Giảng bài mới (405 phút)
ĐẶT VẤN ĐỀ: (10 phút)

Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khi nước ta bị thực dân Pháp xâm lược 
Người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm đường cứu  tiếp cận với
bản Luận cương của Lênin về vấn đề dân tộc, thuộc địa và khẳng định rằng: “Muốn
cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng
vô sản”. Tại Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản, thành lập Đảng Cộng sản Việt
Nam, Đảng đã tuyên bố lấy chủ nghĩa Mác-Lênin làm nền tảng tư tưởng của mình.
Đại hội VII của Đảng (6/1991), Đảng ta xác định: “tư tưởng Hồ Chí Minh là
kết quả của sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của


3

nước ta...”. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội được thông qua tại Đại hội cũng khẳng định: “Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”.
Hơn 80 năm qua, chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh đã dẫn dắt
dân tộc ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Tại Đại hội XI, khi thông qua
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung,
phát triển năm 2011), Đảng ta một lần nữa khẳng định: “Đảng lấy chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”.
Đây là kết luận rút ra từ kết quả tổng kết sâu sắc thực tiễn lịch sử của Đảng và của

cách mạng Việt Nam trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng. Đó là một quyết
định có tầm lịch sử quan trọng thể hiện bước tiến trong tư duy lý luận của Đảng ta.
NỘI DUNG CHÍNH

KIẾN THỨC MỞ RỘNG

A- CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN

(180 phút)
I. BẢN CHẤT KHOA HỌC VÀ CÁCH MẠNG CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN

1. Tiền đề kinh tế - chính trị
Cũng như mọi học thuyết xã

Tiền đề trước hết dẫn đến sự ra đời chủ nghĩa

hội khác, chủ nghĩa Mác-Lênin Mác-Lênin là sự phát triển của lượng sản xuất
chỉ ra đời trong những hoàn cảnh đạt trình độ nhất định, cùng với sự phát triển
kinh tế, xã hội, chính trị cụ thể, mạnh mẽ của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.
xuất phát từ những tiền đề kinh
tế, xã hội, chính trị nhất định.

Sự phát triển của lực lượng sản xuất xã hội
dẫn tới sự ra đời của nền sản xuất đại công nghiệp
cơ khí với tính chất xã hội hóa ngày càng cao.

Tính chất xã hội hóa ngày càng
cao của lực lượng sản xuất mâu

Mâu thuẫn này ngày càng phát triển, trở nên

thuẫn với tính chất tư nhân của gay gắt và trở thành mâu thuẫn chủ yếu của xã
quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.

hội, chi phối các mâu thuẫn khác trong xã hội tư
bản, trước hết là mâu thuẫn giữa tư bản và lao
động giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản.
Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản gắn liền với sự
ra đời của giai cấp công nhân. Cơ cấu xã hội của
xã hội tư bản chủ nghĩa có đặc trưng cơ bản là tồn
tại hai giai cấp đối lập nhau về lợi ích là giai cấp tư


4

sản và giai cấp vô sản, luôn luôn đấu tranh với
nhau. Cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản đòi hỏi
bức xúc phải có sự dẫn dắt của lý luận khoa học
và cách mạng là chủ nghĩa Mác
2. Tiền đề khoa học và lý luận
Chủ nghĩa Mác là sự kế thừa,

Những thành tựu của triết học cổ điển Đức

tiếp thu có chọn lọc và phát triển (đại biểu là Cantơ, Hêghen, Phoiơbắc) là cơ sở
những thành tựu quan trọng nhất trực tiếp của triết học duy vật biện chứng.
của tư duy nhân loại, từ tư duy

Những thành tựu khoa học tự nhiên cung cấp

triết học cho đến các khoa học tự cơ sở khoa học để phát triển tư duy biện chứng,
nhiên và khoa học xã hội.

hình thành phép biện chứng duy vật.
Khoa học xã hội, kinh tế chính trị cổ điển
Anh (đại biểu là Ađam Xmít, Đavít Ricácđô),
chủ nghĩa xã hội không tưởng thế kỷ XIX (Xanh
Ximông, Phuriê ở Phát và Ôoen ở Anh…) khẳng
định vai trò của sản xuất vật chất, vai trò của
quan hệ sản xuất…, đặt nền móng cho các quan
điểm duy vật lịch sử, kinh tế chính trị, chủ nghĩa

3. Tiền đề thực tiễn

xã hội khoa học.
Cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX là thời
kỳ phương thức sản xuất tư bản ở châu Âu phát
triển mạnh mẽ, mở đường cho lượng sản xuất
phát triển, đánh dấu một bước chuyên biến từ
nền sản xuất thủ công sang sản xuất đại công
nghiệp. Cùng với sự ra đời của giai cấp tư sản,
giai cấp vô sản cũng được hình thành và phát
triển mạnh mẽ.
Phong trào công nhân cần một hệ tư tưởng
soi đường. Chủ nghĩa Mác ra đời đã đáp ứng
được yêu cầu đó.

II. CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN - KẾT QUẢ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN
TINH HOA TRÍ TUỆ CỦA LOÀI NGƯỜI

1. Ba bộ phận cấu thành
của chủ nghĩa Mác-Lênin


5

- Triết học Mác-Lênin, bao

Ba bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin

gồm chủ nghĩa duy vật biện chứng có đối tượng nghiên cứu khác nhau nhưng đều
và chủ nghĩa duy vật lịch sử.

nằm trong một hệ thống khoa học phục vụ cho

- Kinh tế chính trị Mác-Lênin sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, nhân dân
- Chủ nghĩa xã hội khoa học

lao động tiến tới giải phóng con người khỏi áp

bức, bóc lột, bất công.
2. Sự bảo vệ, vận dụng và
Đấu tranh bảo vệ và phát triển chủ nghĩa duy
phát triển sáng tạo Chủ nghĩa vật biện chức và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
Mác của V.I.Lênin

Đấu tranh bảo vệ và phát triển các quan điểm
của C.Mác và Ph.Ăngghen về chủ nghĩa tư bản,
cách mạng xã hội chủ nghĩa.

III. BẢN CHẤT KHOA HỌC, CÁCH MẠNG VÀ GIÁ TRỊ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN

1. Bản chất khoa học và cách
mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin

Bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa
Mác-Lênin thể hiện ở nội dung chủ yếu sau:

- Bản chất khoa học của chủ
nghĩa Mác-Lênin:

Chủ nghĩa Mác-Lênin là một hệ thống lý luận
được tổng kết từ thực tiễn lịch sử phát triển của
loài người.
Chủ nghĩa Mác-Lênin là hệ thống lý luận có
tính logic chặt chẽ giữa các phần, các bộ phận.
Chủ nghĩa Mác-Lênin là sự thống nhất hữu
cơ giữa thế giới quan và phương pháp luận.
Chủ nghĩa Mác-Lênin là học thuyết toàn diện
Chủ nghĩa Mác-Lênin là một học thuyết mở,
không ngừng tự đổi mới, tự phát triển trong dòng
trí tuệ của nhân loại.

- Bản chất cách mạng của chủ
nghĩa Mác-Lênin:

Sự ra đời của chủ nghĩa Mác-Lênin là một
bước ngoặt, một cuộc cách mạng trong lịch sử
nhận thức của nhân loại.
Chủ nghĩa Mác-Lênin là học thuyết chỉ ra bản

chất áp bức, bóc lột, bất công của xã hội hiện thời
và yêu cầu phải cải tạo, cải biến và từng bước
thay thế nó bằng xã hội mới tốt đẹp hơn.


6

Chủ nghĩa Mác-Lênin không chỉ là học thuyết
chỉ rõ mục tiêu, con đường, bước đi để giải phóng
giai cấp công nhân và nhân dân lao động mà còn là
học thuyết giải phóng loài người nói chung.
2. Giá trị của chủ nghĩa
Giá trị của chủ nghĩa Mác-Lênin không chỉ thể
Mác-Lênin

hiện trong nhận thức mà trước hết ở vai trò to lớn của
nó đối với thực tiễn lịch sử phát triển của loài người:
Chủ nghĩa Mác-Lênin thực hiện cuộc cách
mạng sâu sắc trong triết học, kinh tế chính trị và
xã hội học.
Chủ nghĩa Mác-Lênin là ngọn đuốc soi
đường cho phong trào cộng sản và công nhân
trên thế giới, tạo ảnh hưởng sâu rộng đến các
phong trào cánh tả và sự tiến bộ của loài người
nói chung; cho sự ra đời và phát triển của chủ
nghĩa xã hội hiện thực, trong đó có Việt Nam.
B- TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

(215 phút)
I. KHÁI NIỆM, NGUỒN GỐC VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN

CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Khái niệm tư tưởng Hồ
Chí Minh

“Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan
điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản
của cách mạng Việt Nam, kết quả của sự vận dụng
và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào
điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển
các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp
thu tinh hoa văn hoá nhân loại; là tài sản tinh thần
vô cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc ta,
mãi mãi soi đường cho sự nghiệp cách mạng của
nhân dân ta giành thắng lợi”.

2. Nguồn gốc của tư tưởng
Hồ Chí Minh
- Lịch sử dựng nước và giữ
Đó là truyền thống yêu nước, kiên cường bất
nước lâu đời đã hình thành nên khuất; là tinh thần tương thân tương ái, lòng
những giá trị truyền thống hết sức nhân nghĩa, ý thức cố kết cộng đồng; là ý chí


7

đặc sắc và cao quý của dân tộc
Việt Nam, trở thành tiền đề tư
tưởng, lý luận xuất phát cho việc
hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh đã tiếp thu, chắt
lọc những tinh túy nhất trong tư
tưởng triết học, văn hóa, tôn giáo ở
phương Đông và phương Tây.
- Chủ nghĩa Mác-Lênin là cơ
sở thế giới quan và phương pháp
luận của tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Với khả năng tư duy độc
lập, tự chủ và sáng tạo, Hồ Chí
Minh không tiếp thu một cách
thụ động, máy móc, mà vận dụng
những nguyên lý cách mạng của
thời đại vào hoàn cảnh, điều kiện
cụ thể của Việt Nam.
3. Quá trình hình thành, phát
triển của tư tưởng Hồ Chí Minh

vươn lên vượt qua mọi khó khăn, thử thách; là trí
thông minh, tài sáng tạo, quý trọng hiền tài,
khiêm tốn tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để
làm giàu cho văn hóa dân tộc…

Từ thuở thiếu thời, Hồ Chí Minh đã tận mắt
chứng kiến cuộc sống nghèo khổ, bị áp bức, bóc
lột đến cùng cực của đồng bào mình. Với sự
nhạy cảm đặc biệt về chính trị, Hồ Chí Minh đã
sớm nhận ra hạn chế của những người đi trước.
Năm 1911, Nguyễn Tất Thành rời Tổ quốc sang
phương Tây tìm đường cứu nước.
Luận cương của Lênin đã giải đáp cho Nguyễn

Ái Quốc con đường giành độc lập cho dân tộc và
tự do cho đồng bào, đáp ứng những tình cảm, suy
nghĩ, hoài bão được ấp ủ bấy lâu nay ở Người.
Vào cuối những năm 20 đầu những năm 30 của
thế kỷ XX, trên cơ sở xác định chính xác con đường
cần phải đi của cách mạng Việt Nam, Nguyễn Ái
Quốc đã kiên trì bảo vệ quan điểm của mình về vấn
đề dân tộc thuộc địa và cách mạng vô sản.
Thời gian từ năm 1931-1940 là thời kỳ Hồ


8

Chí Minh trải qua nhiều khó khăn, thử thách,
nhưng Người đã kiên định, vững vàng và tư
tưởng của Người đã được chứng minh là hoàn
toàn đúng đắn.
Ngày 28-1-1941, sau 30 năm hoạt động ở nước
ngoài, Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc. Từ khi
Người về nước, tư tưởng đó được hiện thực hóa,
tạo nên cao trào giải phóng dân tộc 1941-1945.
Sau khi giành được chính quyền Hồ Chí Minh
đã chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam vượt
qua thác ghềnh hiểm trở, tới bến bờ thắng lợi.
Xuất phát từ thực tiễn, trong suốt quá trình
lãnh đạo cách mạng nước ta, tư tưởng Hồ Chí
Minh về nhiều vấn đề đã tiếp tục được bổ sung
và phát triển, hợp thành một hệ thống những
quan điểm lý luận về cách mạng Việt Nam.
II. GIÁ TRỊ CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Giá trị của tư tưởng Hồ
Chí Minh

- Tư tưởng Hồ Chí Minh phản ánh khát vọng
của thời đại.
- Tư tưởng Hồ Chí Minh góp phần tìm ra các
giải pháp đấu tranh giải phóng loài người.
- Tư tưởng Hồ Chí Minh cổ vũ các dân tộc
đấu tranh vì những mục tiêu cao cả.

2. Tư tưởng Hồ Chí Minh soi
sáng con đường giải phóng và
phát triển của dân tộc Việt Nam
Là nền tảng tư tưởng và kim

Cùng với chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ

chỉ nam cho hành động của cách Chí Minh là nền tảng vững chắc để Đảng ta vạch
mạng Việt Nam

ra đường lối cách mạng đúng đắn; là sợi chỉ đỏ
dẫn đường cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta
tiến lên; chỉ đạo thực hiện có hiệu quả những
nhiệm vụ đối với mỗi thời kỳ cách mạng.

Tư tưởng Hồ Chí Minh là tài
sản tinh thần vô giá của dân tộc

Tư tưởng Hồ Chí Minh mãi mãi sống với

9

Việt Nam

chúng ta, vì đã thấm sâu vào quần chúng nhân
dân, kiểm nghiệm qua thực tiễn cách mạng, ngày
càng tỏa sáng, chiếm lĩnh trái tim, khối óc của
hàng triệu, hàng triệu con người, là niềm tự hào
của dân tộc Việt Nam.

Bước 4: Củng cố bài (10 phút)
Chủ nghĩa Mác - Lênin là một học thuyết khoa học, cách mạng triệt để
nhất, là thành tựu trí tuệ của nhân loại - vũ khí lý luận sắc bén của giai cấp công
nhân trong cuộc đấu tranh lật đổ xã hội tư bản chủ nghĩa xây dựng chủ nghĩa xã
hội. Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác
- Lênin để giải quyết những vấn đề cụ thể của cách mạng Việt Nam, là kết tinh
tinh hoa trí tuệ của nhân loại.
 Việc Đảng ta lựa chọn chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm
nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động cách mạng của Đảng là một sự
lựa chọn hoàn toàn đúng đắn.
Ngày nay, bối cảnh quốc tế có nhiều biến đổi không ngừng, công cuộc đổi
mới ở nước ta ngày càng đi vào chiều sâu, nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn mới
đặt ra cần phải giải quyết. Trong khi các thế lực phản động, thù địch không ngừng
sử dụng chiến lược “diễn biến hòa bình” hòng phá hoại nền tảng tư tưởng của
Đảng ta. Vì vậy, việc vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh đang trở thành một yêu cầu cấp thiết của Đảng và nhân dân ta.
Trong điều kiện đó, đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng phải đi tiên phong
trong việc nghiên cứu, bảo vệ, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa MácLênin. Đặc biệt, là việc khẳng định những giá trị to lớn của tư tưởng Hồ Chí Minh

không đối với công cuộc giải phóng đất nước, mà còn có ý nghĩa to lớn trong cuộc
cuộc quá độ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay.
Cho nên việc tích cực học tập, nghiên cứu, nắm vững các nội dung cơ bản
của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là một trong những nhiệm vụ
quan trọng đối với những đảng viên mới của Đảng.
Bước 5: Hướng dẫn câu hỏi, bài tập, tài liệu học viên tự nghiên cứu (22 phút)
1. Phân tích bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin.


10

2. Phân tích, làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh là kết quả của sự vận dụng và
phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.
3. Cần làm gì để vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh?
Bước 6: Rút kinh nghiệm bổ sung
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Thạch Thành, ngày … tháng 01 năm 2015