Khảo sát kiến thức thực hành về phương pháp ủ ấm da kề da của các bà mẹ có con đẻ non tại khoa sơ sinh bệnh viện nhi trung ương năm 2015

B
TR

GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
NGă

I H CăTH NGăLONG

KHOA KHOA H C S C KH E
B

MỌNă I UăD

NG

Sinh viên th c hi n :

TR N TH D

Mã sinh viên

B00392

:

KH O SÁT KI N TH C, TH C HÀNH V PH
M DA K DA C A CÁC BÀ M CịăCONă
S ăSINHăB NH VI N NHI TRUNG

TÀI T T NGHI P H C

NGăPHÁPă

NON T I KHOA
NGăN Mă2015

NHÂN VLVH

Hà N i ậ Thángă10ăn mă2015


B
TR

GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
NGă

I H CăTH NGăLONG

KHOA KHOA H C S C KH E
B

MỌNă I UăD

NG

Sinh viên th c hi n :

TR N TH D

Mã sinh viên

B00392

:

KH O SÁT KI N TH C, TH C HÀNH V PH
M DA K DA C A CÁC BÀ M CịăCONă
S ăSINHăB NH VI N NHI TRUNG

TÀI T T NGHI P H C
Ng

NGăPHÁPă

NON T I KHOA
NGăN Mă2015

NHÂN VLVH

i HDKH: Ths. BS. Nguy n Th Thái Hà

Hà N i ậ Thángă10ăn mă2015

Thang Long University Library


L I C Mă N
hoƠn thƠnh đ

c khóa lu n này, em xin bày t lòng bi t n chơn thƠnh vƠ

sâu s c t i:
Ban giám hi u Tr

ng

i h c Th ng Long, Phòng

Ơo t o

đi u ki n cho em trong su t th i gian h c t p và nghiên c u t i tr
Em xin bày t lòng bi t n t i các th y cô trong Tr
đ c bi t là các th y cô trong B môn
trong 3 n m h c t i tr

i ud

ng

i h c, đư t o
ng.

i h c Th ng Long,

ng đư t n tình d y d , giúp đ em

ng c ng nh trong quá trình hoàn thành khóa lu n này.

V i lòng kính tr ng và bi t n sơu s c, em xin chơn thƠnh cám n
Ths. BS. Nguy n Th Thái Hà - ng

tình ch b o, h

i th y h

ng d n đư dƠnh nhi u th i gian t n

ng d n vƠ giúp đ em trong quá trình nghiên c u và hoàn thành

khóa lu n c a mình.
Em xin bày t lòng c m n chơn thƠnh t i các cô chú và các anh ch nhân viên
c a B nh vi n Nhi Trung

ng đư t o nhi u đi u ki n thu n l i trong quá trình l y

s li u ph c v cho khóa lu n này.
Tôi luôn cám n s quan tơm, giúp đ vƠ đ ng viên c a b n bè trong quá trình
h c t p c ng nh trong cu c s ng.
c bi t, con cám n gia đình đư luôn dƠnh cho con s yêu th

ng vƠ nh ng

đi u ki n t t nh t đ con yên tâm h c t p và hoàn thành khóa lu n t t nghi p đ i
h c.
Hà N i, ngày 09 tháng 08 n m 2015
Sinh viên

Tr n Th D


C ng hòa xã h i ch ngh aăVi t Nam

c l p ậ T do ậ H nh phúc
L IăCAMă OANă
Kính g i :
-

Phòng Ơo t o đ i h c ậ Tr

ng

-

Khoa i u d

i h c Th ng Long

-

H i đ ng ch m khóa lu n t t nghi p, n m h c 2015 ậ 2016.

ng Tr

ng

i h c Th ng Long

Em xin cam đoan khóa lu n này là công trình nghiên c u c a em, toàn b s
li u đ

c thu th p và x lý m t cách khách quan, trung th c vƠ ch a đ

c công b

trong b t k m t tài li u nào khác.
Hà N i, ngày 09 tháng 08 n m 2015
Sinh viên

Tr n Th D

Thang Long University Library


DANH M C CÁC T

VI T T T

JAHR

Joint Annual Health Review

KMC

Kangaroo Mother Care

MDGs

Millenium Development Goals

TCYTTG

T ch c y t th gi i

WHO

World Health Organization


M CL C

TV N
CH

.............................................................................................................1

NG 1 : T NG QUAN TÀI LI U ....................................................................3

1.1. M t s v n đ v ch m sóc thi t y u tr s sinh. .............................................3
1.1.1. N i dung ch m sóc thi t y u tr s sinh. ...................................................3
1.1.2. Các can thi p h u hi u ch m sóc s c kh e tr s sinh. .............................3
1.1.3. Tình hình ch m sóc s c kh e tr s sinh
1.2. Gi i thi u v ph

ng pháp

m da k da. .......................................................6
m tr s sinh ..................................................6

1.2.1. T m quan tr ng c a vi c
1.2.2. Khái ni m v ph

Vi t Nam................................4

ng pháp

m da k da (skin to skin contact) cho tr s

sinh .......................................................................................................................6
1.2.3. Ph

ng pháp

1.3. Th c hƠnh ph

m da k da cho tr ...........................................................9

ng pháp

m da k da. ...........................................................9

1.3.1. Trên th gi i ...............................................................................................9
1.3.2. T i Vi t Nam ............................................................................................10
1.4. Tình hình nghiên c u v ph

ng pháp

m da k da ....................................11

1.4.1. Trên th gi i .............................................................................................11
1.4.2. T i Vi t Nam. ...........................................................................................11
CH

NG 2 :

2.1.

IT

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U .......................12

a đi m và th i gian nghiên c u ...................................................................12

2.2. Thi t k nghiên c u ........................................................................................12
2.3.

it

ng nghiên c u .....................................................................................12

2.3.1. Tiêu chu n l a ch n. ................................................................................12
2.3.2. Tiêu chu n lo i tr ...................................................................................12
2.4. C m u và ch n m u ......................................................................................12

Thang Long University Library


2.4.1. C m u .....................................................................................................12
2.4.2. Cách ch n m u .........................................................................................13
2.5. Bi n s và ch s .............................................................................................13
2.6. K thu t và công c thu th p s li u...............................................................14

2.7. Sai s và cách kh ng ch sai s ......................................................................14
2.8. X lý và phân tích s li u ...............................................................................14
2.9.
CH

o đ c trong nghiên c u ..............................................................................14
NG 3 : K T QU NGHIÊN C U ................................................................15

3.1. Thông tin chung c a đ i t

ng nghiên c u ....................................................15

3.1.1. M t s thông tin chung c a bà m ...........................................................15
3.1.2. M t s thông tin chung c a tr s sinh ....................................................16
3.2. Ki n th c, th c hƠnh ph
3.2.1. Ki n th c v ph
3.2.2. Th c hƠnh ph

ng pháp

ng pháp
ng pháp

m da k da c a các bà m ..................17

m da k da c a các bà m ........................17
m da k da ...................................................19

3.3. M t s y u t liên quan đ n th c hành da k da. ...........................................20
3.3.1. Liên quan gi a tu i m v i th c hành da k da .......................................20

3.3.2. Liên quan gi a trình đ h c v n m v i th c hành da k da ...................20
3.3.3. Liên quan gi a trình đ h c v n m v i th c hành da k da ...................20
3.3.4. Liên quan gi a m t s y u t c a tr s sinh đ n th c hành da k da ....21
3.3.5. Phơn tích đa bi n m t s y u nh h
CH

ng đ n th c hành da k da............21

NG 4 : BÀN LU N .......................................................................................23

4.1.

c đi m c a đ i t

4.1.1.

ng nghiên c u ...............................................................23

c đi m c a bà m .................................................................................23

4.1.2. M t s đ c đi m c a tr s sinh ...............................................................23
4.2. Ki n th c - th c hƠnh ph

ng pháp da k da c a các bà m .........................24


4.3. M t s y u t liên quan đ n th c hành da k da c a đ i t

ng nghiên c u ..26

K T LU N ...............................................................................................................29
KHUY N NGH .......................................................................................................30
DANH M C TÀI LI U THAM KH O ..................................................................31
PH L C ..................................................................................................................35

Thang Long University Library


DANH M C HÌNH

Hình 1: Ph

ng pháp

m da k da ...........................................................................9


DANH M C B NG

B ng 3.1. Nhóm tu i c a các bà m ..........................................................................15
B ng 3.2. Ngh nghi p c a các bà m ......................................................................16
B ng 3.3. M t s đ c tr ng cá nhơn c a tr s sinh .................................................16
B ng 3.4. Ki n th c c a bà m v các ph

ng pháp gi

B ng 3.5. T l bà m bi t ph

m da k da ............................................18

ng pháp

B ng 3.6. T l bà m th c hƠnh ph

m tr sau sinh*...............17

ng pháp da k da cho con .............................19

B ng 3.7. Liên quan gi a tu i m v i th c hành da k da........................................20
B ng 3.8. Liên quan gi a trình đ h c v n m v i th c hành da k da....................20
B ng 3.9. Liên quan gi a ngh nghi p m v i th c hành da k da ..........................20
B ng 3.10. Liên quan gi a m t s y u t c a tr s sinh .........................................21
đ n th c hành da k da ..............................................................................................21
B ng 3.11. Phơn tích đa bi n m t s y u t c a m và tr có nh h

ng đ n th c

hành da k da .............................................................................................................21

Thang Long University Library


DANH M C BI Uă
Bi u đ 3.1. Trình đ h c v n c a các bà m ...........................................................15
Bi u đ 3.2. Ki n th c c a bà m v s c n thi t ph i gi
Bi u đ 3.3. Ki n th c c a bà m v l i ích c a ph

m cho tr sau sinh .......17

ng pháp da k da ..................18

Bi u đ 3.4. Ngu n ti p c n thông tin c a bà m v l i ích c a ..............................19
ph

ng pháp da k da ...............................................................................................19


T V Nă
Ch m sóc s c kh e s sinh hi n đang lƠ m t v n đ thu hút đ

c s quan tâm

c a các qu c gia trên toàn th gi i. Trong nh ng n m qua, t l t vong tr em nói
chung đư gi m m nh nh ng t l t vong s sinh không gi m ho c gi m không đáng
k .
M in m
khi chúng đ

c tính có kho ng 2,955 tri u tr s sinh t vong trên th gi i tr
c 1 tháng tu i. G n 43% t ng s t vong tr d

c

i 5 tu i trên th gi i

là c a tr s sinh, tr trong vòng 28 ngƠy đ u đ i ho c th i k s sinh. ¾ c a t t c
t vong s sinh x y ra trong tu n đ u c a cu c đ i chúng [5].
Vi t Nam đư có ti n b n i b t trong vi c làm gi m t l t vong tr em và
đang đi đúng h
d

ng đ đ t các ch tiêu c a MDG4. Trên toàn qu c, t l t vong tr

i 5 tu i đư gi m t 53/1.000 tr sinh s ng n m 1990 xu ng 16/1.000 tr sinh

s ng n m 2011. Trong cùng th i gian, t
14/1.000 tr sinh s ng [32]. M c dù đư đ t đ
l n s tr t vong d
vong

tr d

vong tr s

sinh gi m t

44 xu ng

c nh ng ti n b đáng k , nh ng ph n

tháng đ u tiên, chi m g n 70% các ca t

i 1 tu i v n x y ra

i 1 tu i và 52% các ca t vong

tr d

i 5 tu i (JAHR 2010) [2].

Nguyên nhân c a h u h t t vong s sinh lƠ do đ non, các bi n ch ng liên
quan đ n đ (ng t khi sinh ho c không th khi sinh), và nhi m trùng [5].
M c dù h u qu do b nh t t và t vong s sinh r t n ng n nh ng các can
thi p s n có trong ph m vi các ch

ng trình ch m sóc s c kh e bà m - tr em có

th c u s ng sinh m ng c a h u h t tr s sinh [11]. Trong đó, ph

ng pháp

m

da k da là can thi p đ n gi n, d th c hi n góp ph n nâng cao s c kh e và gi m t
l t vong

tr , đ c bi t là

nh ng tr sinh non.

Ngoài vi c đi u ch nh thân nhi t, ph

ng pháp

m da k da gi a m và tr

s sinh còn có nhi u tác d ng khác nh : t ng t l bú m s m vƠ bú hoƠn toƠn, t ng
tình c m m con, phát tri n nh n th c, gi m stress, gi m nhi m khu n

tr s

sinh...[6], [17].
M c dù đ n gi n và hi u qu nh v y nh ng không ph i nh ng can thi p này
đ

c th c hi n th

th c hành

các n

ch m sóc tiên ti n.

ng xuyên và r ng kh p

nhi u n

c trên th gi i. S ch m tr

c phát tri n là do s s n có c a các ph
các n

ng ti n và k thu t

c đang phát tri n, còn thi u các nghiên c u ch ng
1

Thang Long University Library

minh thu n l i c a
ph

ng pháp

m da k da so v i các ph

m da k da cho tr s sinh ít đ

d ng t đ u nh ng n m 90

nhi u n

Mu n thúc đ y th c hành
bi t v l i ích, tác d ng c a hai ph

ng pháp khác.

Vi t Nam,

c đ c p m c dù nó đư đ

c áp

c khác trên th gi i [21].

m da k da đòi h i ph i nơng cao h n n a hi u
ng pháp nƠy, c ng nh s bi n chuy n l n v

ki n th c -thái đ - th c hành c a bà m và cán b y t ho t đ ng trong l nh v c

ch m sóc s c kh e s sinh [8].

góp ph n cung c p thông tin nh m c i thi n s c

kh e tr s sinh, tôi th c hi n đ tài “Kh o sát ki n th c, th c hành v
pháp

ph

ngă

m da k da c a các bà m có con đ non t iăkhoaăS ăsinhăb nh vi n

Nhiătrungă

ngăn mă2015” nh m m c tiêu:

1. Mô t ki n th c, th c hành ph

ng pháp

non t i Khoa S sinh b nh vi n Nhi trung

m da k da c a các bà m có con đ
ng n m 2015.

2. Mô t m t s y u t liên quan đ n th c hành ph

ng pháp

bà m có con đ non t i Khoa S sinh b nh vi n Nhi trung

2

m da k da c a các
ng n m 2015.


CH

NGă1ă: T NG QUAN TÀI LI U

1.1. M t s v năđ v ch măsócăthi t y u tr s ăsinh.
1.1.1. N iădungăch măsócăthi t y u tr s ăsinh.
Th i k s sinh đ

c tính t khi tr ra đ i cho t i h t tu n th 4 sau đ .

v i tr s sinh kh e m nh, ch m sóc thi t y u bao g m: ch m sóc tr

i

c, trong vƠ

sau khi sinh (trong ngƠy đ u tiên, nh ng ngƠy ti p theo cho đ n 28 ngƠy tu i).
NgoƠi ra, còn nh ng can thi p đ c bi t c n thi t đ i v i tr

m vƠ tr thi u cơn.

M c đích c a ch m sóc thi t y u tr s sinh lƠ giúp tr kh e m nh b ng cách đáp

ng m i nhu c u c b n v s c kh e c a tr (đ

m, th bình th

phòng ch ng nhi m khu n), phát hi n các d u hi u b t th
h

ng, cho tr

n,

ng vƠ x trí k p th i,

ng d n bƠ m vƠ gia đình v cách ch m sóc tr s sinh vƠ cách nh n bi t các

d u hi u nguy hi m.
1.1.2. Các can thi p h u hi uăch măsócăs c kh e tr s ăsinh.
1.1.2.1. Ch m sóc tr

cđ

Tiêm phòng u n ván
T v n dinh d

ng, chu n b cho cu c đ vƠ nuôi con b ng s a m

B sung s t, iod, folat
Phát hi n nguy c chính gơy đ khó
i u tr giang mai vƠ s t rét*
T v n vƠ xét nghi m HIV t nguy n *

1.1.2.2. Trong khi đ và 1-2 gi đ u sau đ :
s ch vƠ an toƠn
Gi

m

Bú m ngay sau đ vƠ bú m hoƠn toƠn
Ch m sóc r n vƠ m t
C p c u tai bi n s n khoa
Dùng kháng sinh trong tr

ng h p v

i s m*

H i s c s sinh*
X lỦ các bi n ch ng c a tr s sinh*
Phòng lơy truy n HIV t m sang con*

3

Thang Long University Library


1.1.2.3. Ch m sóc tr s sinh 1-2 gi đ u đ n 4 tu n sau đ :
Bú m hoƠn toƠn
Gi

m

Ch m sóc v sinh vƠ r n
Phát hi n nh ng d u hi u nguy hi m vƠ x lỦ k p th i
T v n v kho ng cách gi a các l n sinh sau
Ch m sóc đ c bi t cho tr nh cơn *
Phòng lơy truy n HIV t m sang con*
X lỦ các bi n ch ng: nhi m khu n n ng, vƠng da n ng, tr đ quá nh cơn*
Theo dõi các tr

ng h p có nhu c u ch m sóc đ c bi t [11].

Chú ý: T t c các can thi p trên th c hi n cho m i bƠ m vƠ tr s sinh, riêng
các can thi p có d u * ch dƠnh cho các tr
V i tr bình th

ng h p có b nh n ng ho c bi n ch ng.

ng, nguyên t c c b n c a x trí ban đ u lƠ

tr bú s a m s m nh m đ m b o thơn nhi t vƠ dinh d

m (da k da) vƠ cho

ng c a tr [47].

1.1.3. Tìnhăhìnhăch măsócăs c kh e tr s ăsinhă Vi t Nam.
1.1.3.1. Xu h

ng t vong s sinh

Th c tr ng v t l t vong tr s sinh, tr d

Nam ch a đ

i 1 tu i vƠ d

i 5 tu i

Vi t

c rõ ràng l m. Tuy nhiên s li u s n có cho th y t l t vong tr d

i

5 tu i gi m đáng k trong vòng 30 n m qua, t 55/1000 trong th p k 70 xu ng còn
30/1000 vào nh ng n m đ u c a th k nƠy, trong khi đó t vong s sinh h u nh
không thay đ i và

m c 15/1000 [29]. Phân tích g n đơy v xu h

ng t vong

tr

em Vi t Nam do Ngân hàng Th gi i ti n hƠnh trong n m 2003 k t lu n r ng t l t
vong tr em d

i 1 tu i d

ng nh đư gi m xu ng con s 30/1000 tr đ s ng vào

gi a nh ng n m 90, vƠ con s này gi có th ch trong kho ng 25/1000 tr đ s ng

hay th m chí th p h n n a [30]. Theo

i u tra Qu c gia Dân s và S c kh e 2002,

ph ng v n h n 5600 ph n đư có gia đình thì

c tình t l t vong tr em d

i1

tu i là 18 % , t l t vong s sinh lƠ 12/1000 tr đ s ng [30]. M t nghiên c u đi u
tra h gia đình t i huy n Ba Vì, t nh Hà Tây thu c mi n B c n
t vong d

c ta c ng cho th y

i 5 tu i gi m rõ r t và t vong s sinh không gi m [24].

Có s khác bi t đáng k v t vong tr em, tr d
vùng khác nhau. T l t vong s sinh, tr d
4

i 1 tu i vƠ s sinh gi a các

i 1 tu i vƠ d

i 5 tu i

nông thôn

tr d

cao g p 2 l n thành th . T l t vong

i 1 tu i

các nhóm dân t c thi u s

cao g p 2-3 l n so v i dân t c Kinh, trong khi dân s c a t t c các nhóm dân t c
thi u s ch chi m kho ng 15% dân s Vi t Nam. T l t vong tr em cao nh t
vùng núi phía B c, sau đó lƠ B c Trung B và Tây Nguyên [30].
Theo s li u c a Ngơn hƠng Th gi i, t vong tr em Vi t Nam c ng khác
nhau theo hoƠn c nh kinh t xư h i. Nhóm có thu nh p cao nh t có t l t vong th p
nh t (13%), ng

c l i nhóm r t nghèo có t l t vong tr d

i 1 tu i vƠ d

i 5 tu i

lƠ kho ng >50% [43].
Mô hình b nh t t tr s sinh vƠ t vong s sinh: theo m t đi u tra ti n hành

7

b nh vi n Nhi và 10 b nh vi n t nh cho th y tr s sinh nh p vi n ch y u do viêm
ph i, đ non, nh th p cân, vàng da, nhi m khu n t i ch và d t t. Nguyên nhân t
vong s sinh ch y u là: nhi m khu n (viêm ph i, nhi m khu n huy t) 24%; đ non,

nh cân 23%; ng t 15% và d t t 13% [25].
1.1.3.2. Ch m sóc thi t y u tr s sinh
Ch m sóc tr
v ch m sóc tr

c khi sinh: h n 4/5 s tr s sinh

c sinh vì bà m đư đ

Vi t Nam đ

ch

ng d ch

c th m khám ít nh t m t l n trong th i gian

mang thai. Theo i u tra Dân s và S c kh e Vi t Nam n m 2002, t l nƠy đư t ng
t 71% n m 1997 lên 87% vƠo n m 2002 [31]. Có 13-18% s bà m
không nh n đ

c s ch m sóc nƠo tr

h n, lên t i 25% ho c h n. Ch t l
t l các bà m đ

c ch m sóc tr

thai 3 l n, 72% đ

c sinh,

Vi t Nam

m t s vùng con s này còn cao

ng ch m sóc tr

c sinh không t

ng x ng v i

c sinh. Ch 53% ph n cho bi t đư đ

c tiêm phòng hai m i u n ván vƠ 51% đ

c khám

c u ng viên s t b

sung [30].
Ch m sóc trong sinh: Kho ng 3/4 s tr
c s y t [30]. H n 4 trong 5 s tr s sinh đ
nhiên ch t l

ng ch m sóc trong khi sinh c n đ

ng h p sinh con đ
c cán b y t đ

c th c hi n t i

c đƠo t o đ . Tuy

c xem xét trong nhi u tr

ng h p.

Theo kh o sát t i m t s b nh vi n do C u tr Tr em M th c hi n n m 2002 ch
có 2 trong s 5 c s s n khoa trong c n
các nhơn viên đ

c đƠo t o th

ng h p đ m i n m có

ng xuyên v h i s c tr s sinh.

Ch m sóc sau sinh: Bú m đ
Nam,

c v i h n 10.000 tr

c tính có t i 98% tr nh đ

c khuy n khích và ch p nh n r ng rãi

Vi t

c bú m . T l này khác nhau theo t ng vùng

5

Thang Long University Library


đ a lý, dân t c, trình đ v n hóa c a bà m , n i đ nh ng không đáng k , n i ít nh t
c ng có 90% tr đ

c bú m [4]. Tuy nhiên, bú m hoàn toàn v n ch a đ

nh n và th c hành r ng rãi

Vi t Nam, th c t t l này ch đ t 7,7% [3]. Theo đi u

tra Dân s và S c kh e 2002, hi n ch có 30,8% tr < 2 tháng tu i đ
tháng th 4- 5 đ

toàn b ng s a m , 8% s tr
1.2. Gi i thi u v ph

ngăpháp

c nuôi hoàn

c bú m hoàn toàn.

m da k da.
m tr s ăsinh

1.2.1. T m quan tr ng c a vi c

Do kh n ng đi u nhi t c a tr s sinh kém h n r t nhi u so v i ng
tr r t d m t nhi t, đ c bi t là m t nhi t

đ u. N u không gi

m i đi u ki n th i ti t, k c th i ti t m. Bình th

nhi t

sinh t 36,5-37,50C. D

c ch p

i l n nên

m, tr s b m t

ng, nhi t đ c a tr s

i 36,50C g i là h nhi t. H nhi t g m các m c nh sau: t

36- 36,50C h nhi t nh (stress l nh); 32 - 360C h nhi t v a; < 320C h nhi t
nghiêm tr ng [45]. M t tr s sinh n u không đ

c

là 230C s b m t nhi t t

i l n không m c qu n áo

ng đ

ng v i m t ng

đ 00C và s m t nhi t càng l n
ch n

m trong nhi t đ môi tr

tr th p cân, tr không đ

ng
nhi t

c lau khô và qu n

m [19].

1.2.2. Khái ni m v ph

ngăphápă

m da k da (skin to skin contact) cho tr

s ăsinh
M t s nhà nghiên c u g i da k da lƠ Kangaroo mother care (ch m sóc bƠ m
C ng-gu-ru) ho c Kangaroo care (ch m sóc C ng-gu-ru) nh ng khái ni m này
không hoàn toàn gi ng nhau. T i H i th o Qu c t đ u tiên t ch c t i Trieste, Italy
1996, có t i h n 13 khái ni m khác nhau v ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru nh ng các

nhà nghiên c u nh t trí đ nh ngh a ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru g m 3 n i dung
chính: ti p xúc da k da gi a m và con (skin-to-skin contact); cho tr bú s a m
s m và hoàn toàn; nh n ra ho c ph n ng s m v i b nh t t. Khái ni m ch m sóc
C ng-gu-ru khi đó ch đ c p đ n can thi p ti p xúc da k da gi a m và con trong
b nh vi n [10].
M , th

ng s d ng khái ni m ch m sóc C ng-gu-ru v i đ nh ngh a lƠ

“ti p xúc da k da gi a m và con trong b nh vi n”. Ch m sóc C ng-gu-ru
th

ng b t đ u mu n h n vƠ

tr sinh non đư n đ nh vƠ đ

6

c s d ng k t h p


v i các k thu t ch m sóc khác [7]. Các qu c gia châu Âu áp d ng ch m sóc
C ng-gu-ru bao g m ti p xúc da k da gi a m và con vài gi m i ngày [42].
M t s tài li u đ nh ngh a ph

ng pháp da k da lƠ “ ti p xúc da k da tr c

ti p gi a m và con càng s m càng t t sau khi sinh (<24 gi ) [46]; ho c “gi

m tr

s sinh b ng cách đ t tr tr n ho c qu n m t l p tã m ng tr c ti p lên da (ng c
ho c b ng) c a m (ho c m t ng
skin contact) đ

i l n khác)” . Ph

ng pháp da k da (skin-to-

c s d ng trong nghiên c u này v i đ nh ngh a lƠ: “Ti p xúc da k

da tr c ti p gi a m và con trong vòng 30 phút sau khi sinh” [37].
Can thi p ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru đ y đ đ
và Martinez áp d ng l n đ u t n m 1979
tr ng b nh t t và t vong cao

c nhóm bác s nhi khoa Rey

Bogota, Columbia đ kh c ph c tình

tr sinh non và nh cân do thi u l ng p và nhi m

khu n b nh vi n nghiêm tr ng. K t qu là t l t vong tr s sinh

Bogota đư gi m

t 70% xu ng còn 30% [17]. Nh tính u vi t, k thu t nƠy đ

c phát tri n r ng

kh p

Columbia c ng nh nhi u n

c đang phát tri n nh m t ph

thi p r ti n thay th cho li u pháp ch m sóc tr nh cơn thông th

ng v i r t nhi u

u đi m: đi u ch nh nhi t đ , kéo dài th i gian bú m , thúc đ y m i t
con, gi m t l t vong [37].

ng pháp can
ng tác m

c nghiên c u sâu k t n m 1983, ph n l n các

nghiên c u đ u ch ng minh ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru có tác đ ng l n và tích c c
t i m và tr , m t s cho r ng không có s thay đ i nh ng không nghiên c u nào
cho bi t ph

ng pháp nƠy có tác đ ng x u t i m ho c con [8].

Sau đó, ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru đ

c các chuyên gia khuy n cáo c n áp

d ng thích h p cho t ng tr , t ng giai đo n phát tri n và phù h p v i đi u ki n
t ng c s y t ho c khu v c. Là m t n i dung c a ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru,

ph

ng pháp da

m k da gi a m và con (skin-to- skin contact) t t nh t nên th c

hi n ngay sau khi sinh nh ng nó v n có tác d ng vào b t k th i gian nào và v i
th i gian ti p xúc ng n v n mang l i l i ích cho tr [6]. Các l i ích bao g m:
Ki m soát thân nhi t và chuy n hóa: ki m soát thân nhi t t t, khôi ph c nhi t
đ bình th

ng nhanh h n đ i v i nh ng tr b l nh, k c tr sinh non Các quan sát

cho th y nh p tim ph i, s th , gi c ng và hành vi c a tr ti p xúc da k da t
t ho c t t h n so v i tr b tách m [19]. S t
hi u qu khác n a nh lƠm gi m l

ng

ng tác gi a m và con còn có nhi u

ng cortisol - là ch s báo hi u stress trong
7

Thang Long University Library


n

c b t c a tr , gi m đau, gi m khóc, giúp tr s m thích nghi v i môi tr

sau sinh, tác đ ng t t t i môi tr

ng m i

ng gia đình vƠ s phát tri n nh n th c c a tr

[14], [19].
Gi m t l m c b nh và t l t vong: Nhi u n m tr
tách m giúp tr đ
Nh ng sau đó ng

c đơy, các bác s cho r ng

c an toƠn h n vì tr ít có nguy c ti p xúc v i vi khu n t m .
i ta nh n th y ti p xúc da k da giúp tr gi m đ

b nh do vi khu n có h i [44]. Các nghiên c u đ i ch ng đ

c nguy c m c

c th c hi n

các n

c

có thu nh p th p cho th y t l nhi m khu n b nh vi n và t l tái nh p vi n th p h n
tr đ

c ti p xúc da k da. Tr c ng không có nguy c b i nhi m m i liên quan đ n

vi c ti p xúc da k da v i m [39].
Thúc đ y nuôi con b ng s a m và s t ng tr
qu c a ph
các n

ng c a tr : Các nghiên v hi u

ng pháp da k da đ i v i vi c nuôi con b ng s a m đ

c có thu nh p th p đ u cho th y ph

c th c hi n

ng pháp nƠy lƠm t ng t l và th i gian

nuôi con b ng s a m [15], [21]. M t s nghiên c u khác th c hi n

các n

c có

thu nh p cao n i th c hi n da k da mu n h n vƠ th i gian ti p xúc ít h n c ng cho
th y ph

ng pháp nƠy có nh h

ng t t đ i v i vi c nuôi con b ng s a m [22].

t th da k da v i m , tr d th và có bi u hi n các hƠnh vi nh ti t n

c b t, tìm

ki m vú m , vì v y giúp tr thành công trong l n bú m đ u tiên vƠ thúc đ y t
nhiên vi c bú m sau này [37]. M c dù ph thu c hoàn toàn vào s ch m sóc c a
ng

i l n nh ng tr s sinh v n có m t s kh n ng b m sinh nh tìm bú vú m ,

nên n u đ

c

g n m ngay sau sinh tr s có c h i đ

c bú m trong vòng m t

gi sau sinh nhi u h n so v i tr b tách m [6].
Các hi u qu khác: Ti p xúc da k da gi a m và con còn lƠm t ng gi i phóng
oxytocin, m t hormon gơy co c t cung, gi m nguy c ch y máu sau đ [41]. Phân
tích s li u t các nghiên c u ng u nhiên có đ i ch ng

Colombia, Tesier k t lu n

r ng c n khuy n khích th c hi n da k da càng s m càng t t sau khi sinh b i vì nó
thúc đ y m i t

ng tác gi a m vƠ con lƠm cho ng

i m c m th y mình có kh

n ng ch m sóc con h n [40]. Ngoài ra, có th áp d ng ph
m l i đ i v i tr b h nhi t ho c đ
Th c hi n ph

ng pháp da k da đ làm

m cho tr trong khi v n chuy n [18].

ng pháp da k da nh th nƠo? T t c các bƠ m , không phơn

bi t đ tu i , s con, trình đ v n hóa, phong t c t p quán vƠ tôn giáo đ u có th
8


th c hi n da k da n u đi u ki n s c kh e cho phép. Theo tiêu chu n nghiên c u
nƠy, tr s sinh đ

c đ t tr c ti p da k da lên ng c ho c b ng m trong vòng 30

phút sau sinh.
1.2.3. Ph

ngăphápă

m da k da cho tr

Lau khô, qu n kh n, tư khô, n m phòng m, t t nh t
cho tr s sinh ti p xúc da k da trên ng c/ho c b ng m . D

“10 b

c gi

m b ng ph

ng pháp

i đơy lƠ m t s trong

m” mƠ TCYTTG khuy n ngh nh m t th c hƠnh th

ng quy trong

ch m sóc tr s sinh [45]:
- Duy trì nhi t đ phòng đ ít nh t lƠ 250C.
- Phòng tránh h nhi t vƠo lúc sinh: lau khô, qu n kh n (tư), đ t tr da k da
v i m , cho tr bú m s m.

Hìnhă1:ăPh

ngăphápă

m da k da

- Th i gian t m cho tr : ch nên t m sau 24 ho c 48 gi khi tr đư n đ nh v
s c kh e vƠ thơn nhi t.
- Gi

m trong khi v n chuy n: cách t t nh t lƠ v n chuy n tr s sinh trong t

th da k da v i m ho c m t ng
1.3. Th căhƠnhăph

ngăpháp

i l n khác.

m da k da.

1.3.1. Trên th gi i
T đ nh ngh a v ph

ng pháp da k da t i H i th o Qu c t l n đ u tiên 1996

Italy, đ n 1998, đư có H i ngh Qu c t đ u tiên v ti p xúc da k da

Baltimore,

Maryland, M , và H i th o Qu c t l n th 2 t i Bogota, Colombia.
9

Thang Long University Library


NgƠy nay, theo

c tính, ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru đư đ

c th c hi n

nhi u n i trên th gi i nh Colombia, Mexico, Braxin, M , Vi t Nam, Indonesia,
Lào Campuchia, Th y

i n, Pháp... v i h n 200 đ n v ch m sóc đ c bi t tr s

m da k da so v i d

sinh có th c hành

i 70 đ n v vào nh ng n m 1990. Riêng

M , có 82 đ n v ch m sóc đ c bi t tr s sinh có th c hành da k da. VƠo đ u
nh ng n m 1990, ph
non vƠ sau đó đ

ng pháp

m da k da đ

c áp d ng

B c M cho tr sinh

c áp d ng cho tr s sinh kh e m nh [21].

Nh ng bi n pháp ch m sóc thi t y u cho tr s sinh nƠy r t đ n gi n và ít t n
kém nh ng không ph i lúc nƠo c ng đ
các n

c
đ

c th c hi n

c phát tri n [11]. M t nghiên c u

nhi u n

c trên th gi i, k

Anh cho th y, can thi p này r t khó

c th c hi n vì đòi h i có s bi n chuy n l n trong th c hành, qui t c vƠ v n hóa

đ i v i nhi u cán b y t [8]. Do v y, đ thúc đ y th c hi n ti p xúc da k da gi a
m và con, c n nêu ra l i ích c a ph
vi n, cán b y t và c ng đ ng

các n

ng pháp cho bƠ m , tr em, gia đình, b nh
c phát tri n vƠ các n

c đang phát tri n.

C n nghiên c u thêm đ cung c p thông tin có giá tr v can thi p d a vào b ng
ch ng trong ch m sóc bƠ m và tr s sinh.
1.3.2. T i Vi t Nam
Lau khô và

m cho tr ngay sau khi sinh: Theo m t cu c kh o sát th c đ a

m t s b nh vi n trong 3 t nh C n Th , Qu ng Tr , Hu , tr s sinh không đ
khô,

c lau

m ngay sau đ mà ph i ch đ n khi hút nh t và làm r n xong. Theo s li u

t B nh vi n Nhi Trung

ng n m 1998-2000, có 65,9% s tr nh cơn vƠ s sinh

b b nh n ng vƠo phòng đi u tr đ c bi t v i tri u ch ng h thân nhi t. Tình tr ng
h thân nhi t đư nh h

ng nghiêm tr ng đ n t vong s sinh: trong t ng s s sinh

t vong t i BV, có 32% có tri u ch ng h thân nhi t khi nh p vi n.
sóc bà m C ng-gu-ru đ

c th c hi n

n

c ta, ch m

khá nhi u b nh vi n: B nh vi n Vi t Nam

Th y i n Uông Bí, B nh vi n Ph S n Thành ph H Chí Minh, B nh vi n Ph
s n H i Phòng, B nh vi n Ph S n Thái Bình, B nh vi n Ph S n Thanh Hóa,
B nh vi n
khoa Trung

a khoa Thái Nguyên, B nh vi n Nhi Trung

ng, B nh vi n

a

ng Hu .... Tuy nhiên do ch a có h th ng theo dõi liên t c và hi u

qu nên có r t ít s li u v th c hi n nh ng hành vi này. T i B nh vi n Uông Bí,

10


ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru đ

c áp d ng t n m 1985 vƠ đư tr thƠnh th

ng

quy trong đi u tr vƠ ch m sóc tr đ non và tr có cân n ng khi sinh th p.
1.4. Tình hình nghiên c u v ph

ngăphápă

m da k da

1.4.1. Trên th gi i
Theo Conde-Agudelo A, Díaz-Rossello J, KMC đư đ
gi m đáng k t l t vong tr đ non

c ch ng minh là làm

tu i thai 40-41 tu n b ng 40% và c i thi n

k t qu khác bao g m nhi m trùng n ng / nhi m trùng huy t, g n bó tình c m
bà m , vƠ t ng cơn so v i ch m sóc tr s sinh thông th

ng

các

tr sinh non [20].

Theo Joy E Lawn và c ng s thì KMC làm gi m đáng k t l t vong

tr s

sinh trong s tr s sinh non tháng (cơn n ng <2000g) trong b nh vi n, và có hi u
qu cao trong vi c gi m t l m c b nh nghiêm tr ng, đ c bi t là t nhi m trùng.
Tuy nhiên, KMC v n không có s n

quy mô trong h u h t các n

c có thu nh p

th p [27].
Nghiên c u t nhi u n

c khác nhau c ng cho th y KMC là m t ph

ng pháp

hi u qu đ đi u tr tr sinh non [13], [16], mà các bà m đư th c hành KMC có th
th y nó ch p nh n đ

c [16], [33], [35], và r ng KMC có th có m t tác đ ng tích

c c đ n s c kh e c a bà m trong tr

ng h p nh t đ nh [12], [36].

1.4.2. T i Vi t Nam.
V th c hành gi
cho tr s sinh

m tr s sinh, còn ít s li u v th c hành gi

Vi t Nam. Vi n Nhi Trung

m nói chung

ng 1998-2000, đư có m t s báo cáo

v t l tr nh p vi n liên quan đ n h thân nhi t, t l tr có d u hi u h nhi t trong
t ng s s sinh t vong t i b nh vi n trong 24 gi đ u sau đ . M t nghiên c u t i

H i Phòng c a

oƠn Th Thanh H

ng có nói đ n t l h thân nhi t trong t ng s

t vong s sinh s m [1].
V ph

ng pháp

m da k da có m t s nghiên c u c a Nguy n Thu Nga v

th c hƠnh ch m sóc bƠ m C ng-gu-ru
khi sinh th p. Còn th c hành gi

Vi t Nam v i tr đ non/tr có cân n ng

m da k da cho tr s sinh kh e m nh ch a đ

c

nghiên c u t i Vi t Nam.

11

Thang Long University Library


CH

NGă2ă:

IăT

NGăVÀăPH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U

aăđi m và th i gian nghiên c u

2.1.

Nghiên c u đ

c ti n hành t tháng 5/2015 đ n tháng 10/2015 t i Khoa S

sinh B nh vi n Nhi Trung

ng .

2.2. Thi t k nghiên c u
Thi t k nghiên c u c t ngang mô t .
iăt

2.3.

ng nghiên c u

Là nh ng bà m đ non có con n m trong khoa S sinh B nh vi n Nhi Trung

ng.
2.3.1. Tiêu chu n l a ch n.
-

T 18 tu i tr lên.

-

Có con n m trong khoa S sinh B nh vi n Nhi Trung
non.

-

ng.

Tình nguy n tham gia nghiên c u.

2.3.2. Tiêu chu n lo i tr
-

Không đ tiêu chu n trên.

-

Tr suy hô h p, d t t b m sinh…

-

Nh ng ng

i sau khi đư đ

c gi i thích v m c đích vƠ m c tiêu nghiên c u

nh ng t ch i tham gia nghiên c u.
2.4. C m u và ch n m u
2.4.1. C m u
C m u c a nghiên c u đ

c tính theo công th c sau (d a trên ph n m m tính

toán c m u WHO sample size 2.0).

Trong đó:
n: C m u c n thi t
: M c Ủ ngh a th ng kê (Ch n  = 0,05 ng v i đ tin c y 95%
vào b ng ta đ

c Z(1 ậ

p = 0,2: T l ng

/2) =

i ng

thay

1,96).

i có ki n th c và th c hành v ph

m da k da qua nghiên c u th .
12

ng pháp


 = 0,25: Sai s mong mu n gi a m u nghiên c u và qu n th .
Nh v y c m u c a nghiên c u là 246.
Th c t c m u c a chúng tôi là 250.
2.4.2. Cách ch n m u
C m u cho nghiên c u s đ

c l a ch n theo ph

ng pháp ch n m u thu n

ti n. T t c các bà m có đ đi u ki n t i khoa S sinh B nh vi n Nhi Trung
s đ

ng

c l a ch n cho đ n khi đ c m u.

2.5. Bi n s và ch s
N i dung

Công c thu Ph

Bi n s / Ch s

nghiên c u

th p s li u

ng pháp

thu th p

M t s đ c - Tu i, trình đ h c v n, ngh nghi p
tr ng cá nhơn c a bà m .
c ađ it

ng - Tu i, gi i, th t sinh, cân n ng khi

B câu h i

Ph ng v n
bà m

nghiên c u sinh c a tr s sinh.
- S c n thi t ph i gi

m cho tr sau

sinh.
Ki n th c,
th c hành
ph

ng pháp

da k da c a
các bà m

- Các ph

ng pháp gi

m tr sau sinh.

- T l bà m bi t v ph

ng pháp

m

da k da.
- L i ích c a ph

ng pháp da k da.

B câu h i

Ph ng v n
bà m

- Ngu n ti p c n thông tin v l i ích
c a ph

ng pháp da k da.

- T l

bà m

ph

m cho con b ng

ng pháp da k da.

- Tu i m v i th c hành da k da
Các y u t
liên quan đ n
th c hành da
k da.

- Liên quan gi a trình đ h c v n m v i
th c hành da k da.
- Liên quan gi a ngh nghi p m v i th c B câu h i
hành da k da

Ph ng v n
bà m

- Liên quan gi a m t s y u t c a tr
s sinh đ n th c hành da k da.
13

Thang Long University Library


2.6. K thu t và công c thu th p s li u
S li u s đ
đ

c thu th p b ng ph

ng pháp ph ng v n s d ng b câu h i đư

c thi t k . B công c thu th p s li u s đ

c th nghi m tr

c khi đ

cđ a

vào áp d ng chính th c đ thu th p s li u cho nghiên c u.
2.7. Sai s và cách kh ng ch sai s
 Sai s
Các sai s h th ng do ch n m u (ch n m u theo ph

ng pháp ch n m u

thu n ti n nên không đ m b o tính ch t đ i di n).
Sai s trong quá trình nh p s li u.
 Kh c ph c

Trong quá trình nh p s li u, b s li u đ
ki m tra thông tin nh p m t cách k l

c nh p l i 10% s phi u nh m

ng nh t, h n ch sai s m t cách t i đa.

S d ng CHECK đ h n ch sai s trong quá trình nh p s li u.
2.8. X lý và phân tích s li u
S li u sau khi đư thu th p đ
sau đó đ

c làm s ch thô và nh p trên ph n m m Epidata,

c chuy n sang ph n m m STATA 12 đ x lý và phân tích.

Các t n s quan sát và t l % c a các bi n s đ c l p và ph thu c đ

c tính

và bi u th trên các b ng.
Các giá tr , đ l ch chu n đ

c tính cho các bi n s đ nh l

ng.

S d ng phơn tích đa bi n đ h n ch các y u t nhi u nh h

ng đ n k t qu

nghiên c u.
M c Ủ ngh a th ng kê
2.9.

= 0,05 đ

c áp d ng.

oăđ c trong nghiên c u
Gi i thích rõ v i các bà m v Ủ ngh a vƠ m c tiêu c a cu c đi u tra.
Ch ti n hành ph ng v n khi các bà m vƠ ng

i thơn trong gia đình t nguy n

ch p nh n.
Thông tin liên quan đ n đ i t

ng nghiên c u s đ

c đ m b o gi bí m t.

S n sàng tr l i m i thông tin liên quan đ n cách ch m sóc s c kh e và dinh
d

ng cho tr khi bà m c n bi t sau cu c ph ng v n.
Sau đi u tra k p th i gi i thích, t v n cho bà m v nh ng v n đ bà m còn

thi u sót trong th c hành nuôi con c a mình, đ c bi t là v n đ
ph

ng pháp da k da.
14

m tr b ng