Nghiên cứu thực trạng sự hiểu biết của bệnh nhân đái tháo đường tại khoa nội bệnh viện xanh pôn

N

L IC M
hoàn thành đ

c chuyênăđ này, tôi xin bày t lòng bi t n chân thành sâu

s c nh t t i:
Ban giámăhi u, B môn
Long đư t n tình gi ng d y, h

i ud

ng, các th y cô giáo tr

i h c Th ng

ng

ng d n, giúp đ tôi hoàn thành ch

ng trình h c t p

và h tr tôi trong vi c th c hi n đ tài nghiên c u.
Tôi xin trân tr ng bàyăt lòng bi t n sâu s c t i Th c s Ngô Th Thanh H i,
ng

i th yăđư t n tình h

ng d n, ch b o, cung c p nh ng ki n th c quý báu, giúp

tôi th c hi n và hoàn thành đ tài này.
Tôi xin chân thành c m n Ban lãnh đ o Khoa N i 2 - B nh vi n Xanh Pôn,
các anh ch , các b n đ ng nghi păluôn giúp đ , c v tôi… trong su t quá trình h c
t p c ng nh luôn t o đi u ki n thu năl i đ tôi hoàn thành khóa h c m t cách t t
nh t.
Cu i cùng tôi xin c mă n đ n gia đình, đ n b m , nh ng ng
luôn luôn sát cánh, đ ng viên, n u không có s
h c t i ngôi tr

iăthân yêu nh tă

ng h l n lao này tôi không th theo

ng c ng nh không th có c h i đ ng đây trong th i kh c này.

Hà N i, ngày… tháng… n m2015
Sinh viên
Bùi Th Lan


M C LUC
TV N
Ch
1.1.

............................................................................................................1

ng 1:ăT NG QUAN .........................................................................................3
ic

ng v đái tháo đ

1.1.1. ái tháo đ

ng ...............................................................................3

ng là gì ? ..............................................................................3

1.1.2. C ch b nh sinh ......................................................................................3
1.1.3. Nguyên nhân.............................................................................................3
1.1.4. Phân lo i đái tháo đ

ng ..........................................................................3

1.1.5. Tiêu chu n ch n đoán ...............................................................................4
1.2. Tri u ch ng lâm sàng ...........................................................................................5
1.2.1. ái tháo đ

ng typ 1 ................................................................................5

1.2.2. ái tháo đ

ng typ 2 ................................................................................5

1.3. Nh ng xét nghi m c n th m dò trong ch n đoán và theo dõi đái tháo đ ng ...............5
1.4. Bi n ch ng ...........................................................................................................6
1.4.1. ái tháo đ

ng n u không đi u tr ăs d d n đ n các bi n ch ng ...........6

1.4.2. C p tính.....................................................................................................6
1.4.3. Mãn tính....................................................................................................6
1.5. i u tr .................................................................................................................7
1.5.1. Nguyên t c đi u tr ...................................................................................7
1.5.2. Các lo i thu c viên đi u tr đái tháo đ
1.6. Ch đ

n b nh nhân đái tháo đ

ng..............................................7

ng ................................................................10

1.6.1. B a n .....................................................................................................10
1.6.2. Cách ch n 1 s th c ph m......................................................................11
1.6.3. M t s ví d th c đ n/ngày....................................................................11
1.7. Ch đ luy n t p c a b nh nhân đái tháo đ

ng ...............................................12

1.7.1. L i ích c a vi c luy n t p.......................................................................12
1.7.2. Cách luy n t p có hi u qu .....................................................................13
1.7.3. M t s nguy c có th x y ra trong và sau luy n t p: ...........................13
1.8. Giáo d c s c kh e cho b nh nhân đái tháo đ
1.9 M c tiêu ki m soát đ

ng. ...........................................14

ng huy t .........................................................................14

Thang Long University Library


1.10. M t s nguyên nhân nh h
Ch

ng 2:ă

2.1.

it

IT

ng đ n k t qu đi u tr đái tháo đ

NG VẨ PH

ng. ...................15

NG PH́P NGHIÊN C U .......................16

ng ...........................................................................................................16

2.1.1. Tiêu chu n l a ch n nghiên c u.............................................................16
2.1.2. Tiêu chu n lo i tr ..................................................................................16
2.2. Ph

ng pháp nghiên c u....................................................................................16

2.2.1. Thi t k nghiên c u ...............................................................................16
2.2.2. Ti n hành nghiên c u .............................................................................16
2.3. X lý s ăli u .......................................................................................................17
2.4. V n đ ăđ o đ c...................................................................................................17
Ch

ng 3:ăK T QU NGHIÊN C U ..................................................................18

3.1.

c đi m chung c a nhóm nghiên c u. .............................................................18

3.2. Hi u bi t c a b nh nhân v b nh đái tháo đ

ng. .............................................22

Ch

ng 4:ăBẨN LUÂN...........................................................................................26

4.1.

c đi m c a nhóm nghiên c u. ........................................................................26

4.2. Hi u bi t c a BN v b nh đái tháo đ

ng. ........................................................26

4.3. Hi u bi t và s tuân th đi u tr c a b nh nhân. ................................................27
4.3.1. Ch đ

n. ...............................................................................................27

4.3.2. Ch đ luy n t p. ....................................................................................28
4.3.3. i u tr thu c. .........................................................................................28
K T LU N ..............................................................................................................29
KI N NGH .............................................................................................................31
TÀI LIÊU THAM KH Oă
PH LUC


DANH M C B NG
B ng 1.1. Các lo i insulin ...........................................................................................8
B ng 3.1: Hoàn c nh phát hi n đái tháo đ

ng ........................................................19

B ng 3.2: Ch n đoán đái tháo đ

ng. .......................................................................22

B ng 3.3: Bi n ch ng đái tháo đ

ng.......................................................................23

B ng 3.4 : i u tr ăkhông dùng thu c .......................................................................23
B ng 3.5: Hi u bi t v ăđi u tr đái tháo đ

ng b ng thu c ......................................24

B ng 3.6: Hi u bi t v ăđi u tr b ng thu c tiêm .......................................................24

Thang Long University Library


DANH M C BI U
Bi u đ 3.1: Nhóm tu i .............................................................................................18
Bi u đ 3.2: Gi i tính...............................................................................................19
Bi u đ 3.3: Trình đ h c v n...................................................................................20
Bi u đ 3.4: Thu c đang s d ng. ............................................................................20
Bi u đ 3.5: Ngu n cung c p thông tin v ăb nh th

ng xuyên................................21

Bi u đ 3.6: Ch s HbA1C khi vào vi n .................................................................21
Bi u đ 3.7: S v trí tiêm b nh nhân bi t. ...............................................................25

DANH M C HÌNH

Hình 1.1. V trí tiêm ....................................................................................................9
Hình 1.2. Tháp dinh d

ng .......................................................................................10


TV N

hoá ph bi n nh t

ái tháo đ

ng ( T ) là b nh n i ti t và r i lo n chuy nă

nhi u n

c đang phát tri n. Theo T ch c y t th gi i,

n mă2000 có 151 tri u ng
ng

i b đái tháo đ

i và d đoán đ n n m 2030 con s này s ălên t i 2342879 ng
ái tháo đ

ng g p

i [3].

m i l a tu i, không phân bi t gi i tính. Th i gian

và chi phí cho đi u tr đái tháo đ
đ

ng, đ n n mă2006 là 246 tri u

ng r t t n kém và lâu dài. S

n đ nhă

ng máu là m t trong nh ng m c tiêu chính v đi u tr đ i v i b nh nhân đái

tháo đ

ng.

i u tr đái tháo đ

ng c n có s k t h p gi a b 3: ch đ ă n

u ng, ch ăđ luy n t p và s d ng thu c. Vi cădùng thu c có vai trò r t quan
tr ng trong vi c kh ng ch đ

ng máu, hi n nay có nhi u lo i thu c và cách

dùng, li u dùng… khác nhau tu theo t ng cá th . Vì v y vi c đi u tr ăđái
tháo đ

ng hi nănay r t đa d ng nh ng ch a có s k t h p đ ng b gi a b nh

nhân và th y thu c.
B nh nhân m c b nh đái tháo đ

ng ch vào n măvi n trong giai đo năc p

ho c khi có bi n ch ng c a b nh vì v y s hi u bi t c a b nh nhân và gia đình
b nh nhân đóng vai trò r t quan tr ng nh h

ng l n đ n k t qu ăđi u tr ăc a

b nh nhân. Theo Diabcare – Asia t i Vi t Nam có 70% tr
đ

ng h p ki măsoát

nmgf máu ăm c kém [5].
M c dù đã có nhi u nghiên c u v ăđái tháo đ

c th v s hi u bi t c a b nh nhân đái tháo đ

ng nh ng nh ng kh o sát
ng

b nh vi n Xanh Pôn

còn r t h n ch vì v y chúng tôi ti n hành nghiên c u đ ătài: “ăKh o sát th c
tr ng s ăhi u bi t c a b nh nhân đái tháo đ

ng t i khoa N i II b nh vi n Xanh

Pôn”ănh m m căđích:

1

Thang Long University Library


1.

ánh giá th c tr ng hi u bi t v b nh đái tháo đ

đái tháo đ

ng c a b nh nhân

ng đi u tr t i khoa n i II.

2. Mô t m t s nguyên nhân nh h
nhân.

2

ng đ n s

hi u bi t c a b nh


ng 1

Ch

T NG QUAN
ng v ăđái tháo đ

1.1.

ic

1.1.1.

ái tháo đ

ng

ng là gi ?

Theo t ch c y t th gi i (WHO), đái tháo đ

ng “là m t h i ch ng có đ c

tính bi u hi n b ng t ng glucose máu do h u qu c a vi c thi u ho c m t hoàn
toàn insulin ho c do có liên quan đ n s suy y u trong bài ti t và ho t đ ng c a
insulin”
Theo hi p h i đái tháo đ

ng Hoa K đư đ a ra đ nh ngh a v đái tháo đ

ng:

“ là m t r i lo n mãn tính, có nh ng thu c tính sau: (1) t ng glucose máu; (2) k t
h p v i nh ng b t th
g n li n v i xu h

ng v chuy n hóa carbohydrat, lipid và protein; (3) b nh luôn

ng phát tri n các b nh lý v th n, đáy m t, th n kinh và các b nh

tim m ch khác.
Tháng 1/2003 các chuyên gia thu c “ y ban ch n đoán và phân lo i b nh đáiă
tháo đ

ng Hoa K ă l i đ a ra m t đ nh ngh a m i v b nh đái tháo đ ng : là m t

nhóm các b nh chuy n hóa có đ c đi m là t ng glucose máu, h u qu c a s thi u h t
bài ti t insulin; khi m khuy t trong ho t đ ng c a insulin; ho c c hai. T ng glucose
máu mãn tính th

ng k t h p v i s h y ho i, s r i lo n ch c n ng và s suy y u ch c

n ng c a nhi u c quan đ c bi t là m t, th n, th n kinh, tim và m ch máu.
1.1.2 C ch b nh sinh
1.1.3 Nguyên nhân: Có r t nhi u nguyên nhân trong đó
 90% không tìm đ

c nguyên nhân.

 Nguyên nhân ngoài t y: C ng thùy tr c tuy n yên, c ng v th ng th n
 Do t y: S i t y, ung th t y, viêm t y, di truy n
 Nguyên nhân khác: T ng cân, béo phì, huy t áp cao, ch ăđ
ph n sinh con > 4 kg ho c có ti n s ti u đ
1.1.4 Phân lo i đái tháo đ
Ng

i ta chia đái tháo đ



ái tháo đ

ng typ 1.



ái tháo đ

ng typ 2.

n không h p lý,

ng lúc có thai.

ng
ng làm các lo i sau:

3

Thang Long University Library


ái tháo đ



ng th phát sau

 B nhă n i ti t: u tuy n yên t ng ti t GH (b nh to đ u chi), c

ng giáp, h iă

ch ng cushing.
 S i t y, sau c t t y.

 B nh gan: x gan.
 DECH: b nh hemochromatose, b nh Wilson.
ái tháo đ



ng thai nghén.

1.1.5 Tiêu chu n ch n đoán:
- Theo hi p h i đái tháo đ

ngăM 2015 đ

và không có giá tr trong ch n đoán đái tháoăđ

ngăni u ít liên quan đ n đ
ng. áiătháoăđ

ng đ

ngămáu

c ch năđoán

khi:


ng máu lúc đói > 7,0 mmol/l, k t qu c a 2 l n liên ti p.



ng máu b t k > 11,1 mmol/l, k t h p v i các tri u ch ng lâm sàng
nh khát, ti u nhi u, sút cân.

 Glucose máu sau làm nghi m pháp t ng đ

ng huy t > 11,2 mmol/l.

 HbA1C > 6,5
-

Ti n đái tháo đ

ng

 Suy gi m đ

ng huy t đói:

ng huy t đói 5,6 – 6,9 mmol/l

 R i lo n dung n p glucose:

ng huy t 2 gi sau nghi m pháp dung

n p glucose: 7,8 – 11,0 mmol/l.
 HbA1C: 5,7 – 6,4%
-

Hi p h i đái tháo M 2015 đó đ a ra các đ i t

tháo đ

ng.ă ó là ng

i tr

ng c n ph i t m soát đáiă

ngă thành cú BMI ≥ 25 kg/m2 (≥ 23 kg/m2 ă

i M g c Á v i 1 trong c c y u t nguy c nh sau:

ng

 Ít v n đ ng.
 Có ti n c n gia đình thu c th h th nh t b ăđái tháo đ

ng.

 Ch ngă t c,ă dân t c nguy c ă cao (African - American, American
Indian…)
 Ph n sinh con có cân n ng > 4,1 kg , ho c t ng b ch n đoán đái tháo
đ

ng thai k .

 HDL cholesterol ≤ 0,9 mmol/l và/ ho c triglyceride > 2,8 mmol/lđ
4

ng.

 BN b b nh bu ng tr ng đa nang.
 HbA1C ≥ 5,7%, r i lo n dung n p glucose, ho c r i lo n đ
tr

ng huy t đóiă

c đó

 Các tình tr ng lâm sàng khác liên quan đ n đ kháng insulin
 Ti n s b nh lý tim m ch.
 45 tu i tr lên

1.2. Tri uăch ng lâm sàng:
1.2.1. ái tháo đ

ng typ 1

 B nh nhân th
 B nh th

ng phát hi n khi còn tr tu i

ng không có tri u ch ng lâm sàng rõ r t, b nh nhân th

ng phát

hi n khi đưăcó bi n ch ng.
 Có th b nh nhân có tri u ch ng u ng nhi u, đái nhi u, khát n

c nhi u,ă

thích n đ ăng t.
 B nh nhân gày nhi u do gi m đ ng hóa vàăt ng quá trình d hóa protid, lipid,
làm teo các c và các l p m d

i da.

 S t cân nhi u.


n nhi u, c m giác nhanh đói.

 M t m i nhi u, hay m c các b nh nhi m trùng nh viêm da, c , viêm ph i.
1.2.2. ái tháo đ
 Th

ng

ng typ 2
các b nh nhân l n tu i

 B nh nhân béo phì, th ng di n bi n trong th i gian dài và có y u t gia đình.
 Bi n ch ng hay g p: t ng áp l c th m th u

1.3. Nh ng xét nghi m c n th m dò trong ch n đoán và theo dõi đái tháo đ

ng

 Xét nghi m máu: ure máu t ng, glucose máu t ng.
 Nghi m pháp dung n p glucose > 11,2 mmol/l.
 N

c ti u: c n ph i làm xét nghi m đ ng ni u, protein ni u, ceton ni u

 Soi đáy m t, đi n tâm đ , đo đi n c .
 Xquang ng c
5

Thang Long University Library


1.4. Bi năch ng
1.4.1. ái tháo đ
 M tn

ng n u không đi u tr s ăd d n đ n các bi n ch ng nh :

c, đi n gi i đ .

 R i lo n chuy n hóa m .
 Hôn mê do nhi m toan ceton hay t ng áp l c th m th u.
 Gây t n th

ng c quan đích

1.4.2. C p tính:
 Hôn mê do nhi m toan ceton.
 Hôn mê do t ng áp l c th m th u.

 Hôn mê do h đ

ng huy t.

1.4.3. Mãn tính:
-

Tim m ch và đ t qu .
o BN đái tháo đ

ngăcú kh n ng b b nh tim cao g p 2-4 l n ng

iăkhông

đái tháo đ

ng. Theo CDC (2011) t ăl t vong do b nh tim ăng

đái tháo đ

ng c ng cao g p 2-4 l n ng

o M t s b nh th

i khôngăđái tháoăđ

iă

ng.

ngăg p nh : nh i máu não, nh i máu c tim, suy vành,

viêm t c đ ng m ch ch .
-

Bi n ch ng th n:

ái tháo đ

ng là nguyên nhân hàng đ u gây suy th n.

Theo CDC (National Diabetes fact Sheet), m t nghiên c u t i Hoa K và
Puerto Rico n m 2008 cú 48.374 b nh nhân đái tháo đ
b nh th n m n giai đo n cu i. B nh nhân đái tháo đ

ngăth

ng b t đ u đi u tr ă
ngăm c cácăb nh

th n nh : h i ch ng th n h , suy th n..
-

Bi n ch ng m t:
ng

ái tháo đ

ng là nguyên nhân hàng đ u gây mù m i m c

i t 20 – 74 tu i. Theo CDC hàng n m có 12.000 – 24.000 ng

th l c do đái tháo đ

i m tă

ng.

-

Bi n ch ng t nh m ch ngo i vi.

-

Bi n ch ng th n kinh nh b nh nhân có th có d u hi u tê bì, m t c m giác.
Kho ng 60 – 70% b nh nhân đái tháo đ

6

ng có các th b nh lý th n kinh t


nh đ n n ng. Bi n ch ng th n kinh là nguyên nhân th
đo n chi d

i không do ch n th

ng,ălà nguyên nhân làm t ng nguy c c tă

đo n c ng chân t ng h n 15 – 40 l n

-

ngăg p nh t gây c t

b nh nhân đái tháo đ

ng.

Nhi m khu n: nhi m khu n da, r ng, hô h p, nhi m khu n ti tăni u
c bi t b nh lý bàn chân do đái tháo đ

-

ng th

ng đ l i h u qu và di

ch ng n ng n ăcó th gây tàn ph su t đ i.

1.5. i uătr
1.5.1. Nguyên t c đi u tr
 Ph i d a vào đ

ng máu đ l a ch n ph

 Ph i k t h p ch đ
 Tr

ng th c đi u tr .

n, luy n t p và thu c.

ng h p b nh nh , th c hi n ch đ

n và luy n t p 3 – 6 tháng, n uă

không có k t qu t t s ăđi u tr thu c.
1.5.2. Các lo i thu c viên đi u tr đái tháo đ

ng.

1.5.2.1. Nhóm kích thích sinh insulin.
i u tr đái tháo đ

o

o Ph i u ng tr

ng typ 2.

c b a nă10 – 20 phút đ kích thích c th sinh insulin.

o Các thu c hay dùng: Diamicron MR, amaryl có tác d ng kéo dài 24 gi nên
ch c n u ng 1 l n/ ngày.
o Tác d ng ph : có th gây h đ

ng huy t quá m c, viêm gan do thu c.

1.5.2.2. Nhóm thu c có tác d ng làm thay đ i ho t đ ng c a insulin
o Dùng cho b nh nhân đái tháo đ

đ

ngătyp 1 (ph i h p v i insulin) và đái tháo

ng typ 2.

o U ng trong ho c ngay sau khi n.
o Các thu c:ă Biguanid: hi nă nay ch ă dùng metformin, có bi tă d
glucophage, mediator th

că là

ngău ng 2 đ n 3 l n/ngày, riêng avandia có th ău ng

1 l n/ngày.
o Tác d ng ph : bu n nôn, a ch y, đau b ng, có th x y ra trong nh ng ngày
đ u, viêm gan nhi m đ c.
o Không dùng thu c này v i ng

i b nh suy gan, suy th n, suy tim, suy hô h p

vì có th gây nhi m toan lactic, ph n có thai.

7

Thang Long University Library


o Benfluorex: còn có tác d ng làm gi m triglycerid, bi t d

c là mediaor 150

mg, có th u ng 1-3 l n/ngày, u ng trong ho c sau b a n.
1.5.2.3. Nhóm c ch men alpha glucosidase
o Bi t d

cđ

c ph bi n là glucobay 50 mg, 100 mg, cóăth dùng 3 ngày/l n,ă

u ng thu c trong b a n.
o Tác d ng ph hay g p: đ y b ng, sôi b ng, aăch y.
o Không dùng cho ph n có thai và cho con bú.
1.5.3. i u tr b ng Insulin
1.5.3.1. Ch đ nh:


ái tháo đ

ng typ 1



ái tháo đ

ng typ 2 ch đ nh đi u tr insulin khi



i u tr thu c viên b th t b i

 Có bi n ch ng chuy n hóa c p
 Nhi m khu n n ng.
 Khi có thai.
 Ph i ph u thu t.
1.5.3.2. Các lo i insulin
Lo i insulin

B ng 1.1. Các lo i insulin
B t đ u tác

nh tác

Th i gian

d ng

d ng

tác d ng

Tác d ng c c nhanh

1/4 h

1h

4h

Novorapid

Tác d ng nhanh

30 phút(TDD)

1-3h

8h

Actrapid/

15 phút (TM)
Tác d ng TB

Ch ph m

Maxirapid

60-120ph

4-12h

8-24h

Protaphane
Monotard

Tác d ng kéo dài

6-20h

2h

16-36h

Ultralente/Ultra
tard

Insulin Glargin

1-4h

Không

24h

Lantus

H năăăă h păăăă (30/70,

30ph

4-6h

24h

Mixtard

50/50,20/80, 10/90)

Humulin
8


1.5.3.3.

ng tiêm.

 Tiêm d

i da: là ch ăy u

 Tiêm b p: ít dùng
 Tiêm t nh m ch, truy n t nh m ch: khi c p c u, ch dùng cho lo i insulin
tác d ng nhanh.
1.5.3.4. V trí tiêm.
Ph i thay đ i v trí tiêm, m i tiêm sau cách m i tiêm tr

c 3 cm.

Hình 1.1. V trí tiêm
1.5.3.5. Liên quan v i b a n.
 Insulin nhanh: Tiêm tr

c n 30 phút
c n sáng, chi u, tr

 Insulin tác d ng trung bình: Tiêm tr

 Insulin tácăd ng kéo dài: Tiêm 1 l n tr

 Không tiêm insulin nhanh tr

c khi đi ng .

c khi n đi m tâm.

c khi đi ng .
9

Thang Long University Library


1.6. Ch ăđ


n b nh nhân đái tháo đ

m b o ch t đ m, béo, đ

ng

ng, vitamin, mu i khoáng, n

c v i kh i l

ng

h p lý. Th c năph i phù h p v i t ng l a tu i vàăb nh lý kèm theo nh t nhă
HA, abces ph i
 Xây d ng ch đ

 Calo/ngày:

n d a trên công th c cân n ng lý t

ng (nên có v i BMI = 22).

- N : 30calo/kg cân n ng c th /ngày.
- Nam: 35 calo/kg cân n ng c th / ngày.

 Tính t l : Protid/lipid/glucid= 15 – 20%/15-18%/55-65% t ng s n ng l ng.
 Không làm t ng đ

ng máu nhi u sau n, không làm h đ

ng máu lúc xa

b a n.

Hình 1.2. Tháp dinh d

ng

1.6.1. B a n
 Nên chia nhi u b a /ngày, không cách nhau quá xa.
 Ch n th c ph m có ch s đ

ng máu th p đ không làm t ng các y u t ă

nguy c nh r i lo n m máu, t ng huy t áp, suy th n
 Cách ch bi n b o đ m giá tr dinh d

10

ng và phòng b nh t t.


1.6.2. Cách ch n 1 s ăth c ph m
 Ch t b t đ

ng:

 G o: 200g/ngày, t

ng ng v i 4 bát c m.

 Khoai: khoai lang, khoai s , s n… kho ng 200 – 400g/ ngày.
 H n ch ă n khoai tây, mi n dong, bánh m vì các lo i này d làm t ng nhanh
đ

ng huy t (m i lo i ch nên n t i đa 1 l n/ ngày).

 Bánh ng t: không nên quá 30 gr/ngày, không n đ
b h đ

ng,ăk o, m tăongătr khi

ng máu.

 Ch t béo:
 D u th c v t: n t 10 – 20 g/ngày.
 Không năóc, b , lòng, ph t ng, đ h p.

 Ch t đ m:
 Các lo i th t: 100 – 150g/ngày.
 Bênh nhân béo phì c n n th t n c b m , th t gà b da.
 T ng c

ng n các lo i đ m th c v t t các lo i đ u: đ u ph , đ u nành..

 Các lo i rau qu :
 Rau: n đ

c t t c các lo i rau 300 – 500 g/ ngày.

 Qu :
 Không nên n qu s y khô, n lo i qu ít ng t (cam, d a, b

i).

 Lo i qu nhi u ng t nh mít, xoài, chu i, na, n không quá 200g/ngày.
 Chú ý n nên chia nhi u l n/ngày, không nên quá 400g các lo i qu /
ngày.
Khi th c hi n ch đ

n c n chú ý th c n có nhi uăch t x , tránh th c n có

nhi u tinh b t, h n ch món xào, rán n

ng,ăquay, nên n món tr n salat, lu c. Nên

gi l ch các b a năđúng gi .
1.6.3. M t s ví d th c đ n/ngày

N ng l

ng 1500calo, Protid: 84g, glucid: 214g, lipid:35g, chia b a n nh sau:

o Sáng: xôi đ xanh (g o n p 50g, đ xanh 20g).
o Tr a: c m 1 bát đ y (70g g o), tr ng v t lu c: 1 qu , b p c i cu n th t n c
(b p c i 300g, th t n c 50g)
11

Thang Long University Library


o Chi u: s a đ u nành không đ

ng 200ml, d a 100g.

o Chi u t i: c m 1 bát đ y (70g g o), đ u ph nh i th t rán(đ u ph ă1 bìa, th tă
n c 50gr, d u n 50g), canh rau 200g, đu đ 50g.
o T i: khoai s lu c 100g.

1.7. Ch ăđ luy năt păc aăb nhănhân đái tháo đ

ng

1.7.1. L i ích c a vi c luy n t p
Ho t đ ng th l c: là ho t đ ng co c c a c th làmăt ng tiêu hao n ng l

ngăh n

tr ng thái t nh.

T p th d c: là nh ng ho t đ ng t ý, cú s p x p l p đi l p l i c a c th nh m
c i thi n hay duy trì tình tr ng s c kh e.
T p th thao: kh n ng thích ng v tim m ch, hô h p c và đ d o dai giúp c ă
th ho t đ ng hi u qu .
Luy n t p th

ng xuyên và đúng cách, phù h p v i s c kho là ph

đi u tr quan tr ng cho t t c b nh nhân đái tháo đ
mang l i nhi u n ng l

ngăpháp

ngăvì nó có nhi u l i ích nh ă

ng h n, làm gi m c n, gi m tr m c m, lo âu, stress. Vì v y

b nh nhân c n t v n đ b nh nhân hi u đ
đi u tr b nh đái tháo đ

c t p luy nălà m t ph n c a quá trình

ng b t k b nh nhân có yêu c u gi m cân hay không.

C th :
 Làm gi m n ng đ đ
ki m soát đ

ng máu c trong và sau khi luy n t p.ăKhông ch giúp

ng máu hàng ngày ,mà n u luy n t p đ u đ n có th giúp c iă

th n vi c ki m soát đu ng máu t t h n trong th i gian dài.
 Giúp c th làm t ng đ nh y c măv i insulin máu , do đó nhu c u insulin s ă
gi m đi.
 Làm gi m nguy c bi n ch ng tim m ch , nh : x v a đ ng m ch, cao
huy t áp.
 H tr cho ch đ

n gi m cân. Gi mătr ng lu ng c th

ho c béo phì.
 C i thi n ch c n ng hô h p tu n hoàn.
 T o s h ng ph n tho i mái d ch u.
12

ng

i th a cân


 T ng c

ng th l c, c i thi n ch t l

ng cu c s ng và tình tr ng kh e m nh

nói chung.
1.7.2. Cách luy n t p có hi u qu
1.7.2.1. L a ch n trang ph c, giày dép:

o Tu vào s thích cá nhân , nh ng trang ph c ph i v a v n t o s tho i mái
khi v n đ ng, đ m b o đ

m và phù h p v i th i ti tăvàălo i hình luy n t p.

o Nên ch n giày dép đúng kích c , v a chân đi đ ng tho i mái, m m, m, che
ch n bàn chân.
1.7.2.2. L a ch n đ a đi m luy n t p:
o Nên l a ch n n i t p luy n b ng ph ng, không g gh .
o N i t p luy n có nhi u ng

iăcùng t p nh : sân v n đ ng, nhà thi đ u, công

viên.
1.7.2.3. L a ch n th i đi m và th i gian luy n t p:
o Có nhi u lo iăhình luy n t p. Tuy nhiên lên ch n lo iăhình luy n t p phù h pă
v i s c kho và tu i tác.
o Bài t p phù h p nh t cho ng

i đái tháo đ

ng là đi b . i b hàng ngày, t t nh t

đi bu i sáng và chi u mát, m i l n luy n t p t 30 – 40 phút.
ng pháp luy n t p:

1.7.2.4. Ph

c cho t t c các lo i hình luy n t p.

G m3b

 B

c 1: Kh i đ ng và làm m c th (5 – 10 phút).

 B

c 2: T p luy n th t s (30 – 40 phút).

 B

c 3: Th giãn, th l ng (5 – 10 phút).

1.7.3. M t s nguy c có th x y ra trong và sau luy n t p:
o H đ

ng huy t: có th x y ra trong lúc t p luy n ho c sau khi k t thúc t pă

luy n.
o M t s tr

ng h p b nh nhân l i có t ng đ

ng huy t do t p luy n quá n ng.

o Có th xu t hi n c n đau th t ng c, lo n nh p tim , th m trí là nh i máu c
tim.
o Làm tr m tr ng thêm các bi n ch ng mãn tính do b nh đái tháo đ

ng gây ra

m t, th n.
13

Thang Long University Library


1.8. Giáo d c s căkh e cho b nhănhân đái tháo đ
ái tháo đ

ngăđ

ng.

c coi là c n b nh l i s ng, nên giáo d c s c kh e là m tă

v n đ quan tr ng.
Nhân viên y t c n gi i thích cho ng
ch đ dinh d
đ

iăb nh hi u đ

c t m quan tr ng c aă

ng và cách ch n th c ph m nh măc i thi n và ki m soát t t nh t

ng huy t
Theo dõi đ

ng huy t r t quan tr ng: Th i gian th đ

b a n, 2 gi sau khi n và tr
ph i th đ

c khi đi ng đang đ

ng máu b t c ălúc nào khi trong ng

ngăhuy t th

ng tr

c

c khuy n cáo. B nh nhân

i có d u hi u đ

ng máu lên cao

ho c xu ng th p.

1.9 M cătiêu ki măsoátăđ

ng huy t

ADA n m 2015 đưăđ a ra khuy n cáo ki m soát đ
Theo ADA h th p HbA1C d

i ho c quanh 7% đư đ

gi m bi n ch ng m ch máu nh c a đái tháo đ
ngay sau khi ch n đoán đái tháoăđ

ng huy t.

ng và n u đ

c ch ng minh làm
c th c hi n s m

ng thì liên qua đ năgi m b nh lý m ch máu l n

v lâu dài. Do đó m c tiêu HbA1C h p lý cho nhi u b nh nhân ng

i l n không

mang thai là <7%.
Tuy nhiên v i các b nh nhân có th i gian m c b nh ng n, th i gian s ng còn
dài và không có b nh lý tim m ch đáng k thì ADA đư khuy n cáo có th đ a HbA1C
ki m soát ch t ch h n (<6,5%) n u b nh nhân không có h đ

ng huy tăđáng k

ho c không có hi u qu b t l i khác c a li u pháp đi u tr .
M c tiêu HbA1C <8% có th phù h p cho nh ng b nh nhân có ti n s h ăđ

ngă

huy t tr m tr ng, kh n ng s ng còn h n ch , bi n ch ng m ch máu nh và m ch
máu l n tr m tr ng, tình tr ng b nh lý đi kèm nhi u, và nh ngăb nh nhân đáiătháo
đ

ng nhi u n m mà nh ng ng

đ

c giáo d c đái tháo đ
M c tiêu ki m soát đ

i này m c tiêu chung khó đ t đ

ng, ki m soát đ

c m c dùăđư

ng huy t phù h p.

ng máu theo ADA

 HbA1C < 6,5%


ng huy t lúc đói 5 – 7,2 mmol/l



ng huy t sau 2 gi làm nghi m pháp dung n p glucose <9 mmol/l

 Huy t áp < 140/90.
14


1.10. M t s nguyên nhân nh h
Hi p h i đái tháo đ
h

ng đ n k t qu đi u tr đái tháo đ

ng.

ng Hoa K n m 2014 đó đ a ra m t s rào c n nhă

ng đ n k t qu ki m soát đ

ng máu c a b nh nhân đái tháo đ

ng nh :

-

Thu nh p hàng tháng c a b nh nhân và gia đình b nh nhân.

-

S thi u hi u bi t hay hi u bi t không đ y đ v b nh đái tháo đ

-

M t s b nh nhân lo l ng quá v b nh c ng là nguyên nhân nh h

ng.
ng đ nă

k t qu đi u tr .
-

K t qu ki m soát đái tháo đ

ng c ng h n ch

m t s b nh nhân m că

ch ng tr m c m.
-

Trách nhi m vàăs quan tâm c a gia đình v i b nh nhân đái tháo đ
là y u t tác đ ng đ n quá trình ki m soát đ

ng c ngă

ng máu c a b nh nhân.

15

Thang Long University Library

ng 2

Ch
IT
2.1.

it

NG PHAP NGHIÊN C U

NG VẨ PH

ng

89 b nh nhân đư đ

c xác đ nh ch n đoán đái tháo đ

ng ≥ 3 tháng vào n m

đi u tr n i trú t i khoa n i II b nh vi n Xanh Pôn t tháng 7/2013 đ n tháng
10/2013.
2.1.1. Tiêu chu n l a ch n nghiên c u.
 B nh nhân đi u tr n i trú t i khoa N i II b nh vi n Xanh Pôn t T7/2013
đ n T10/2013.
 B nh nhân đư đ

c ch n đoán đái tháoăđ

ng theoătiêuăchu n c aăWHO th iă

gian ≥ 3 tháng tính đ n th i đi m tham gia nghiên c u.
 B nh nhân t nh, ti p xúc t t và đ ng ý tham gia ph ng v n.
2.1.2. Tiêu chu n lo i tr
 B nh nhân đ

c ch n đoán và đi u tr đái tháo đ

ng < 3 tháng.

 B nh nhân hôn mê ho c có r i lo n ý th c.
 B nh nhân không đ ng ý tham gia ph ng v n.
 B nh nhân đã đ

2.2. Ph

c ph ng v n m t l n trong th i gian ti n hành nghiên c u.

ng pháp nghiên c u.

2.2.1. Thi t k nghiên c u:
Nghiên c u mô t c t ngang.
2.2.2. Ti n hành nghiên c u:
 M iăb nh nhân đ tiêu chu n đ

c ch n vào nghiên c uăs đ

c phát b câu

h i t đi n đ thu th p các y u t , thông tin v s hi u bi t đ i v i b nh đáiă

tháo đ

ng, đánh giá tuân th đi u tr c a b nh nhân đái tháo đ

 B câu h i này đ

ng.

c xây d ng trên c s câu h i ng , ng n, có nhi u l a

ch n.
 Ph n A: Thu th p thông tin liên quan đ c đi m nhân kh u h c c a đ i t
tham gia nghiên c u.
 Ph n B: Thu th p thông tin v nh n th c c a b nh nhân v b nh c a mình.
16

ngă


 Ph n C: Thu th p thông tin v tuân th đi u tr .
 Ph n D: M t s lý do c b n làm cho b nh nhân không áp d ng đ

c nh ng

ch đ nh c a bác s .
 B nh nhân ho c ng

i nhà b nh nhân tr l i có s giúp đ c a nhân viên y t .

2.3. X lý s li u

S li u đ

c t ng h p và x lý theo ph

ng pháp th ng kê y h c theo ch

ng

trình SPSS 16.0.

2.4. V n đ ăđ o đ c
 B nh nhân có quy n t ch i không tham gia vào nghiên c u mà không có s ă
khác bi t trong th i gian đi u tr t i khoa N i II.
 Tuy nhiên b nh nhân s nh n đ

c s khuy n khích tham gia, nh m làm t ng

kh n ng đ i di n cho qu n th nghiên c u.

17

Thang Long University Library


Ch

ng 3

K TăQU NGHIÊN C U

c đi m chung c aănhóm nghiên c u.

3.1.

D a vào th i gian t khi phát hi n đái tháo đ

ng đ n th i đi m nghiên c u

chúng tôi chia b nh nhân làm 2 nhóm:
Nhóm 1: Th i gian phát hi n đái tháo đ

ng ≤ 1 n m.

Nhóm 2: Th i gian phát hi n đái tháo đ

ng > 1 n m.

27

30
25
S BN

20
18

20

Nam
N

15
9
10
5

4
5

5

1

0
<40

40-<50

50-<60

>60

Nhóm tu i

Bi u đ 3.1: Nhóm tu i
Nh n xét:
Trong nghiên c u c a chúng tôi s b nh nhân > 50 tu i là ch y u, trong đó
b nh nhân n nhi u h n nam.

18

Nam

N

40.4%
59.6%

Bi u đ 3.2: Gi i tính

Nh n xét:

S b nh nhân nam trong nghiên c u là 36 chi m 40,4%, s b nh nhân n là
53 chi m 59,6%

B ng 3.1: Hoàn c nh phát hi n đái tháo đ

ng

S BN (n=89)
Hoàn c nh
n

%

Tình c điăkhám s c kho

38

42,7

M tm i

17

19,1

Khát nhi u, u ng nhi u

7

7,9

S t cân nhanh

4

4,5

10

11,2

Khác

13

14,6

T ng

89

100

ái nhi u b t th

ng

n: S b nh nhân
Nh n xét:
Có 42,7% b nh nhân trong nghiên c uăđ
s căkh e, 11,2% có bi uăhi năđái nhi u b t th

c phátăhi nădo tình c đi ki m tra
ng, 19,1% phátăhi n đái tháoăđ

ngă

do m t m i đi khám b nh, s t cân nhanh ph i đi khám có 4,5%.
19

Thang Long University Library


Ph thông
TC-C ă
ih c

58.4%
28.1%
13.5

Bi u đ 3.3: Trình đ h c v n.
Nh n xét:
Có 28,1% b nh nhân trong nhóm nghiên c u có trình đ đ i h c,ă13,5% b nhă
nhân có trình đ trung c p.

T l %

70

64%

60
50
40

27%

30
20

9%

10
0
U ng

Tiê m

U ng+tiê m

Lo i th u c

Bi u đ 3.4: Thu c đang s d ng.
Nh n xét:
B nh nhân trong nghiên c u ch y u ki m soát đ
đ

ng u ng chi m 64%, đ

soát đ

ng huy t b ng c đ

ng huy t hàng ngàyăb ng

ng tiêm có 27% b nh nhân. Có 9% b nh nhân đ
ng u ng và tiêm.

20

căki m