Kiến thức về chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh và trẻ sơ sinh của các sản phụ tại khoa điều trị tự nguyện bệnh viện phụ sản tư năm 2015

B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH Eă
B ăMỌNă I UăD
=======

NGă

========

V ăTH ăTHUăHÀă
Mã sinh viên: B00363

KI NăTH CăV ăCH MăSịCăS CăKH EăBÀăM ăSAUăSINHă
VÀăTR ăS ăSINHăC AăCÁCăS NăPH ăT IăKHOAă I UăTR ă
T ăNGUY N,ăB NHăVI NăPH ăS NăTRUNGă
N Mă2015

ăTÀIăT TăNGHI PăC ăNHÂNăH ăVLVH

HÀăN Iăậ Thángă11ăn mă2015

NGă


B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O

TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH Eă
B ăMỌNă I U D
======

NGă

======

V ăTH ăTHUăHÀă
Mã sinh viên: B00363

KI NăTH CăV ăCH MăSịCăS CăKH EăBÀăM ăSAUăSINHă
VÀăTR ăS ăSINHăC AăCÁCăS NăPH ăT IăKHOAă I UăTR ă
T ăNGUY N,ăB NHăVI NăPH ăS NăTRUNGă

NGă

N Mă2015

ăTÀIăT TăNGHI PăC ăNHÂNă I UăD

Ng

iăh

NGăH ăVLVH

ngăd năkhoaăh c:ăă
Th.săHoƠngăTh ăThanhăTh y

HÀăN Iă- Thángă11ăn mă2015

Thang Long University Library


L IăCÁMă N
Trongăquáă trìnhăh căt pănghiênăc u,ă hoànăthànhăđ ătàiăt tănghi p,ătôiăđãănh nă
đ

că s ă h

ngă d nă t nă tìnhă c aă cácă th yă cô, giúpă đ ă vàă s ă đ ngă viênă h tă s că nhi tă

tình,ăgiaăđìnhăvàăb năbè.
V iălòngăkínhătr ngăvàăbi tă năsâuăs c,ătôiăxinăchânăthànhăc mă năTh.săHoàngă
Th ăThanhăTh yă– ng

iăth yăđãăt nătìnhăh

ngăd n,ătr căti păgiúpăđ ătôiătrongăquáă

trìnhăh căt păvàăhoànăthànhăđ ătài.
Tôiăxinăbàyăt ălòngăkínhătr ngăvàăbi tă năt iăcácăth yăcôătrongăBanăgiámăhi u,ă
phòngă àoăt o,ăGS.TS.HoàngăV năNgo n – Ch ănhi măkhoaăKhoaăh căs căkh eăcùngă

toànăth ăth yăcôătrongăkhoaăTr

ngă

iăh căTh ngăLongăđãăt nătìnhăch ăb o,ădìuăd t,ă

trangăb ăki năth c,ăgiúpăđ ătôiătrongăquáătrìnhăh căt păvàăhoànăthànhăđ ătài.
Tôiă xină chână thànhă c mă năt pă th ă Khoaă i uă tr ă t ă nguy nă – B nhă vi nă Ph ă
s năTrungă

ngăđãăh

ngăd n,ăch ăb oăvàăt oăm iăđi uăki năthu năl iăchoătôiătrongăquáă

trìnhăthuăth păs ăli uăt iăkhoaăđ ătôiăćăth ăhoànăthànhăđ

căđ ătài.

Tôiăxinăchânăthànhăc mă năBanăgiámăđ căB nhăvi năPh ăs năTrungă

ngăđãăt oă

đi uăki n,ăchoăphép,ăgiúpăđ ,ăđ ngăviên tôi trong quáătrìnhăh căt păvàăhoànăthànhăđ ă
tài.
Tôiăvôăcùngăbi tă nănh ngăng

iăthânătrongăgiaăđình,ăb năbè,ăđ ngănghi păđãă

luônă ăbênătôi,ăđ ngăviênăvàăgiúpăđ ătôiătrong quáătrìnhăh căt păvàăhoànăthànhăđ ătàiăt tă
nghi pănày.

Tôiăxinăchânăthànhăc mă n!
HàăN i,ăngàyă01 tháng 11 n mă2015


L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoanăđâyălàăcôngătrìnhănghiênăc uăc aăriêngătôi,ăcácăs ăli uăvàăk tă
qu ăđ aăraătrongălu năv nănàyălàătrungăth căvàăch aăđ

căaiăcôngăb ăngoàiăb năthânătôiă

Tôiăxinăch uăhoànătoànătráchănhi măv ăl iăcamăđoanănày.
HàăN i,ăngàyă18 tháng 01 n mă2016
Ng

iăcam đoană

Thang Long University Library


DANH M C VI T T T
BPTT

Bi n pháp tránh thai

KHHG

K ho chăh́aăgiaăđình

PSTW

Ph s năTrungă

SDD

Suyădinhăd

SKSS

S c kh e sinh s n

TCYTTG

T ch c Y t th gi i

CSSS

Ch măścăsauăsinh

ng

ng


M CL C
T V Nă
CH

............................................................................................................ 1

NGă1.ăT NG QUAN ..................................................................................... 3

1.1. Các khái ni m v ch măścăsauăsinh ........................................................................3
1.1.1.ăGiaiăđo n sau sinh ..........................................................................................3
1.1.2. Ch m sóc sau sinh .........................................................................................3
1.2. N iădungăch măścăsauăsinh .....................................................................................3
1.2.1. Nh ng n i dung v ch măścăbàăm sau sinh ................................................3
1.2.2. Nh ngănguyăc ăc a bà m sau sinh ...............................................................6
1.2.3. Nh ngănguyăc ăc a tr s ăsinh.......................................................................9
1.3. Ki n th c ch măścăs c kh e sau sinh c a các s n ph ........................................10
1.3.1. Ki n th c ch m sóc s c kh e sau sinh c a s n ph trên th gi i ...............10
1.3.2. Ki n th c ch m sóc s c kh e sau sinh c a s n ph t i Vi t Nam ..............10
CH

NGă2.ă

2.1.ă

iăt

IăT

NG NGHIÊN C U ......................................................... 15

ng nghiên c u .............................................................................................15

2.1.1. Tiêu chu n l a ch năđ iăt

ng nghiên c u..................................................15

2.1.2. Tiêu chu n lo i tr .......................................................................................15

2.2.ă aăđi m và th i gian nghiên c u ..........................................................................15
2.3.ăPh

ngăphápănghiênăc u ........................................................................................15

2.4. C m uăvàăph
2.5.ăPh

ngăphápăch n m u ........................................................................15

ngăpháp thu th p s li u .................................................................................16

2.6. Bi n s nghiên c u .................................................................................................16
2.7. X lý và phân tích s li u .......................................................................................17
2.8. Sai s và bi n pháp kh c ph c ................................................................................17
2.9.ă

oăđ c c a nghiên c uăđ tài ...............................................................................17

CH

NGă3.ăK T QU

3.1.ă

căđi m chung c aăđ iăt

NGHIÊN C U .............................................................. 18
ng nghiên c u ............................................................18

3.2. Ki n th c v ch măścăs c kh e bà m sau sinh c a các s n ph .........................20
3.2.1. Ki n th c v các d u hi u nguy hi m và v năđ s c kh e có th g p sau sinh ....20
3.2.2. Ki n th c v ch đ ngh ng i,ălaoăđ ng, v sinh c a s n ph sau sinh ......22
3.2.3. Ki n th c v dinhăd

ng c a s n ph sau sinh ............................................23

3.2.4. Ki n th c v k ho chăh́aăgiaăđìnhăc a s n ph sau sinh ...........................24
3.3. Mô t ki n th c v ch măścăs c kh e tr s ăsinhăc a các s n ph .......................25
CH

NGă4.ăBÀNăLU N ....................................................................................... 27

4.1.ă

căđi m chung c aăđ iăt

ng nghiên c u ............................................................27

Thang Long University Library


4.2. Ki n th căch măścăsauăsinhăc a s n ph ..............................................................27
4.2.1. Ki n th c v các d u hi u nguy hi m và v năđ s c kh e có th g p sau sinh ....28
4.2.2. Ki n th c v ch đ ngh ng i,ălaoăđ ng, v sinh c a s n ph sau sinh .....29
4.2.3. Ki n th c v dinhăd

ng c a s n ph sau sinh ............................................29

4.2.4. Ki n th c v k ho chăh́aăgiaăđìnhăc a s n ph sau sinh ...........................30

4.3. Ki n th căch măścăs ăsinhăc a s n ph ................................................................30
K T LU N .............................................................................................................. 33
KHUY N NGH ..................................................................................................... 34
TÀI LI U THAM KH O
PH ăL C


DANH M C CÁC B NG K T QU
B ng 3.1: M t s đ căđi m c aăđ iăt
B ng 3.2:ă

ng nghiên c u ..................................................18

căđi m l n sinh t i th iăđi m nghiên c u .................................................19

B ng 3.3: Ki n th c bà m v d u hi u nguy hi m sau khi sinh ..................................20
B ng 3.4: Ki n th c bà m v tri u ch ng nhi m khu năđ

ng sinh d c sau sinh ......20

B ng 3.5: Ki n th c bà m v v năđ sau sinh có th g p ............................................21
B ng 3.6: Ki n th c v ch đ laoăđ ng ngh ng iăphùăh p c a s n ph sau sinh .......22
B ng 3.7: Ki n th c bà m v v sinh c a s n ph sau sinh .........................................22
B ng 3.8: Ki n th c v ch đ

nău ng c a s n ph sau sinh.......................................23

B ng 3.9: Ki n th c v b sung vi ch t c a bà m sau sinh .........................................23
B ng 3.10: Ki n th c v th iăđi m có th giao h p c a s n ph sau sinh ....................24
B ng 3.11: Ki n th c v bi n pháp tránh thai c a s n ph sau sinh .............................24

B ng 3.12: Ki n th c v các d u hi u nguy hi m c a tr s ăsinh ................................25
B ng 3.13: Ki n th c v l ch tiêm ch ng c a tr s ăsinh ..............................................25
B ng 3.14: Ki n th c v v sinh s ăsinh .......................................................................26
B ng 3.15: Ki n th c v ch đ

nău ng c a tr s ăsinhăngayăsauăđ ..........................26

Thang Long University Library


T V Nă
Th i k sau sinh là m t giai đo n vô cùng quan tr ng do có nh ng thay đ i
m nh m v th ch t, sinh lý, c m xúc đ ng th i v i s n y sinh các m i quan h
m i và là b

c chuy n đ i vai trò t “ng

c ng là giai đo n mà s c kh e c a ng

i ph n ” tr thành “ng

i m ”.

i m và c a tr s sinh c năđ

ây

c quan

tâm nhi u nh t [1], [12].

Theo T ă ch că Yă t ă th ă gi i n mă2014 có kho ng 60% t

vong bà m và

32% t ăvong s sinh x y ra vào ngày th nh t sau sinh. Kho ng 13% và 4% t l
t ăvong m ; 5% và 15% t vong s sinh x y ra vào tu n th nh t và tu n th 2 sau
sinh.

Châu Phi, n i có t l t

vong sau sinh cao nh t th gi i, m i n m có

kho ng 1,16 tri u tr em t vong trong 28 ngày đ u sau sinh và có 850.000 tr ăkhông
th s ng sót sau tu n đ u tiên [26].ă

Vi t Nam, theo s li u c a B Y t ăn m 2014,

t l t vong bà m (MMR) là 69/100.000 tr đ ăs ng và t l t vongăs sinh (IMR)
là 16/1000 tr đ s ng [3]. Hai tu n đ u sau sinh là kho ng th i gian mà t n su t xu t
hi n c a các bi n ch ng sau sinh ph bi n nh t. Các bi năch ng sau sinh có th x y
ra đ i v i s n ph bao g m: ch y máu, b s n d ch, nhi m khu n sinh d c và ti t
ni u, các t n th

ng

vú, t ng sinh môn, ho c r i lo n tâm th n sau sinh,.... Tr s ă

sinh có th có nh ng v n đ s c kh e nh nhi m khu n đ

ng hô h p, nhi m trùng

r n, vàng da b nh lý,.... [12], [16].
N u giai đo n ngay sau sinh, các s n ph và tr s
m t cách khoa h c s t o đ

sinh đ

c ch m sóc

c ti n đ t t cho s c kh e c a m -con, góp ph năgi m

thi u t l t vong và b nh t t, đ m b o s an toàn, phòng tránh ho c phát hi n s m
nh ng bi n ch ng sau sinh, giúp bà m chóng h i ph c v s c kh e, tr s sinh d
ràng thích nghi v i hoàn c nh và môi tr

ng m i sau sinh. Tuy nhiên, công tác ch m

sóc sau sinh hi nănayăcònăđangăb xem nh làm gi măc h i nâng cao s c kh e c a
bà m và tr em, c ng nh làm ch m quá trình phát hi n s m và đi u tr b nh t t
cho h . Ki n th c và th c hành v ch m sóc sau sinh c a bà m hi n còn mang tính
kinh nghi m và t phát… Nh năth căđ
đi uăd

căt măquanătr ngăc ngănh ăvaiătròăc aăc aă

ngăviênătrongăvi căt ăv năvàăch măścăs căkh eăbàăm ăsauăsinh,ăchúngătôiă

ti năhànhănghiênăc uăđ ătàiă“Ki năth căv ăch măsócăs căkh eăbàăm ăsauăsinhăvàătr ă

1

s ăsinhăc aăcácăs năph ăt iăKhoaă i uătr ăt ănguyên,ăB nhăvi năPh ăs năTrungă

ngă

n mă2015” v iăcác m cătiêuăchínhăsau:ă
1. Môăt ăki năth căv ăch măścăs căkh eăbàăm ăsauăsinhăc aăcácăs năph ăt iăKhoaă
đi uătr ăt ănguy n, B nhăvi năPh ăs năTrungă

ngăn mă2015.

2. Môăt ăki năth căv ăch măścăs căkh eătr ăs ăsinhăc aăcácăs năph ăt iăKhoaăđi uă
tr ăt ănguy n,ăB nh vi năPh ăs năTrungă

ngăn mă2015.

2

Thang Long University Library


CH

NGă1. T NG QUAN

1.1. Các khái ni m v ch măsócăsauăsinh
1.1.1. Giai đo n sau sinh
T ăch căYăt ăth ăgi i th ng nh t s d ng thu t ng “giai đo n sau sinh”ăđ
đ c p đ n nh ng v n đ s c kh e c a s n ph và s sinh tính t khi rau s ăđ n h t

ngày th 42 (6 tu n l ), còn g i là th i k h u s n.
Giai đo n sau sinh đ

c chia ra thành các giai đo n nh :

(1) Giai đo n ngay sau sinh: 24h đ u sau khi s rau
(2) Giai đo n sau sinh s m: ngày 2 đ n h t tu n đ u tiên
(3) Giai đo n sau sinh mu n: tu n 2 đ n h t tu n 6 [16].
1.1.2. Ch m sóc sau sinh
Theo TCYTTG ch m sóc sau sinh bao g m vi c theo dõi và chuy n tuy n đi u
tr ăcho bà m n u có bi n ch ng nh b ng huy t, đau, nhi m khu n. Ngoài ra còn bao
g m c t v n nuôi con b ng s a m , dinh d

ng th i k nuôi con, các t v n v

ch m sóc s sinh và k ho ch hóa gia đình. N i dung ch măsóc s sinh bao g m cho
bú s m và bú hoàn toàn, gi

m, ch m sóc và gi ăgìn v sinh r n, phát hi n k p th i

các d u hi u nguy hi m đ ăđ a tr đi khám và đi u tr [12].
1.2. N iădungăch măsócăsauăsinh
1.2.1. Nh ng n i dung v ch m sóc bà m sau sinh
N m 1998, TCYTTG đã công b H

ng d n th c hành Ch m sóc sau sinh

cho bà m và tr s sinh d a trên các b ng ch ng hi n có và s ăth ng nh t ý ki n
c a các chuyên gia lúc b y gi . Ch m sóc y t t khi mang thai đ n h t giai đo n sau
sinh đ

c bi u di n theo s ăđ sau [23].
Giai đo năsau

SKăv ăăthànhă
niênăvàătr că
khi mang thai

Giaiăđo nă
mang thai

Giaiăđo nă
tr c sinh

sinh
H uăs n:6 tu n
S ăsinh: 4 tu n

Sk bà m
Skătr em

Hình 1.1.ăCácăgiaiăđo năch măsócăyăt c a bà m và tr s sinh

3


H

ng d n này có nhi u b t c p vì không đ c p đ n th i gian n m ăphòng

sau đ , s l

ng và th i đi m ti p xúc gi a m v i con và v i cán b y t ăc ng nh

n i dung c n th c hi n c a nh ng l n ti p xúc đó. H

ng d n này c ng cung c p

r t ít thông tin v các v n đ liên quan đ n nhi m HIV, mang thai v thành niên và
các v n đ v s c kh e tâm th n. Ti p theo h
TCYTTG công b H

ng d n n m 1998, n m 2013

ng d năth c hành thi t y u v mang thai, sinh n , ch măsóc

sau sinh và ch m sóc s sinh nh m cung c p thêm nh ng h

ng d n cho các can

thi p d a trên b ng ch ng ăc p đ ch m sóc ban đ u.ăTài li u t v n k thu t c a
TCYTTG v các ch m sóc sau sinh và ch m sóc th i k h u s n đ

c m t nhóm

các chuyên gia qu c t ăphát tri n d a trên s c p nh t n i dung có nh ng thay đ i và
ti n b c ng nh ăh u ích h n [25].
B ngă ch ngă hi nă t iă choă th yă suy dinhă d
trongăm tă

cătínhă45%ăs ăcaăt ăvongă ătr ăemăd

ng làă nguyênă nhână c aă cáiă ch tă
iă5ătu i.ăS ătr ăemăthi uăcânătrênă

toànăc uăđãăgi măt ă160ătri uătrongă1.990-99.000.000ătrongăn mă2012,ăđ iădi năchoă
m tăs ăsuyăgi mătrongăt ăl ătr ăemăSDD t ă25%ăđ nă15%.ăT ăl ănàyăc ng ti năg n
đ nă m că tiêu yêuă c uă đ ă đápă ngă cácă m cătiêuă thiênă niênă k ă ćă liênă quan,ă nh ng
thayăđ iăgi aăcácăvùngăkhácănhauătrênăth ăgi i.ăNgoàiăcácăthiênăniênăk ,ăm tăm că
tiêuătoànăc uăm iăg năđâyăđãăđ
c căvàoăn mă2025ăsoăv iăđ

căthi tăl păchoăvi căgi mă40%ătrongăs ătr ăemăcòiă

ngăc ăs ăn mă2010,ăcùngăv iăn măkhácăm cătiêuăv ă

bàăm ,ătr ăs ăsinhăvàătr ăSDDă[26].
H

ng d n này quy đ nh các n i dung ch m sóc và th i đi m ch m sóc dành

cho bà m và s sinh giai đo n sau sinh.

Vi t Nam, H

ng d n qu c gia n m

2009 v ch m sóc s c kh e sinh s n c ng đã quy đ nh các n i dung ch m sóc sau
sinh cho bà m và tr ăs ăsinh [1].
1.2.1.1. Th i đi m ch m sóc sau sinh

H

ng d n c a T ăch căYăt ăth ăgi i n m 1998 ch rõ th c hi n ch m sóc sau

sinh nên theo mô hình 6-6-6-6. Bao g m 3-6 gi sau sinh, 3-6 ngày, 6 tu năvà 6
tháng sau sinh. Tuy nhiên, ch m sóc sau sinh trên th c t c n ti năhành s m đ
khuy n khích các hành vi và th c hành ch m sóc k p th i. Nh ng th c hành này
bao g m: cho tr bú ngay và cho bú hoàn toàn, gi tr đ

m, gi ăs ch r n, xác đ nh

các d u hi u nguy hi m đúng th i đi m đ k p th i đi u tr .

i v i bà m , nh ng

4

Thang Long University Library


th c hành này bao g m ki m soát ch y máu, ki m soát đau, nhi m khu n, t v n
ch m sóc vú và cho bú, t v n v dinh d

ng, ch m sóc tr và k ho ch hóa gia

đình [23].
ănh ng n i không có đi u ki n ch m sóc t i c s y t , có th t ch c ch mă
sóc t i nhà. H

ng d n n m 2013 b sung trong kho ng th i gian t 24-48 gi đ u

tiên là th i đi m nh y c m nh t đ i v i s c kh e bà m và tr em, vì v yăs ch m
sóc y t vào th i đi m này là c n thi t nh tă[25].
H

ng d n qu c gia v c á c ă d c h ă v ă ch m sóc s c kh e sinh s n n m

2009 c a Vi t Nam quy đ nh các th i đi m ch m sóc sau sinh c n thi t nh t là [1]:
1- Trong ngày đ u sau đ :
2- Tu n đ u tiên sau đ
3- Sáu (6) tu n đ u tiên sau đ ă
1.2.1.2. Ch m sóc sau sinh theo h
Theo H

ng d n qu c gia

ng d n qu c giaăv ăcácăd chăv ăch măścăs c kh e sinh s n đ

B ă Y ă t ă b a n ă h à n h ă n m 2009, các bà m và s sinh đ

că

c theo dõi s c kh e ch t

ch trong ngày đ u tiên [6]. T ngày th 2 đ n h t sáu tu n, n u bà m xu t vi n, các
cán b y t th c hi n ch m sóc sau sinh c n th c hi n các quy trình [1]:
(1) H i m v ăs c kh e m và con
(2) Khám (ki m traăs co h i t cung, t ng sinh môn, s ti t s a, v t m )
(3) H
h

ng d n ch m sóc m và con (theo b ng h

ng d n qu c gia)
(4) C nh báo v các b t th

ng có th ăx y ra

Các n i dung ch m sóc chính:
- V ăphía ng

im

+ V ăsinh hàng ngày
+ Ch m sóc vú
+ X trí đau do co bóp t cung
+ X trí v t khâu t ng sinh môn (n u có)
5

ng d n ch m sóc c a


+ Ch ăđ

n u ng và sinh ho t đ y đ , ng 8h/ngày, v n đ ng nh ănhàng

+ T v n: gi i quy t v n đ ătâm lý (n u có), ho c t v n nuôi con s a m , k
ho ch hóa gia đình
- V ăphía con:
+ Ng màn, n m chung v i m

+ Nuôi con b ng s a m
+ Ch m sóc m t
+ Ch m sóc r n
+ V ăsinh thân th và ch m sóc da
+ Tiêm phòng
1.2.2. Nh ng nguy c c a bà m sau sinh
 Nguyăc v ăs c kh e - b nh t t:
Sauăsinh,ăcònăg iălà th i k h u s n, s c kh e bà m có th b ăđe d a b i nhi u
v n đ ăs c kh e. M t s v n đ v s c kh e nghiêm tr ng có th là nguyên nhân gây
t ă vong bao g m: ch y máu mu n sau đ , s n gi t…

au, m t m i, lo l ng bu n

chán và tr m c m là nh ng bi u hi n s c kh e rõ r t nh t c a bà m trong th i k
này [17].

6

Thang Long University Library


B ng 1.1. T ng h p các v n đ s c kh e c a bà m sau sinh
V n đ s c kh e

STT

Italia

Pháp

1.

au l ng

344 (49,4)

279 (47,4)

2.

au đ u

157 (22,5)

122 (20,7)

115 (16,5)

97 (16,4)

3.

Tr

4.

C ng giãn t nh m ch

572 (8,2)

105 (17,9)

5.

Táo bón

88 (12,6)

85 (14,5)

6.

Ti u không t ch

12 (1,7)

45 (7,6)

7.

ái bu t, đái r t

7 (1.0)

18 (3,0)

Th Nh K

Australia
577 (43,5)

326 (24,6)

69 (61,7)
172 (10,7)

8.

Nhi m khu n ti t ni u

10 (1,4)

11 (1,9)

9.

Nhi m khu n âm đ o

16 (2,3)

27 (4,6)

10.

Giao h p đau

83 (11,9)

92 (15,6)

394 (26,3)

11.

Lãnh c m

122 (17,5)

147 (24,9)

242 (18,2)

12.

M t ng

98 (14,1)

157 (26,7)

13.

Lo l ng

252 (36,2)

207 (35,2)

14.

Tr m c m

142 (20,4)

112 (19)

15.

M tm i

321 (46,1)

285 (48,4)

16.

Các v n đ v vú

17.
18.
19.

16 (14,3)

90 (80,4)
97 (86,6)

921 (69,4)
80 (71,4)

Ho và c m l nh nhi u

h n
bình th ng
au c ăđáy ch u

260 (19,6)
203 (16,9)
156 (11,6)
279 (21,0)

V n đ khác
(đau v t m )

147 (60,7)

T ng h p m t s các nghiên c u v s c kh e bà m sau sinh m t s ăn

c trên

th gi i n mă 2007 cho th y có kho ng g n 20 các v n đ s c kh e mà bà m
đang ph i đ

ng đ u trong giai đo n sau sinh sau khi ra vi n, bao g m các c m

giác v đau, các v n đ v vú, đ

ng ti t ni u, đ

ng sinh d c và các v n đ v

tâm lý nh m t m i,ăc ng th ng, m t ng đ n lãnh c m [17].

7


-

Dinh d

ng và vi ch t dinh d

ng:

Kh u ph n n c a bà m có nh h
sinh, nh h
d

ng l n đ n h i ph c s c kh e sau

ng gián ti p đ n s c kh e c aă tr . Theo khuy n cáo c a Vi nă Dinh

ng, bà m cho con bú trong 6 tháng đ u c n thêm 550 đ n 675 Kcal/ngày so v i

bình th

ng kho ng t 2200-2300 Kcal/ngày, t c là s ph i đ t t 2750 đ n 2975

Kcal/này [2]. Hi n nay, theo th ng kê c a Vi n Dinh d

ng, các bà m

m i ch đ t 2100 Kcal/ngày nh v y m i ch đ m b o đ

Vi t Nam

c 76% nhu c u t i thi u

c a bà m ăsau sinh [4].
n không đ l
vi ch t dinh d

ng và ch t trong các b a n hàng ngày, không b sung các

ng nh Vitamin A, S t, I t là m t nguy c có h i cho s c kh e

c a bà m sau sinh. Thi u I t làm cho tr phát tri n ch m trí tu . Thi uăVitamin A
gây t n th

ng

m t cho tr nh quáng gà, mù do khô m t. Thi uăS t và Folate

gây thi u máu. Bà m c n đ

c b ăsung Vitamin A 2 l n, và viên S t th

ng xuyên

trong th i gian 4 tu n sau khi sinh. B sung I t b ng kh u ph n n và các mu i
tr n I t có s n trên th tr

ng [4].

Hình 1.2. Các nhóm ch tădinhăd

ng c n cho s n ph sau sinh

 V ăsinh, lao đ ng và ngh ngh i
Th i k mang thai và sinh n đã tiêu t n nhi u n ng l
c a ng

ng c ng nh ăs c l c

i ph n , vì v y n u không có ch đ lao đ ng và ngh ng iăthích h p

trong th i k ăsau sinh, bà m s có nh ng h l y v s c kh e nh m t ng , gi m cân,
suy nh

c c th , r i nhi u tâm lý, tr m c m, t o đi u ki n m căm t s b nh. Ngoài

vi c kiêng lao đ ng n ng phòng tránh ch y máu, sa sinh d c, gi m l

ng s a; bà m

8

Thang Long University Library


c ng ph i ng đ gi c (t 8 ti ng/ngày) đ ph c h i s c kh e. Ch đ v sinh thân
th

và b

ph n đúng cách s giúp tránh đ

c các nhi m khu n v vú, đ

ng

sinh d c, ti t ni u. Bà m v sinh thân th h p v ăsinh b ng cách t m nhanh b ng
n

c m, v ăsinh vú và âm h hàng ngày [16], [4].
 Sinh ho t tình d c và các bi n pháp tránh thai sau sinh
Th i đi m k t thúc th i k h u s n (6 tu n sau sinh) là lúc bà m có th có

sinh ho t tình d c tr ăl i, do đó h c n đ

c cung c p nh ng ki n th c c ăb n v ăth i

đi m sinh ho t tình d c c ng nh ăcác bi n pháp tránh thai sau sinh. Bà m ăthi u ki n
th c v các bi n pháp tránh thai có th d n đ n có thai ngoài ý mu n, kho ng cách
sinh g n, nh h

ng đ n s c kh e c a bà m . Công tác t v n v các bi n pháp tránh

thai cho bà m sau đ còn ch a đ

c chú ý. R t nhi u các bà m không s d ng b t

k bi n pháp tránh thai nào vì lý do m i sinh và đang cho con bú [16].
1.2.3. Nh ng nguy c c a tr s sinh
Tr ăs sinh là tr ăđ

c sinh ra t 0 đ n 28 ngày tu i [12].

Theoăth ngăkêăc aăT ăch căYăt ăth ăgi iă(WHO)ăn mă2010ăćăkho ngă287.000ă
ph ăn ăt ăvongătrongăkhiămangăthaiăvàăkhiăsinhăđ ,ătrongăđ́ă99%ăt ăvongăm ăx yăraă ă
cácăn

căđangăphátătri nă[11].ăKho ngă80%ăs ătr

sinhăćăth ăphòngătránhăđ

căn uăng

ngăh păt ăvongă ăbàăm ăvàătr ăs ă

iăph ăn ăđ

căti păc năv iăcácăd chăv ăch mă

ścăs năkhoaă[6].
Theo k t qu m t s

nghiên c u, s

sinh th

ng g p nh ng v n đ s c

kh e nh : các v n đ v hô h p, tr sinh non tháng, nhi m khu n, vàng da. T ng
quan v gánh n ng b nh t t và t vong s sinh khu v c các n
n m 2012 cho th y các nguyên nhân t vong chính
khu n, non tháng, nh cân, ng t s sinh và các b t th

c

ông Nam Á

tr s sinh bao g m: nhi m
ng b m sinh. T l t vong s

sinh do ng t: 25%, bi n ch ng c a sinh non: 45%, b t th

ng b m sinh: 16% và

nhi m khu n: 14% [24].
M t nghiên c u 565 bà m có con d

i 6 tháng tu i t i Pakistan n m

2006, cho th y có kho ng 28% tr s sinh g p nh ng v n đ v s c kh e tính đ n
28 ngày tu i. Các bà m cho bi t các v n đ s c kh e c a tr bao g m: s t (45,5%),
nôn (27%), khó th (15,4%), tr (13,5%). S ít kho ng 19% s tr s ăsinh có tri u
ch ng n ng h n nh da xanh tái, h nhi t đ , vàng da ...Trongă s ă nh ng tr m c
b nh này, có 82,1% m c b nh trong tu n đ u tiên [18]. Nhi m khu n s sinh là m t
9

trong nh ng nguyên nhân gây t

vong s

sinh quan tr ng nh t có th

phòng

tránh nh ng không th y có nghiên c u nào phân tích m t cách sâu s c c ng nh
cung c p cácăs li u th ng kê v ăt l m i.
1.3. Ki n th c ch măsócăs c kh e sau sinh c a các s n ph
1.3.1. Ki n th c ch m sóc s c kh e sau sinh c a s n ph trên th gi i
Ki n th c v ch m sóc sau sinh có ý ngh a r t c b n đ i v i bà m vì có th
giúp phát hi n s m và x trí k p th i các b t th

ng c a bà m và tr s sinh giai

đo n này, góp ph n làm gi m t l b nh t t và t vong m - con. B sung và nâng
cao ki n th c còn giúp các bà m có th c hành ch m sóc b n thân và con m t cách
khoa h c.
Nhi u nghiên c u trên th gi i cho th y, ki n th c và th c hành v ch m sóc
sau sinh c a bà m ch a đ

c chính b n thân bà m và các thành viên khác trong gia

đình quan tâm nhi u nh

ki n th c v mang thai và sinh n . M t nghiên c u

c a tác gi Kimberly Smith (2004) trên 428 bà m

kh ng đ nh c n có ki n th c ch m sóc tr

Mali cho th y có 80% bà m

c sinh, trong khi t

l tr l i đ i v i

ch m sóc sau sinh ch có 60%. Nghiên c u này c ng cho th y có 21,1% các bà m
không bi t c n ph i đi khám l i sau sinh, 18% các bà m cho r ng ch đi khám sau
sinh khi xu t hi n b t th

ng, ch có 2,1% các bà m cho r ng c n thi t ph i có

cán b y t ki m tra s c kh e trong vòng hai tu n đ u sau sinh [21]. V ki n th c,
nghiên c u c a Reza Sharafi v à Hassan Esmaeeli (2013) trên 316 bà m t i Iran
cho th y, 78,5% bà m có ki n th c v ch m sóc s sinh c a các bà m

m c trung

bình. T l bà m có ki n th c đúng là 13,3%. Có 8,2% bà m không có ki n th c
v ch m sóc con sau sinh [19].
1.3.2. Ki n th c ch m sóc s c kh e sau sinh c a s n ph t i Vi t Nam
Có ít nghiên c u v ki năth căc a bà m trong th i k ăsau sinh đ

c tìm th y

Vi t Nam. K t qu c a m t s ănghiên c u v l nh v c này cho th y ki năth căch m
sóc sau sinh c a bà m còn có nhi u b t c p. Nh ngănhìnăchungăth cătr ngăchoăth y,ă
nhi uăbàăm ăthi uăki năth căv ăch ăđ ădinhăd

ng,ăv ăsinh, laoăđ ng,ăngh ăng i,ăcácă

d uăhi uănguyăhi măth iăk ăsauăsinh,ăc ngănh ăth iăđi măćăth ăsinhăho tătìnhăd cătr ăă
l i. [5] [14] [7]
Nghiênăc uăv ăch măścăs căkho ăm ătr
sinhăc aăbàăm ăćăconăd

c,ătrong,ăsauăsinhăvàăch măścătr ăs ă

iă1ătu iăt iă3ăxãăPh ăLý,ăH păThành,ăÔnăL
10

ng,ăhuy năPhúă

Thang Long University Library


L

ng,ăt nhăTháiăNguyên,ăn mă2003ăch ăraăs ăbàăm ăkhôngăbiêtăb tăc ăd uăhi uănguyă

hi mă trongă th i k ă h uă s n,ă c ă m
đ

iă bàă m ă thìă ćă m tă tr

ngă h pă khôngă nh nă bi tă

căm tăd uăhi uănguyăhi mănào [7]. K t qu này c ng t

ng đ ng v i nghiên c u

c a Lê Th Vân và V

ng Ti n Hòa v th c tr ng công tác ch m sóc sau sinh t i

huy n Chí Linh, t nh H i D

ng n m 2003 trên 195ăbàăm ăsauăkhiăsinhăb ngănghiên

c uămôăt ăăngangăv ăki năth c,ătháiăđ ăvàăk ăn ngăch măścăsauăsinhăc aăcácăbàăm .
K tăqu ăcho th y t l bà m có ki n th c v CSSS đ t là 40%, trong khi ki n th c
v d u hi u nguy hi m ch đ t 25,6%. Ki n th c v các bi n pháp KHHG

c ng ch

đ t 29,2%, trongăs ă113ăbàăm ăkhôngăs ăd ngăb tăk ăBPTTănào vìăh ăchoăr ngăkhôngă
th ăćăthaiătrongăth iăk ăh uăs n.ăCh có 50,7% và 59,5% các bà m có ki n th c
ph i b sung viên S t và Vitamin A th i k sau sinh. Tácăgi ăkhuy năngh ăc năph iă
t ngăc

ngăcôngătácătruy năthông,ăt ăv nănhi uăh năđ ăcácăbàăm ăđ

cănângăcaoăv ă

ki năth căv ăch măścăsauăsinhă[15].
Nghiênăc uăki năth c,ătháiăđ ,ăth căhànhăch măścătr
m ăt iăcácăv năđòăthànhăph ăHu ăn mă2009ăc a
là nghiênăc uăđ nhăl

căvàăsauăsinhăc aăcácăbàă

oànăTh ăNg căVânăvàăVõăV năTh ng

ng,ăthi tăk ămôăt ăc tăngang,ăti năhànhăđi uătraăph ngăv nă139ă

bàăm v aăm iăsinhăconătrongăvòngă6ătu n,ăt iăc ngăđ ngădânăc ăv năđòăt ă1/4/2008ăđ nă
30/3/2009.ăK tăqu ănh năth căđúngăc aăbàăm ăv ădinhăd

ngăkhiămangăthaiăth ăhi nă

quaă cácă khíaă c nh:ă C nă ph iă t ngă cână khiă mangă thaiă (90,6%),ă nă nhi uă h nă bìnhă
th

ngă(54%),ăvàăbi tăs ăcânăn ngăc năph iăt ngăkhiămangăthaiă(46,8%)ăvàănh năth că

đúngăv ăv ăsinhăkhiămangăthaiăchi măt ăl ălàă53,2%,ăv ălaoăđ ngăphùăh pătr

căvàăsauă

khiăsinhăchi mă48,2%. Có 81,3%ăbàăm ăbi tăc năđiăkhámăthai,ănh ngăch ăćă9,4%ăăbi tă
đ yă đ ă ýă ngh a.ă Tuyă nhiên,ă v nă cònă 15,1%ă bàă m ă ch aă bi tă đ
th

că cácă d uă hi uă b tă

ngăkhiămangăthai,ă91,4%ăbàăm ăbi tătácăd ngăc aătiêmăphòngău năván,ă78,4%ăbàă

m ăbi tău ngăviênăs tădùngăđ ăphòngăthi u máu.ă54,6%ăbàăm ăbi tăc năb ăsungăvitamină

Aăsauăsinhăvàăćăđ nă100%ăbàăm ăbi tăsinhăt iăc ăs ăyăt ăvàă71,2%ăbi tăc năđ

căch mă

ścăyăt ătu năđ uăsauăsinhăđ ăphátăhi năcácăbi năch ngănguyăhi măćăth ăx yăraăchoăm ă
và con. T ăl ăbàăm ăbi tăcácăbi năphápătránh thai r tăcaoăchi mă86,3%,ăcácăbàăm ăbi tă
đ yăđ ăýăngh aăápăd ngăBPTTăchi măt ăl ă31,7% [14].
ánhăgiáăhi uăbi tăc aăcácăbàăm thì hi uăbi tătrungăbìnhăchi măcaoănh tă38,1%,ă
ti pătheoălàăt tă33,8%,ăkémălàă28,1%. T ăl ăćăhi uăbi tăt tănhìnăchungăc ngăv năth p.ă
Tácăgi ăc ngăđ aăraăýăki năs ăquanătâmăv ăd chăv ăch măścăs căkh eăsinhăs năđ iăv iă
11


c ngăđ ngăv năđòăthànhăph ăHu ăv năch aăđ tătínhăhi uăqu ăvàăb năv ngăb iăvìăđi uă
quană tr ngă trongă xâyă d ngă cácă ch

ngă trìnhă cană thi pă ch mă ścă tr

că vàă sauă sinh,

ngoàiăvi căt ngătínhăti păc năc aăd chăv ăyăt ăv iăc ngăđ ngănày,ăs ăh ătr ăcácăchínhă
sáchă năđ nhăcu căs ngăvàăc iăthi năt tăh năb iăc nhăkinhăt ăv năh́aăxãăh iăăchoăcácăc ă
dânăv năđò,ăđ căbi tăchoăph ăn ămangăthaiăv năcònăm tăkho ngătr ngă[14].
Nghiênăc u Th cătr ngăki năth c,ăth căhànhăvàănhuăc uăch măsócăsauăsinhăăc aă
bàăm ăđ năsinhăconăt iăB nhăvi năPh ăs nătrungă
Ph

ngăvàăB nhăvi năBaăVì đ

căPh mă

ngăLanăth căhi n n mă2014ătrênă736ăbàăm ă ăthànhăth ăvàănôngăthôn,ăm iăănh́mă

368ăng

i đãănghiênăc uăkháăđ yăđ ăvàăc pănh tăv ăki năth căch măścăsauăsinhăc aă

bàăm ăt iăkhuăv căHàăN i.ăK tăqu ăv ki năth căch măścăsauăsinhăch ăćă36,2%ăbàăm ă
đ tăyêuăc u,ătrongăđ́ăki năth căphátăhi năd uăhi uăb nhăcaoănh tăchi mă38%,ăti pătheoă
làăki nă th căv ăk ăho chăh́aă giaăđìnhăchi mă33,8%;ăv ă sinh,ă laoăđ ng:ă21,7%.ă Ki nă
th că v ă dinhă d
t

ngă đ tă th pă nh t: 13%. Ki nă th că chungă v ch mă ścă sauă sinh khá

ngăđ ngăv iăk tăqu ătrongănghiênăc uăc aăLêăTh ăVânălàă35,4%ăt iăH iăD

ngăn mă

2009.ăK tăqu ănghiênăc uănàyăcaoăh năđánhăgiáăv ăki năth căsauăsinhăbàăm ăc aătácă
gi ăRezaăSharajiă(Iran)ăn mă2013ătrênă316ăbàăm ,ătrongăđ́ă78,5%ăcácăbàăm ăćăki nă
th căch măścătr ăs ăsinhăđ tătrungăbình,ă8,2%ăkhôngăđ ăki năth c,ăch ăćă13,3%ăcácă
bàă m ă ćă ki nă th că đ t.ă Ki nă th că ch mă ścă sauă sinh c aă cácă bàă m ă thànhă th ă nhìnă
chungălàăt tăh năcácăbàăm ă ănôngăthônă[5].
Nh năđ nhăki năth căchungăv ch măścăsauăsinh c aăcácăbàăm ătheoăcácătiêuă
chí chuyên bi t:ăCác bà m thành th bi t nhi u h n các bà m

nông thôn v các

d uăhi uănguyăhi măthôngăquaăd uăhi uăs t,ăraăd chăâmăđ oăvàăđauăb ngăkéoădài.ă i uă

nàyăđ

căgi iăthíchălàăngu năti păc năthôngătinămàăcácăbàăm ăthànhăth ănh năđ

căt ă

cánăb ăyăt ăcaoăh năcácăbàăm ă ănôngăthôn:ă46,5%ăsoăv iă37,4%.ăV ăki năth căv dinh
d

ngăđ tăth pănh tăsoăv iăcácănh́măkhác.ăS ă nhăh

đ ădinhăd

ngăc aăy uăt ăt păquánălênăch ă

ngăchoăbàăm ăkháărõ.ăKi năth căv ăVitaminăAăvàăs aăm ăkháăt t.ăCh ngăt ă

các thôngăđi păgiáoăd cătruy năthôngăchoăconăbúăm ,ăl iăíchăc aăs aăm ăđãăćăhi uă
qu ăkháăm nhăm [5].
V ăv ăsinhălaoăđ ng, 12,1% các bàăm ăthànhăth ăvàă31%ăcácăbàăm ă ănôngăthônă
choăr ngănênăkiêngăt măhoànătoànăsauăsinhăm tăth iăgian.ăV ăsinhăkhôngăđúngăcáchăćă
th ăd năt iăcácăviêmănhi măph ăkhoaăho cănhi măkhu nătuy năvúăchoăbàăm .ăBàăm ăítă
ćăki năth căăv ăcácăbi năphápăk ăho chăh́aăgiaăđình.ăCh ăćă16%ăcácăbàăm ă ăthànhăă
12

Thang Long University Library


th ăvàă18%ăcácăbàăm ă ănôngăthônăbi tăchínhăxácăth iăđi măgiaoăh păsauăsinhălàă6ătu n.ă
Cácăcánăb ăc năt ăv năchoăcácăbàăm ăv ătiêuăchu năchoăbúăvôăkinhăvàăcácăbi năphápă

tránhăthaiăphùăh p,ăk păth iănh mătránhăchoăcácăbàăm ămangăthaiăngoàiăýămu n,ă nhă
h

ngăđ năs căkh eăc aăbàăm ăvàăgiánăti pă nhăh

ngăđ năs căkh eăc a tr ă[5].

V ăch măścăs ăsinh, nhi uănghiênăc uăcho th yăbàăm ăă ănhi uăn iătrênăăth ă
gi i,ă đ că bi tă là nh ngă n

că đangă phátă tri nă cònă ch aă ćă ki nă th că đ yă đ ,ă ho că ćă

ki năth c,ăth căhànhăsai v ăch măścăchoătr ăs ăsinh.ăVíăd ăv ăch măścăr n,ăm cădùă
TCYTTGăđãăkhuy năcáoăph iăgi ăr nătr ăs chăs ,ăkhôăráo,ăkhôngăđ

căbôiăb tăc ăm tă

lo iăthu căho căch tănàoălênăb ăm tăn uăkhôngăćăch ăđ nhăc aăbácăs [12].
Ki năth căvà th căhànhăc aăbàăm ăc ngăćă nhăh

ngănhi uăđ năhànhăviăchoăbúă

m .ăNghiênăc uăc aăPoreddiăVijayalakshmiăvàăc ngăs ăv ăki năth căc aăcácăbàăm ăsauă
khiăsinhăchoăth yă c aăchúngătôiăchoăth yăcácăbàă m ćăki năth căt tăv ă choăconăbúă
[22]. Trong khi nghiên c uăc aătácăgi ăăShresthaă(Nepal)ăchoăth yăćăđ nă25%ăăcácăbàă
m ă thi uă ki nă th că v ă choă conă ă bú.ă Trongă m tă nghiênă c uă khácă c aă Norhană Zekiă
Shaker trên 1000 bà m ăăv aăsinhăconăt iăIr căn mă2009,ăćăt iă50%ăcácăbàăm ăd ngă
choăconăbúătr

că3ăthángătu iăv iăcácălýădoăl năl

tălàăbàăm ăc măth yăkhôngăđ ăs aă

choăconăbúă(35,1%),ă tr ăkhôngăbúă (29,7%), bà m ăćăb nhălýă(9%)ă và bà m ăăkhông
thích cho bú (8,1%) [20].
ătài ch măścăs căkho ăm ătr
bàă m ă ćă conă d
L

c,ătrong,ăsauăsinhăvàăch măścătr ăs ăsinhăc aă

iă 1ă tu iă t iă 3ă xãă Ph ă Lý,ă H pă Thành,ă Ônă L

ng,ă huy nă Phúă

ng,ă t nhă Tháiă Nguyên,ă n mă 2003ă ch ă raă nh nă th că c aă bàă m ă v ă d uă hi uă b ă

b nhă ătr ăs ăsinhăcònăs ăsài,ăr tănhi uăbàăm ăcònăkhôngănh năbi tăđ
nguyăhi mănào.ăĆăđ nă57,1%ăbàăm ăkhôngăk ăđ

căd uăhi uă

căd uăhi uănàoătrongă5ăd uăhi uă

b ă măc aătr ăv aăđ ăra [7].
Nghiên c u ki n th c và th căhànhăch măścătr s ăsinhăt i 2 huy n Ng c L c,
Nh ăThanhăt nh Thanh Hoá c a L

ngăNg c Tr

ngăvàăc ng s đ

căti năhànhăquaă

đi uă traă 718ă bàă m ă ćă conă nh ă sinhă t ă 1/1/2006- 31/12/2006ă t iă 19ă xãă c aă 2ă huy nă
mi nănúiăt nhăThanhăHoáălàăNh ăThanhăvàăNg căL cănh măđánhăgiáăki năth căvàăth că
hànhăch măścăs ăsinhăvàăcácăy uăt ăliênăquanălàmăc ăs ăraăquy tăđ nhăvàăxâyăd ngăk ă
ho chăcanăthi p.ăK tăqu ăv ăki năth căch măścătr ăs sinh, cácăbàăm ăđ

căh iă ăc ă2ă

huy năćăki năth căt tăv ăch măścăthaiăs năc năthi tăvàăv ăth iăgianăthíchăh păchoăconă
búăl n đ u.ăKi năth căv ăd uăhi uănguyăhi măsauăsinhăc aăcácăbàăm ăcònăh năch .ăT ă
13


l ăbàăm ăćăth ănêuăđ

căítănh tă3ăd uăhi uănguyăhi măsauăsinhădaoăđ ngăt 30-35%.

Ch ăćă5,4%ăcácăbàăm ăćăt ă50%ăcâuătr ăl iăđúngăv ăki năth căchungăv ăch măścăs că
kh eăbàăm ăvàătr ăs ăsinh.ăNhìnăchungăcácăt ăl ănàyăcònăth p [13].
LêăThi năTháiăvàăNgôăV năToànăđãă ánhăgiáăhi uăqu ăcácăbi năphápăcanăthi pă
nh mănângăcaoăki năth căvàăth căhànhăch măsócăs ăsinhăc aăcácăbàăm ăt iă3ăt nhăTháiă
Nguyên,ăHu ,ăV nhăLongăgiaiăđo nă2008ă – 2011 đ

căth căhi nănh măđánhăgiáăhi uă

qu ăcácăbi năphápăcanăthi pănh mănângăcao ki năth căvàăth căhànhăch măścăs ăsinhă
c aăcácăbàăm ăt iă3ăt nhăTháiăNguyên,ăHu ,ăV nhăLongăgiaiăđo nă2008 - 2011. K tăqu ă

c ngă ch ă raă m tă cáchă kháă toànă di nă v ă ki nă th că c aă bàă m .ă T ă l ă bàă m ă bi tă hànhă
đ ngăch măścăngayăchoătr ăm iăsinhăt ngărõăr t. Kho ngă80,0%ăbàăm ăbi tăchoătr ăbúă
s mătrongă1ăgi ăsauăsinh.ăT ăl ăbàăm ăbi tă5ăhànhăđ ngăch măścăngayăchoăs ăsinhăr tă
th p.ăH uăh tătr ăs ăsinhăđ

călauăkhôăngayăkhiăđ ăraăvàăđ

căgi ă măsauăsinh.ăN mă

2011,ăt ăl ăgi ă măb ngăph

ngăphápădaăk ădaă(23,4%)ăvàăchoătr ăbúăs mătrongă1ăgi ă

sauăsinhă(79,6%)ăt ngălên. T ăl ăbàăm ăchoătr ăkhámătrongă7ăngàyăđ uăvàăchoătr ăbúă
hoànătoànă6ăthángăđ uăđ

căc iăthi n,ăchi mă1/3ăbàăm ănuôiăconăb ngăs aăm .ăK tălu nă

choăth yăki năth căvàăth căhànhăch măścăs ăsinhăc aăbàăm ăn mă2011ăđ

cănângăcaoă

soăv iăn mă2008.ăDoă đ́ăvi cătácă đ ngă vàoă ki năth că c aă ăbàă m ălàăvi că nênălàmăđ ă
t ngăkh ăn ngăch măścăs ăsinhăc aăcácăbàăm ă[8].
Không ch y u, và thi u ki năth căv ch măścăsauăsinh,
nhi u nh h

Vi t Nam còn ch u

ng c a các y u t v giá tr , ni m tin truy n th ng hay g i là t p quán.

Nghiên c u c a Lê Minh Thi n mă2006 t i Ân Thi, H ng Yên cho th y th i gian
c theo quan ni m truy n th ng là 100 ngày (3 tháng 10 ngày). Bà m trong th i
gian

c c ng ph i tuân theo r t nhi u các kiêng k trong ch đ ă n u ng và ngh

ng i. Ví d , kiêng g i đ u và t m b ng n

c l nh, kiêng xem tivi, đ c sách, kiêng

n cá và nh ng ch t tanh, kiêng ánh n ng m t tr i chi u tr c ti p. Tác gi chia ra 3
c p đ c a các t p quán ch m sóc sau sinh, bao g m: (1) các y u t ích l i: bao
g m các th c hành có l i cho s c kh e bà m và tr s ăsinh nh
tránh u ng các đ u ng nóng nh r

n nhi u th c n,

u, (các y u t ătrung tính: không có l i hay có

h i cho s c kh e BMTE nh không ch i đ u, không soi g

ng, không g i đi n tho i,

nhét bông vào tai, m c áo dài tay (trong th i ti t nóng), đi t t, không c t móng
chân, móng tay và (3) nhóm y u t
ph m nhi u dinh d

gây h i: bao g m kiêng n m t s lo i th c

ng nh cá, hoa qu , h i s n, th t bò, kiêng u ng nhi u n

c,

không s d ng bi n pháp tránh thai trong th i k h u s n [10].

14

Thang Long University Library


CH
2.1.ă

iăt

NGă2.

IăT

NG NGHIÊN C U

ng nghiên c u

T tăc ăcácăs năph ăsinhăcon t iăKhoaă i uătr ăt ănguy n - B nhăvi năPh ăs nă
Trungă

ngătrongăth iăgianăt ă01/01/2015ăđ nă30/06/2015.

2.1.1. Tiêu chu n l a ch n đ i t

-

ng nghiên c u

S năph ăsinhăconăt iăKhoaă i uătr ăt ănguy n - B nhăvi năPh ăs năTrungă

ngă

t ă01/01/2015ăđ nă30/06/2015.
-

S năph ăćăs căkh eă năđ nhăsauăkhiăsinh

-

H ăs ăđ

căghiăchépăđ yăđ ă

ngăýăthamăgiaănghiênăc u

-

2.1.2. Tiêu chu n lo i tr
-

S năph ăkhôngăćăs căkh eă năđ nhăsauăsinh
iăt

2.2.ă

ngăkhôngăđ ngăýăthamăgiaănghiênăc u.

aăđi m và th i gian nghiên c u
aă đi mă nghiênă c u:ă Khoaă i uă tr ă t ă nguy n - B nhă vi nă Ph ă s nă Trung

-

ng.
-

Th iăgianănghiênăc u:ăt ă01/01/2015ăđ nă30/06/2015.

2.3.ăPh

ngăphápănghiênăc u
ătàiăđ

căti năhànhătheoăph

2.4. C m u vƠăph

ngăphápănghiênăc uămôăt ăc tăngang

ngăphápăch n m u

S ăd ngăcôngăth cătínhăc m u:
2
Z 1- /2 p(1-p)
n=

2
d
Trongăđ́:ăn:ăc ăm uăt iăthi uăc nănghiênăc u choăm uăng uănhiênăđ n,ăp = 0,362
(t ă l ă ph nă tr mă ph ă n ă cóă ki nă th că CSSSă đ tă yêuă c uă theoă nghiênă c uă c aă Ph mă
Ph

ngăLanăn mă2014ăt iăB nhăvi năPh ăS năTrungă
d:ă

ngăvàăB nhăvi năBaăVìă[5]).

ăchínhăxácămongămu n,ăd=0,05,ăthayăvàoăcôngăth c,ătaăćăc ăm uănghiênă

c uălà 355.
15


D ătrùăđ iăt
đãăthuăđ

ngăkhôngăthamăgiaănghiênăc uă20%,ăc ăm uălàă426.ăTrênăth căt ă

c m uă447 s năph ăđ năsinhăt iăKhoaă i uătr ăt ănguy n - B nhăvi năPh ă

s năTrungă

ngătrongăth iăgianăt ă01/01/2015ăđ nă30/06/2015.ă

Ch năm uăthu năti năd aătrênăs ăl

ngăs năph ăsauăsinhătrongăkho ngăth iăgiană

thuăth păs ăli u,ăb tăđ uăt ăth iăđi măthuăth păchoăđ năkhiăćăs ăl
đ ,ăthuăd ătrùănh ngătr
2.5.ăPh

ngăm uăt

ngăđ iă

ngăh păkhôngăthamăgiaăho căthuăs ăli uăb ăl i.

ngăphápăthuăth p s li u

Phòngăv nătr căti păđ iăt

ngăb ngăb ăcâuăh iă g m 13 câu (câuăl aăch năvàă

câuăđi năkhuy t) thi tăk ăs năđ ăh iăki năth căc aăs năph ăsauăsinhăv ăch măścăbàăm ă
vàătr ăs ăsinhăsauăsinh.
2.6. Bi n s nghiên c u
Baoăg măcácăbi năs ăv :
- Cácă y uă t ă v ă nhơnă kh uă h că c aă đ iă t
h că v n,ă ngh ă nghi p,ă ph

ngă nghiên c u: Tu i,ă trìnhă đ ă

ngă phápă sinh,ă đ că đi mă mangă thaiă vàă đ că đi mă tr ă s ă

sinh,…

- Cácăki năth căv ăch măsócăs năph ăsauăsinh:
+ăNh ng d uăhi uănguyăhi măđ iăv iăs căkh eăbàăm ăsauăsinh
+ Nh ngătri uăch ngănhi măkhu năđ

ngăsinhăd căsauăsinh

+ăNh ngăv năđ ăs căkh eăsauăsinhămàăs năph ăćăth ăg pă
+ăCh ăđ ănh ăth ănàoălàăch ăđ ăngh ăng iăphùăh păđ iăv iăs năph ăsauăsinh
+ăGi ăgìnăv ăsinhăc aăs năph ăsauăsinh
+ăCh ăđ ă nău ngăphùăh păv iăs năph ăsauăsinhă
+ Th iăđi m s năph ăc nău ngăb ăsungăvitaminăAăvàăviênăs t
+ăTh iăđi măćăth ăgiaoăh pătr ăl i.ă
+ăCácăbi năphápătránhăthaiăsauăsinh

16

Thang Long University Library


- Cácăki năth căv ăch măsócătr ăs ăsinhăsauăsinh:
+ Nh ngăd uăhi uănguyăhi măđ iăv iăs căkh eătr ăs ăsinh
+ăL chătiêmăch ngăđ nhăkìăchoătr
+ Các bi năphápăgi v ăsinhăcho tr ăs ăsinh
+ Sau khi sinh bao lâu b tăđ uăchoătr ăbú
2.7. X lý và phân tích s li u
Toànăb ăd ăli uătrongăh ăs ăb nhăánăc aăđ iăt
đ aăvàoămáyătính,ăx ălýăvàăphânătíchătheoăph

ngănghiênăc uăđ

ngăphápăth ngăkêăs ăd ngăch

căthuăth pă
ngătrìnhă

th ngăkêăSPSS 16.0.
2.8. Sai s và bi n pháp kh c ph c
Các sai s ăćăth ăg pătrongănghiênăc u g m:

- Sai s thu th p thông tin: B ăśtăthôngătin,ăkhiăghiăchépăcácăcâuătr ăl iăc aăđ iă
t

ng.ă B ă śtă đ iă t

ng,ă nh tă là nh ngă bàă m ă ćă th iă giană n mă vi nă ng n.ă Bàă m ăă

khôngăh pătácăho căcung c păcácăs ăli uăsai l chădoăgi ăth ădi n,ăho căvìăcácă y uăt ă
mangătínhăt p quán.
Cáchă kh că ph c:ă t pă hu nă k ă b ă câuă h i,ă giámă sátă quáă trìnhă l yă thôngă tin.ăL aă
ch nă cácă nghiênă c uă viênă ćă kinhă nghi mă vàă tráchă nhi m.ă T ă ch că rútă kinhă nghi mă
trong nhóm nghiênăc uăvà giámăsátăsauăm iăđ tăđi u tra.

- Sai s do nh p s li u: L iăs ăli uădoăng

iănh păli uăb ăśtăho căvàoănh mă

s ăli u.
Cáchă kh că ph c:ă làmă s chă b ngă h iă tr
đi năđ ăthôngătinăm i đ
2.9.

că khiă x ă lý,ă ch ă nh ngă b ngă h iă đ

căă

căs ăd ngăđ nh păli u.

oăđ c c a nghiên c uăđ tài
- T tăc ăcácăho tăđ ngăti năhànhătrongănghiênăc uănàyăđ uătuânăth ăcácăquyăđ nhă

vàănguyênăt căchu năm căv ăđ oăđ cănghiênăc uăyăsinhăh căc aăVi tăNamăvàăQu căt .
- Cu cănghiênăc uănàyăđ

căti năhànhăd

iăs ăđ ngăýăc aăBanăGiámăhi uătr

iăh căTh ngăLongăvàăBanăGiámăđ căB nhăvi năPh ăs năTrungă
- Cácăthôngătinăcáănhânăv ăđ iăt

ngănghiênăc uăđ

- Vi căqu nălýăvàăphânătích s ăli uăđ

ng.

căđ măb oăgi ăbíăm tă

căti năhànhăm tăcáchăkhoaăh căvàăchínhăxác.

17

ngă