Thực trạng và một số yếu tố liên quan đến co hồi tử cung của các sản phụ sau mổ đẻ chủ động tại bệnh viện phụ sản tư năm 2015

B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMỌNă I UăD

NG

NGUY NăTH ăH NG
Mã sinh viên: B00359

TH CăTR NGăVÀăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUANă
T ăCUNGăC AăCỄCăS NăPH ăSAUăM ă
B NHăVI NăPH ăS NăTRUNG

ăCH ă

NăCOăH I
NG T Iă

NGăN Mă2015.

ăTÀIăT TăNGHI PăH ăC ăNHỂNăVLVH

HƠăN iăậ Tháng 11 n mă2015

B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMỌNă I UăD

NG

Sinh viên th c hi n :

NGUY NăTH ăH NG

Mã sinh viên

B00359

:

TH CăTR NGăVÀăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUANă
T ăCUNGăC AăCỄCăS NăPH ăSAUăM ă
B NHăVI NăPH ăS NăTRUNGă

ăCH ă

NăCOăH Iă
NG T Iă

NGăN Mă2015.

ăTÀIăT TăNGHI PăH ăC ăNHỂNăVLVH
Ng

iăHDKH: Ths.ăNguy năThanhăHoƠi

HƠăN iăậ Tháng 11 n mă2015

Thang Long University Library


L IăC Mă N
hoƠn thƠnh đ

c khóa lu n nƠy, em xin bƠy t lòng bi t n chơn thƠnh vƠ

sơu s c t i:
Ban giám hi u Tr

ng

i h c Th ng Long, Phòng Ơo t o

ki n cho em trong su t th i gian h c t p vƠ nghiên c u t i tr
Em xin bƠy t lòng bi t n t i các th y cô trong Tr
đ c bi t lƠ các th y cô trong B môn i u d
3 n m h c t i tr

i h c, đư t o đi u

ng.

ng

i h c Th ng Long,

ng đư t n tình d y d , giúp đ em trong

ng c ng nh trong quá trình hoƠn thƠnh khóa lu n này.

V i lòng kính tr ng vƠ bi t n sơu s c, em xin chơn thƠnh cám n Ths.ăNguy nă
Thanh Hoài - ng

i th y h

ng d n đư dƠnh nhi u th i gian t n tình ch b o, h

ng

d n vƠ giúp đ em trong quá trình nghiên c u vƠ hoƠn thƠnh khóa lu n c a mình.
Em xin bƠy t lòng c m n chơn thƠnh t i các cô chú vƠ các anh ch nhơn viên
c a B nh vi n Ph S n Trung

ng đư t o nhi u đi u ki n thu n l i trong quá trình

l y s li u ph c v cho khóa lu n này.
Tôi luôn cám n s quan tơm, giúp đ vƠ đ ng viên c a b n bè trong quá trình
h c t p c ng nh trong cu c s ng.

c bi t, con cám n gia đình đư luôn dƠnh cho con s yêu th

ng vƠ nh ng

đi u ki n t t nh t đ con yên tơm h c t p vƠ hoƠn thƠnh khóa lu n t t nghi p đ i h c.
Hà N i, ngày 11 tháng 01 n m 2015
Sinh viên

Nguy năTh ăH ng


C ngăhòaăxưăh iăch ăngh aăVi tăNam
căl păậ T ădoăậ H nhăphúcă
L IăCAMă OANă
Kính g i :
-

Phòng Ơo t o đ i h c ậ Tr

ng

-

Khoa i u d

i h c Th ng Long

-

H i đ ng ch m khóa lu n t t nghi p, n m h c 2015 ậ 2016.

ng Tr

ng

i h c Th ng Long

Em xin cam đoan khóa lu n nƠy lƠ công trình nghiên c u c a em, toƠn b s
li u đ

c thu th p vƠ x lý m t cách khách quan, trung th c vƠ ch a đ

c công b

trong b t k m t tƠi li u nƠo khác.
Hà N i, ngày 11 tháng 01 n m 2015
Sinh viên

Nguy năTh ăH ng

Thang Long University Library


DANHăM CăCỄCăT ăVI TăT T
CC TC

Chi u cao đáy t cung

TB

Trung bình

TC

T cung


M CăL Că

TV N
CH

.............................................................................................................1

NG 1 : T NG QUAN TÀI LI U ....................................................................3

1.1. Ch đ nh m l y thai ch đ ng ..........................................................................3
1.1.1. Khung ch u b t th
1.1.2.

ng ..............................................................................3

ng ra c a thai b c n tr .......................................................................3

1.1.3. T cung có s o trong nh ng tr

ng h p sau..............................................4

1.1.4. Ch đ nh m l y thai vì nguyên nhơn c a ng

i m ..................................4

1.1.5. Nguyên nhơn v phía thai ...........................................................................4
1.2. Nh ng thay đ i gi i ph u vƠ sinh lý sau đ ......................................................4
1.2.1.

ic

ng v th i k h u s n .....................................................................4

1.2.2. Các thay đ i trong th i k h u s n .............................................................4
1.3. Nh ng hi n t

ng lơm sƠng c a th i k sau đ ................................................7

1.3.1. S co h i t cung ........................................................................................7
1.3.2. S n d ch ......................................................................................................8
1.3.3. S xu ng s a ..............................................................................................8
1.4. Các y u t

nh h

ng đ n s co h i t cung sau đ ........................................9

1.4.1. S l n đ .....................................................................................................9
1.4.2. Cách đ .......................................................................................................9
1.4.3. Tình tr ng nhi m khu n .............................................................................9
1.4.4. Xoa bóp t cung .........................................................................................9
1.4.5. i ti u đúng lúc ..........................................................................................9
1.4.6. Cho con bú..................................................................................................9

1.5. Các nghiên c u t i Vi t Nam vƠ trên th gi i v co h i t cung sau sinh vƠ các
y u t liên quan ......................................................................................................10

Thang Long University Library


1.5.1. Trên th gi i .............................................................................................10
1.5.2. T i Vi t Nam ............................................................................................11
CH

NG 2 :

2.1.

IT

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U .......................12

a đi m vƠ th i gian nghiên c u ...................................................................12

2.2. Thi t k nghiên c u ........................................................................................12
2.3.

it

ng nghiên c u .....................................................................................12

2.3.1. Nhóm nghiên c u .....................................................................................12

2.3.2. Nhóm đ i ch ng .......................................................................................12
2.4. C m u vƠ ch n m u ......................................................................................13
2.5. Bi n s vƠ ch s .............................................................................................13
2.6. K thu t vƠ công c thu th p s li u ..............................................................14
2.7. Sai s vƠ cách kh ng ch sai s ......................................................................14
2.8. X lý vƠ phơn tích s li u ...............................................................................15
2.9.
CH

o đ c trong nghiên c u ..............................................................................15
NG 3 : K T QU NGHIÊN C U ................................................................16

3.1. M t s đ c đi m v đ i t

ng nghiên c u s co h i t cung. ........................16

3.1.1. Ngh nghi p. ............................................................................................16
3.1.2. N i c trú c a s n ph ..............................................................................16
3.1.3. Tu i c a s n ph .......................................................................................17
3.1.4. Th t l n m đ . .....................................................................................17
3.1.5. Th t l n sinh..........................................................................................18
3.2. K t qu v co h i t cung ...............................................................................18
3.2.1. Giá tr trung bình CC TC theo th t ngƠy sau đ

nhóm s n ph m đ .

............................................................................................................................18
3.2.2. Giá tr TB CC TC theo th t ngƠy sau đ

nhóm đ i ch ng ..............19

3.2.3. Giá tr chi u cao đáy t cung theo th t ngƠy sau đ

nhóm m đ vƠ


nhóm đ th

ng. .................................................................................................20

3.3. M t s y u t

nh h

ng đ n co h i t cung .................................................20

3.3.1. Th t l n m ...........................................................................................20
3.3.2. Th t l n sinh..........................................................................................21
3.3.3. nh h

ng c a cho con bú t i s co h i t cung. ...................................22

3.3.4. Tu i s n ph .............................................................................................25
3.3.5. nh h
CH

ng c a nhi m khu n h u s n ......................................................26

NG 4 : BÀN LU N .......................................................................................28

4.1.

c đi m s n ph trong nghiên c u ...............................................................28

4.1.1. Ngh nghi p .............................................................................................28
4.1.2. N i sinh s ng ............................................................................................28
4.1.3. Tu i c a s n ph .......................................................................................28
4.1.4. Th t l n sinh..........................................................................................29
4.2. Tình tr ng co h i t cung
4.3. M t s y u t

nh h

các s n ph sau m đ ch đ ng ........................29

ng t i s co h i t cung ..............................................30

4.3.1. Th t l n m đ ......................................................................................30
4.3.2. Th t l n sinh..........................................................................................31
4.3.3. nh h

ng c a cho con bú .......................................................................32

4.3.4. Tu i m .....................................................................................................34
4.3.5. nh h

ng c a nhi m khu n h u s n ......................................................34

K T LU N ...............................................................................................................35
KHUY N NGH .......................................................................................................36

DANH M C TÀI LI U THAM KH O ..................................................................37
PH L C ..................................................................................................................39

Thang Long University Library


DANHăM CăB NG
B ng 1: Ngh nghi p c a s n ph . ............................................................................16
B ng 2: N i c trú c a s n ph .................................................................................16
B ng 3:

c đi m v tu i c a s n ph nghiên c u. ..................................................17

B ng 4: Phân b s n ph theo th t l n sinh. ..........................................................18
B ng 5: Tình hình cho con bú và không cho con bú c a nhóm s n ph nghiên c u 22
B ng 6: Th i gian cho con bú l n đ u sau sinh ........................................................23
B ng 7: S l n cho con bú trong 1 ngày c a s n ph ...............................................24
B ng 8: Giá tr trung bình CC TC theo th t ngày

các nhóm tu i nghiên c u ..25

B ng 9: Giá tr trung bình CC TC theo th t ngày

các nhóm tu i c a nhóm đ i

ch ng .........................................................................................................................26


DANHăM CăBI Uă
Bi u đ 1: Phân b s n ph theo th t l n m ........................................................17

Bi u đ 2: S thoái tri n CC TC

nhóm m đ .....................................................18

Bi u đ 3: S thoái tri n CC TC

nhóm đ th

Bi u đ 4: So sánh s thoái tri n CC TC

ng ..............................................19

nhóm m đ vƠ nhóm đ th

ng ........20

Bi u đ 5 : S thoái tri n CC TC liên quan đ n th t l n sinh .............................21
Bi u đ 6: S thoái tri n CC TC

ng

i cho con bú, ng

i không cho con bú ....24

Thang Long University Library


TăV Nă
M l y thai lƠ ph u thu t m t cung ra đ l y thai, rau thai vƠ mƠng rau theo

đ

ng r ch trên b ng khi cu c đ không th ti n hƠnh theo đ

l y thai có xu h
bi t lƠ

các n

ng t ng lên không ch

n

c ta mƠ mƠ còn

c phát tri n (Notzon 1987) [19].

ng ơm đ o [8]. M
trên c th gi i, đ c

Pháp n m 1972 t l m l y thai

lƠ 6% nh ng đ n n m 1981 t l nƠy đư t ng lên g p đôi lƠ 11% [3], [8]. T i th đô
London c a n

c Anh, t l nƠy t d

i 3% n m 1950 đư lên t i 12% n m 1990 vƠ

22,7% n m 2004 [15]. Còn

Hoa K n m 1970, t l m l y thai lƠ 15% vƠ t ng lên

21% vƠo n m 1984 [17].

c bi t, theo Belizan JM vƠ c ng s , t l m l y thai

các n

c M La-tinh r t cao, Parauqay lƠ 20,7% vƠo n m 1997, Mexico lƠ 31,3%

vƠo n m 1996, Brazil lƠ 32% vƠo n m 1996 vƠ
1997….[13]. T i Vi t Nam, các nghiên c u đ

Chi lê lên đ n 40% vƠo n m

c ti n hƠnh

Vi n B o v bƠ m tr

s sinh trong nh ng n m đ u th p k 80 c a th k XX cho th y t l nƠy đư t ng lên
t i 23% [4], [8].
NgƠy nay, nh các ti n b trong k thu t m l y thai, gơy mê h i s c, các thu c
m i đ c bi t lƠ thu c kháng sinh c ng nh ch khơu ph u thu t mƠ cu c m tr nên
an toƠn h n so v i tr

c, c ng chính vì th mƠ xu h

ng m ch đ ng c ng ngày

cƠng t ng. Tuy nhiên, m l y thai v n có nguy c cho s n ph cao g p 2 l n so v i
đ th

ng. Nguy c l n nh t đe d a đ n tính m ng s n ph sau đ lƠ ch y máu, nguy

c nƠy có liên quan ch t ch v i s co h i c a t cung sau khi s rau. S co h i t
cung cùng v i s co bóp ch t c a c t cung gi ng nh g ng kìm k p ch t các m ch
máu trong l p c đan lƠm cho máu ng ng ch y. S co h i t cung c ng lƠ nhơn t
thúc đ y quá trình thoát s n d ch, máu c c, tránh bi n ch ng nhi m khu n h u s n.
Có r t nhi u các y u t

nh h

ng đ n co h i t cung sau đ nh các y u t v

bƠ m (tu i bƠ m , s l n mang thai, s l n đ ), các y u t liên quan đ n cu c đ (th i
gian chuy n d , trong l

ng thai) vƠ đ c bi t lƠ các y u t liên quan đ n quá trình

ch m sóc vƠ t v n sau sinh c a H sinh vƠ đi u d

ng (ch đ v n đ ng, cho con

bú, xoa t cung, đi ti u, t v n..) [12]. N u H sinh ch m sóc vƠ t v n cho s n ph
c n th n vƠ đ y đ , s lƠm gi m các y u t nguy c , giúp t cung co h i tr v bình
th

ng nhanh h n vƠ t t h n, gi m các nguy c sau sinh.
ánh giá co h i t cung sau m đ ch đ ng có giá tr tiên l

1

ng đ i v i k t qu


cu c m đ nh m đ m b o cho c m vƠ con sau sinh. Tuy nhiên hi n nay

n

c ta

còn ch a có nhi u nghiên c u v v n đ nƠy. Do đó chúng tôi ti n hƠnh nghiên c u
đ tƠi “Th cătr ngăvƠămôtăs ăy uăt ăliênăquanăđ năcoăh iăt ăcungăc aăcácăs năph ă
sau m đ ch ăđ ng t iăB nhăvi năPh ăs năTrungă

ngăn mă2015”. Chính vì v y,

chúng tôi ti n hƠnh nghiên c u nƠy nh m m c tiêu:
1.

Mô t tình tr ng co h i t cung các s n ph sau m đ ch đ ng t i B nh vi n

Ph s n Trung
2.

ng n m 2015.

Xác đ nh m t s y u t

nh h

ng đ n s co h i t cung

ch đ ng t i B nh vi n Ph s n Trung

các s n ph sau đ

ng, n m 2015.

2

Thang Long University Library


CH

NGă1ă: T NGăQUANăTÀIăLI U

Ch đ nh m l y thai lƠ m t v n đ vô cùng khó vƠ ph c t p. NgoƠi nh ng ch
đ nh m l y thai có tính ch t tuy t đ i (ngôi vai

ng

i con so, rau ti n đ o trung

tơm…), còn nhi u ch đ nh m l y thai vì m t t p h p các ch đ nh mang tính ch t
t

ng đ i, r t khó nh n bi t lý do n i tr i trong t p h p nƠy lƠ gì. Xu h

thu t đ

ng d

ng các th

i khó kh n, nguy hi m ngƠy cƠng dƠnh ch cho m l y thai vì an

toƠn h n, nhanh h n (c t thai, n i xoay….).
M l y thai đ

c ch đ nh khi chuy n d không an toƠn cho m vƠ thai, khi bu c

ph i l y thai ra nh ng không gơy đ

c chuy n d , khi đ khó c gi i hay vì đ c đi m

c a thai không th đ đ

c vƠ trong tình tr ng c p c u bu c ph i l y thai

ra nhanh mƠ đ đ

ng d

ng d

iđ

i thì ch a đ đi u ki n. Vì tính ch t ph c t p cho nên có

r t nhi u ki u x p lo i các ch đ nh m l y thai. M i ki u phơn lo i đ u có u vƠ
nh

c đi m.
Theo th i đi m xu t hi n ch đ nh m l y thai ng

i ta có th chia các ch đ nh

m l y thai thƠnh 2 nhóm l n:
-

Ch đ nh m l y thai ch đ ng (còn g i lƠ m l y thai d phòng) khi có ch đ nh
t tr

c khi có chuy n d . Tr

ng h p m l y thai ch đ ng, cu c m đ đ

c

ti n hƠnh khi ch a có chuy n d ho c khi b t đ u có chuy n d .
-

Ch đ nh m l y thai trong quá trình chuy n d .

1.1. Ch đ nh m l y thai ch đ ng
1.1.1. Khung ch u b t th

ng

N u không ph i lƠ ngôi ch m thì đ u ph i m l y thai
N u lƠ ngôi ch m:
-

M l y thai n u khung ch u h p tuy t đ i, khung ch u méo, khung ch u
h p eo d

-

i, thai to.

LƠm nghi m pháp l t ngôi ch m đ th thách cho đ đ
ch u gi i h n (thai không to).

1.1.2.

ng ra c a thai b c n tr

Kh i u ti n đ o.
Rau ti n đ o lo i che kín toƠn b t cung.

3

ng d

i n u khung


1.1.3. T cung có s o trong nh ng tr

Các s o m

ng h p sau

thơn t cung

S o ph u thu t m ngang đo n d
ư có m l y thai ngang đo n d
L n m l y thai tr

i t cung:
i t 2 l n tr lên

c cách ch a đ

c 24 tháng.

1.1.4. Ch đ nh m l y thai vì nguyên nhân c a ng
Ng

im

i m b các b nh lý toƠn thơn m n tính ho c c p tính ( b nh tim, t ng huy t

áp, ti n s n gi t n ng, s n gi t)
Các b t th

ng

đ

ng sinh d c d

i : chít h p ơm đ o, ti n s m rò, m sa

sinh d c.
Các d d ng c a t cung nh : t cung đôi, t cung hai s ng…
1.1.5. Nguyên nhân v phía thai
Thai b suy dinh d

ng n ng ho c b t th

ng v nhóm máu n u không l y thai

ra thì có nguy c thai b ch t l u trong t cung [6].
1.2. Nh ngăthayăđ i gi i ph uăvƠăsinhălỦăsauăđ
1.2.1.

ic

ng v th i k h u s n

Trong th i k ng

i ph n có thai, các c quan sinh d c vƠ vú có nh ng thay

đ i đ đáp ng nhu c u mang thai. Sau khi đ , ngo i tr vú v n phát tri n đ ti p t c
ti t s a, các c quan sinh d c khác d n d n tr l i bình th
lý nh tr

ng v gi i ph u vƠ sinh

c khi có thai. Th i k đó g i lƠ th i k h u s n. Th i k h u s n đ

đ nh khác nhau tùy theo m i n
ngƠy, còn

c quy

c. T i Anh vƠ x Wales quy đ nh pháp lu t lƠ 14

Scotland lƠ 21 ngƠy.

Vi t Nam quy đ nh th i k h u s n lƠ 42 ngƠy

[1].
1.2.2. Các thay đ i trong th i k h u s n
1.2.2.1. Thay đ i
 Thay đ i

t cung (TC)
thân t cung

Ngay sau khi s rau, TC co ch t l i thƠnh m t kh i ch c, đáy TC
r n. Tr ng l

ngay d

i

ng TC lúc đó n ng kho ng 1.000g, sau 1 tu n TC còn n ng kho ng

500g, cu i tu n th 2 còn kho ng 300g, các ngƠy sau đó TC n ng 100g, đ n cu i th i
k h u s n, TC tr v tr ng l
Trên lơm sƠng, có 3 hi n t

ng bình th

ng nh khi ch a có thai (50-60g) [2].

ng:
4

Thang Long University Library


S co c ng: sau s rau, TC co c ng l i đ th c hi n t c m ch sinh lý. Trên
lâm sƠng TC co l i thƠnh m t kh i ch c, g i lƠ kh i an toƠn c a TC, t n t i
vƠi gi sau đ .
S co bóp: trong nh ng ngƠy đ u sau đ , TC có nh ng c n co bóp đ t ng
s n d ch ra ngoƠi. Th nh tho ng s n ph có nh ng c n đau, sau m i c n đau,
s n ph l i th y có ít máu c c vƠ s n d ch ch y ra ngoƠi qua ơm đ o. Các c n
đau nƠy th

ng g p

ng

i con r nhi u h n so v i ng

S co h i t cung: ngay sau khi đ , đáy TC

i đ con so.

trên kh p v kho ng 13-15 cm,

các ngƠy sau đó, đáy TC th p d n xu ng trung bình m i ngƠy co h i đ
1cm, riêng ngƠy đ u tiên co nhanh h n, có th co đ

c 2-3 cm. Sau 2 tu n l ,

không s th y đáy TC trên kh p v n a. TC tr l i tr ng thái bình th
kích th

c, tr ng l

c

ng v

ng vƠ v trí nh khi ch a có thai trong vòng 06 tu n l

sau đ [2].
 Thay đ i

l p c t cung

Sau đ , l p c TC d y 4-5 cm. ThƠnh tr

c vƠ thƠnh sau co ch t sát vƠo nhau,

các m ch máu b bóp ngh t do c TC co c ng nên khi c t l p c TC sau đ th y có
bi u hi n thi u máu, nh t mƠu khác v i c TC khi có thai có mƠu tím do t ng sinh
các m ch máu.
L p c TC m ng d n đi do các s i c nh đi vƠ ng n l i, m t s s i c thoái
hoá m vƠ tiêu đi. Các m ch máu c ng co l i do s co h i c a l p c đan [2].
1.2.2.2. Thay đ i
o nd

đo n d

i TC sau đ co g p l i nh m t đƠn x p, d n d n ng n l i vƠ đ n ngƠy

th 4 sau đ thì đo n d
Sau khi đ , đo n d
(CTC) (t

i t cung và c t cung

i hình thƠnh tr l i eo TC.
i vƠ c TC giưn m ng vƠ x p l i. Mép ngoƠi c t cung

ng ng v i l ngoƠi CTC) th

ng b rách sang 2 bên. CTC c ng co nh

l i vƠ ng n d n. L trong CTC đóng vƠo ngƠy th 5 đ n ngƠy th 8 sau đ , ng CTC
đ

c tái l p l i nh khi ch a có thai. L ngoƠi CTC đóng l i ch m h n vƠo kho ng

ngƠy th 12, 13 sau đ . Tuy nhiên, ng CTC không còn hình tr n a mƠ th
hình nón, đáy d
vƠ th

ng lƠ

i vì l ngoƠi CTC đư b bi n d ng, t hình tròn tr thành hình d t

ng hé m [2].

5


1.2.2.3. Thay đ i

phúc m c và thành b ng

Vì c t cung co rút vƠ co h i nh d n l i sau đ , phúc m c ph trên t cung
c ng co l i t o thƠnh các n p nh n.
Các n p nh n nƠy m t đi nhanh chóng do phúc m c co l i vƠ teo đi.
thƠnh b ng: các v t r n da v n t n t i. Các c thƠnh b ng c ng co d n l i.
Các cơn vƠ đ c bi t lƠ cơn c th ng to c ng co d n l i nh ng thƠnh b ng v n nhưo
h n so v i khi ch a có thai, đ c bi t

nh ng ng

i đ nhi u l n, đ thai to, đa i, đa

thai...[2].

1.2.2.4. Thay đ i
Rau bong

niêm m c t cung
l p x p, khi s ra ngoƠi rau mang theo l p đ c c a ngo i s n m c.

L p mƠng r ng n n v n còn nguyên v n vƠ s phát tri n ph c h i l i niêm m c TC.
vùng rau bám: L p c TC ch rau bám m ng h n các n i khác. Khi ki m
soát t cung th y vùng nƠy lõm vƠo, s n sùi vì sau khi s rau TC co ch t l i thƠnh
kh i an toƠn các h huy t vƠ m ch máu t c l i, các huy t c c ph ng lên nh nh ng
n m nh . Ngay sau khi đ , v trí rau bám có kích th

c b ng lòng bƠn tay nh ng nó

thu nh l i r t nhanh. Cu i tu n l th 2 nó ch còn 3 - 4 cm đ
hoƠn toƠn niêm m c TC

ng kính. S ph c h i

v trí rau bám có th kéo dƠi t i 6 tu n l .

rau bám, không có t c huy t nh

vùng mƠng

vùng rau bám nên s th y nh n.

Sau đ , niêm m c t cung s tr i qua hai giai đo n đ tr l i có ch c ph n c a
niêm m c t cung bình th

ng.

Giai đo n thoái tri n: x y ra trong 14 ngƠy đ u sau đ . Trong 2 - 3 ngƠy đ u sau
đ , l p mƠng r ng còn l i s bi t hoá thƠnh 2 l p. L p b m t (các ng tuy n, s n
bƠo...) b ho i t vƠ thoát ra ngoƠi cùng s n d ch. L p đáy g m đáy tuy n v n còn
nguyên v n vƠ lƠ ngu n g c c a niêm m c t cung m i.
Giai đo n phát tri n: các t bƠo tr trong đáy các tuy n phát tri n vƠ phơn bƠo
d

i nh h

ng c a estrogen vƠ progesteron. Sau đ 6 tu n, niêm m c t cung đ

c

ph c h i hoƠn toƠn vƠ s th c hi n chu k kinh nguy t đ u tiên sau khi đ n u nh
không cho con bú [2].
1.2.2.5. Các thay đ i khác
 Thay đ i

ph n ph , âm đ o, âm h

Bu ng tr ng, vòi tr ng, dơy ch ng tròn, dơy ch ng r ng d n d n tr l i bình
6

Thang Long University Library


th

ng v chi u dƠi, h

ng vƠ v trí.

Âm h vƠ ơm đ o b giưn c ng trong khi đ c ng co d n l i vƠ 15 ngƠy sau đ
s tr l i v trí bình th

ng.

Riêng mƠng trinh, sau khi đ b rách ch còn l i di tích c a rìa mƠng trinh.
 Thay đ i

h ti t ni u

Sau khi đ , không ch thƠnh bƠng quang b phù n vƠ xung huy t mƠ còn c hi n
t

ng xung huy t

d

i niêm m c bƠng quang. H n n a, bƠng quang còn có hi n

t

ng t ng dung tích vƠ m t nh y c m t

ng đ i v i áp l c c a l

trong bàng quang. Vì v y, sau đ c n ph i theo dõi hi n t

ng n

c ti u

ng bí đái, đái sót. Tác

d ng gơy li t c c a thu c mê, đ c bi t lƠ gơy tê tu s ng, r i lo n ch c n ng th n
kinh t m th i c a bƠng quang lƠ các y u t góp ph n thêm vƠo.
khu n ni u

m t bƠng quang b ch n th

n

c ti u vƠ vi

ng c ng thêm b th n vƠ ni u qu n b giưn

t o ra nh ng đi u ki n thu n l i cho nhi m trùng đ

ng ni u sau đ phát tri n. B

th n vƠ ni u qu n b giưn s tr l i tr ng thái bình th

ng sau đ t 2-8 tu n l [3].

 Thay đ i

vú

Vú sau đ phát tri n nhanh, vú c ng lên, to vƠ r n ch c. Núm vú to, dƠi ra, các
t nh m ch d

i da vú n i lên rõ r t. Các tuy n s a phát tri n to lên, n n th y rõ rƠng,

có khi lan t i t n nách. Sau đ kho ng 2-3 ngƠy vú ti t ra s a g i lƠ hi n t
s a. C ch c a hi n t
Prolactin đ

ng xu ng

ng xu ng s a lƠ: sau đ n ng đ estrogen t t xu ng đ t ng t,

c gi i phóng vƠ tác đ ng lên tuy n s a gơy ra s ti t s a.

S ti t s a đ

c duy trì b i đ ng tác mút đ u vú, nó kích thích thu tr

yên do đó Prolactin đ

c ti t ra liên t c. M t khác, do tác d ng c a đ ng tác mút vú,

thu sau tuy n yên ti t ra oxytocin làm c n s a
1.3. Nh ng hi năt

c tuy n

tuy n bƠi ti t s a [3].

ng lâm sàng c a th i k sauăđ

1.3.1. S co h i t cung
Có th theo dõi s co h i TC hƠng ngƠy b ng cách đo chi u cao TC, tính t kh p
mu t i đáy TC. Sau khi đ TC cao kho ng 13-15 cm,

d

i r n 2 khoát ngón tay.

M i ngƠy chi u cao TC thu l i 1 cm vƠ đ n ngƠy th 12-13 thì không n n th y TC
trên kh p mu n a. Vì trong TC có nhi u máu c c vƠ s n d ch nên th nh tho ng TC
có c n co bóp m nh đ t ng máu c c vƠ s n d ch ra ngoƠi, nh ng c n co bóp m nh
nƠy lƠm thai ph th y đau, nên g i lƠ c n đau TC, th
7

ng x y ra trong nh ng ngƠy


đ u sau đ , m c đ đau ít nhi u tùy theo c m giác c a t ng ng

i, nh ng th

ng đ

cƠng nhi u l n cƠng đau, vì TC cƠng c n ph i co bóp m nh h n nh ng l n đ tr

c

đ đ y máu c c vƠ s n d ch ra [3].
1.3.2. S n d ch
LƠ d ch t TC vƠ đ

ng sinh d c ch y ra ngoƠi trong nh ng ngƠy đ u c a th i

k h u s n.
C u t o: s n d ch đ

c c u t o b i máu c c vƠ máu loưng ch y t niêm m c t

cung, nh t lƠ t vùng rau bám, các m nh ngo i s n m c, các s n bƠo, các t bƠo bi u
mô

c t cung vƠ ơm đ o b thoái hoá vƠ bong ra.
Tính ch t: trong 3 ngƠy đ u, s n d ch g m toƠn máu loưng vƠ máu c c nh nên

có mƠu đ s m. T ngƠy th 4 đ n ngƠy th 8, s n d ch loưng h n, ch còn lƠ m t
ch t nh y l n ít máu nên có mƠu l l máu cá. T ngƠy th 9 tr đi, s n d ch không
có máu , ch lƠ m t d ch trong. Bình th

ng, trong s n d ch không bao gi có m .

Nh ng sau khi ch y qua ơm đ o, ơm h , s n d ch m t tính ch t vô khu n vƠ có th b
nhi m các vi khu n gơy b nh nh t c u, liên c u, tr c khu n....
Mùi: s n d ch có mùi tanh n ng, đ pH ki m. N u b nhi m khu n, s n d ch s
có mùi hôi.
Kh i l

ng: kh i l

ng s n d ch thay đ i tu ng

i. Trong 10 ngƠy đ u, trung

bình s n d ch có th ra t i 1500g, đ c bi t vƠo ngƠy th nh t vƠ ngƠy th hai ra nhi u,
có th lên đ n 1000g. Các ngƠy sau s n d ch ít d n, sau 2 tu n s n d ch s h t h n.
h n.

ng

i con so, ng

i cho con bú, s n d ch h t nhanh vì t cung co h i nhanh

ng

i m đ , s n d ch th

ng ít h n so v i ng

i đ th

ng. N u s n d ch ra

nhi u, kéo dƠi ho c đư h t huy t đ s m, l i ra máu tái l i c n ph i theo dõi sót rau
sau đ .
Trên lơm sƠng, 3 tu n sau đ
ơm đ o, đó lƠ hi n t

m t s s n ph có th ra m t ít máu qua đ

ng

ng th y kinh non do niêm m c t cung ph c h i s m [3].

1.3.3. S xu ng s a
NgƠy đ u s n ph có s a non, mƠu vàng nh t, có nhi u men tiêu hóa. Sau đ 23 ngày có s a th

ng, đ c h n vƠ ng t h n.

ngƠy th 2- 3 sau đ ,

ng

ng

i con r , s a xu ng s m h n vƠo

i con so s a xu ng ch m h n vƠo ngƠy th 3- 4 sau đ .

Khi xu ng s a, vú c ng t c vƠ nóng, các tuy n s a phát tri n nhi u, ph ng to, các
8

Thang Long University Library


t nh m ch d
s t nh d
t

i da vú n i rõ, có th có hi n t

ng s t xu ng s a v i các hi n t

i 380C, th i gian không quá n a ngƠy, sau khi s a đ

ng:

c ti t ra, các hi n

ng đó s m t [2].

1.4. Các y u t

nhăh

ngăđ n s co h i t cungăsauăđ

1.4.1. S l n đ
Ng
ng

i con so t cung co h i nhanh h n

i con so ch t l

ng

i con r . Nguyên nhơn có th do

ng c t cung còn t t h n so v i ng

i đư đ nhi u l n do v y

t cung s co h i t t h n.
1.4.2. Cách đ
S n ph đ th

ng t cung co nhanh h n ng

i m đ vì t cung m đ có s o

m lƠm cho co h i ch m h n.
1.4.3. Tình tr ng nhi m khu n
T cung b nhi m khu n s co h i ch m h n t cung không b nhi m khu n.
Trên lơm sƠng n u th y t cung co h i ch m, t cung còn to vƠ đau c n ngh đ n
nhi m khu n h u s n [7].
1.4.4. Xoa bóp t cung
Th c hi n xoa t cung b ng cách xoa nh nhƠng, liên t c v i m t bƠn tay vƠo
ph n b ng d
hi n t tr
1.4.5.

i c a ng

i ph n đ kích thích t cung co l i t t h n . Có th th c

c khi rau s đ giúp rau s nhanh h n vƠ t cung co t t h n.

i ti u đúng lúc

S n ph nên đi ti u ngay khi có th (th

ng lƠ b n gi sau sinh). Quá trình sinh

n lƠm t ng áp l c cho bƠng quang, gơy niêm m c xung huy t, gi m s c c ng c , lƠm
đau c a ơm đ o. Vi c không quen đi ti u trên gi

ng s lƠm s n ph bí ti u, s ng

bƠng quang, ng n ch n quá trình t cung co l i, d n đ n xu t huy t sau sinh ho c
viêm bàng quang.
1.4.6. Cho con bú
Theo khuy n cáo c a t ch c y t th gi i (WHO), nên cho tr bú m cƠng s m
cƠng t t ngay sau khi sinh. T đ ng tác mút vú c a tr , m t xung đ ng th n kinh tác
đ ng lên thùy sau tuy n yên kích thích ti t ra Oxytocin lƠm co c t cung, giúp t
cung co t t, tránh x y ra hi n t

ng b ng huy t.

Ch đ v n đ ng: trong 24 gi đ u cho s n ph n m b t đ ng sau đ t 6-8 gi ,
9


sau đó n m ngh t i gi

ng, nh ng có th co du i chơn tay, tr mình. Sau 24 gi cho

s n ph ng i d y, đi l i quanh gi

ng. Nên t p th d c nh nhƠng đ tránh táo bón,

giúp n ngon vƠ lƠm cho các c thƠnh b ng chóng h i ph c tr l i bình th

ng. M t

tu n l sau đ có th lƠm nh ng vi c nh nhƠng. C n tránh lao đ ng n ng, đ c bi t lƠ
gánh g ng, mang xách n ng trong th i k h u s n đ kh i gơy ra sa sinh d c.
1.5. Các nghiên c u t i Vi t Nam và trên th gi i v co h i t cung sau sinh và
các y u t liên quan
1.5.1. Trên th gi i
Negishi H, Kishida T, Yamada H, Hirayama E, Mikuni M, Fujimoto S. (1997)
nghiên c u s thay đ i kích th

c c a t cung

nh ng ng

i sau đ đ

ng ơm đ o

vƠ m l y thai b ng siêu ơm t i Hoa K cho th y: chi u dƠi t cung c a nh ng bƠ m
cho tr bú m 80% ho c h n m i ngƠy lƠ 6,35 ± 0,85 cm nh h n so v i nh ng bƠ
m cho tr bú 20% ho c th p h n m i ngƠy lƠ 7,03 ± 1,04 cm,

th i đi m 3 tháng

sau sinh [18].

Chi u r ng c a thơn t cung

nh ng bƠ m cho tr bú t 80% tr lên lƠ 3,32 ±

0,45 cm, th p h n so v i nh ng bƠ m cho tr bú t 20% tr xu ng (3,87 ± 0,66 cm).
Heinig MJ, Dewey KG nghiên c u t i Hoa K n m 2004 v nh ng nh h

ng

c a vi c cho bú đ i v i c th bƠ m cho th y: cho bú có tác d ng t t v i bƠ m c
trong th i k h u s n vƠ giai đo n sau. Cho bú trong th i k h u s n thúc đ y s tr
l i bình th

ng nhanh chóng c a t cung liên quan đ n tác d ng c a Oxytocin. Cho

bú còn d n đ n s tr l i nhanh h n c a tr ng l

ng c th sau khi mang thai. Tuy

nhiên, không có b ng ch ng cho th y có m i liên quan gi a cho bú vƠ gi m béo phì.
Cho bú c ng nh h

ng đ n chuy n hóa glucid và lipid. M c dù hi u qu lơu dƠi ch a

đ

c bi t đ n, nh ng cho bú có th ng n ng a s phát tri n ti p theo c a b nh ti u

đ

ng vƠ b nh tim. Cho bú trì hoưn s tr l i c a hi n t

ng r ng tr ng vƠ giúp bƠ

m tránh thai n u cho bú vô kinh [14].
Sokol ER, Casele H, Haney EI. nghiên c u n m 2004 v siêu ơm đánh giá tình
tr ng t cung sau đ c a nh ng s n ph sau đ đ

ng ơm đ o 48 gi t i Chicago,

Illinois, USA cho th y: chi u dƠi t cung trung bình lƠ 16.1 +/- 1.7 cm chi u r ng t
cung trung bình là 8.7 +/- 1.0 cm [20].
Kramer MS, Dahhou M, Vallerand D, Liston R, Joseph KS (2011) nghiên c u
10

Thang Long University Library


v các y u t nguy c gơy ch y máu sau đ b ng cách lƠm m t nghiên c u d a trên
h s b nh án c a 103726 tr

ng h p đ t i b nh vi n cho th y các y u t chính liên

quan đ n gia t ng ch y máu sau đ lƠ: ti n s m c , rau ti n đ o, ngôi ngang, ch n
th

ng t cung vƠ c t cung, tu i thai d

i 32 tu n vƠ cơn n ng c a tr >= 4500

gram v i OR trung bình là 1,029; 95% CI 1,024- 1,034 [16].
1.5.2. T i Vi t Nam
T i Vi t Nam t tr

c đ n nay ch a có nghiên c u nƠo công b v chi u cao t

cung sau đ m ch đ ng c ng nh các y u t liên quan đ n s co h i t cung sau
m ch đ ng.

11


CH
2.1.

NGă2ă:

IăT

NGăVÀăPH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U

aăđi m và th i gian nghiên c u
Nghiên c u đ

Ph s n Trung

c ti n hƠnh t tháng 6/2015 đ n tháng 10/2015 t i B nh vi n

ng.

2.2. Thi t k nghiên c u
Thi t k nghiên c u th nghi m lơm sƠng ng u nhiên có đ i ch ng.
2.3.

iăt

ng nghiên c u

LƠ các s n ph đang đ
ng vƠ đ

c ch m sóc vƠ đi u tr t i B nh vi n Ph s n Trung

c chia lƠm 2 nhóm:

Nhóm nghiên c u g m 158 ng
Nhóm đ i ch ng g m 27 ng

im đ .
i đ th

ng.

2.3.1. Nhóm nghiên c u
2.3.1.1. Tiêu chu n l a ch n
Nh ng s n ph có ch đ nh m đ ch đ ng t i B nh vi n Ph s n Trung

ng

có th i gian n m vi n t 5 ngƠy tr lên.
Không m c các b nh n i khoa ho c các b nh nhi m khu n c p tính tr

c, trong

ho c sau khi m đ .
ng ý tham gia nghiên c u.
2.3.1.2. Tiêu chu n lo i tr

d

Các s n ph đ

cm

n i khác chuy n đ n trong cùng th i gian nghiên c u.

Các s n ph đ

c đình ch thai nghén v i tu i thai d

i 28 tu n, tr ng l

ng thai

i 1000 gr.
Các s n ph có b nh b m sinh, b nh v n i ti t vƠ các b nh lý khác.
Các s n ph không đ ng ý tham gia nghiên c u khi đư đ

c gi i thích.

2.3.2. Nhóm đ i ch ng
2.3.2.1. Tiêu chu n l a ch n
Các s n ph đ th

ng không có can thi p vƠ ch p nh n tham gia nghiên c u.

Các s n ph có th i gian n m vi n t 3 ngƠy tr lên.
2.3.2.2. Tiêu chu n lo i tr
Các s n ph có b nh b m sinh, b nh n i ti t vƠ các b nh lý khác.
Các s n ph n m vi n d

i 3 ngƠy.

Các s n ph không ch p nh n tham gia nghiên c u.
12

Thang Long University Library


2.4. C m u và ch n m u
Áp d ng công th c tính c m u:
2SD2
N = Z2 (

, )

.
Ấ2

Trong đó:
SD:

l ch chu n đ

c tính t m t nghiên c u th nghi m tr

c đó c a tác

gi . V i gi s đ l ch chu n lƠ 2 nhóm nh nhau v chi u cao đáy t cung.
Ấ : sai s

cl

ng chi u cao đáy t cung

: m c ý ngh a đ

c xác đ nh lƠ 0,05 t

: l c c a m u. Ch n
Z2 (

, ):

m c

= 95%;

ng ng v i đ tin c y lƠ 95%.

= 80%.
= 85%, tra b ng giá tr : Z2(

, )

= 7,92.

Thay vƠo công th c trên: n = 7,92. (2.0,622/0,22) = 152 ( Ch n Ấ = 0,2)
Trên th c t chúng tôi đư ch n đ
27 s n ph đ th

c 158 s n ph m đ vƠ nhóm đ i ch ng lƠ

ng. Do đó, c m u c a chúng tôi đáp ng đ y đ yêu c u c a đ

tƠi nghiên c u.
2.5. Bi n s và ch s
BI NăS /CH ăS

STT

CỄCHăTHUăTH P

Thôngătinăchungăv ăđ iăt

ngănghiênăc u

1

Tu i

Ph ng v n

2

Gi i

Ph ng v n

3

N i

Ph ng v n

4

Ngh nghi p

Ph ng v n

5

Trình đ h c v n

Ph ng v n
Môăt ăs ăcoăh iăt ăcung

7

Kích th

c chi u cao đáy t cung

Môăt ăm tăs ăy uăt ă nhăh

o 1 l n /ngƠy b ng th
ngăt iăs ăcoăh iăt ăcung

8

Th t l n sinh

Ph ng v n

9

Th t l n m đ

Ph ng v n

10

S l n cho bú/ngƠy

Ph ng v n

13

c dơy


2.6. K thu t và công c thu th p s li u
S li u s đ
đ

c thu th p b ng ph

ng pháp ph ng v n d a vƠo b cơu h i đư

c thi t k s n vƠ qua th m khám lơm sƠng.
 Cáchăđoăchi uăcaoăđáyăt ăcungăsauăđ
M căđích: ánh giá t cung co h i t t hay x u, m c đ m m hay ch c, n đau

hay không đau.
Yêuăc u tr

căkhiăđánhăgiá:

Nh c s n ph đi ti u tr

c khi ti n hƠnh đo đ bƠng quang r ng, nh m tránh sai

s khi đo chi u cao t cung.
Ti n hƠnh đo 1 l n /ngƠy vƠo bu i sáng v i cùng m t ng

i đo, cùng m t th

c

đo vƠ cùng m t gi nh t đ nh trong ngƠy.
ánh giá đ

c d a trên phép đo chi u cao đáy t cung.

Ti năhƠnhăđoăchi uăcaoăt ăcung:
Chu n b
Th

c dơy v i có đ chia thƠnh t ng mm.

Gi i thích, th m h i s n ph tr

c khi ti n hƠnh đo.

T th s n ph đ khám: s n ph n m ng a trên gi
đ

ng, hai chơn du i th ng vƠ

c b l vùng b ng.
Cách đo
M c đo: đi m chính gi a b trên kh p v vƠ đáy t cung.
Cách tìm m c đáy t cung:

khám b ng ta có th nh n bi t đ
th t cung đ ra tr

áy t cung lƠ đ nh c a vòng t cung mƠ qua th m
c. C n l u ý các s n ph có thƠnh b ng dƠy vƠ t

c nhi u thì ph i th m khám k m i xác đ nh đ

Cách tìm m c b trên kh p v : M c b trên kh p v lƠ n i đ
đ

ng nơu

b ng g p kh p v .

ng đo:

c đáy t cung.
ng gi a hay

ng nƠy đi t m i c qua r n đ n kh p v .

o chính gi a b trên kh p v đ n đi m cao nh t c a đáy t cung.

Khi t cung l ch trái ho c l ch ph i thì đo theo tr c c a t cung, có ngh a lƠ do theo
chi u l ch c a t cung.
2.7. Sai s và cách kh ng ch sai s
 Sai s
Bí ti u: bƠng quang c ng to chèn ép lên t cung lƠm đ i t cung lên trên.
14

Thang Long University Library

T cung b dính vƠo thƠnh b ng lƠm t cung co h i ch m.
o sai: K t qu đo có th sai s do sai s c a d ng c đo ( v ch chia mm c a
th

c đo không đ u, ch a chu n), xác đ nh m c đáy t cung vƠ b trên kh p v

không đúng, sai s có th do ch quan c a ng

i đo, ho c t th t cung l ch ph i

ho c trái.
Sai s trong quá trình nh p s li u.
 Kh c ph c
Chu n b m u b nh án thu th p rõ rƠng.
Trong quá trình đo c n tuơn th theo đúng các b
ti u tr

ch

ng d n: d n b nh nhơn đi

c khi đo, đo theo ngƠy vƠo cùng m t th i đi m, xác đ nh c n th n các m c

gi i ph u….
Trong quá trình nh p s li u, b s li u đ
tra thông tin nh p m t cách k l

c nh p l i 10% s phi u nh m ki m

ng nh t, h n ch sai s m t cách t i đa.

2.8. X lý và phân tích s li u
S li u sau khi đ

c lƠm s ch s đ

c nh p vƠo máy tính b ng ph n m m

Epidata 3.1.
Các s li u đ

c x lý vƠ phơn tích b ng ph n m m STATA 12.

Trong quá trình x lý, các s li u b thi u, vô lý, ngo i lai đ

c ki m tra vƠ

kh c ph c
Các th ng kê mô t vƠ th ng kê suy lu n th c hi n thông qua vi c tính toán
giá tr trung bình, trung v , đ l ch chu n cho các bi n đinh l

ng vƠ t s , t l cho

các bi n đ nh tính.
Phơn tích đ
trung bình thu đ

c th c hi n thông qua các test th ng kê thích h p: Các s li u
c c a hai nhóm đ

l p, hai t l ph n tr m đ

c so sánh b ng ki m đ nh 2

M c ý ngh a th ng kê
2.9.

= 0,05 đ

c áp d ng.

oăđ c trong nghiên c u
it

tr

c so sánh b ng ki m đ nh t dƠnh cho 2 m u đ c

ng nghiên c u đ

c gi i thích v m c đích vƠ n i dung c a nghiên c u

c khi ti n hƠnh ph ng v n vƠ th m khám lơm sƠng
M i thông tin cá nhơn v đ i t

thông tin thu th p đ

ng nghiên c u đ

c gi kín. Các s li u,

c ch ph c v cho m c đích nghiên c u.
15