Tìm hiểu rối loạn tâm lý ở bệnh nhân bị bệnh động mạch vành chi dưới mãn tính điều trị nội trú tại Viện Tim mạch Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 4 đến tháng 10 năm 2015

TăV Nă
B nh đ ng m ch chi d

i m n tính (b nh

c a đ ng m ch ch và đ ng m ch chi d

MCDMT) là tình tr ng b nh lý

i trong đó lòng m ch b h p gây gi m t

i

máu c và các b ph n liên quan (da, th n kinh). Thi u máu c s gây ra đau, lúc
đ u đau khi g ng s c, v sau đau c khi ngh ng i, kèm theo là các bi u hi n thi u
máu c c b nh lo n d

ng, loét, ho i t .

B nh MCDMT là b nh lý th

ng g p. Ph thu c vào tu i, các y u t nguy

c , tình tr ng b nh lý khác do x v a ph i h p…mà t n su t b nh

MCDMT dao

đ ng gi a các nghiên c u là khác nhau. T i Châu Âu và B c M
kho ng 27.000.000 ng

i m c b nh

nh t t i 20% dân s M t
có t i h n 100.000 ng

ng đ

iđ

MCDMT. B nh

ng 8 – 12 tri u ng

c ch n đoán b nh

c tính có

MCDMT nh h

iM .T iV

ng ít

ng qu c Anh

MCDMT m i n m [13]. S ph

bi n c a b nh MCDMT t ng lên rõ r t v i tu i tác. Tu i b b nh có th khác nhau
nh ng th

ng g p

kh e và ch t l

đ tu i 55 – 60 [5]. Tình hình này không ch nh h

ng cu c s ng ng

ng t i s c

i b nh mà còn là m t gánh n ng đ i v i n n y t

c ng nh đ i s ng kinh t – xã h i c a m i qu c gia.
T i Vi t Nam trong nh ng n m g n đây t l m c b nh tim m ch nói chung
và b nh MCDMT nói riêng ngày càng cao. M c dù ch a có nghiên c u chính th c
nào v t l hi n m c, t l m i m c, song h u h t các b nh vi n n i khoa trong c
n
ng

c đ u có BN b b nh

MCDMT t i khám và đi u tr . Vì là b nh m n tính nên

i b nh ph i chung s ng v i b nh t t su t đ i, do đó nh h

v t ch t và tinh th n c a ng

ng l n t i đ i s ng

i b nh.

Theo m t s nghiên c u n

c ngoài, t l BN b r i lo n tâm lý, đ c bi t là s

xu t hi n ch ng tr m c m

BN b b nh MCDMT là r t l n (30 – 60%), con s này

có th cao h n khi b nh

MCDMT k t h p v i s lão hóa c a tu i già [14]. Tri u

ch ng tr m c m

ng

i già th

ng không đ

h , và các tri u ch ng tr m c m này th

c nh n ra b i chính nh ng bác s c a

ng b b qua nh s lão hóa c a tu i già

[14]. Do đó, phát hi n tri u ch ng tr m c m trong c ng đ ng là r t quan tr ng.
T ch c Y t Th Gi i (WHO) d báo r ng đ n n m 2020, tr m c m s đ ng
hàng th hai sau các b nh tim thi u máu c c b , tr m c m nh là m t nguyên nhân
1

làm m t kh n ng đi u ch nh cu c s ng, làm gi m tu i th và nh h
t i s ph c h i b nh.

nh ng BN b b nh

ng không t t

MCDMT k t h p v i b nh tr m c m

s gia t ng nguy c t vong do t t [14].
Tr m c m th

ng liên quan t i b nh m n tính, s liên k t gi a tr m c m và các

b nh m ch máu nói chung đã đ

c nghiên c u r ng rãi nh b nh đ ng m ch vành, đ t

qu … Tuy nhiên s liên k t gi a b nh

MCDMT và tr m c m ch a nh n đ

cs

quan tâm nhi u. Do đó, chúng ta ch a có nh ng tác đ ng đáng k trong đi u tr và
nâng cao ch t l

ng cu c s ng cho ng

i b nh.

Vì v y, chúng tôi ti n hành nghiên c u: ắTìmăhi uăr iălo nătơmălỦă ăb nhă
nhơnăb ăb nhăđ ngăm chăchiăd

iăm nătínhăđi uătr ăn iătrúăt iăVi năTimăm chă

ậ B nhă vi nă B chă Mai t ă thángă 4ă đ nă thángă 10ă n mă 2015” nh m nh n bi t
nh ng thay đ i b t th

ng v tâm lý

BN, m t l nh v c c n quan tâm hi n nay. T

đó chúng tôi hy v ng có th góp ph n hoàn thi n s ch m sóc ng
cu c s ng c a ng

i b nh, c i thi n

i b nh đ ng th i h tr cho quá trình đi u tr ngày càng đ t k t

qu cao.
M cătiêuănghiênăc uăc aăchúngătôiălƠ:
1. Tìm hi u t l bi u hi n r i lo n tr m c m và lo âu
m ch chi d

b nh nhân b b nh đ ng

i m n tính đi u tr n i trú t i Vi n Tim M ch – B nh vi n B ch

Mai t tháng 4 đ n tháng 10 n m 2015.
2. Tìm hi u m t s y u t liên quan đ n r i lo n tâm lý
đ ng m ch chi d

b nh nhân b b nh

i m n tính nói trên.

2

Thang Long University Library


Ch

ngă1

T NGăQUAN
1.1. Gi iăph uăh ăđ ngăm chăchiăd

i

ng m ch ch u chung, ch u ngoài, ch u trong.

1.1.1.

ng m ch ch u chung b t đ u t ch chia đôi c a đ ng m ch ch b ng, g m
đ ng m ch ch u chung trái và đ ng m ch ch u chung ph i.

ng m ch ch u chung

chia thành đ ng m ch ch u trong và ch u ngoài.

ng m ch ch u trong đi xu ng chia

đ u nhánh nh và c p máu cho vùng ti u khung.

ng m ch ch u ngoài đi xu ng, khi

t i ngang m c dây ch ng b n thì đ i tên thành đ ng m ch đùi chung [1].
ng m ch đùi chung

1.1.2.

ng m ch ch u ngoài sau khi đi qua dây ch ng b n thì đ i tên thành đ ng
m ch đùi chung.

vùng b n đ ng m ch đùi chung chia các nhánh là đ ng m ch m

ch u nông, đ ng m ch th

ng v nông và đ ng m ch th n ngoài. Hai nhánh t n là

đ ng m ch đùi sâu và đ ng m ch đùi nông.
ng m ch đùi sâu

1.1.3.

Là nhánh đ ng m ch chính c a đùi, cung c p máu cho h u h t các c

đùi

b i nhánh: đ ng m ch m đùi ngoài, đ ng m ch m đùi trong và các đ ng m ch
xiên, phân nhánh t o vòng n i

vùng kh p háng và kh p g i.

ng m ch đùi nông

1.1.4.

Ch y th ng xu ng

m t tr

c trong đùi, n m trong ng đùi cùng v i th n

kinh và t nh m ch đùi. Khi t i đ n l gân khép thì đ i tên thành đ ng m ch khoeo.
ng m ch khoeo

1.1.5.

Ch y ti p theo đ ng m ch đùi nông k t vòng gân c khép đi xu ng t i b
d

i c khoeo thì chia làm hai ngành t n là đ ng m ch chày tr

c và đ ng m ch

chày sau.
ng m ch khoeo cho b y nhánh bên và có nhi u n i ti p gi a nh ng m ch
này và các nhánh đ ng m ch t đ ng m ch chày tr

c, chày sau t o thành hai m ng

m ch phong phú là m ng m ch kh p g i và m ng m ch bánh chè. Tuy nhiên, n u
th t đ ng m ch khoeo v n r t nguy hi m do các nhánh n i nh và khó phát tri n
trong mô x .

3


1.1.6.

ng m ch chày tr

c

Là m t trong hai nhánh t n c a đ ng m ch khoeo, b t đ u t b d
khoeo đi qua b trên màng gian c t ra khu c ng chân tr
đ

ng đ nh h

ng t hõm tr

c đ u trên x

ic

c. Ti p t c đi xu ng theo

ng mác t i gi a hai m t cá r i chui

qua m c gi a các gân du i, đ i tên thành đ ng m ch mu chân.
1.1.7.

ng m ch chày sau
Là nhánh t n chính c a đ ng m ch khoeo t b d

i c khoeo.

ng m ch

chia r t nhi u ngành bên cung c p cho ph n l n các c vùng c ng chân sau. Khi
ch y xu ng rãnh c g p dài ngón cái

m t trong x

ng gót, chia làm hai ngành t n

là đ ng m ch gan chân trong và đ ng m ch gan chân ngoài.
1.1.8. Các đ ng m ch mu chân, đ ng m ch gan chân trong và đ ng m ch gan
chân ngoài.
Là các ngành t n c a đ ng m ch chày tr

c và đ ng m ch chày sau, các

đ ng m ch này ti p n i v i nhau t o thành các cung gan chân nông và sâu, cung c p

máu cho toàn b bàn chân.

Hình 1.1: S đ h đ ng m ch chi d

i

4

Thang Long University Library


1.2. B nhăđ ngăm chăchiăd

iăm nătínhă

1.2.1. Khái ni m b nh đ ng m ch chi d
B nh đ ng m ch chi d
và các đ ng m ch chi d

i m n tính.

i m n tính là tình tr ng b nh lý c a đ ng m ch ch

i trong đó lòng đ ng m ch b h p gây gi m t

và các b ph n liên quan (da, th n kinh). Thi u máu c s

i máu c

gây ra đau, lúc đ u xu t

hi n khi g ng s c, v sau, đau c khi ngh ng i, kèm theo là các bi u hi n thi u máu
c c b nh lo n d

ng, loét, ho i t [2], [5], [8], [10], [12], [17].

B nh đ ng m ch chi d

i m n tính là b nh lý th

ng g p. Ph thu c vào

tu i, các y u t nguy c , tình tr ng b nh lý khác do x v a ph i h p...mà t n su t
b nh đ ng m ch chi d
phát hi n b nh đ
d

i dao đ ng gi a các nghiên c u khác nhau. Các d u hi u

c s d ng sàng l c trong c ng đ ng bao g m đau cách h i chi

i, và ch s áp l c tâm thu c chân – cánh tay (ch s ABI) gi m.

1.2.2. Các y u t nguy c c a x v a đ ng m ch.
X v a đ ng m ch là nguyên nhân th
d

ng g p nh t c a b nh đ ng m ch chi

i m n tính (chi m 90%) [5].

Các y u t nguy c gây ra x v a đ ng m ch bao g m:
Tu i: th

ng g p

l a tu i 55 – 60, b nh nhân càng cao tu i thì t l m c

B MCDMT càng cao. Nghiên c u Rotterdam s

d ng ch s

Brachinal Index) trong ch n đoán b nh đ ng m ch chi d

ABI (Ankle-

i. K t qu cho th y t l

m c B MCDMT t ng d n theo tu i: đ tu i 55-59 là 8,8%; 70-74 là 19,8% và lên
t i 27%

đ tu i 75 – 79 [12].

Gi i: nam gi i g p 3 l n n .
Thu c lá: đây là y u t nguy c chính c a b nh đ ng m ch chi d
h n 80% b nh nhân b b nh đ ng m ch chi d
t n th

i m n tính.

i có hút thu c lá. Hút thu c lá làm

ng n i m c m ch máu, làm t ng đông máu và t ng ti n tri n c a m ng x

v a. Trong nghiên c u Cardiovascul Health Stady- nghiên c u nguy c t
c a s phát tri n PAD cao h n ng

i không hút thu c lá là 7,5 l n

đang hút thu c lá [16]

5

ng đ i

nh ng ng

i


ái tháo đ

ng: (ph thu c/không ph thu c insulin) làm t ng nguy c b

b nh đ ng m ch chi d

i t 2 – 4 l n; 12 – 20% b nh nhân b b nh đ ng m ch chi

d

i có đái tháo đ

ng. Trong nghiên c u Hoorn [16], 21% b nh nhân đái tháo

đ

ng có ABI < 0,9 và g n 42% có b t th

ng v ABI, gi m biên đ m ch

c chân

ho c có ti n s m b c c u đ ng m ch ngo i biên.
T ng huy t áp: 24% dân s M b THA và đó là m t y u t nguy c l n c a
B MCDMT. THA làm thay đ i ph c t p c u t o thành đ ng m ch, làm t n th

ng

ch c n ng c a n i mô và phì đ i l p áo gi a, làm gi m đ giãn n c a m ch máu,
thúc đ y nhanh quá trình x v a m ch máu [2], [8], [10]. Trong nghiên c u SHEF
[12] th y các bi n c v tim m ch do thi u máu gi m đi đáng k
thu đ

c đi u tr so v i nhóm dùng gi d

kh ng ch huy t áp

c.

nhóm THA tâm

i u này cho th y s c n thi t ph i

b nh nhân THA có B MCDMT.

T ng lipid máu: t ng lipid máu d n làm t n th
thành đ ng m ch d n t i hình thành t n th
Framingham [12], nh ng ng

ng các t bào n i mô c a

ng x

v a. Trong nghiên c u

i có n ng đ cholesterol > 270 mg/dL có t l phát

tri n đau cách h i g p đôi bình th

ng.

1.2.3. Lâm sàng c a b nh MCDMT
Bi u hi n lâm sàng c a b nh ph thu c vào m c đ h p t c c a lòng m ch
và m c đ tu n hoàn bàng h . Trên lâm sàng hay dùng cách phân lo i c a Leriche
và Fontaine đ phân l ai tri u ch ng lâm sàng BN b nh MCDMT . [8], [20].
D a vào tri u ch ng lâm sàng, b nh đ ng m ch chi d

i m n tính đ

c chia

làm 4 giai đo n:
Trên lâm sàng có m t m ch c a m t ho c m t s đ ng m ch chi

Giai đo n I

d

i, nh ng ch a có d u hi u c n ng
au cách h i khi g ng s c:

Giai đo n II

Giai đo n III
Giai đo n IV

-

IIA : au xu t hi n v i kho ng cách đi trên 150 m

-

IIB : au xu t hi n khi đi đ

cd

au khi n m: thi u máu c xu t hi n th

i 150 m.
ng xuyên, k c khi ngh .

au xu t hi n khi n m, bu c b nh nhân ph i ng i thõng chân.
Có r i lo n dinh d

ng trên da, và/ho c ho i t đ u chi.

6

Thang Long University Library


* au cách h i chi d

i

- Là c m giác đau rút c , xu t hi n khi g ng s c, sau khi đi đ
đ

ng nh t đ nh, gi m và h t đau khi d ng l i, và tái xu t hi n tr l i v i cùng m t

m c g ng s c,

cùng m t kho ng cách đi.

- V trí đau giúp g i ý v trí đ ng m ch b t n th

ng:

 au

vùng mông ho c đùi: t n th

 au

b p chân: t n th

ng đo n đ ng m ch đùi – khoeo.

 au

bàn chân: t n th

ng các đ ng m ch

- Vi c khai thác k kho ng cách đi đ
d

c m t quãng

ng đ ng m ch ch u.

c ng chân.

c t i khi xu t hi n tri u ch ng đau chi

i r t có ý ngh a trong theo dõi ti n ti n b nh. N u đau v n còn t n t i khi ngh ,

ho c đau v đêm, là tri u ch ng c a b nh đ ng m ch chi d

i m n tính

giai đo n

n ng h n (giai đo n thi u máu tr m tr ng).
*

au chi d

i khi n m :

gi m d n đ n gi m t
th

au th

ng xu t hi n v đêm, vì khi đó cung l

i máu chi d

i, nh t là

ng tim

đ ng m ch đo n xa. B nh nhân

ng có c m giác đau rát, nh ng c ng có th tê bì, l nh chi, đ đi n u đ thõng

chân ho c đ ng d y.

nh ng b nh nhân ít v n đ ng, đây có th là d u hi u phát

hi n b nh.
* Thi u máu c p chi d
đ ng m ch chi d

i: Thi u máu c p chi d

i do huy t kh i gây t c đ t ng t m t

i b nh lý, có th là bi n ch ng bong, lóc tách hay thuyên t c c a

m ng x v a, ho c do phình đ ng m ch ch gây ra thuyên t c...
* Tình tr ng lo n d

ng: Teo c , r ng lông, móng dày. Hay loét, ho i t đ u chi.

* Thi u máu “ tr m tr ng”:Hi n nay, giai đo n III và IV theo phân lo i Leriche
Fontaine, đ

c g p thành giai đo n “thi u máu tr m tr ng”.B nh nhân b “thi u

máu tr m tr ng” chi d

i có tiên l

ng khá t i v i t n su t 20% b c t c t chi, và

20% t vong ch trong vòng m t n m.

7

Hình 1.2: Thi u máu chi d

iv i

ho i t đ u chi do t c đ ng m ch.

* Khám lâm sàng:

c đi m v b t m ch chi d

i

- Trong b nh c nh b nh lý MCDMT khám xét m ch trên lâm sàng c ng có
vai trò nh t đ nh trong ch n đoán và tiên l

ng t n th

ng m ch [2], [8],[15].

- V trí đ ng m ch c n th m khám bao g m: đ ng m ch đùi chung, đ ng
m ch khoeo, đ ng m ch chày tr

c, đ ng m ch chày sau.B t đ ng m ch chi d

i,

so sánh c hai bên.
- V s đ m ch chi d

i, đánh d u v trí đ ng m ch đ p:

(+): s đ ng m ch đ p rõ
(): s đ ng m ch đ p y u
(-): m t m ch

1.2.4. D ch t h c b nh đ ng m ch chi d
B MCDMT là h i ch ng th
tr

i m n tính.

ng g p v i s l

ng l n trong qu n th ng

i

ng thành trên th gi i. Trong nghiên c u Framingham-Heart Stady đã ch rõ

đi u này [12]. T n su t m i m c trung bình c a bi u hi n đau cách h i
30-44 là 6/10000 nam và 3/10000 n . Con s này t ng lên nhi u

l a tu i

l a tu i t 65-74,

8

Thang Long University Library

c th là: 61/10000 nam và 54/10000 n . Ng
lá,

i ta c ng nh n th y r ng hút thu c

T , t ng m máu, THA đ u làm t ng nguy c c a đau cách h i. Trong m t

nghiên c u khác, Criqui và c ng s [18] đánh giá t l B MCDMT
n

Nam Califorlia nh n th y t l B MCDMT là 2,5%

8,3%

b nh nhân l a tu i 60-69 và 18,8%

b nh nhân <60 tu i;

b nh nhân >70 tu i. Trong nghiên c u

PARTNER [12] trên 6979 b nh nhân đ n khám ban đ u

M (v i đ tu i > 70

ho c t 50 – 69 tu i kèm theo ti n s hút thu c lá ho c đái tháo đ
nh n th y t l b b nh

613 nam và

ng), ng

MCDMT t i 29%; trong đó 13% ch có b nh

i ta

MCDMT

đ n thu n; 16% có b nh MCDMT k t h p v i b nh lý tim m ch khác do x v a.
Trong nghiên c u NHANES (National Health and Nutriton Examination Stady:
Nghiên c u th m khám s c kh e và dinh d

ng qu c gia) ti n hành

2003: v i qu n th trên 40 tu i, t l m c b nh
t i 14,5%

nh ng ng

M n m

MCDMT là 4,3%; t l này t ng

i có tu i trung bình 66 [13].

1.3.ăNh ngăr iălo nătơmălỦă ăBNăb ăb nhă MCDMTă
1.3.1. R i lo n tâm lý v i b nh nhân nói chung.
B nh t t làm thay đ i tâm lý ng

i b nh, có khi ch làm thay đ i nh v xúc

đ ng, song c ng có khi làm bi n đ i m nh m , sâu s c toàn b nhân cách ng

i

b nh. B nh càng n ng, càng kéo dài thì s bi n đ i tâm lý càng tr m tr ng. B nh t t
có th làm ng

i b nh thay đ i t đi m t nh, t ch , khiêm t n, l c quan thành

ng

i nóng n y, cáu k nh, khó tính, bi quan; t ng

ng

i khác thành ng

i ích k ; t ng

i chu đáo thích quan tâm đ n

i có b n l nh đ c l p thành ng

i b đ ng,

mê tín, tin vào nh ng l i bói toán s m nh… tuy nhiên c ng có khi b nh t t làm
thay đ i tâm lý ng
làm cho ng

i b nh theo h

ng làm cho h quan tâm yêu th

ng nhau h n,

i b nh có ý chí và quy t tâm cao h n …[3], [5], [6], [9].

Tr ng thái tâm lý ng

i b nh và tr ng thái th c th có m i quan h kh ng

khít v i nhau [28].
Trên th c t lâm sàng chúng ta có th g p ba tr ng thái tâm lý sau:
 Tr ng thái bi n đ i tâm lý: đây là tr ng thái nh nh t và có th g p

b tc

ng

i b nh nào. Nh ng bi n đ i tâm lý

Ng

i b nh có bi u hi n h i khó ch u, lo l ng ho c thi u nhi t tình trong công vi c.

9

đây còn trong gi i h n bình th

ng.


 Tr ng thái lo n th n kinh ch c n ng: trong tr ng thái này có s gián đo n và
r i lo n các quá trình ho t đ ng th n kinh cao c p, đ
ch ng suy nh

c bi u hi n thành các h i

c, nghi b nh, ám nh, lo âu, r i lo n phân ly... ng

i b nh trong

tr ng thái này ch a b r i lo n ý th c, h v n còn thái đ phê phán đ i v i b nh t t
và s c kh e c a mình.
 Tr ng thái lo n th n (k c nh ng ng

i m c b nh th c th ): nh ng ng

i

b nh này không còn kh n ng ph n ánh th gi i xung quanh, hành vi b r i lo n và
m t kh n ng phê phán đ i v i b nh t t. Bi u hi n đ c tr ng c a tr ng thái này là
các h i ch ng hoang t

ng và r i lo n ý th c.

Trong th c t , chúng ta khó xác đ nh ranh gi i gi a các tr ng thái tâm lý c a
ng

i b nh.
Có nhi u y u t

nh h

ng đ n tr ng thái tâm lý ng

i b nh nh đ c đi m các

giai đo n phát tri n c a b nh, đ c đi m nhân cách, các y u t nhi m trùng, nhi m
đ c, các y u t môi tr

ng... các y u t này d n đ n nh ng bi n đ i đ c bi t nh :

thay đ i h ng thú, t duy, thay đ i tri giác đ i v i th gi i bên ngoài và b n thân, t p
trung chú ý vào b nh t t, ích k , ám th , thay đ i nét m t, gi ng nói...Các d u hi u
bi n đ i t p h p thành h i ch ng tâm lý không đ c hi u c a b nh th c th [12].
1.3.2. Nh ng bi u hi n c a tr m c m và lo âu.
1.3.2.1. Lo âu
*

c đi m c a lo âu
Lo âu là m t tr ng thái c ng th ng c m xúc lan t a h t s c khó ch u nh ng m

h , kèm theo nhi u tri u ch ng có th , đ ng ng i không yên [10]. Theo U.Baumann, lo
âu là m t hi n t

ng ph n ng c m xúc t nhiên c a con ng

thách, mà con ng

i ph i tìm cách v

i tr

c khó kh n, th

t qua [18].

Lo âu có hai ph n chính: Các bi u hi n báo tr

c c a c m giác c th và tr i

nghi m c m giác khi p s .
Lo âu c ng nh h

ng lên t duy, tri giác và h c t p. có s liên quan gi a lo

âu và ho t đ ng. Lúc ban đ u khi lo âu v a m i đ
đ

c khu y đ ng lên thì ho t đ ng

c c i thi n t t lên: đó là th i k ho t bát và khi m c đ lo âu tr lên quá m c thì

chuy n sang th i k suy y u , làm gi m kh n ng c a các đ ng tác v n đ ng khéo
léo và các nhi m v trí tu ph c t p [11].
10

Thang Long University Library


C n phân bi t gi a lo âu b nh lý và lo âu bình th

ng: lo âu b nh lý không

có ch đ rõ ràng, mang tính ch t vô lý, m h , th i gian th

ng kéo dài, l p đi l p

l i v i nhi u r i lo n th n kinh th c v t nh th g p, m ch nhanh, chóng m t, vã
m hôi, chân tay l nh b t an. Còn lo âu bình th
nh

ng có ch đ , n i dung rõ ràng

m đau, vi c làm, m i quan h di n bi n nh t th i khi có các s ki n trong đ i

s ng tác đ ng đ n tâm lý c a ch th , khi h t tác đ ng thì lo âu c ng không còn và
th

ng không có ho c r t ít tri u ch ng r i lo n th n kinh th c v t [9], [13], [16],

[17], [20], [21].
Các nhà lâm sàng phân bi t lo âu bình th

ng và lo âu b nh lý qua xem xét

m c đ n ng nh , th i gian và lo i tri u ch ng.

C n chú ý là lo âu c ng có th là m t bi u hi n hay c a nhi u r i lo n tâm
th n và c th khác. Lo âu có th là m t thành ph n c a các b nh này, có th do
đi u tr ho c xu t phát t nh n đ nh tiêu c c c a ng

i b nh v tiên l

ng b nh c a

mình [13].
R i lo n lo âu: là r i lo n đ c tr ng b i các c n lo âu kéo dài, bao g m:
- R i lo n lo âu v i đám đông: B nh nhân s b t k tình hu ng nào mà có
th b xem xét tr

c đám đông.

- R i lo n c ng th ng sau sang ch n: B nh nhân th

ng có các gi c m l p

đi l p l i v các s ki n gây sang ch n, kéo dài ít nh t m t tháng.
- R i lo n ho ng s : B nh nhân có các c n ho ng lo n đ t ng t, l p đi l p l i
(s b t n công, nh i máu c tim…) kéo dài m t vài tháng.
- Ch ng s kho ng tr ng: B nh nhân th

ng s và tránh lé các n i và các

tình hu ng khó t u thoát khi b t n công.
- R i lo n lo âu toàn th : Lo âu quá m c, xu t hi n h u nh hàng ngày trong
vòng 6 tháng.
- R i lo n ám nh – c

ng b c: B nh nhân có các suy ngh ám nh nh nghi

b nh, s b n…d n đ n các hành vi c

ng b c (l p đi l p l i) nh r a tay, ki m tra

đi ki m tra l i…
* Bi u hi n lâm sàng
Các bi u hi n c a lo âu th

ng r t đa d ng, ph c t p, có khi xu t hi n t

phát không rõ nguyên nhân, hoàn c nh rõ r t, các tri u ch ng th
11

ng hay thay đ i,


nh ng ph bi n là b nh nhân c m th y s hãi, khó t p trung t t

ng, c ng th ng

v n đ ng, b n ch n, đau đ u, run r y, không có kh n ng th giãn, ho t đ ng quá
m c th n kinh th c v t: vã m hôi, m ch nhanh, th g p, h i h p, đánh tr ng ng c,
chóng m t khô mi ng.
Tri u ch ng c th th
đ

ng xu t hi n trong t t c r i lo n lo âu.

i u này

c ghi nh n trong vi c ch n đoán lo âu v i hàng lo t cách phân lo i ch n đoán lo

âu DMS III – R, bao g m: khó th , c m giác ng t ng t, chóng m t, c m giác không
v ng ho c ng t, h i h p,, run ho c l c l , vã m hôi, ng t th , bu n nôn ho c khó
th

b ng [3], [9], [13].

1.3.2.2. Tr m c m
*

c đi m c a tr m c m.
Tr m c m là m t b nh thu c não b trong đó có s m t cân b ng c a ch t d n

truy n th n kinh gây nh h

ng t i s c kh e ng

i b nh. Theo ICD – 10 [12] m t

giai đo n tr m c m đi n hình g m các tri u ch ng chính nh khí s c tr m, m t
h ng thú, gi m n ng l

ng d n t i m t m i và gi m s ho t đ ng. Các tri u ch ng

ph bi n khác nh là c m giác t i l i, tuy t v ng, thay đ i kh u v , r i lo n gi c
ng , khó t p trung và h u h t có ý ngh ho c hành vi t sát [14].

ch n đoán xác đ nh tr m c m c n ph i có t i thi u 2 trong s các tri u
ch ng chính c ng thêm 2 trong s các tri u ch ng ph bi n khác. Ph i có ít nh t 2
tu n đ làm ch n đoán, c ng có th ng n h n n u các tri u ch ng n ng b t th

ng

và kh i phát nhanh.
Tr m c m th
b nh nhân già. Ng

ng không đ
i già th

c nh n th y, và đi u này đ c bi t x y ra

nh ng

ng k cho bác s v nh ng tri u ch ng trên c th h

nh ng hi m khi s tuy t v ng và chán n n đ

c đ c p đ n. Có r t nhi u s vi c

trong cu c s ng có th góp ph n gây ra b nh tr m c m. Tuy nhiên, b nh tr m c m
ng

i già th

ng do b nh m n tính.

Tr m c m gây nh h
nhi u tr

ng l n đ n sinh ho t cá nhân, gia đình và xã h i,

ng h p d n đ n hành vi nguy hi m cho b n thân nh t sát. Theo m t s

nghiên c u

M hành vi t sát x y ra 60 – 70% tr

ng h p m c b nh tr m c m

đ tu i trên 75 [14].

12

Thang Long University Library


* Bi u hi n lâm sàng
Tr m c m là m t giai đo n r i lo n s c khí có 3 đ c đi m bi u hi n quá trình c
ch toàn b ho t đ ng tâm th n: c m xúc, t duy và v n đ ng [12], [13], [14].
 C m xúc bu n r u: ng

i b nh bu n r u,

r , nhìn s v t xung quanh

m t cách bi quan.

 T duy ch m ch p: ng
đoán, hoang t

i b nh suy ngh ch m ch p, do d , không quy t

ng b t i l i, có ý ngh hay hành vi t sát.

 V n đ ng c ch : ng

i b nh ít ho t đ ng, ít nói, đ đ n, th

ng hay

ng i lâu m t t th .
Theo S tay Th ng kê và Ch n đoán các R i lo n Tâm th n phiên b n th IV
(DSM IV) c a Hi p h i Tâm th n h c Hoa K , tr m c m đ

cx p

m c 296.2 và

296.3 có tiêu chu n ch n đoán nh sau:
Có ít nh t 5 trong s các tri u ch ng sau xu t hi n đ ng th i trong th i gian 2
tu n và làm thay đ i đáng k nh ng ch c n ng tr

c đó. Trong s các tri u ch ng này

ph i có ít nh t 1 trong s 2 tri u ch ng là khí s c tr m ho c m t quan tâm thích thú.
(1) Khí s c tr m
(2) M t quan tâm thích thú

(3) S t cân rõ r t không ph i trong th i gian n kiêng ho c t ng cân ho c
thay đ i kh u v
(4) M t ng ho c ng nhi u
(5) Kích đ ng ho c ch m ch p tâm th n v n đ ng
(6) M t m i ho c m t n ng l
(7)

ng

C m th y không x ng đáng ho c t i l i quá m c ho c không thích h p

(8) Gi m kh n ng suy ngh , t p trung chú ý ho c kh n ng quy t đ nh
(9) Nh ng suy ngh v cái ch t ho c ý t

ng t sát.

1.3.3. Các thang đánh giá tr m c m và lo âu
Có nhi u thang đánh giá tr m c m đang đ

c s d ng nh thang phát hi n

tr m c m Beck, thang đánh giá tr m c m c a Hamilton, thang đánh giá tr m c m
c a Raskin, thang đánh giá tr m c m Montgomery Asberge (MADRS). Trong s
này có hai thang thông d ng th

ng đ

c s d ng

Hamilton

13

Vi t Nam là thang Beck và


Thang đi m đánh giá lo âu c a Zung: do Zung W.K ( M ) đ xu t n m 1980.
Test này đ

c coi là tiêu chu n đ đánh giá lo âu, l y thông tin tr c ti p t ng

b nh là m t test khách quan đ nh l

ng hóa và chu n hóa, s d ng nhanh, đ

i

cT

ch c Y t th gi i (WHO) th a nh n là m t test đánh giá tr ng thái lo âu.
Thang Beck và thang Zung s đ
Ph

c đ c p chi ti t trong ph n

it

ng và

ng pháp nghiên c u.

14

Thang Long University Library


Ch
IT

2.1.

ng2

NGVPH

NGPHPNGHINC U

it

ngnghiờnc u.

it

ng nghiờn c u c a chỳng tụi l nh ng b nh nhõn

b nh ng m ch chi d

c ch n oỏn l

i vo i u tr n i trỳ t i Vi n Tim m ch B nh vi n B ch

mai t thỏng 04/2015 n thỏng 10/2015.
* Tiờu chu n l a ch n b nh nhõn nghiờn c u
T t c nh ng b nh nhõn

c ch n oỏn xỏc nh b nh ng m ch chi d

i

m n tớnh i u tr n i trỳ t i Vi n Tim M ch B nh vi n B ch Mai.
* Tiờu chu n lo i tr .
Khụng ch n b nh nhõn vo nhúm nghiờn c u khi:
- Ng

i b nh cú r i lo n ý th c khụng ti p xỳc

hụn mờ do bi n ch ng th n kinh c a ỏi thỏo
- Ng

i b nh cú r i lo n tõm th n t tr

c: tai bi n m ch mỏu nóo,

ng ...
c khi b b nh ng m ch chi d

i

m n tớnh.
- Sa sỳt trớ tu , ch m phỏt tri n tõm th n.
2.2. Ph

ngphỏpnghiờnc u

2.2.1. Lo i hỡnh nghiờn c u: Nghiờn c u mụ t
2.2.2. Cỏc b

c ti n hnh nghiờn c u:

* Ti n hnh nghiờn c u.
Lm b nh ỏn nghiờn c u theo m u.
Ti n hnh ph ng v n b nh nhõn theo thang i m ỏnh giỏ lo õu c a Zung v
thang i m ỏnh giỏ tr m c m rỳt g n c a Beck.
T p h p s li u x lý th ng kờ.
* Thang i m ỏnh giỏ tr m c m rỳt g n c a Beck
Thang tự đánh giá trầm cảm của Beck rỳt g n bao gồm 13
câu hỏi đánh số thứ tự từ A đến M, mỗi câu có từ 1 đến 4
mục nhỏ. Mỗi mục đi sâu vào khảo sát từng đặc điểm triệu
chứng trầm cảm ở các mức điểm 0, 1, 2, 3. Cỏc i t

ng nghiờn

c u s c h t t t c cỏc m c ny v vũng vo cỏc m c th hi n ỳng tr ng thỏi

15


c m xúc c a mình. N u đ i t

ng cùng đánh d u cho nhi u m c nh trong cùng

m t m c l n thì ch l y k t qu

m c nh có m c đ cao nh t.

KÕt qu¶ ®-îc ph©n tÝch theo møc ®é:
 N u ≤ 13 đi m

: Không có tr m c m.

 N u 14 - 19 đi m : Tr m c m m c đ nh .
 N u 20-29 đi m : Tr m c m m c đ v a.
 N u ≥ 30đi m

: Tr m c m m c đ n ng.

* Thang đi m đánh giá lo âu Zung (SAS)
Thang đánh giá lo âu Zung (SAS) bao g m 20 câu h i, m i câu đ

c tính đi m

t 1-4 (không có, đôi lúc, ph n l n th i gian, h u h t ho c t t c th i gian). Có 15 câu
mô t m c đ lo âu t ng và 5 câu mô t m c đ lo âu gi m. Th i gian đánh giá tri u
ch ng xu t hi n trong 1 tu n tr l i đây. Các m c đi m c a SAS th hi n s xu t hi n
và m c đ n ng c a lo âu: (20-80 đi m).
K t qu đ

c đánh giá theo 2 m c:

 N u < 50%: không có lo âu b nh lý.
 N u ≥ 50%: có lo âu b nh lý.

2.3.

aăđi mănghiênăc uăt i
Vi n Tim m ch qu c gia – B nh vi n B ch mai.

2.3.1. X lý s li u.
Các s li u sau khi đ

c thu th p s đ

c x lý b ng ph n m m th ng kê

SPSS 16.0.
* Các s li u đ

c th hi n d

i 2 d ng:

 Bi n s : trung bình  đ l ch chu n.
 Bi n logic: ph n tr m (%).
S d ng phép so sánh và các test ki m đ nh phù h p đ ki m đ nh s khác bi t gi a
các y u t nguy c p < 0,05.

16

Thang Long University Library


Ch

ngă3

K TăQU ăNGHIểNăC U
Qua nghiên c u 50 b nh nhân b b nh

MCDMT đ

c đi u tr n i trú t i

Vi n Tim m ch qu c gia t tháng 04/2015 đ n tháng 10/2015 chúng tôi thu đ

c

k t qu nh sau:
3.1.

căđi măchungăc aănhómăđ iăt

ngănghiênăc u.

c đi m chung.

3.1.1.

B ng 3.1:

c đi m chung c a nhóm đ i t

Thông s

ng nghiên c u.

Phân lo i

Giá tr (T l %)

T ng s BN (n)

50

Tu i trung bình (n m)

66

T l Nam/n

Ngh nghi p

Trình đ v n hóa

Tình tr ng hôn nhân

2,1 / 1
Lao đ ng chân tay

20 (40%)

Lao đ ng trí óc

21 (42%)

Ngh nghi p khác

9 (18%)

T VH th p

21 (42%)

T VH cao

29 (58%)

c thân

0 (0%)

Có gia đình

50 (100%)

Ly hôn

0 (0%)

Nh năxét:
tu i trung bình c a nhóm BN nghiên c u là 66 tu i; l n nh t là 92 tu i



và th p nh t là 42 tu i.


a s b nh nhân trong nghiên c u là nam gi i, chi m 68 %. T l nam/n

x p x 2,1/1.
 V y u t ngh nghi p, b nh nhân trong nghiên c u lao đ ng chân tay và lao
đ ng trí óc chi m t l t

ng đ

ng nhau: lao đ ng khác chi m 18%.

 T VH th p chi m 42%; T VH cao chi m 58%.
 V tình tr ng hôn nhân: t t c BN đã k t hôn, không có tr ng h p BN ly hôn.

17


N
Nam

32%

68%

Bi u đ 3.1:
3.1.2.

c đi m phân b v gi i trong nhóm BN nghiên c u

c đi m lâm sàng

3.1.2.1. Phân đ bi u hi n lâm sàng theo phân lo i Leriche - Fontaine.
Trong s BN nghiên c u, không BN nào có bi u hi n lâm sàng
t t c các BN đ u có bi u hi n

giai đo n I,

giai đo n IIa tr lên (IIa – 10 BN, IIb – 11 BN , III

– 10 BN và IV – 19 BN).
38
40
35
30
22
20

25

20

% 20
15
10
5
0
Gđ IIa

Bi u đ 3.2:

Gđ IIb

Gđ III

Gđ IV

c đi m tri u ch ng lâm sàng theo phân lo i Fontaine

18

Thang Long University Library


c đi m v chi xu t hi n tri u ch ng.

3.1.2.2.

B ng 3.2: V trí xu t hi n tri u ch ng
V tríăđau

n

%

Chân trái

27

54

Chân ph i

19

38

Hai chân

4

8

Có 38% BN đ n vi n v i tri u ch ng đau chân ph i; 54% BN v i bi u hi n
đau chân trái. Nh v y, t l BN bi u hi n đau ch

m t bên chân là 92%, trong khi

s BN có bi u hi n đau c hai chân là 8%.
c đi m v ph

3.1.3.

ng th c đi u tr .

B ng 3.3:
Ph

c đi m ph

ngăth căđi u tr

ng th c đi u tr

n

%

N i khoa

29

58

PT b c c u/ l y HK

4

8

C t c t chi

5

10

Can thi p m ch máu

12

24

Nh năxét: 8% BN có đi u tr PT/b c c u l y HK. Có t i 10% BN ph i c t c t chi;
24% BN đi u tr can thi p m ch máu.
30

58

25
20
N i khoa
15

Can thi p m ch máu

24

C t c t chi
10

PT b c c u/ l y HK

10

8

5
0

N i khoa

Bi u đ 3.3:

Can thi p
m ch máu

c đi m v ph

C t c t chi

PT b c c u/
l y HK

ng th c đi u tr trong nhóm BN nghiên c u

19


c đi m v các y u t nguy c tim m ch

3.1.4.

B ng 3.4:

c đi m v các y u t nguy c tim m ch

Y u t nguyăc

n (%)

Hút thu c lá, thu c lào

26 (52%)

T

10 (20%)

T ng HA
U ng r

15 (30%)
u

16 (32%)

Nh năxét:
Hút thu c lá, thu c lào; t ng huy t áp và u ng r

u là các y u t nguy c tim

m ch g p v i t l cao trong nhóm BN nghiên c u:
 Hút thu c lá, thu c lào chi m t i 52%.
 T ng HA chi m 30%.
 U ng r


u chi m 32%.

T chi m 20%.

60

52

50
40

32

30

% 30

20

20
10
0
Hút thu c lá,
thu c lào

Bi u đ 3.4:

U ng r

u

THA

T

c đi m v các y u t nguy c trong nhóm BN nghiên c u

20

Thang Long University Library


3.2. T ăl ăbi uăhi nătr măc măvƠăloăơuă ăBNăb nhă MCDMT
3.2.1. T l bi u hi n chung.
Nh ng b nh nhân có r i lo n tâm lý g m nh ng b nh nhân có bi u hi n tr m
c m và/ ho c lo âu.
B ng 3.5: T l b nh nhân bi u hi n tr m c m và lo âu nói chung.
R i lo n tâm lý

Bi u hi n
Bình th

ng

ng

V a

%

BN

%

BN

%

21

42

21

42

39

78

18

36

11

22

11

22

0

0

50

100

50

100

29

58

N ng
T ng s

Lo âu

BN

Nh
B t th

Tr m c m

50

100

Nh năxét:
 S BN có bi u hi n r i lo n tâm lý là 21 BN, chi m 42% t ng s BN.
 T l BN có bi u hi n tr m c m là 58%, trong đó BN bi u hi n tr m c m nh
là 36%; BN bi u hi n tr m c m v a là 22%; không có BN bi u hi n tr m c m n ng.
 T l BN có bi u hi n lo âu là 22%.
 Có 6 b nh nhân có c d u hi u tr m c m và lo âu, chi m 12% t ng s BN.
Bình th
B t th

42%

58%

Bi u đ 3.5: T l bi u hi n r i lo n tâm lý
21

BN b nh MCDMT

ng
ng


Tr m c m và lo âu
Lo âu
Tr m c m

15%

38%
47%

Bi u đ 3.6: T l gi a các r i lo n tâm lý

BN b nh MCDMT

3.2.2. T l bi u hi n theo gi i
B ng 3.6: T l BN b nh MCDMT bi u hi n tr m c m theo gi i.
Nam

Bi u hi n

N

BN

%

BN

%

Có

14

37,1

7

53,8

Không

26

62,9

6

46,2

37

100

13

100

Tr m c m
T ng s

B ng 3.7: T l BN b nh MCDMT bi u hi n lo âu theo gi i.
Nam

Bi u hi n

Lo âu

N

BN

%

BN

%

Có

14

37,8

5

38,4

Không

23

62,2

8

62,6

37

100

13

100

T ng s
Nh năxét:
 T l bi u hi n tr m c m

n (53,8%), cao h n t l bi u hi n tr m c m

nam (37,1%), s khác bi t có ý ngh a th ng kê v i p < 0,05.
 T l bi u hi n lo âu

n (38,4%),cao h n

nam (37,4%). Tuy nhiên s

khác bi t không có ý ngh a th ng kê (p > 0,05).
22

Thang Long University Library


53.8

60
50

38.4

37.1

37.8

40
N
30

Nam

20
10
0
Tr m c m

Lo âu

Bi u đ 3.7: T l bi u hi n tr m c m và lo âu theo gi i

BN b nh MCDMT.

3.2.3. T l bi u hi n theo tu i.
B ng 3.8: Bi u hi n tr m c m và lo âu

BN b nh MCDMT theo tu i.

Tr m c m
Có

Bi u hi n

Lo âu

Không

Có

Không

BN

%

BN

%

BN

%

BN

%

< 60 tu i

17

58,6

13

61,9

5

45,5

17

43,6

≥ 60 tu i

12

41,4

9

38,1

6

54,5

22

56,4

T ng

29

p

21

11

< 0,001

39
< 0,001

Nh năxét:
 T l bi u hi n tr m c m đ tu i ≥ 60 (41,4%) th p h n đ tu i < 60 (58,6%).
 T l bi u hi n lo âu đ tu i ≥ 60 (54,5%), cao h n đ tu i < 60 (45,5%).

23


58.6
54.5

60
45.5

50

41.4

40
Tr m c m
30

Lo âu

20
10
0
< 60 tu i

≥ 60 tu i

Bi u đ 3.8: T l bi u hi n tr m c m và lo âu theo tu i BN b nh MCDMT
3.3. Cácăy uăt ăliênăquanăđ năt ăl ătr măc măvƠăloăơuă ăBNăb nhă MCDMT.
3.3.1. Trình đ v n hóa
Chúng tôi chia thành:
 Trình đ v n hóa (T VH) th p g m: mù ch , c p 1-2.
 Trình đ v n hóa cao g m: c p 3, đ i h c, sau đ i h c
B ng 3.9: Liên quan gi a trình đ v n hóa v i t l tr m c m và lo âu

BN b nh

MCDMT.
Tr m c m
Có

Bi u hi n

Lo âu

Không

Có

Không

BN

%

BN

%

BN

%

BN

%

T VH th p

14

48,3

10

47,6

7

63,6

14

35,9

T VH cao

15

51,7

11

52,4

4

36,4

25

64,1

T ng

29
p

21

11

> 0,05

39
< 0,05

Nh năxét:
 BN có T VH th p, có bi u hi n tr m c m là 48,3%, lo âu chi m 63,6%.
 BN có T VH cao có bi u hi n tr m c m là 51,7%, lo âu chi m 36,4%.

24

Thang Long University Library

63.6

70
60

51.7
48.3

50
36.4
40

T VH cao

30

T VH th p

20
10
0
Tr m c m

Lo âu

Bi u đ 3.9: Liên quan gi a T VH v i t l tr m c m và lo âu

BN b nh

MCDMT

3.3.2. Y u t ngh nghi p
B ng 3.10: Liên quan gi a ngh nghi p v i t l tr m c m và lo âu

BN b nh

MCDMT.
Tr m c m
Bi u hi n

Có

Lo âu

Không

Có

Không

BN

%

BN

%

BN

%

BN

%

L chân tay

13

44,8

10

47,6

7

63,6

18

46,2

L trí óc

14

48,3

7

33,3

3

27,3

20

51,3

L khác

2

6,9

4

19,1

1

9,1

1

2,5

T ng

29

21

11

39

Nh năxét:
 Nhóm BN lao đ ng trí óc có bi u hi n tr m c m cao h n nhóm BN lao
đ ng chân tay và lao đ ng khác.
 Nhóm BN lao đ ng chân tay bi u hi n lo âu cao h n các nhóm đ i t ng khác.
 S khác bi t có ý ngh a th ng kê v i p < 0,05.

25