THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

PHẠM ĐỨC MINH

THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI
TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở
VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ

Chuyên ngành
Mã số

: Kinh tế chính trị
: 62 31 01 02

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Hà nội, năm 2016


Công trình được hoàn thành tại:
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Người hướng dẫn khoa học: PGS,TS. PHẠM QUỐC TRUNG

Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:

Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện,
họp tại Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
Vào hồi giờ , ngày

tháng

năm 2016.

Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia
và Thư viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh


1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một trong các nhân tố và nguồn lực
rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế
(CDCCKT) theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Từ việc phát triển các
ngành trong nền kinh tế, góp phần tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm, cải
thiện chất lượng nguồn lao động, cơ sở hạ tầng, nâng cao trình độ công nghệ...
giúp cho vị thế của Việt Nam ngày càng được tăng cường trên thế giới.
Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ (KTTĐBB) là một trong bốn vùng kinh tế
trọng điểm của cả nước. Đây là vùng giữ vị trí quan trọng chiến lược của Việt
Nam. Bởi lẽ, vùng KTTĐBB là vùng có thủ đô Hà Nội - trung tâm kinh tế,
chính trị, văn hoá và quan hệ quốc tế của cả nước; nơi hội tụ đầy đủ các lợi thế
so sánh về vị trí địa kinh tế - chính trị; hạ tầng kỹ thuật; nguồn nhân lực... Do đó,
thu hút vốn FDI, phát huy vai trò của FDI trong CDCCKT, qua đó thúc đẩy
vùng KTTĐBB phát triển bền vững là yêu cầu khách quan.
Với những lợi thế đặc biệt, trong những năm qua, vùng KTTĐBB là một
trong hai vùng kinh tế trọng điểm của cả nước luôn dẫn đầu về thu hút vốn FDI
cả về số lượng dự án và qui mô vốn đầu tư. Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước
ngoài ở vùng KTTĐBB đã có những đóng góp tích cực vào CDCCKT, tăng

trưởng và phát triển kinh tế - xã hội của vùng. Tuy nhiên, việc thu hút vốn FDI
và nhiều hoạt động của khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài ở vùng
KTTĐBB đã và đang xuất hiện những biểu hiện tiêu cực, ảnh hưởng không nhỏ
đến sự phát triển của vùng, vai trò của vốn FDI trong CDCCKT còn hạn chế.
Xuất phát từ những vấn đề thực tiễn trên đây, việc làm rõ hơn cơ sở lý luận về
thu hút vốn FDI trong CDCCKT; đánh giá đúng đắn, khách quan thực trạng và
tìm kiếm các giải pháp thu hút vốn FDI hướng vào CDCCKT cho vùng
KTTĐBB là yêu cầu cấp bách. Vì vậy, đề tài: “Thu hút vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ”
được chọn làm luận án tiến sĩ kinh tế, chuyên ngành kinh tế chính trị.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án làm rõ cơ sở lý luận về thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng kinh
tế trọng điểm. Phân tích, đánh giá thực trạng thu hút vốn FDI và tác động của nó
tới CDCCKT ở vùng KTTĐBB. Đề xuất định hướng và các giải pháp cơ bản


2
nhằm tăng cường thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB đến năm
2020 và tầm nhìn đến năm 2030.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về thu hút vốn FDI và CDCCKT ở vùng kinh tế
trọng điểm để làm cơ sở cho phân tích đánh giá thực trạng ở vùng KTTĐBB.
- Nghiên cứu một số kinh nghiệm ở một số nước châu Á, từ đó rút kinh
nghiệm cho hoạt động thu hút vốn FDI ở vùng KTTĐBB.
- Phân tích, đánh giá thực trạng thu hút vốn FDI, tình hình CDCCKT và tác
động của FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB.
- Đề xuất định hướng và giải pháp tăng cường thu hút vốn FDI trong
CDCCKT ở vùng KTTĐBB giai đoạn đến 2020 và tầm nhìn đến năm 2030.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu
Thu hút vốn FDI ở vùng KTTĐBB là đối tượng trọng tâm nghiên cứu, từ đó,
luận án xem xét mối quan hệ giữa thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng
KTTĐBB, nhất là tác động của FDI tới CDCCKT.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Luận án đặt trọng tâm vào nghiên cứu thực tiễn và đề xuất
giải pháp thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB.
- Về thời gian: Phạm vi nghiên cứu phân tích đánh giá thực trạng: từ năm 2000,
mà trọng tâm là từ năm 2008 đến nay. Các đề xuất định hướng và giải pháp thu
hút vốn FDI trong CDCCKT được xác định đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.
- Về nội dung: Xuất phát từ mục đích và nhiệm vụ, luận án tập trung vào các
vấn đề: Vai trò và mối quan hệ giữa FDI và CDCCKT, tác động của thu hút vốn
đối với CDCCKT; Thực trạng thu hút vốn FDI và tác động của nó trong
CDCCKT được tiếp cận chủ yếu theo ngành cấp một và định hướng giải pháp
thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn dữ liệu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án dựa vào những luận điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác -Lênin, Tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm và chủ trương của Đảng về hội nhập kinh tế
quốc tế qua các văn kiện; chiến lược phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời tham
khảo và kế thừa những nghiên cứu của các tổ chức, học giả trong nước và quốc
tế về FDI, về tác động của FDI tới CDCCKT, hay vấn đề quy hoạch phát triển
vùng kinh tế trọng điểm…


3
4.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận trong nghiên cứu: luận án lấy chủ nghĩa duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử làm cơ sơ phương pháp luận trong nghiên cứu thu hút vốn
FDI trong CDCCKT trong không gian vùng KTTĐBB.

- Phương pháp nghiên cứu cụ thể: luận án sử dụng chủ yếu các phương pháp:
trừu tượng hóa khoa học; nghiên cứu hệ thống; tổng hợp, phân tích, thống kê, so
sánh, kết hợp sử dụng các phương pháp tổng kết thực tiễn…
5. Những đóng góp mới của luận án
5.1. Về học thuật, lý luận
Luận án làm rõ một số vấn đề: 1) Góp phần làm rõ một số khái niệm FDI, thu
hút vốn FDI, CDCCKT và vùng kinh tế trọng điểm; Đặc điểm FDI và hình thức
thu hút vốn FDI; Vai trò của việc thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng kinh
tế trọng điểm; 2) Các yếu tố ảnh hưởng và tiêu chí đánh giá thu hút vốn FDI
trong CDCCKT ở vùng kinh tế trọng điểm; 3) Hệ thống hóa các lý thuyết và
kinh nghiệm về thu hút vốn FDI nhằm CDCCKT ở một số nước châu Á để bổ
sung lý luận về FDI trong CDCCKT ở vùng kinh tế trọng điểm.
5.2. Về thực tiễn
Trên cơ sở phân tích thực trạng thu hút vốn FDI ở vùng KTTĐBB: (1) Luận
án đánh giá những thành công, hạn chế và nguyên nhân; 2) Đánh giá tác động
của FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB, mà trọng tâm là cơ cấu ngành kinh
tế; 3) Đề xuất những định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh thu hút
vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm
2030; 4) Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các đơn vị cơ quan
nghiên cứu, hoạch định chính sách về FDI và có thể sử dụng để giảng dạy về
FDI trong các cơ sở đào tạo.
6. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo... Nội
dung chính của luận án kết cấu thành 4 chương 11 tiết.


4
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN THU
HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN

DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ
1.1. CÁC NGHIÊN CỨU CỦA NƢỚC NGOÀI LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN

Nhóm công trình nghiên cứu của các tác giả ngoài nước được tổng quan theo
hướng: 1) Về thu hút vốn FDI và các yếu tố ảnh hưởng tới FDI; 2) Về vai trò và
tác động của FDI đối với CDCCKT; 3) Về mô hình CDCCKT…
1.2. CÁC NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC CÓ LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN

Nhóm công trình nghiên cứu trong nước được tổng quan theo hướng: 1)
Chính sách và giải pháp thu hút vốn FDI; 2) Vai trò FDI đối với tăng trưởng và
phát triển kinh tế; 3) Đánh giá hiệu quả và định hướng FDI; 4) CDCCKT và tác
động của FDI tới CDCCKT; 5) Vùng KTTĐ và vùng KTTĐBB.
1.3. ĐÁNH GIÁ KHÁI QUÁT KẾT QUẢ CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU TRONG LUẬN ÁN

1.3.1. Đánh giá khái quát các công trình mà tác giả đã đề cập
- Các tác giả hay các tổ chức đều xuất phát từ các nguyên nhân hình thành, sự
vận động của các luồng vốn FDI để đánh giá tác động quan trọng của FDI tới
tăng trưởng, phát triển, CDCCKT nói chung hay đối với mặt hàng, ngành kinh
tế, vùng kinh tế nói riêng là rất quan trọng…
- Sự có mặt của kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài trong cơ cấu kinh tế là do sự
vận động của các quy luật trong kinh tế thị trường; do quá trình toàn cầu hóa; sự
phát triển không đồng đều giữa các quốc gia. Các công ty xuyên quốc gia và
công ty đa quốc gia phát huy lợi thế là các nguyên nhân chính và là điều kiện
cần (cung) hình thành FDI. Để huy động nguồn lực phát triển và hội nhập kinh
tế quốc tế, các nước đi sau trong đó có Việt Nam sẽ thay đổi chính sách đầu tư,
thu hút dòng vốn từ nước ngoài, đó là điều kiện đủ (cầu) để hình thành FDI.
- Làm thế nào thu hút được nguồn lực FDI và tối đa hóa lợi ích từ FDI theo
các mục đích khác nhau? Các tác giả thường dựa trên các lý thuyết để tập trung
trả lời các câu hỏi: Nguồn gốc, đặc điểm, bản chất, vai trò của FDI? Xu hướng

vận động của dòng vốn FDI? Thực trạng thu hút vốn FDI? Những bài học kinh
nghiệm rút ra và các giải pháp chủ yếu là gì?...
- Một số các công trình đã được đề cập thường dừng lại ở từng vấn đề như:
Vai trò của FDI với CDCCKT nói chung, với phát triển bền vững ở các không
gian khác nhau hay các vấn đề đơn lẻ như cơ cấu kinh tế, CDCCKT, môi trường


5
và phát triển, mối quan hệ tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững...; Các
nghiên cứu tiếp cận các vấn đề mang tính chất định tính, cũng có những công
trình nghiên cứu và đề xuất hệ thống các chỉ tiêu phản ánh sự CDCCKT, sử
dụng mô hình và sử dụng các phương pháp thống kê, so sánh…để đo lường và
đánh giá tính bền vững của quá trình CDCCKT…
- Các nghiên cứu có ý nghĩa tham khảo cho luận án. Đề tài: “Thu hút vốn đầu
tư trực tiếp nước ngoài trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng
điểm Bắc Bộ” là vấn đề cần được nghiên cứu và không trùng lặp với các nghiên
cứu trước đây.
1.3.2. Các vấn đề cần nghiên cứu và câu hỏi đặt ra
1.3.2.1. Khoảng trống về lý luận và thực tiễn cần tiếp tục nghiên cứu
- Về mặt lý luận: 1) Xác định khái niệm, đặc điểm của vốn FDI, CDCCKT; 2)
Vai trò và hình thức thu hút vốn FDI; 3) Mối quan hệ, mà chủ yếu là tác động
của FDI tới CDCCKT ở vùng kinh tế trọng điểm; 4) Những yếu tố ảnh hưởng
đến thu hút vốn FDI đối với vùng KTTĐBB; 5) Kinh nghiệm thu hút FDI hướng
vào CDCCKT áp dụng vào vùng KTTĐBB…
- Về mặt thực tiễn: Căn cứ vào những đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của
vùng KTTĐBB, luận án làm rõ: 1) Thực trạng thu hút vốn và tác động của FDI
đến CDCCKT ở vùng KTTĐBB, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân; 2) Đề
xuất định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh thu hút vốn FDI hướng
vào CDCCKT ở vùng KTTĐBB trong thời gian tới.
1.3.2.2. Các câu hỏi nghiên cứu của luận án

Bao gồm: 1) Bản chất, vai trò của FDI và CDCCKT trong giai đoạn hiện nay;
2) Sự hình thành vùng KTTĐBB và nhu cầu thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở
vùng KTTĐBB; 3) Các hoạt động thu hút vốn FDI? Những yếu tố ảnh hưởng
đến thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB; 4) Thu hút vốn FDI và
sự tác động của nó trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB? Kết quả và hạn chế; 5)
Định hướng thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐBB hướng tới đến
năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030? Những giải pháp để thu hút vốn FDI
nhằm CDCCKT theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở vùng KTTĐBB.


6
Chƣơng 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC
TIẾP NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ
VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM
2.1. BẢN CHẤT VÀ VAI TRÕ CỦA THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC
NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM

2.1.1. Khái niệm và đặc điểm thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài
trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm
2.1.1.1. Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
- Khái niệm về FDI và thu hút vốn FDI:
+ Đầu tư trực tiếp nước ngoài: là hoạt động đầu tư do các tổ chức kinh tế, cá
nhân ở quốc gia nào đó tự mình kết hợp với các tổ chức kinh tế, cá nhân, của
một nước khác tiến hành bỏ vốn bằng tiền hoặc tài sản vào nước này dưới một
hình thức đầu tư nhất định. Họ tự mình hoặc cùng chịu trách nhiệm trực tiếp
quản lý và điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như kết quả kinh
doanh căn cứ vào tỷ lệ nắm giữ quyền kiểm soát và sở hữu vốn.
+ Thu hút vốn FDI: là những hoạt động nhằm vận động, kích thích và chuẩn bị
các điều kiện để thực hiện FDI của nước hay địa phương sở tại muốn nhận FDI.

- Đặc điểm của FDI:
+ Về quan hệ sở hữu: khi nói về kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài hay FDI,
thường nhấn mạnh chủ đầu tư vốn FDI là chủ sở hữu vốn, là hình thức chu chuyển
vốn quốc tế trong đó vốn và chủ đầu tư quốc tế có quốc tịch nước ngoài. Muốn đầu
tư ra nước ngoài, nhà đầu tư trước hết phải có vốn để sản xuất kinh doanh.
Vốn FDI không chỉ bao gồm vốn riêng, vốn đầu tư ban đầu của chủ đầu tư
nước ngoài dưới hình thức vốn điều lệ hoặc vốn pháp định, mà còn vốn vay của
dân cư, và các nhà đầu tư khác ở nước nhận vốn để cùng đầu tư triển khai, mở
rộng dự án cũng như vốn đầu tư được trích lại từ lợi nhuận sau thuế từ kết quả
hoạt động sản xuất kinh doanh. Các nước sở tại phải có chính sách tài chính phù
hợp để tránh việc lợi dụng chỉ đưa một lượng vốn nhỏ vào còn sau đó tiến hành
vay vốn ở nước sở tại để thực hiện đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh làm ảnh
hưởng đến mục đích thu hút vốn đầu tư nước ngoài của các nước sở tại.
+ Về quan hệ quản lý: nhà đầu tư nước ngoài hoạt động bằng nguồn vốn tự có
hay đi vay thì về mặt pháp lý họ phải chịu trách nhiệm bảo toàn và phát triển
nguồn vốn đó. Họ là người chủ hoặc đóng vai trò quan trọng trong công tác
quản lý điều hành doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, việc tách
rời chủ sở hữu doanh nghiệp với chủ kinh doanh, ngày càng có nhiều nhà đầu tư
thuê giám đốc điều hành tại các nước tiếp nhận đầu tư.
+ Về quan hệ phân phối: phân phối trong doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài được thực hiện theo nguyên tắc của kinh tế thị trường, đó là phân phối dựa
vào kết quả sản xuất kinh doanh và sở hữu. Theo đó, nhà đầu tư có vốn sẽ thu
lợi nhuận, lợi tức, nhà nước là chủ sở hữu đất đai sẽ thu địa tô, người lao động
làm việc sẽ nhận được tiền công. Tỷ lệ vốn đầu tư sẽ quyết định việc phân chia
quyền lợi và nghĩa vụ giữa các chủ đầu tư theo quy định của nước sở tại. FDI là


7
hình thức xuất khẩu tư bản có thể dễ gây ra những thiệt thòi, tổn thất ảnh hưởng
tới lợi ích quốc gia và mục tiêu thu hút vốn của nước nhận đầu tư.

+ Các đặc điểm khác: 1) Chủ đầu tư thực hiện đầu tư tại các nước tiếp nhận
đầu tư nên phải tuân thủ các quy định do pháp luật của nước sở tại; 2) Một quốc
gia vừa đồng thời là nước đi đầu tư và tiếp nhận FDI; 3) FDI do các chủ đầu tư
quyết định và tự chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất kinh doanh, mang lại tính
khả thi và hiệu quả kinh tế cao; 4) FDI là một dự án mang tính lâu dài, do đó
không dễ dàng thu lại vốn đầu tư ban đầu như đầu tư gián tiếp; 5) FDI gắn liền
với quá trình hội nhập và quá trình tự do hóa. Chính sách nước tiếp nhận FDI cần
thể hiện quan điểm mở cửa và hội nhập; 6) Các chính phủ và các công ty xuyên
quốc gia, đa quốc gia ngày càng có vai trò quan trọng trong đầu tư nước ngoài.
2.1.1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế
- Cơ cấu kinh tế: là một phạm trù kinh tế, là tổng thể của nhiều bộ phận phức
hợp và yếu tố cấu thành nền kinh tế quốc dân, tạo nên một tập hợp các mối quan
hệ hữu cơ, sự tác động qua lại của chúng trong những điều kiện KT-XH và
không gian, môi trường cụ thể, luôn vận động, thay đổi thể hiện đặc điểm cơ chế
của nền kinh tế và tính chất của chế độ xã hội.
- Phân loại cơ cấu kinh tế: Từ góc độ nhìn nhận của quá trình phân công lao
động xã hội và tái sản xuất xã hội, có thể phân chia cơ cấu kinh tế theo các loại cơ
cấu khác nhau. Mỗi loại đều biểu hiện tính chất, đặc trưng riêng. Xét theo góc độ
phân công lao động xã hội có cơ cấu ngành; Xét theo góc độ phân công theo vùng
có cơ cấu kinh tế lãnh thổ; Xét theo góc độ quan hệ sở hữu có cơ cấu thành phần
kinh tế; Xét theo góc độ trình độ khoa học công nghệ có cơ cấu kinh tế kỹ thuật…
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: là sự thay đổi từ trạng thái này sang trạng thái
khác cho phù hợp với môi trường phát triển. Sự dịch chuyển này không đơn
thuần là sự thay đổi về vị trí, mà là sự biến đổi cả về số lượng và chất lượng
trong nội bộ cơ cấu. Việc CDCCKT phải dựa trên cơ sở của một cơ cấu hiện có,
nội dung CDCCKT là bổ sung, cải tạo cơ cấu cũ, không phù hợp để từng bước
xây dựng một cơ cấu mới phù hợp hơn, tiên tiến và hiện đại đáp ứng yêu cầu
phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ mới.
Để làm rõ bản chất của CDCCKT cần chú ý: Một là, CDCCKT diễn ra một
cách thường xuyên, liên tục làm cho quá trình CDCCKT đáp ứng các mục tiêu

phát triển của nền kinh tế; Hai là, CDCCKT không đơn thuần là sự thay đổi vị
trí, mà là quá trình tích lũy về lượng, dẫn đến sự thay đổi về chất; Ba là, sự dịch
chuyển cơ cấu kinh tế theo yêu cầu và phương hướng tiến bộ hơn mang tính quy
luật, với sự thay đổi tỷ lệ và mối quan hệ tương quan; Bốn là, CDCCKT phải
căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ vai trò của từng bộ phận và phù hợp với điều
kiện thực tế; Năm là, CDCCKT từ đơn giản đến phức tạp; phạm vi liên kết ngày
càng rộng, từ trong nước ra ngoài nước; từ trạng thái thấp sang trạng thái cao
nhằm đem lại lợi ích lớn hơn qua các thời kỳ phát triển.
2.1.1.3. Vùng kinh tế trọng điểm
- Khái niệm vùng kinh tế: là một bộ phận của lãnh thổ quốc gia có các hoạt
động kinh tế - xã hội tiêu biểu, thực hiện sự phân công lao động xã hội trên
phạm vi cả nước. Đây là loại vùng có quy mô diện tích, dân số ở cấp lớn nhất,


8
phục vụ việc hoạch định các chiến lược, các kế hoạch phát triển theo lãnh thổ
cũng như để quản lý các quá trình kinh tế - xã hội trên mỗi vùng của đất nước.
- Căn cứ phân vùng kinh tế:
+ Phân vùng là một loại hệ thống hoá theo lãnh thổ, nó cùng với phân vị,
phân loại, phân nhóm, phân kiểu giúp khái quát được một số nét về một không
gian nào đó, từ đó có những dự báo cho không gian đó.
+ Ranh giới vùng kinh tế khác với ranh giới các vùng tự nhiên
+ Phân loại gồm: phân vùng kinh tế tổng hợp và kinh tế ngành.
- Vùng KTTĐ: là một vùng lãnh thổ (gồm một số tỉnh), là bộ phận đặc thù của
nền kinh tế quốc dân, có tính chuyên môn hóa cao kết hợp chặt chẽ với phát
triển tổng hợp, cần thoả mãn một số yếu tố sau: Một là, phạm vi bao gồm nhiều
tỉnh, thành phố có đặc điểm khá tương đồng nhau (về vị trí, điều kiện tự nhiên,
tiềm năng, thế mạnh...). Số lượng và phạm vi có thể thay đổi theo thời gian. Hai
là, chiếm tỉ trọng lớn trong tổng sản phẩm quốc nội của quốc gia và có khả năng
tạo ra tốc độ phát triển nhanh. Ba là, có các điều kiện thuận lợi ở mức độ nhất

định, đã tập trung tiềm lực kinh tế như: kết cấu hạ tầng, lao động kỹ thuật, các
trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học, có vị thế hấp dẫn các nhà đầu tư,...
Bốn là, có khả năng tạo tích luỹ đầu tư, có thể tạo nguồn thu ngân sách lớn, có
khả năng hỗ trợ một phần cho các vùng khác khó khăn hơn. Năm là, có khả
năng thu hút những ngành mới và các ngành then chốt, có tác động lan truyền sự
phân bố các ngành trên các vùng xung quanh với chức năng là trung tâm của
một lãnh thổ rộng lớn.
- Thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐ: qua cách tiếp cận và lý giải
trên, luận án cho rằng: Thu hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng KTTĐ là các
hoạt động nhằm tăng cường thu hút các nguồn vốn đầu tư của nhà ĐTNN vào
vùng KTTĐ của nước sở tại, đáp ứng yêu cầu về quy hoạch, định hướng phát
triển và CDCCKT của vùng đó. Hoạt động của vốn FDI có tác động tới quá
trình CDCCKT và sự phát triển không chỉ đối với sự phát triển vùng KTTĐ, mà
còn tác động lan tỏa đến các vùng khác.
2.1.2. Các hình thức đầu tƣ và thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài
2.1.2.1. Hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài
Có nhiều cách tiếp cận để phân loại như: theo bản chất; tính chất dòng vốn
hay mục đích, động cơ để phân loại FDI. Mỗi hình thức FDI đều có những đặc
điểm, ưu thế riêng. Do vậy, cần phải đa dạng hóa các hình thức FDI sao cho phù
hợp với cơ cấu chung của nền kinh tế, quy hoạch phát triển lực lượng sản xuất
của quốc gia, từng ngành, từng địa phương với mục tiêu là huy động một cách
có hiệu quả nguồn vốn FDI.
2.1.2.2. Hoạt động thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
Một là, Hoàn thiện thể chế, xây dựng, công bố rộng rãi các chiến lược, quy
hoạch, kế hoạch thu hút vốn FDI đã được phê duyệt. Có kế hoạch tạo điều kiện
thuận lợi cho các nhà đầu tư trong triển khai dự án... Nội dung cần chú ý: 1)
Tránh quan điểm sai lầm như coi nhẹ hoặc phủ nhận FDI; 2) Xử lý hài hòa quan
điểm "mở cửa" và "che chắn": xuất phát từ mâu thuẫn giữa hai mục đích của chủ
đầu tư và nước tiếp nhận đầu tư; 3) Giải quyết hợp lý các mối quan hệ giữa các
bên trong quá trình thu hút FDI: tìm "điểm gặp nhau" về lợi ích trên cơ sở

9
nguyên tắc thoả thuận, bình đẳng và cùng có lợi; 4) Hiệu quả kinh tế - xã hội
được coi là tiêu chuẩn cao nhất của hợp tác đầu tư; 5) Đa dạng hoá hình thức
FDI; 6) Xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa quản lý nhà nước và quyền tự chủ của
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; Hai là, xúc tiến đầu tư nhằm thu hút
vốn FDI gồm: quảng cáo, gửi thư trực tiếp, hội thảo đầu tư, cam kết đầu tư, triển
lãm thương mại và đầu tư, tiếp thị trực tiếp, cung cấp các tài liệu giới thiệu cơ
hội đầu tư, chuẩn bị cho việc tiếp xúc và lên kết các nhà đầu tư tiềm năng với
các đối tác địa phương… Ba là, hoàn thiện môi trường đầu tư để thu hút vốn
FDI: 1) Cần phải chuẩn bị một môi trường đầu tư thuận lợi; 2) Hoàn thiện hệ
thống pháp luật, chính sách và cải cách thủ tục hành chính; 3) Cải thiện cơ sở hạ
tầng kỹ thuật đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư… Bốn là, phát triển nguồn nhân
lực, vì tiêu chí để các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm là thị trường lao động ở
nước sở tại như: số lượng, độ tuổi, chất lượng, giá cả…
2.1.3. Vai trò của thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài đối với chuyển
dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm
Bao gồm: 1) Bổ sung nguồn vốn đầu tư toàn xã hội, góp phần thúc đẩy tăng
trưởng kinh tế và tăng thu ngân sách nhà nước; 2) Tạo điều kiện cho các địa
phương tiếp thu khoa học, kỹ thuật và công nghệ hiện đại, kinh nghiệm quản lý
tiên tiến; 3) FDI là cầu nối để thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, mở
rộng thị trường và thúc đẩy xuất khẩu; 4) Kiến tạo một hình thức đầu tư kinh
doanh và góp phần tạo môi trường cạnh tranh; 5) Góp phần CDCCKT tế theo
hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; 6) Góp phần phát triển nguồn nhân lực,
tạo việc làm và nâng cao chất lượng cơ cấu lao động…
2.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ THU HÖT VỐN ĐẦU
TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở
VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM

2.2.1. Các yếu tố ảnh hƣởng tới thu hút vốn và hoạt động của đầu tƣ trực
tiếp nƣớc ngoài
2.2.1.1. Nhóm yếu tố ngoại sinh
Một là, tình hình kinh tế chính trị của khu vực và thế giới; Hai là, động lực tối
đa hóa lợi ích của các nhà đầu tư; Ba là, các xu hướng vận động của dòng vốn
FDI hiện nay: 1) Dòng vốn FDI trên thế giới ngày một gia tăng và chịu sự chi
phối chủ yếu của các nước công nghiệp phát triển; 2) Dòng vốn FDI đổ vào các
nước đang phát triển đang gia tăng, đặc biệt là các nước đang phát triển ở châu
Á; 3) Dòng vốn đầu tư FDI đang có sự chuyển dịch ngày càng chảy nhiều hơn
vào các nước công nghiệp hóa. Các nền kinh tế mới nổi cũng gia tăng mạnh đầu
tư ra nước ngoài để tiếp cận những thị trường mới; 4) Đầu tư ra nước ngoài dưới
hình thức mua lại và sát nhập đã bùng nổ, trở thành chiến lược hợp tác phát triển
chính của các công ty xuyên quốc gia, đa quốc gia; 5) Sự thay đổi sâu sắc trong
lĩnh vực đầu tư trên thế giới theo xu hướng mất dần các lợi thế về chi phí nhân
công và sản xuất; 6) Các công ty xuyên quốc gia, đa quốc gia đóng vai trò rất
quan trọng thúc đẩy quá trình FDI.
2.2.1.2. Các yếu tố nội sinh
Bao gồm: 1) Môi trường chính trị- xã hội ở nước thu hút vốn FDI; 2) Sự ổn
định của môi trường kinh tế vĩ mô; 3) Hệ thống pháp luật và chính sách đồng bộ,


10
hoàn thiện; 4) Chiến lược, quy hoạch và kế hoạch thu hút FDI và mục tiêu phát
triển kinh tế - xã hội của vùng; 5) Hiệu lực của bộ máy quản lý nhà nước đối với
hoạt động FDI; 6) Hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật; 7) Sự liên kết, phối hợp
trong hoạt động FDI giữa các bộ, ngành với địa phương và giữa các địa phương
trong vùng kinh tế trọng điểm; 8) Sự phát triển của hệ thống các ngành công
nghiệp và các dịch vụ hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh; 9) Hệ thống thị
trường đồng bộ, chiến lược phát triển hướng ngoại; 10) Chất lượng nguồn nhân
lực đáp ứng yêu cầu FDI.

2.2.2. Tiêu chí đánh giá tác động của đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài trong
chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm
Đánh giá tác động của vốn FDI trong CDCCKT thường được biểu hiện bằng
mối quan hệ so sánh kết quả thu được với chi phí, hoặc nguồn lực tương ứng.
Tuy nhiên trong đánh giá cần có quan điểm lịch sử:
1) Sự biến đổi các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô; 2) Chi phí nguồn lực xã hội và vốn
FDI bỏ ra với kết quả thu được; 3) Mức đóng góp về vốn cho sự CDCCKT; 4)
Mức độ bù đắp vốn bị thiếu hụt cho đầu tư phát triển và cải thiện cán cân thanh
toán; 5) Giá trị gia tăng của FDI; 6) Mức độ đóng góp của FDI vào tăng trưởng
kinh tế; 7) Tỷ lệ vốn đầu tư và tăng trưởng kinh tế của FDI; 8) Năng suất lao
động của khu vực FDI; 9) Giá trị xuất khẩu của đầu tư trực tiếp nước ngoài/tổng
giá trị xuất khẩu; 10) Thu ngân sách của FDI/tổng thu ngân sách nhà nước; 11)
Số lao động trong khu vực FDI/tổng lao động.
2.3. KINH NGHIỆM VÀ BÀI HỌC TỪ NƢỚC NGOÀI VỀ THU HÖT VỐN ĐẦU
TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ ĐỐI
VỚI VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ

2.3.1. Kinh nghiệm của một số nƣớc châu Á
Tổng hợp những kinh nghiệm của một số nước ở châu Á về: Định hướng phát
triển vùng kinh tế trọng điểm; Xây dựng và hoàn thiện môi trường pháp lý; Xây
dựng và cải thiện cơ sở hạ tầng; Chính sách khuyến khích, ưu đãi đối với FDI và
các lĩnh vực ưu tiên nhằm thúc đẩy CDCCKT; Phát triển công nghiệp phụ trợ,
tăng cường tính liên kết và chuyển giao công nghệ qua các dự án FDI; Phát triển
nguồn nhân lực; Phân cấp quản lý và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối
với hoạt động FDI; Hoạt động xúc tiến đầu tư.
2.3.2. Bài học kinh nghiệm rút ra về thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài
trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế đối với vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
Bao gồm: 1) Về quan điểm định hướng phát triển vùng kinh tế trọng điểm; 2)
Đổi mới, hoàn thiện hệ thống luật pháp và kịp thời điều chỉnh chính sách đầu tư
phù hợp thông lệ quốc tế và phát triển bền vững; 3) Công tác qui hoạch, kế hoạch

thu hút vốn FDI của vùng kinh tế trọng điểm gắn với chiến lược phát triển kinh tế
- xã hội chung của đất nước; 4) Về cơ chế điều phối và liên kết, hợp tác kinh tế
vùng; 5) Xác định rõ trình tự và lĩnh vực ưu tiên trong thu hút FDI; 6) Phát triển
cơ sở hạ tầng đồng bộ, hiện đại đáp ứng yêu cầu phát triển của vùng và thu hút
vốn FDI trong CDCCKT; 7) Nâng cao hiệu lực hiệu quả quản lý nhà nước ; 8)
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng đáp ứng yêu cầu FDI và CDCCKT ở vùng
kinh tế trọng điểm; 9) Chủ động, tích cực phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ;
10) Đẩy mạnh và đa dạng hóa các hoạt động xúc tiến thu hút vốn FDI.


11
Chƣơng 3
THỰC TRẠNG THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP
NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG
KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ
3.1. TIỀM NĂNG, LỢI THẾ VÀ KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC ĐỐI VỚI THU HÖT
VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH
TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ

3.1.1. Khái quát sự hình thành và phát triển vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ
Ở Việt Nam từ cuối những năm 80 đầu những năm 90 của thế kỷ XX, ý tưởng
hình thành các tam giác phát triển đã manh nha tại Việt Nam. Công tác xây dựng
quy hoạch các vùng KTTĐ (tên gọi ban đầu là các địa bàn trọng điểm) bắt đầu
được triển khai, trong đó tập trung trước hết vào các loại hình quy hoạch công
nghiệp, kết cấu hạ tầng...
Tổ chức xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội các vùng đến
năm 2010, Thủ tướng Chính Phủ phê duyệt 8 vùng kinh tế và 3 vùng kinh tế
trọng điểm. Trong đó, vùng KTTĐBB gồm: Thành phố Hà Nội, Hải Phòng, Hải
Dương, Hưng Yên và Quảng Ninh. Ngày 13 tháng 8 năm 2004, Thủ tướng
Chính phủ ban hành các Quyết định số 145, 146, 148/2004/QĐ-TTg “về phương

hướng chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội vùng kinh tế trọng điểm đến năm 2010
và tầm nhìn năm 2020”, vùng KTTĐBB được thực hiện theo Quyết định số
145/2004/QĐ-TTg có thêm 3 tỉnh Hà Tây cũ, Vĩnh Phúc và Bắc Ninh.
Từ 1/8/2008, tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh (Vĩnh Phúc) và 4 xã thuộc huyện
Lương Sơn (Hoà Bình) nhập vào Hà Nội. Vùng KTTĐBB bao gồm 7 tỉnh, thành
phố là: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh,
Vĩnh Phúc. Ngày 25/01/2014, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định
198/2014/QĐ-TTg về phê duyệt “Quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội vùng
KTTĐBB đến năm 2020, định hướng đến năm 2030”.
Vùng KTTĐBB hiện nay bao gồm 7 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng,
Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh. Vùng được thành
lập nhằm phát huy tiềm năng, vị trí địa lý và các lợi thế so sánh của vùng. Trong
đó, trục tam giác kinh tế Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh được xác định là vai
trò hạt nhân tăng trưởng, tạo động lực thúc đẩy phát triển cho cả vùng.
3.1.2. Tiềm năng, lợi thế của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
Vùng KTTĐBB có rất nhiều tiềm năng, lợi thế trong thu hút vốn FDI trong
CDCCKT. Đây là vùng có vị trí địa lý thuận lợi, điều kiện tự nhiên đa dạng và
phong phú; cơ sở hạ tầng kỹ thuật khá đồng bộ; trình độ phát triển cao hơn nhiều
so với các vùng khác; có khả năng rất lớn trong đào tạo và phát triển nguồn nhân
lực. Trong đó, nguồn nhân lực có trình độ, quy mô và trình độ nền kinh tế tương
đối phát triển được đánh giá là lợi thế nổi trội, là lợi thế cạnh tranh so với các
vùng kinh tế trọng điểm khác của cả nước về thu hút vốn FDI trong CDCCKT.
3.1.3. Khó khăn, thách thức về thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài
trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
Bên cạnh những tiềm năng và lợi thế, vùng KTTĐBB cũng đang phải đối mặt
với rất nhiều khó khăn và thách thức như: là vùng đất chật người đông, mật độ dân


12
cư rất cao, diện tích đất nông nghiệp/người thấp gây khó khăn trong chuyển đổi

mục đích sử dụng...; Tác động của cơ chế kế hoạch hóa, tập trung quan liêu bao cấp
vẫn tồn tại. Phần lớn dân cư còn mang nặng tâm lý sản xuất nhỏ, bảo thủ; Mặc dù
có lợi thế về các công trình hạ tầng do được quan tâm đầu tư, tuy nhiên đại đa số lại
rất khó cải tạo, nâng cấp và mở rộng; Hệ thống cơ chế chính sách chưa phản ánh
một cách đầy đủ và cụ thể về các tính chất và đặc thù của vùng KTTĐBB; Chỉ số
năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của nhiều địa phương trong vùng thấp; Các cấp,
các ngành, địa phương chưa nhận thức rõ vai trò quan trọng của hợp tác trong phát
triển giữa các địa phương; Chất lượng lao động qua đào tạo nghề vẫn ở mức thấp,
chưa đáp ứng với yêu cầu của thị trường lao động; Vấn đề ô nhiễm môi trường do
chất thải công nghiệp và quá trình đô thị hóa có xu tăng nhanh.
3.2. THỰC TRẠNG THU HÖT VÀ TÁC ĐỘNG CỦA VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP
NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ
TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ

3.2.1. Thực trạng thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài ở vùng kinh tế
trọng điểm Bắc Bộ
3.2.1.1. Về chính sách thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
- Chủ trương,chính sách quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội vùng KTTĐBB:
- Thứ hai, Chính sách thu hút vốn FDI nhằm CDCCKT:
Luận án đề cập một loạt các chính sách như: 1) Bảo đảm quyền và lợi ích cho
các nhà đầu tư nước ngoài; 2) Cơ cấu đầu tư, cơ cấu kinh tế ngành vùng; 3) Tạo
những phần “đất sạch”, thuận lợi về vị trí là cơ sở để thu hút vốn FDI, thuận tiện
về thủ tục thuê, giao đất, cấp giấy phép xây dựng...; 4) Sự chuẩn bị các nguồn
nhân lực; 5) Đẩy mạnh cải cách hành chính theo cơ chế “một cửa, một đầu mối,
liên thông”; 6) Chủ động xúc tiến các hoạt động với các nhà đầu tư nước ngoài;
7) Hỗ trợ đầu tư cho các dự án.
3.2.1.2. Hoạt động xúc tiến đầu tư nhằm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
Bao gồm: 1) Xác định ngành, lĩnh vực có thế mạnh, tiềm năng của các địa
phương: 2) Đổi mới phương thức và tăng cường công tác xúc tiến đầu tư tại chỗ:
3) Xây dựng và thực hiện các kế hoạch, chương trình tiếp theo sau hoạt động

xúc tiến đầu tư với các đối tác; 4) Thường xuyên tiếp xúc các nhà đầu tư để kịp
thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho nhà đầu tư sau khi cấp phép; 5) Cải thiện
môi trường đầu tư, tăng cường công tác cải cách thủ tục hành chính, nâng cao
chỉ số năng lực cạnh tranh; 6) Đầu tư đồng bộ hạ tầng kinh tế - xã hội, dịch vụ
phục vụ nhà đầu tư; 7) Thường xuyên trao đổi với các cấp, ngành Trung ương,
các đơn vị, trung tâm tư vấn, môi giới đầu tư để kịp thời nắm bắt xu hướng, lĩnh
vực đầu tư; 8) Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực phù hợp với ngành nghề đầu tư
và tạo quỹ đất sạch sẵn sàng cho các dự án kêu gọi đầu tư.
3.2.1.3. Kết quả thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở vùng kinh tế
trọng điểm Bắc Bộ
- Tình hình thu hút vốn FDI ở vùng KTTĐBB qua các giai đoạn:
+ Giai đoạn 1988-2007: thu hút vốn FDI “thiên về số lượng”, diễn ra cuộc
đua giữa các địa phương trong vùng trong thu hút FDI…Tỷ lệ thu hút dự án
chiếm 27%, 31,46% tổng vốn đầu tư và 31,48% tổng vốn điều lệ.


13
+ Giai đoạn 2008 - nay: nội dung FDI có những thay đổi, tính liên kết vùng ngày
càng được coi trọng, sự quan tâm nhiều hơn tới chất lượng của nguồn vốn FDI…
Số dự án cấp mới và tăng vốn 3369 dự án (cả nước là 9.467 dự án); Tổng số vốn
đăng ký mới và tăng vốn là 30.983 triệu USD (cả nước là 190.960 triệu USD).
- Về đối tác đầu tư vào vùng KTTĐBB: tính đến 31/12/2014 đã có hơn 60
quốc gia và vùng lãnh thổ đã có đầu tư vào vùng KTTĐBB.
- Tình hình thực hiện vốn FDI:
+ Về hình thức đầu tư: cuối năm 1998, số dự án liên doanh chiếm tới 59 %
tổng số dự án và 69% tổng số vốn đăng ký. Hiện tại, các tương ứng là 16,7% số
dự án và 23,8% tổng vốn đăng ký; hình thức 100% nước ngoài 80,9% dự án và
69% vốn đăng ký, còn lại là dự án BOT, BT, BTO và BBC...
+ Về vốn thực hiện: Tính hết năm 2014, có 4.670 dự án với tổng vốn đầu tư
56,35 tỷ, vốn thực hiện là 32,62 tỷ USD(chiếm 57,95% so với vốn đầu tư).

+ Về cơ cấu ngành FDI đầu tư: chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghiệp và
xây dựng. Tỷ lệ dự án và vốn vào công nghiệp và nông nghiệp thấp hơn, nhưng
vào dịch vụ cao hơn cả nước.
+ Về qui mô dự án FDI: Tính đến 31/12/2014 đạt 12,1 triệu USD/dự án vốn
đầu tư và 6,98 triệu USD/dự án vốn thực hiện. Điều đó cho thấy, phổ biến các
dự án FDI có quy mô vừa và nhỏ.
3.2.2. Tác động của đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tới chuyển dịch cơ cấu
kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
3.2.2.1. Tác động tới cơ cấu vốn đầu tư và tăng trưởng kinh tế của vùng
- Đóng góp của khu vực FDI vào tổng vốn đầu tư xã hội: năm 2000 FDI
chiếm 11%, năm 2010 là 15,7% và năm 2014 là 17,2%.
- Đóng góp của khu vực FDI vào tăng trưởng kinh tế: giai đoạn 2005-2014,
tốc độ tăng GDP của khu vực FDI luôn cao hơn so với GDP của vùng.
3.2.2.2. Tác động tới cơ cấu ngành kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
Tỷ trọng trong GDP của công nghiệp tăng từ 37,1% năm 2000 lên 42,2% năm
2005 và 46,82% năm 2014. Khu vực dịch vụ giữ mức 45,1 % năm 2000 và có
xu hướng phát triển theo hướng tăng chất lượng và giữ ở mức 45,2% năm 2005
và 46,63% năm 2014. Nông nghiệp đã giảm từ mức 17,8% xuống còn 12,6%
năm 2005 và 6,82% năm 2014.
3.2.2.3. Tác động tới cơ cấu thành phần kinh tế
- Về cơ cấu đóng góp vào GDP: Tỷ trọng khu vực FIE đã tăng lên, Năm 2000
chiếm 13,87% GDP đến năm 2005 chiếm 15,14% của toàn vùng. Giai đoạn
2008 đến nay có tốc độ đóng góp tăng khá nhanh (Năm 2008 chiếm 17,67%,
năm 2010 là 17,89%, và năm 2014 tăng nhanh chiếm 31,35%).
- Đầu tư trực tiếp nước ngoài trong cơ cấu nguồn vốn đầu tư theo thành phần
kinh tế: Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài có sự gia tăng nhanh trong cơ cấu
GDP của vùng từ 15,68% (năm 2010) và 19,77% (năm 2014). Trong khi đó, kinh tế
nhà nước có sự sụt giảm khá nhanh từ 38,09% (năm 2010) còn 25,11% (năm 2014);
Kinh tế ngoài nhà nước có tỷ trọng tăng trong cơ cấu. Điều đó cho thấy, FDI và kinh
tế ngoài nhà nước ngày càng đóng vai trò trụ cột trong cơ cấu GDP.

3.2.3.4. Tác động tới cơ cấu kinh tế lãnh thổ
Khu vực sản xuất phi nông nghiệp tăng lên và chủ yếu ở khu vực đô thị; Năng


14
xuất lao động trong khu vực đô thị tăng nhanh hơn trong khu vực nông thôn. Tỷ
lệ đô thị hoá trong vùng cao hơn so với cả nước và tốc độ đô thị hoá đã diễn ra
nhanh hơn (năm 2000 là 26,7%; năm 2005 là 31,9%). Từ năm 2005 đến 2013
dân đô thị tăng 1,5 triệu người, hiện nay là 4296 ngàn người (chiếm 38.57% dân
số của vùng), (cả nước tỷ lệ dân đô thị là 32,2% dân số).
Với sự xuất hiện ngày càng nhiều các dự án FDI, và công nghiệp phát triển đã
hình thành, phát triển một số hành lang kinh tế trong vùng. Nhiều khu đô thị mới
được hình thành. Dọc theo các quốc lộ 1A, 2A, 5, 10, 18A, một dải các khu
công nghiệp được hình thành làm thay đổi diện mạo hệ thống đô thị.
3.2.3.5. Tạo việc làm và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động
- Đầu tư trực tiếp nước ngoài với khả năng tạo việc làm và chuyển dịch cơ cấu
lao động: Nếu như năm 2003, số lao động đang làm việc trong khu vực FDI là
101.242 người, thì đến năm 2014, đã sử dụng 656.690 lao động, tăng gấp 6,5 lần
so với năm 2003. Tốc độ tăng số lao động công nghiệp trong khu vực FDI ở vùng có
xu hướng biến động. Từ 78.222 lao động lên 519.562 lao động, tăng 6,6 lần (chiếm
79,1% lao động trong khu vực FDI).

- Về tiền lương và thu nhập của người lao động: Trong giai đoạn 2001-2005,
thu nhập bình quân của người lao động trong khu vực FDI ở vùng là 1,98 triệu
đồng/người/tháng. Tăng lên 4,93 triệu (năm 2010) và 7,51 triệu đồng/người/tháng
(năm 2014). Tiền lương chiếm khoảng +/- 90% thu nhập.
- Về điều kiện làm việc của người lao động: Trang bị phương tiện bảo hộ lao
động: Nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chưa thực hiện tốt các qui
định về việc chấp hành an toàn vệ sinh, bảo hộ lao động.
- Về đời sống vật chất và tinh thần của người lao động: Mặc dù trong những

năm gần đây, mức tiền lương và thu nhập của người lao động trong các doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã tăng lên đáng kể, song vẫn thấp hơn so với
các loại hình doanh nghiệp khác. Người lao động trong các doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài thường không có thời gian nghỉ ngơi, vui chơi giải trí và tham
gia vào các hoạt động xã hội khác vì không có tiền và cường độ làm việc cao.
- Đào tạo, nâng cao trình độ tay nghề cho người lao động: Người lao động sau
khi được tuyển dụng vào làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
thường được đào tạo bổ sung, có điều kiện tiếp cận, học hỏi và tiếp thu kỹ thuật mới,
công nghệ mới, cách thức điều hành doanh nghiệp và tác phong làm việc.
3.2.2.6. Các tác động khác kinh tế xã hội khác
- Cơ cấu xuất nhập khẩu: tốc độ tăng trưởng về giá trị xuất khẩu của vùng từ
năm 2000 đến 2014 có xu hướng tăng lên. Tỷ trọng giá trị xuất khẩu/tổng giá trị
xuất khẩu tăng nhanh và đóng vai trò quan trọng.
Tuy nhiên, giá trị nhập khẩu của khu vực FDI ở vùng KTTĐBB còn khá cao;
sản xuất kinh doanh của khu vực FDI còn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu
nguyên liệu và bán thành phẩm từ nước ngoài.
- Đóng góp ngân sách: Trong những năm qua, khu vực FDI đã có những
đóng góp đáng kể cho ngân sách địa phương vùng KTTĐBB.
- Hiệu quả sử dụng vốn: Bên cạnh các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài ở vùng KTTĐBB chấp hành tốt các chính sách cũng như đầu tư, kinh
doanh có lãi và đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng.


15
Còn có nhiều doanh nghiệp sản xuất kinh doanh không hiệu quả, thua lỗ kéo dài
trong nhiều năm liên tục. Hiện tượng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
thua lỗ kéo dài, lỗ giả lãi thật, chuyển giá xuất hiện khá phổ biến.
- Năng suất lao động: Năng xuất lao động chung của vùng KTTĐBB tăng từ
47,6 triệu đồng/người năm 2008 lên 120,8 triệu đồng/người năm 2014. Khu vực
FDI có năng xuất lao động cao nhất, gần gấp 3 lần bình quân. Năng xuất lao

động của vùng gấp khoảng 1,5 lần năng xuất lao động trung bình của cả nước.
- Tác động môi trường: do chưa có cuộc điều tra mang tính toàn diện đối với
tình hình thực hiện pháp luật bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài ở vùng KTTĐBB, nên tác giả luận án đề cập tới một số
trường hợp có tính điển hình ở vùng như: 1) Tình hình thực hiện pháp luật bảo
vệ môi trường; 2) Tình hình đầu tư cho bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp
có vốn đầu tư nước ngoài; 3) Ảnh hưởng tiêu cực của khu vực FDI đến phát
triển bền vững đến môi trường.
- Về trình độ công nghệ sử dụng trong các dự án FDI: được đánh giá thông
qua chỉ tiêu về mức độ trang bị vốn/lao động trong khu vực FDI.
3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC
NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG
ĐIỂM BẮC BỘ

3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc
3.3.1.1. Cơ chế chính sách và các biện pháp thu hút vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài
Bao gồm: 1) Các tỉnh đã cụ thể hoá bằng cơ chế chính sách thu hút FDI
hướng vào CDCCKT ở các giai đoạn khác nhau; 2) Nhiều địa phương đã tích
cực trong công tác quy hoạch hạ tầng KT-XH. Hình thành nhiều cụm khu công
nghiệp và khu công nghệ cao để thu hút vốn FDI nhằm CDCCKT; 3) Công tác
xúc tiến thu hút FDI hướng vào CDCCKT đã tiến hành thông qua nhiều hình
thức ngày càng đa dạng như: quảng bá hình ảnh, xúc tiến tại chỗ, tổ chức các
chương trình hội thảo xúc tiến đầu tư và thu được những thành tựu nhất định; 4)
Nhiều địa phương cũng đã nỗ lực trong công tác hỗ trợ các nhà FDI đẩy nhanh
tiến độ triển khai các dự án FDI, điều chỉnh quy hoạch phát triển, đưa ra các
mục tiêu thu hút vốn FDI hướng vào CDCCKT.
3.3.1.2. Tác động của đầu tư trực tiếp nước trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Bao gồm: 1) FDI góp phần bổ sung nguồn vốn quan trọng nhằm CDCCKT
theo ngành của các địa phương theo hướng tăng nhanh tỷ trọng ngành công

nghiệp và dịch vụ; 2) Cơ cấu đầu tư FDI theo đối tác đầu tư cũng có những
chuyển biến với sự xuất hiện ngày càng nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có
không ít những nhà đầu tư nước ngoài có tiềm lực cả về tài chính và công nghệ;
(3) Sự gia tăng về vốn FDI đã làm cho cơ cấu kinh tế chuyển dịch rõ rệt cả về
chiều rộng lẫn chiều sâu; Một số doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm hỗ trợ, thực
hiện các hoạt động phân phối sản phẩm hỗ trợ và qua đó phát triển các ngành và
tạo ra các mối liên kết; 4) FDI góp phần CDCCKT bằng việc nâng cao hiệu quả
của thành phần kinh tế có yếu tố nước ngoài, tạo ra một môi trường cạnh tranh
lành mạnh giữa các thành phần kinh tế; 5) FDI có tác động tích cực đến
CDCCKT thông qua cân đối tài chính, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu xuất - nhập


16
khẩu do tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu, mở rộng thị trường; 6) FDI giúp cho
quá trình chuyển giao khoa học công nghệ của các tỉnh diễn ra nhanh chóng, tăng
năng suất lao động thông qua ứng dụng khoa học công nghệ, cách thức quản lý
hiện đại của một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; 7) FDI góp phần đẩy
nhanh tốc độ đô thị hóa, phát triển kinh tế tại các địa phương; nâng cao khả năng
cạnh tranh. Từ đó, tạo ra động lực cho CDCCKT; 8) Khu vực FDI trong vùng
không chỉ tạo việc làm trực tiếp cho lao động Việt Nam mà còn thu hút cả lao
động nước ngoài; tạo đà cho chuyển dịch cơ cấu lao động, góp phần thúc đẩy
CDCCKT; 9) FDI đã cải thiện môi trường đầu tư, rút ngắn khoảng cách với các
các nước trong khu vực, tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng qua đó nâng cao
hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội và CDCCKT; 10) Nhiều doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài ở vùng đã quan tâm nhiều hơn đến công tác bảo vệ môi trường.
3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân
3.3.2.1. Những hạn chế
Bao gồm: 1) Hiệu quả trong định hướng còn thấp và sự mất cân đối trong thu
hút FDI làm cho quá trình CDCCKT các địa phương không đúng hướng, giảm
lợi thế của vùng; 2) Tính liên kết và sự phối hợp, điều phối còn kém hiệu quả về

thu hút vốn FDI trong CDCCKT trên phạm vi toàn vùng; 3) Sự yếu kém trong
chuyển giao công nghệ từ hoạt động FDI có thể biến nhiều địa phương thành
bãi thải công nghiệp, gây ô nhiễm môi trường; 4) Nhiều vấn đề kinh tế - xã hội
nảy sinh và tranh chấp lao động trong khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài
chưa được giải quyết kịp thời làm cho thu hút FDI hướng vào CDCCKT đạt
hiệu quả thấp; 5) Chất lượng một số dự án FDI trong các ngành kinh tế còn
thấp, quy mô vốn nhỏ, nhiều dự án không có khả năng triển khai và phải thu hồi
giấy phép kinh doanh; 6) Công tác bảo vệ môi trường trong các doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài ở vùng KTTĐBB còn chưa được các chủ đầu tư quan tâm
một cách thỏa đáng; 7) Các ngành công nghiệp hỗ trợ ở vùng KTTĐBB còn
chưa đáp ứng được yêu cầu của khu vực FDI và CDCCKT.
3.3.2.2. Nguyên nhân
Bao gồm: 1) Hệ thống luật pháp và các chính sách liên quan đến thu hút vốn
FDI còn chồng chéo, thiếu tính đồng bộ và nhất quán; 2) Công tác qui hoạch của
vùng KTTĐBB còn nhiều hạn chế, chưa xây dựng được chiến lược thu hút FDI
theo hướng thúc đẩy CDCCKT; 3) Công tác quản lý Nhà nước về FDI còn bất
cập; 4) Công tác điều phối và sự liên kết, phối hợp giữa các bộ, ngành; giữa
trung ương với các địa phương trong vùng về quản lý hoạt động FDI còn nhiều
bất cập; 5) Công tác xúc tiến thu hút vốn FDI và quảng bá chưa thực sự coi
trọng; 6) Chất lượng nguồn nhân lực của vùng KTTĐBB còn hạn chế; cơ cấu
lao động theo ngành còn nhiều bất hợp lý; 7) Kết cấu hạ tầng kỹ thuật của vùng
KTTĐBB còn nhiều hạn chế, yếu kém so với yêu cầu đã ảnh hưởng tới khả năng
thu hút vốn FDI và CDCCKT; 8) Các ngành công nghiệp hỗ trợ ở vùng
KTTĐBB còn chưa đáp ứng được yêu cầu của khu vực FDI và CDCCKT.


17
Chƣơng 4
ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP
NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG

KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ
4.1. ĐỊNH HƢỚNG THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TRONG
CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ

4.1.1. Cơ sở hình thành định hƣớng thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc
ngoài trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
4.1.1.1. Dự báo tình hình ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
- Những thuận lợi và khó khăn từ bối cảnh quốc tế và khu vực:
+ Về thuận lợi: Một là, dòng vốn FDI toàn cầu được đánh giá là đã vượt qua
đáy của sự suy giảm và đang từng bước lấy lại đà tăng trưởng; Hai là, sự kém
hấp dẫn do công suất của nền kinh tế và chi phí lao động ngày càng tăng ở
Trung Quốc đã khiến cho luồng vốn FDI có xu hướng chuyển hướng sang các
nước có tình hình đầu tư ổn định như Việt Nam; Ba là, đầu tư trên thế giới đang
có hướng mạnh vào phát triển các ngành dịch vụ và công nghệ cao. Lĩnh vực
này ở Việt Nam vài năm trở lại đây đã bắt đầu có tín hiệu bắt nhịp; Bốn là, FTA,
TPP, AEC... tạo một không gian kinh tế mới. Việt Nam và vùng KTTĐBB sẽ có
cơ hội tăng cường thu hút vốn FDI cũng như mở rộng cơ hội cơ hội kinh doanh.
+ Về khó khăn, thách thức: Một là, toàn cầu hóa kinh tế tiếp tục phát triển về
quy mô, mức độ và hình thức biểu hiện với nhữmg tác động tích cực và tiêu cực,
cơ hội và thách thức đan xen rất phức tạp; Hai là, sự phụ thuộc lẫn nhau, hội
nhập, cạnh tranh và hợp tác giữa các nước càng trở thành phổ biến. Kinh tế tri
thức là xu thế phát triển mới, trong khi chất lượng nguồn lao động, năng lực
khoa học - công nghệ… ở vùng hiện còn bộc lộ nhiều bất cập; Ba là, chủ nghĩa
bảo hộ trỗi dậy trở thành rào cản lớn cho thương mại quốc tế; Bốn là, có nhiều
khó khăn, trở ngại đối với các công ty xuyên quốc gia, đa quốc gia trong việc
triển khai các hoạt động đầu tư ra nước ngoài; Năm là, môi trường cạnh tranh
gay gắt hơn do hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực mang lại khi triển khai FTA,
TPP, AEC… khi các quốc gia thành viên có đặc điểm sản xuất khá giống nhau,
có những thế mạnh chung trong nhiều lĩnh vực.
- Thuận lợi và khó khăn, thách thức từ bối cảnh trong nước:

+ Về thuận lợi: Một là, tình hình chính trị xã hội ổn định, vị thế của Việt Nam
đang được nâng cao tiếp tục củng cố lòng tin của các nhà đầu tư nước ngoài;
Hai là, kinh tế trong nước đang diễn biến theo chiều hướng tích cực, các chính
sách kinh tế vĩ mô đã bước đầu phát huy hiệu quả; Ba là, môi trường pháp lý và
thể chế kinh tế thị trường tiếp tục được hoàn thiện hơn góp phần cải thiện môi
trường đầu tư; Bốn là, nhận thức về vai trò của FDI trong bối cảnh mới đã thay
đổi theo xu hướng coi trọng chất lượng FDI hơn số lượng làm căn cứ trong việc
xây dựng chiến lược thu hút và quản lý hoạt động FDI.


18
+ Về khó khăn, thách thức: Một là, cụ thể hóa hệ thống pháp luật chậm và
quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực còn bất cập, chưa đáp ứng kịp yêu cầu
phát triển; Hai là, thể chế kinh tế thị trường, chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu
hạ tầng vẫn là những điểm nghẽn cản trở sự phát triển; Ba là, nền kinh tế phát
triển chưa bền vững: chất lượng tăng trưởng, năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh
còn thấp; các cân đối kinh tế vĩ mô chưa thật vững chắc. Tăng trưởng phát triển
theo chiều rộng; Bốn là, tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, công chức còn nhiều
hạn chế. Chưa có chuyển biến mạnh trong việc giải quyết có hiệu quả những
khâu đột phá, then chốt và những vấn đề xã hội bức xúc.
4.1.1.2. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020 và định hướng
tới năm 2030 ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
Các chỉ tiêu về kinh tế - xã hội của vùng KTTĐBB được xác định căn cứ vào
Quyết định số 198/QĐ–TTg ngày 25 tháng 01 năm 2014 về “Phê duyệt quy
hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng KTTĐBB đến năm 2020 và định
hướng đến năm 2030. Đây chính là cơ sở cho việc hình thành định hướng thu
hút vốn FDI trong CDCCKT ở vùng kinh tế trọng điểm.
4.1.2. Quan điểm và định hƣớng thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài
trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ đến
năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030

4.1.2.1. Về quan điểm chỉ đạo
Một là, coi khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là một bộ phận quan
trọng trong phát triển kinh tế - xã hội ở vùng KTTĐBB, được khuyến khích phát
triển lâu dài, được bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp và đối xử bình đẳng; Hai là,
vốn FDI là nguồn lực quan trọng của nền kinh tế và đối với vùng KTTĐBB; Ba
là, tăng cường thu hút FDI vào lĩnh vực mà vùng có tiềm năng và thế mạnh để
tạo đột phá trong CDCCKT, nâng cao vị thế cạnh tranh; Bốn là, thu hút vốn đầu
tư nước ngoài phải đảm bảo phù hợp với quy hoạch và chỉ đạo tập trung, thống
nhất đi đôi với phân cấp hợp lý cho các địa phương, bảo đảm tính nghiêm minh
của pháp luật; Năm là, sửa đổi, điều chỉnh chính sách, pháp luật đầu tư nước
ngoài phải đảm bảo nguyên tắc nâng cao năng lực cạnh tranh, ngày càng thuận
lợi hơn và ưu đãi hơn; Sáu là, khuyến khích các dự án FDI tăng vốn, mở rộng
quy mô và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi hình thức FDI. Tạo
điều kiện về cơ chế chính sách hợp lý để thu hút vốn FDI nhằm CDCCKT.
4.1.2.2. Về định hướng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
Một là, mục tiêu thu hút vốn FDI nhằm CDCCKT của vùng KTTĐBB phải
phù hợp với mục tiêu tổng quát trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của
vùng; Hai là, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ theo hướng chọn lọc các dự án có
chất lượng, có giá trị gia tăng cao, sử dụng công nghệ hiện đại, thân thiện với môi
trường; phát triển kết cấu hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, dịch vụ
hiện đại... Ba là, tăng cường thu hút các dự án quy mô lớn, sản phẩm có tính cạnh
tranh cao, tham gia chuỗi giá trị gia tăng toàn cầu; đồng thời, chú trọng đến các
dự án có quy mô vừa và nhỏ phù hợp với từng ngành kinh tế, từng địa phương;


19
Bốn là, thu hút FDI nhằm đẩy nhanh quá trình CDCCKT, tạo bước đột phá, tính
bền vững đối với vùng kinh tế trọng điểm; Năm là, khuyến khích, tạo điều kiện và
tăng cường sự liên kết giữa các doanh nghiệp; Sáu là, quy hoạch thu hút vùng
kinh tế trọng điểm phải phù hợp với lợi thế của từng địa phương, với quy hoạch

chung và tái cấu trúc nền kinh tế theo mô hình tăng trưởng mới.
4.2. GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM TĂNG CƢỜNG THU HÖT VỐN ĐẦU TƢ
TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TRONG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VÙNG
KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM BẮC BỘ ĐẾN 2020 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030

4.2.1. Nhóm giải pháp đối với cấp địa phƣơng ở vùng kinh tế trọng điểm
Bắc Bộ
4.2.1.1. Đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về thu hút vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài nhằm đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế
- Đổi mới tư duy về thu hút vốn FDI vào vùng KTTĐBB: Một là, tối đa và tự
do hóa đối với dòng vốn FDI và phát huy hiệu quả của FDI; Hai là, cần đặt nó
với các nguồn lực khác và hướng vào mục tiêu thúc đẩy CDCCKT ở phạm vi
toàn vùng; Ba là, thực hiện các chính sách thu hút dòng vốn FDI đồng bộ, nhất
quan và thống nhất giữa các địa phương trong toàn vùng; Bốn là, chú trọng đến
chất lượng của dòng vốn FDI.
- Nâng cao nhận thức về thu hút vốn FDI nhằm CDCCKT: Một là, thống
nhất quan điểm của địa phương và giải quyết các vấn đề đặt trong mối quan hệ
với phát triển vùng, của FDI và CDCCKT; Hai là, tổ chức các hội thảo đánh giá
tính hiệu quả, những đóng góp của khu vực FDI đối với CDCCKT và phát triển
kinh tế - xã hội; Ba là, có những giải pháp tuyên truyền, với chế tài đủ mạnh, xử
lí nghiêm minh những hành vi ảnh hưởng tới hoạt động của FDI, gây tâm lí
không an tâm trong các nhà đầu tư nước ngoài.
4.2.1.2. Tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng công tác quy hoạch
làm cơ sở định hướng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong chuyển
dịch cơ cấu kinh tế
- Vận dụng sáng tạo có hiệu quả Quyết định 198/QĐ-Ttg ngày 25/01/2015
của Thủ tướng Chính phủ về “Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội
vùng KTTĐBB đến năm 2020, định hướng 2030”.
- Coi trọng công tác thẩm định quy hoạch vùng bằng việc thành lập nhóm tư
vấn hay hội đồng khoa học gồm các nhà khoa học có chuyên môn sâu về quy

hoạch ở các bộ, ngành và cán bộ chủ chốt của các địa phương.
- Xóa bỏ độc quyền và bảo hộ sản xuất của từng địa phương, theo kiểu “kinh
tế khép kín” tạo điều kiện cho khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài tham
gia nhiều hơn vào phát triển các ngành, vùng kinh tế.
- Trên cơ sở rà soát, sửa đổi, bổ sung “Danh mục dự án kêu gọi vốn FDI giai đoạn
2015-2020” theo hướng khuyến khích các ngành, lĩnh vực ưu tiên thu hút FDI…


20
4.2.1.3. Tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với đầu tư trực tiếp
nước ngoài
- Kiện toàn bộ máy tổ chức và tăng cường sự phối hợp đồng bộ giữa các
ngành, các cấp để tạo một bước chuyển mới trong công tác quản lý các doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài..
- Nâng cao năng lực của công chức đủ khả năng thực thi chính sách khuyến
khích đầu tư nước ngoài và quản lý doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
- Tăng cường công tác quản lý các FIES được cấp giấy phép và hoạt động.
- Thực hiện tốt công tác cải cách thủ tục hành chính
4.2.1.4. Nâng cao hiệu quả thực thi chính sách khuyến khích thu hút vốn
đầu tư trực tiếp nước ngoài trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế
- Xác định các ngành kinh tế mũi nhọn, có lợi thế so sánh và khả năng cạnh
tranh cao nhưng đang thiếu vốn để có chính thu hút vốn FDI phù hợp.
- Căn cứ vào tính đặc thù của từng ngành để lựa chọn những lĩnh vực để có
giải pháp thu hút vốn FDI phù hợp nhằm thúc đẩy CDCCKT.
- Tổ chức thực thi chính sách ưu đãi nhằm tạo điều kiện thuận lợi thu hút FDI
vào những ngành, lĩnh vực và những vùng ưu tiên.
- Linh hoạt việc chuyển đổi hình thức FDI nhằm sức hấp dẫn để thu hút FDI
vào những ngành, lĩnh vực, địa bàn trọng điểm góp phần CDCCKT.
- Đa dạng hóa các dòng vốn, coi trọng thu hút vốn từ các tập đoàn kinh tế lớn
và các dự án giá trị gia tăng cao.

4.2.1.5. Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài
- Đề cao vai trò các hoạt động xúc tiến đầu tư và thương mại.
- Đổi mới nội dung công tác xúc tiến đầu tư để tăng cường thu hút FDI nhằm
CDCCKT ở vùng KTTĐBB.
4.2.1.6. Thu hút có hiệu quả thành tựu khoa học công nghệ từ đầu tư trực
tiếp nước ngoài góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của các địa phương
- Có biện pháp thu hút các dự án chuyển giao khoa học công nghệ ở trình độ
tiên tiến, hiện đại vào các tỉnh.
- Phát huy vai trò lan tỏa của khoa học công nghệ trong quá trình chuyển giao
từ hoạt động FDI góp phần CDCCKT giữa các địa phương trong vùng.
- Khắc phục những tiêu cực của chuyển giao khoa học công nghệ trong thu
hút FDI.
4.2.1.7. Nâng cao chất lượng hoạt động đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng
yêu cầu của đầu tư trực tiếp nước ngoài trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế
- Khắc phục những hạn chế trong xây dựng được quy hoạch cho toàn vùng và
tăng cường liên kết giữa các địa phương về nguồn nhân lực.
- Xây dựng khung chính sách gắn với đặc thù và tạo cho vùng có tính chủ
động cao trong phát triển nguồn lực con người.
- Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý phía Việt Nam.
- Tăng cường đầu tư cho giáo dục - đào tạo ở tất cả các cấp, các bậc học đáp
ứng yêu cầu ngày càng cao về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực.


21
4.2.1.8. Xây dựng, nâng cấp kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng
hiện đại, tạo sức hút đối với các nhà đầu tư nước ngoài
- Có chính sách đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, hướng tới việc đồng bộ hóa và
đảm bảo nâng cao chất lượng hệ thống cơ sở hạ tầng.
- Tập trung mọi nguồn lực vốn, kỹ thuật từ trung ương, các địa phương trong
vùng, coi trọng nguồn vốn nước ngoài với mọi hình thức đầu tư để xây dựng

được hệ thống hạ tầng đồng bộ.
- Phối hợp xây dựng và nâng cao chất lượng kết cấu giao thông đường bộ;
đồng bộ hóa hệ thống điện nước, đường sá, thông tin liên lạc ở các khu, cụm
công nghiệp theo hướng từ Đông Bắc đến Tây Nam
- Quan tâm một cách toàn diện đến hệ thống trường học, bệnh viện, trạm y tế,
các trung tâm văn hoá, khu vui chơi giải trí, các công trình văn hoá du lịch, các
khu dân cư, khu đô thị...
4.2.1.9. Phát triển mạnh các ngành công nghiệp hỗ trợ ở các địa phương
theo chuỗi liên kết
- Các địa phương cần vận dụng Quyết định 9028/QĐ-BTC ngày 8/10/2014
của Bộ Công thương về “Quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp hỗ
trợ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”.
- Tạo môi trường cho các doanh nghiệp trong vùng tham gia vào phát triển
các ngành công nghiệp hỗ trợ bằng cách thực hiện các chế độ ưu đãi.
- Khuyến khích nguồn vốn đầu tư nước ngoài vào các ngành công nghiệp hỗ
trợ nhất là ở những ngành, những lĩnh vực mà vùng chưa có điều kiện và khả
năng thực hiện.
- Tăng cường kiên kết doanh nghiệp giữa các doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài với các doanh nghiệp trong nước, giữa nhà cung cấp sản phẩm phụ
trợ với doanh nghiệp sản xuất để có thể chia sẻ nguồn lực phát triển, hỗ trợ sản
xuất, giảm thiểu chi phí sản xuất.
- Vận dụng linh hoạt Nghị định số 111/2015/NĐ-CP về “Quy định chính sách
hỗ trợ, chính sách ưu đãi nhằm phát triển công nghiệp hỗ trợ” của Chính Phủ.
- Mở rộng hình thức đào tạo tại chỗ, gắn kết việc đào tạo với việc sử dụng lao
động; khuyến khích các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tổ chức lực lượng
lao động cho mình và cho các doanh nghiệp khác; xây dựng chương trình hợp tác
với nước ngoài. Lập chế độ tư vấn kỹ thuật và quản lý để mời các chuyên gia nước
ngoài để thay đổi công nghệ và phương thức quản lý công nghiệp hỗ trợ.
4.2.1.10. Nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước tạo sức
hấp dẫn trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài

- Nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm và của doanh nghiệp trong nước
nhằm hấp thụ được dòng vốn đầu tư nước ngoài.
- Chủ động trong việc tham gia sản xuất, đa dạng nguồn cung nguyên liệu
nhằm tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại; đồng thời, có chiến lược
nghiên cứu, nắm bắt xu hướng thị trường...


22
- Các doanh nghiệp cần tăng cường xúc tiến thương mại, quảng bá hình ảnh
của doanh nghiệp, sản phẩm Việt Nam. Từ đó, nâng cao khả năng thu hút sự
hợp tác, liên kết kinh doanh với các doanh nghiệp nước ngoài.
4.2.2. Nhóm kiến nghị đối với cấp trung ƣơng
4.2.2.1. Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách liên
quan đến hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài
- Hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp những cam kết với quốc tế.
- Đổi mới về cơ chế, chính sách thuận lợi cho thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
4.2.2.2. Xây dựng chiến lược và qui hoạch thu hút vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài, trong đó có vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
- Phải chuyển từ quan điểm đầu tư theo chiều rộng sang đầu tư theo chiều sâu.
Chú trọng đến chất lượng của các dự án FDI.
- Thực hiện chính sách xúc tiến đầu tư phù hợp và có chính sách khuyến
khích hợp lý nhất là đối với các tập đoàn lớn và các nước phát triển.
- Có chính sách khuyến khích thỏa đáng đối với các nhà đầu tư nước ngoài
vào sản xuất vào chế biến nông – lâm – thủy sản; các ngành y tế, giáo dục và kết
cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; vùng kinh tế khó khăn.
- Xây dựng danh mục quốc gia thu hút FDI với các thông số kỹ thuật cụ thể
để cung cấp những thông tin cơ bản cho các nhà đầu tư quan tâm.
4.2.2.3. Nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước đối với đầu tư
trực tiếp nước ngoài
- Đổi mới tổ chức bộ máy quản lý nhà nước theo hướng gọn nhẹ, hiệu quả.

- Tiến hành tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện phân cấp quản lý Nhà nước
nói chung và đối với hoạt động đầu tư nước ngoài nói riêng.
- Đầu tư kinh phí bổ sung và nâng cấp các cơ sở vật chất, trang thiết bị.
- Tăng cường đầu tư cho đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước.
Thực hiện tốt công tác cán bộ.
4.2.2.4. Tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành với các địa phương về
thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
- Đổi mới cơ chế phối hợp và hoạt động của Ban Chỉ đạo điều phối phát triển
kinh tế vùng kinh tế trọng điểm.
- Các địa phương cần tăng cường phối hợp xây dựng chiến lược thu hút và sử
dụng có hiệu quả dòng vốn FDI, lồng ghép với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.
4.2.2.5. Cải cách hành chính trong hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài
- Cải tiến thủ tục cấp phép đầu tư.
- Tiến hành rà soát lại tất cả các loại giấy phép, các quy trình quy phạm, các
định mức kinh tế kỹ thuật...
- Các quy định, thủ tục hải quan phải được thực hiện theo hướng đơn giản, tạo
điều kiện thuận lợi cho phía doanh nghiệp.
- Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động của cơ quan
nhà nước.


23
KẾT LUẬN
1. Trong những năm qua, nguồn vốn FDI đã và đang góp phần tích cực, có
hiệu quả để CDCCKT ở các địa phương trong vùng kinh tế trọng điểm. Nhiều
ngành công nghiệp; dịch vụ quan trọng được hình thành, góp phần thúc đẩy
CDCCKT theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Xuất phát từ mục đích là
làm rõ bản chất, đặc điểm, hạn chế và nguyên nhân trong thu hút vốn FDI trong
CDCCKT, luận án đã hệ thống hoá và hoàn thiện những vấn đề lý luận và thực
tiễn về thu hút vốn FDI, cơ cấu kinh tế và CDCCKT, tác động của FDI tới

CDCCKT, các nhân tố tác động và tiêu chí đánh giá.
2. Luận án đi sâu phân tích đáng giá thực trạng trong giai đoạn từ năm 2000
và nhất là từ 2008 đến nay, về thu hút vốn với 3 nội dung nổi bật: 1) Chính sách
thu hút vốn; 2) Hoạt động xúc tiến đầu tư; 3) Kết quả thu hút vốn FDI ở vùng
KTTĐBB. Luận án đánh giá tác động của FDI tới: 1) Cơ cấu vốn đầu tư và tăng
trưởng kinh tế, 2) Cơ cấu ngành; 3) Cơ cấu kinh tế lãnh thổ; 3) Việc làm và cơ
cấu lao động; 4) Các tác động kinh tế - xã hội khác. Qua đó khái quát ưu điểm
nổi bật về hoạt động thu hút và tác động của FDI đối với CDCCKT.
3. Luận án cũng đã phân tích đánh giá những hạn chế như: 1) Hiệu quả trong
định hướng thu hút vốn FDI nhằm CDCCKT còn thấp; 2) Tính liên kết và sự
điều phối trong thu hút vốn FDI còn kém hiệu quả; 3) Sự yếu kém trong chuyển
giao công nghệ từ hoạt động đầu tư trực tiếp nước gây ô nhiễm môi trường và
tạo điều kiện cho chuyển giá; 4) Nhiều vấn đề về môi trường, kinh tế - xã hội
khác nảy sinh chưa giải quyết hiệu quả; 5) Chất lượng nhiều dự án còn thấp, ảnh
hưởng việc phát huy vai trò của FDI trong CDCCKT; 6) Công tác bảo vệ môi
trường ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chưa được quan tâm thỏa
đáng; 7) Công nghiệp hỗ trợ chưa đáp ứng được yêu cầu của khu vực FDI.
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ: 1) Hệ thống pháp luật và
chính sách thu hút vốn; 2) Công tác quy hoạch và chiến lược thu hút vốn FDI; )
3) Công tác quản lý nhà nước; 4) Công tác điều phối quy mô vùng và sự liên kết
giữa các địa phương; 5) Công tác xúc tiến đầu tư; 6) Chất lượng nguồn nhân lực,
cơ cấu lao động; 7) Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội; 8) Các ngành công nghiệp
hỗ trợ chưa đáp ứng yêu cầu của FDI.
4. Luận án đã tổng hợp những dự báo, đề xuất quan điểm, những định hướng
phát triển kinh tế - xã hội và thu hút vốn FDI trong CDCCKT của vùng. Các
nhóm giải pháp mà luận án đưa ra đối với cấp địa phương trong vùng gồm: 1)
Đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về thu hút FDI trong CDCCKT; 2) Tiếp tục