đề cương ôn tập hk2 môn ngữ văn 7

ĐỀ CƯƠNG ÔN THI HỌC KÌ II
MÔN: NGỮ VĂN 7

I. VĂN HỌC:
1. Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất
*Ghi nhớ: Bằng lối nói ngắn gọn, có vần, có nhòp điệu, giàu hình ảnh, những câu tục
ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất đã phản ánh, truyền đạt những kinh nghiệm quý
báu của nhân dân trong việc quan sát các hiện tượng thiên nhiên và trong lao động sản xuất.
Những câu tục ngữ ấy là “túi khôn” của nhân dân nhưng chỉ có tính chất tương đối chính
xác vì không ít kinh nghiệm được tổng kết chủ yếu là dựa vào quan sát.
*Nghệ thuật:
-Sử dụng cách diễn đạt ngắn gọn, cô đúc.
-Sử dụng kết cấu diễn đạt theo kiểu đối xứng, nhân quả, hiện tượng và ứng xử cần thiết.
-Tạo vần, nhòp cho câu văn dễ nhớ, dễ vận dụng.
*Ý nghóa: Không ít câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất là những bài học
quý giá của nhân dân ta.
2. Tục ngữ về con người và xã hội
*Ghi nhớ: Tục ngữ về con người xã hội thường rất giùa hình ảnh so sánh, ẩn dụ, hàm súc
về nội dung. Những câu tục ngữ này luôn chú ý tôn vinh giá trò con người,đưa ra nhận xét,
lời khuyên về những phẩm chất và lối sống mà con người cần phải có.
*Nghệ thuật:
-Sử dụng cách diễn đạt ngắn gọn, cô đúc.
-Sử dụng các phép so sánh, ẩn dụ, đối, điệp từ, ngữ…
-Tạo vần, nhòp cho câu văn dễ nhớ, dễ vận dụng.
*Ý nghóa: Không ít câu tục ngữ là những kinh nghiệm quý báu của nhân dân ta về cách
sống, cách đối nhân xử thế.
3. Tinh thần yêu nước của nhân dân ta (Hồ Chí Minh)
*Ghi nhớ: Bằng những dẫn chứng cụ thể, phong phú, giàu sức thuyết phục trong lòch sử
dân tộc và trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, bài văn làm sáng tỏ một
chân lí: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của
ta”. Bài văn là một mẫu mực về lập lụân, bố cục và cách dẫn chứng của thể văn nghò luận.

*Nghệ thuật:
-Xây dựng luận điểm ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng toàn diện, tiêu biểu,
chọn lọc theo các phương diện: Lứa tuổi, nghề nghiệp, vùng miền.
-Sử dụng từ ngữ gợi hình ảnh, câu văn nghò luận hiệu quả.
-Sử dụng biện pháp liệt kê nêu tên các anh hùng dân tộc trong lòch sử chống ngoại xâm của
đất nước, nêu các biểu hiện của lòng yêu nước cảu nhân dân ta.


*Ýù nghóa: Truyền thống yêu nước quý báu của nhân dân ta cần được phát huy trong hoàn
cảnh lòch sử mới để bảo vệ đất nước.
4. Sự giàu đẹp của tiếng Việt (Đặng Thai Mai)
*Ghi nhớ: Bằng những lí lẽ, chứng cứ chặt chẽ và toàn diện, bài văn đã chứng minh sự
giàu có và đẹp đẽ của tiếng Việt trên nhiều phương diện: ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp.
Tiếng Việt, với những phẩm chất bền vững và giàu khả năng sáng tạo trong quá trình phát
triển lâu dài của nó, là một biểu hiện hùng hồn sức sống của dân tộc.
*Nghệ thuật:
-Sự kết hợp khéo léo và có hiệu quả giữa lập luận giải thích và lập luận chứng minh bằng lí
lẽ, dẫn chứng, lập luận theo kiểu diễn dòch – phân tích từ khái quát đến cụ thể trên các
phương diện.
-Lựa chọn, sử dụng ngôn ngữ linh hoạt: cách sử dụng từ ngữ sắc sảo, cách đặt câu có tác
dụng diễn đạt thấu đáo vấn đề nghò luận.
*Ý nghóa:
-Tiếng Việt mang trong nó những giá trò văn hóa rất đáng tự hào của người Việt Nam.
-Trách nhiệm giữ gìn, phát triển tiếng nói dân tộc của mỗi người Việt Nam.
5. Đức tính giản dò của Bác Hồ (Phạm Văn Đồng)
*Ghi nhớ: Giản dò là đức tính nổi bật ở Bác Hồ: giản dò trong đời sống,trong quan hệ với
mọi người, trong lời nói và bài viết. Ở Bác,sự giản dò hoà hợp với đời sống tinh thần phong
phú, với tư tưởng tình cảm cao đẹp.Bài văn vừa có những chứng cứ cụ thể và nhận xét sâu
sắc, vừa thấm đượm tình cảm chân thành.
*Nghệ thuật:

-Có dẫn chứng cụ thể, lí lẽ bình luận sâu sắc, có sức thuyết phục.
-Lập luận theo trình tự hợp lí.
*Ý nghóa:
-Ca ngợi phẩm chất cao đẹp, đức tính giản dò của Chủ tòch Hồ Chí Minh.
-Bài học về việc học tập, rèn luyện noi theo tấm gương của Chủ tòch Hồ Chí Minh.
6. Ý nghóa văn chương (Hoài Thanh)
*Ghi nhớ: Với một lối văn nghò luận vừa có lí lẽ, vừa có cảm xúc và hình ảnh, Hoài
Thanh khẳng đònh: nguồn gốc cốt yếu của văn chương là tình cảm, là lòng vò tha. Văn
chương là hình ảnh của sự sống muôn hình vạn trạng và sáng tạo ra sự sống, gây những tình
cảm không có, luyện những tình cảm sẵn có. Đời sống tinh thần của nhân loại nếu thiếu văn
chương thì sẽ rất nghèo nàn.
*Nghệ thuật:
-Có luận điểm rõ ràng, được luận chứng minh bạch và đầy sức thuyết phục.
-Có cách nêu dẫn chứng đa dạng: khi trước, khi sau, khi hòa với luận điểm, khi là một câu
chuyện ngắn.
-Diễn đạt bằng lời văn giản dò, giàu hìn ảnh,cảm xúc.


*Ý nghóa: Văn bản thể hiện quan niệm sâu sắc của nhà văn về văn chương.
7. Sống chết mặc bay (Phạm Duy Tốn)
*Ghi nhớ: Bằng lời văn cụ thể, sinh động, bằng sự khéo léo trong việc vận dụng kết hợp
hai phép tương phản và tăng cấp trong nghệ thuật. Sống chết mặc bay đã lên án gay gắt
tên quan phủ “lòng lang dạ thú” và bày tỏ niềm cảm thương trước cảnh “nghìn sầu muôn
thảm”của nhân dân do thiên tai và cũng do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền gây
nên.
*Nghệ thuật:
-Xây dựng tình huống tương phản – tăng cấp và kết thúc bất ngờ, ngôn ngữ đối thoại ngắn
gọn, rất sinh động.
-Lựa chọn ngôi kể khách quan.
-Lựa chọn ngôn ngữ kể, tả, khắc họa chân dung nhân vật sinh động.

*Ý nghóa: Phê phán, tố cáo thói bàng quan vô trách nhiệm, vô lương tâm đến mức góp
phần gây ra tai nạn lớn cho nhân dân của tên quan phụ mẫu – đại diện cho nhà cầm quyền
thời Pháp thuộâc; đồng cảm, xót xa với tình cảnh thê thảm của nhân dân lao động do thiên
tai và do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền gây nên.
8. Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (Nguyễn i Quốc)
*Ghi nhớ: Bằng giọng văn sắc sảo, hóm hỉnh và khả năng tưởng tượng, hư cấu, bài
văn đã khắc hoạ được hai nhân vật có tính cách đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn
đối lập nhau ở nước ta thời Pháp thuộc. Va-ren: gian trá, lố bòch, đại diện cho thực dân
Pháp phản động ở Đông Dương. Phan Bội Châu: kiên cường, bất khuất, xứng đáng là “bậc
anh hùng, vò thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập”,tiêu biểu cho khí phách dân tộc Việt Nam.
*Nghệ thuật:
-Sử dụng triệt để biện pháp đối lập – tương phản nhằm khắc họa hai hình tượng nhân vật
đối lập: người anh hùng Phan Bội Châu và kẻ phản bội hèn hạ Va-ren.
-Lựa chọn các chi tiết nhằm tập trung miêu tả các cử chỉ, tác phong có ý nghóa tượng trưng.
-Sáng tạo nên hình thức ngôn ngữ đối thoại đơn phương của Va-ren.
-Có giọng điệu mỉa mai, châm biếm sâu cay.
*Ý nghóa: Truyện ngắn Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu vạch trần bản
chất xấu xa, đê hèn của Va-ren,khắc hạo hình ảnh người chiến só cách mạng Phan Bội Châu
trong chốn ngục tù,đồng thời giúp ta hiểu rằng không gì có thể lung lạc được ý chí,tinh thần
của người chiến só cách mạng.
9. Ca Huế trên sông Hương
*Ghi nhớ: Cố đô Huế nổi tiếng không chỉ có các danh lam thắng cảnh và di tích lòch sử
mà con nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca và âm nhạc cung đình. Ca Huế là một hình thức
sinh hoạt văn hóa – ân nhạc thanh lòch và tao nhã; một sản phẩm tinh thần đáng trân
trọng,cần được bảo tồn và phát triển.
*Nghệ thuật:
-Viết theo thể bút kí.
-Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu biểu cảm, thấm đậm chất thơ.

-Miêu tả âm thanh, cảnh vật, con người sinh động.
*Ý nghóa: Ghi chép lại một buổi Ca Huế trên sông Hương, tác giả thể hiện lòng yêu
mến, niềm tự hào đối với di sản văn hóa độc đáo của Huế, cũng là một di sản văn hóa của
dân tộc.
10. Quan m Thò Kính
*Ghi nhớ: Vở chèo Quan m Thò Kính nói chung và trích đoạn Nỗi oan hại chồng nói
riêng là vở diễn và trích đoạn chèo rất tiêu biểu của sân khấu chèo truyền thống. Vở chèo
và trích đoạn này thể hiện được những phẩm chất tốt đẹp cùng nỗi oan bi thảm, bế tắc của
người phụ nữ và những đối lập giai cấp thông qua xung đột gia đình, hôn nhân trong xã hội
phong kiến.
*Nghệ thuật:
-Sử dụng tình huống kòch tự nhiên.
-Xây dựng nhân vật chủ yếu qua ngôn ngữ, cử chỉ, hành động.
*Ý nghóa: Đoạn trích góp phần tái hiện chân thực mâu thuẫn giai cấp, thân phận người
phụ nữ qua mối quan hệ hôn nhân ngày xưa.
II. TIẾNG VIỆT:
1. Rút gọn câu.
- Rút gọn câu: Khi nói hoặc viết, có thể lược bỏ một số thành phần của câu, tạo thành câu
rút gọn.
- Việc lược bỏ một số thành phần câu thường nhằm những mục đích sau:
+ Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh,vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất
hiện trong câu đứng trước;
+ Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người (lược bỏ chủ ngữ)
- Khi rút gọn câu cần chú ý:
+ Không làm cho người nghe,người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói;
+ Không biến câu nói thành một câu cộc lộc, khiếm nhã.
2. Câu đặc biệt.
- Câu đặc biệt: Là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ – vò ngữ.
- Tác dụng của câu đặc biệt:
+ Xác đònh thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn;

+ Liệt kê ,thông báo về sự tồn tại của sự vật,hiện tượng;
+ Bộc lộ cảm xúc;
+ Gọi đáp.
3. Thêm trạng ngữ cho câu.
- Về ý nghóa: Trạng ngữ được thêm vào câu để xác đònh thời gian, nơi chốn, nguyên nhân,
mục đích, phương tiện, cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu.
- Về hình thức:
+ Trạng ngữ có thể đứng ở đầu câu, cuối câu hay giữa câu;
+ Giữa trạng ngữ với chủ ngữ và vò ngữ thường có một quãng nghỉ khi nói hoặc một
dấu phẩy khi viết.


- Công dụng của trạng ngữ:
+ Xác đònh hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu trong câu,góp phần làm cho nội
dung của câu được đầy đủ,chính xác;
+ Nối kết các câu, các đoạn với nhau ,góp phần làm cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc.
- Tách trạng ngữ thành câu riêng: Trong một số trường hợp, để nhấn mạnh ý, chuyển ý
hoặc thể hiện những tình huống, cảm xúc nhất đònh, người ta có thể tách trạng ngữ, đặc biệt
là trạng ngữ cuối câu, thành những câu riêng.
4. Chuyển đổi câu chủ động thành câu bò động.
- Câu chủ động: Là câu có chủ ngữ chỉ người, vật thực hiện một hoạt động hướng vào
người,vật khác(chỉ chủ thể của hoạt động)
- Câu bò động: Là câu có chủ ngữ chỉ người,vật được hoạt động của ngừơi,vật khác hướng
vào(chỉ đối tượng của hoạt động)
- Mục đích của việc chuyển đối câu chủ động thành câu bò động (và ngược lại) ở mỗi
đoạn văn đều nhằm liên kết các câu trong đoạn thành một mạch văn thống nhất.
- Có hai cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bò động:
+ Chuyển từ (hoặc cụm từ)chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ bò
hay được vào sau từ (cụm từ)ấy.
+ Chuyển từ (hoặc cụm từ)chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thời lược bỏ

hoặc biến từ(cụm từ)chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong
câu.
**Không phải câu nào có từ bò , được cũng là câu bò động.
5. Dùng cụm chủ – vò để mở rộng câu.
- Dùng cụm C – V để mở rộng câu: Khi nói hoặc viết,có thể dùng những cụm từ có hình
thức giống câu đơn bình thường,gọi là cụm chủ – vò (cụm C – V ), làm thành phần của câu
hoặc của cụm từ để mở rộng câu.
- Các trường hợp dùng cụm chủ – vò để mở rộng câu: Các thành phần câu như chủ ngữ, vò
ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo
bằng cụm C – V.
6. Liệt kê.
- Liệt kê: Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ
hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng,tình cảm.
- Các kiểu liệt kê:
+ Xét về cấu tạo: Liệt kê theo từng cặp với liệt kê không theo từng cặp.
+ Xét về ý nghóa: Liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến.
7. Công dụng của dấu chấm lửng:
- Tỏ ý còn nhiều sự vật,hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết;
- Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng ngắt quãng;
- Làm giãn nhòp điệu câu văn,chuẩn bò cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thò nội dung
bất ngờ hay hài hước, châm biếm.
8. Công dụng của dấu chấm phẩy:


- Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp;
- Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
9. Công dụng của dấu gạch ngang:
- Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu;
- Đặt ở đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê;
- Nối các từ nằm trong một liên danh.

III. TẬP LÀM VĂN.
1. Văn nghò luận: Là văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc,người nghe một tư
tưởng,quan điểm nào đó.
2. Luận điểm: Là ý kiến thể hiện tư tưởng,quan điểm của bài văn được nêu ra dưới hình
thức câu khẳng đònh(hay phủ đònh)được diễn đạt sáng tỏ,dễ hiểu,nhất quán.
3. Luận cứ: Là lí lẽ,dẫn chứng đưa ra làm cơ sở cho luận điểm.
4. Lập luận: Là cách nêu luận cứ để dẫn đến luận điểm.
5. Văn chứng minh: Chứng minh là một phép lập luận dùng những lí lẽ,bằng chứng chân
thực,đã được thừa nhận để làm sáng tỏ luận điểm mới(cần được chứng minh)là đáng tin cậy.
6. Bố cục một bài văn chứng minh:
- Mở bài: Nêu luận điểm cần được chứng minh.
- Thân bài: Nêu lí lẽ và dẫn chứng để chứng tỏ luận điểm là đúng đắn.
- Kết bài: Nêu ý nghóa của luận điểm đã được chứng minh.Chú ý lời văn phần kết bài nên
hô ứng với lời văn phần mở bài.
7. Văn giải thích: Giải thích trong văn nghò luận là làm cho người đọc hiểu rõ các tư
tưởng,đạo lí,phẩm chất,quan hệ…cần được giải thích nhắm nâng cao nhận thức,trí tuệ,bồi
dưỡng tư tưởng,tình cảm cho con người.
8. Bố cục một bài văn giải thích:
- Mở bài: Giới thiệu điều cần giải thích và gợi ra phương hướng giải thích.
- Thân bài: Lần lượt trình bày các nội dung cần giải thích.Cần sử dụng các cách lập luận
giải thích phù hợp.
- Kết bài: Nêu ý nghóa của điều được giải thích đối với mọi ngừơi.
9. Cách làm bài văn lập luận chứng minh:
- Tìm hiểu đề và tìm ý.
- Lập dàn bài.
- Viết bài: (Chú ý)
+ Mở bài: Có nhiều cách mở bài khác nhau.
+ Thân bài: *Sử dụng từ ngữ chuyển đoạn,tiếp nối phần Mở bài:Đúng như vậy,thật vậy…
*Viết đoạn phân tích lí lẽ.
*Viết đoạn nêu các dẫn chứng tiêu biểu…

+ Kết bài: *Sử dụng từ ngữ chuyển đoạn:Tóm lại…


*Kết bài hô ứng với phần Mở bài.
- Đọc lại và sửa chữa.
10. Cách làm bài văn lập luận giải thích:
- Tìm hiểu đề và tìm ý.
- Lập dàn bài.
- Viết bài: (Chú ý)
+ Mở bài: Có nhiều cách mở bài khác nhau.
+ Thân bài: *Sử dụng từ ngữ chuyển đoạn,tiếp nối phần Mở bài:Đúng như vậy,thật vậy…
*Viết đoạn phân tích lí lẽ.
*Đi theo hướng của phần Mở bài.
+ Kết bài: *Sử dụng từ ngữ chuyển đoạn:Tóm lại…
*Kết luận lại vấn đề đã được giải thích.
- Đọc lại và sửa chữa.

CÁC ĐỀ VĂN THAM KHẢO
1. Nhân dân ta thường nói: “Có chí thì nên”.Hãy chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ
đó.
2. Hãy chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ: “Có công mài sắt,có ngày nên kim”.
3. Chứng minh rằng nhân dân Việt Nam từ xưa đến nay luôn luôn sống theo đạo lí “n quả
nhở kẻ trồng cây” , “Uống nước nhớ nguồn”.
4. Hãy chứng minh rằng bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống của chúng ta.
5. Hãy chứng minh rằng đời sống của chúng ta sẽ bò tổn hại rất lớn nếu mỗi người không có
ý thức bảo vệ môi trường sống.
6. Chứng minh rằng bảo vệ môi trường thiên nhiên là bảo vệ cuộc sống của con ngừơi.
7. Một nhà văn có nói: “Sách là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người”.
Hãy giải thích nội dung câu nói đó.
8. Hãy giải thích ý nghóa câu tục ngữ: “Thất bại là mẹ thành công”.

9. Em hãy giải thích nội dung lời khuyên của Lê-nin: “Học,học nữa,học mãi”.
10. Em hãy giải thích câu ca dao:“Bầu ơi thương lấy bí cùng.Tuy rằng khác giống nhưng
chung một giàn.”
11. Hãy giải thích ý nghóa câu tục ngữ: “Lá lành đùm lá rách”
12. Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ: “Không thầy đố mày làm nên”.
**Các đề trong SGK.
GVBM

Hồ Thò Hồng Thuý