NHÂN SINH QUAN PHẬT GIÁO TRONG TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU GIÁ TRỊ VÀ HẠN CHẾ

H C VI N CHÍNH TR QU C GIA H

H

CHÍ MINH

NG C ANH

NH¢N SINH QUAN PHËT GI¸O TRONG "tRUYÖN KIÒu"
CñA NGUYÔN DU - GI¸ TRÞ Vµ H¹N CHÕ
Chuyên ngành : CNDVBC & CNDVLS
Mã s

: 62 22 80 05

TÓM T T LU N ÁN TI N S TRI T H C

Hµ NéI - 2014


Công trình

c hoàn thành

t i H c vi n Chính tr Qu c gia H Chí Minh

Ng

ih

ng d n khoa h c: GS. TS Nguy n Hùng H u

Ph n bi n 1:
Ph n bi n 2:
Ph n bi n 3:

Lu n án s

c b o v tr

cH i

ng c p H c vi n ch m lu n án

ti n s h p t i H c vi n Chính tr Qu c gia H Chí Minh.
Vào h i

ngày

tháng

n m 2014

Có th tìm hi u lu n án t i:
- Th vi n Qu c gia Vi t Nam
- Trung tâm Thông tin khoa h c, H c vi n Chính tr Qu c gia
H Chí Minh


1

M

U

1. Lý do ch n
tài
Ph t giáo là m t trong nh ng tôn giáo l n trên th gi i
c du nh p
vào n c ta vào kho ng th k I. M c dù là m t tôn giáo ngo i sinh,
nh ng Ph t giáo ã s m kh ng nh mình và tìm
c ch
ng v ng
ch c trong i s ng tinh th n c ng nh trong nhi u ho t ng v n hoá xã
h i khác c a ng i Vi t Nam.
có th nhanh chóng xác l p
c v th c a mình trong i s ng xã
h i Vi t Nam, t t nhiên bên c nh vi c l a ch n con
ng, cách th c
truy n bá phù h p v i tâm lý, truy n th ng c a ng i Vi t thì không th
không nh c n n i dung giáo lý c a nhà Ph t. V i tinh th n t , bi, h , x
c a mình, Ph t giáo ã t o nên s khác bi t v i nh ng h t t ng cùng
th i
c ng i Hán truy n bá vào Vi t Nam. N u nh Nho giáo ph i m t
m t th i gian khá dài khi mà xã h i Vi t Nam ã t ng i phát tri n m i
c tr ng d ng thì Ph t giáo ngay t khi du nh p vào Vi t Nam ã nhanh
chóng hoà mình vào n n v n hoá c a ng i b n a b ng nh ng câu
chuy n th n tho i mang tính nhân v n cao c (nh ng ông B t t t b ng,
th

ng, giúp ng i l ng thi n khi g p hoàn c nh khó kh n )

Chúng ta bi t r ng Ph t giáo không n thu n là m t tôn giáo v i h
th ng th n linh và nghi l th cúng c a mình, mà nó còn là m t h c thuy t
tri t h c t ng i thâm sâu. Trong nh ng t t ng tri t h c ó, ngoài s
lý gi i v quan ni m s ng c a con ng i (th gi i quan) thì Ph t giáo ã
dành r t nhi u n i dung cho nh ng v n
liên quan n con ng i, n
cu c i c a con ng i (nhân sinh quan).
Có th kh ng nh r ng, nh ng t t ng Ph t giáo nh h ng sâu m
trong xã h i và con ng i Vi t Nam a ph n và ch y u là nh ng quan
ni m xoay quanh v n
v con ng i và cu c i con ng i (nhân sinh
quan). Nh ng quan ni m này cùng v i th i gian ã không ng ng th m sâu
vào hành vi, l i nói, sinh ho t hàng ngày c a ng i Vi t (nh ng quan ni m
v thi n ác, v nhân qu và nghi p báo, khuyên con ng i làm lành lánh


2

d

). Không nh ng v y, nó còn nh h

ng t i c nh ng chu n m c xã

h i
c c ng ng th a nh n, nh h ng n pháp lu t c a nhà n c,
nh h ng t i v n h c ngh thu t, t i không gian ki n trúc c a ng i
Vi t Nam. Nói cách khác, Ph t giáo ã tr thành m t ph n không th thi u
trong n n v n hoá mang m b n s c c a ng i Vi t Nam.
Trong s nh h ng c a Ph t giáo t i v n h c ngh thu t Vi t Nam,

chúng ta không th không nh c t i m t tác ph m b t h c a Nguy n Du,
ó là Truy n Ki u . c Truy n Ki u c a Nguy n Du có th th y rõ s
kh ng ho ng c a xã h i phong ki n Vi t Nam cu i th k XVIII, u th
k XIX, th y
c cu c s ng c a con ng i ( c bi t là nh ng ng i ph
n ) b chà p và xâm h i n ng n .
V i Nguy n Du, ng sau câu chuy n v cu c i c a Thuý Ki u là
nh ng day d t, nh ng b n kho n, nh ng ni m mong c v m t cu c s ng
h nh phúc bình yên c a m i con ng i. Có th c m nh n
c nh ng nh
h ng sâu s c mà Nguy n Du ã ti p nh n t Ph t giáo mà c th là nhân
sinh quan Ph t giáo thông qua khái ni m nhân qu , nghi p báo, tâm th
hi n trong cu c i c a Thuý Ki u, Kim Tr ng, T H i, Mã Giám Sinh .
Truy n Ki u không ch d ng l i là m t tác ph m v n h c n thu n
ph n ánh tình hình xã h i Vi t Nam cu i th k XVIII, u th k XIX mà
nh ng v n
do nó t ra v n không h l c h u i v i xã h i Vi t Nam
trong giai o n hi n nay. Trong b i c nh h i nh p kinh t th tr ng ã
n y sinh r t nhi u các v n liên quan n con ng i và xã h i, c bi t là
các v n
v
o c. ó là s th ng tr c a ng ti n, coi ng ti n là
trên h t trong l i s ng th c d ng c a m t s cá nhân. Vì ti n h s n sàng
xâm h i các chu n m c o c c a xã h i, các giá tr v n hóa truy n
th ng t t p c a dân t c, nh ng hình nh Mã Giám Sinh, Tú Bà, B c Hà,
B c H nh, Khuy n, ng xu t hi n ngày càng nhi u trong xã h i. S
xu ng c p và b ng ho i v
o c không ch di n ra trong dân chúng mà
còn xu t hi n m t b ph n không nh cán b qu n lý c a nhà n c
(gi ng nh hình nh nh ng tên quan l i phong ki n ã tr c ti p ho c gián

ti p y Thúy Ki u và gia ình c a mình vào khó kh n ho n n n) v i tình
tr ng tham nh ng, c a quy n và vô c m tr c nhân dân.


3

Trong H i ngh Trung ng 9 khóa XI v xây d ng và phát tri n v n
hóa, con ng i Vi t Nam áp ng yêu c u phát tri n b n v ng t n c,
ng ta ã kh ng nh: Ch m lo xây d ng con ng i Vi t Nam phát tri n
toàn di n, tr ng tâm là b i d ng tinh th n yêu n c, lòng t hào dân t c,
o c, l i s ng và nhân cách. Xây d ng và phát huy l i s ng "M i ng i
vì m i ng i, m i ng i vì m i ng i"; k t h p hài hòa tính tích c c cá nhân
và tính tích c c xã h i; cao trách nhi m cá nhân i v i b n thân, gia ình
và xã h i. Kh ng nh, tôn vinh cái úng, cái t t p, tích c c, cao th ng;
nhân r ng các giá tr cao p, nhân v n. u tranh phê phán, y lùi cái x u,
cái ác, th p hèn, l c h u; ch ng các quan i m, hành vi sai trái, tiêu c c nh
h ng x u n xây d ng n n v n hóa, làm tha hóa con ng i .
Chính vì v y, vi c phân tích và v n d ng t t ng tích c c v
o c,
tôn giáo trong các tác ph m v n h c ngh thu t nói chung, tác ph m Truy n
Ki u c a Nguy n Du nói riêng
khuy n khích con ng i làm vi c thi n,
tránh xa vi c ác, t ch u trách nhi m v i nh ng hành vi cá nhân c a b n
thân t ó góp ph n xây d ng m t xã h i t t p, lành m nh h n, h ng
con ng i n giá tr chân - thi n - m là vi c làm h t s c c n thi t.
V i tính c p thi t v m t lý lu n và th c ti n nh v y, nghiên c u sinh ã
ch n
tài Nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n
Du - Giá tr và h n ch làm tài lu n án ti n s tri t h c c a mình.
2. M c ích và nhi m v c a lu n án

2.1. M c ích
Phân tích nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n
Du và nh ng giá tr , h n ch c a nó.
2.2. Nhi m v
- Trình bày c s hình thành c ng nh n i dung c a nhân sinh quan
Ph t giáo th hi n trong quan ni m v nghi p báo, nhân qu .
- Trình bày và ch ra nhân sinh quan Ph t giáo qua quan ni m v nghi p
báo và nhân qu trong Truy n Ki u c a Nguy n Du.
- Ch ra nh ng giá tr và h n ch c a nhân sinh quan Ph t giáo trong
Truy n Ki u c a Nguy n Du; ý ngh a c a vi c nghiên c u này.


4

3. i t ng và ph m vi nghiên c u
3.1. i t ng nghiên c u là nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n
Ki u c a Nguy n Du.
3.2. Ph m vi nghiên c u: lu n án gi i h n vi c phân tích nhân sinh
quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du ch trên khía c nh
thuy t nhân qu , nghi p báo, khía c nh khá n i b t trong Truy n Ki u .
4. C s lý lu n và ph ng pháp nghiên c u c a lu n án
4.1. C s lý lu n: Lu n án
c th c hi n trên c s lý lu n c a ch
ngh a Mác - Lênin, T t ng H Chí Minh, quan i m
ng l i, chính
sách c a ng và Nhà n c v vi c k th a có ch n l c tinh hoa v n hóa
nhân lo i và nh ng giá tr truy n th ng c a dân t c.
4.2. Ph ng pháp nghiên c u
Lu n án s d ng ph ng pháp lu n duy v t bi n ch ng và duy v t l ch
s , ngoài ra còn s d ng các ph ng pháp nh : l ch s - c th , h th ng

hóa, phân tích và t ng h p, so sánh, th ng kê, v n b n h c ..
5. óng góp m i c a lu n án
- Lu n án ã khái quát và h th ng hóa nh ng n i dung c b n c a nhân
sinh quan Ph t giáo g n v i Truy n Ki u , c th là nh ng quan ni m v
nghi p báo, nhân qu và s ti p bi n c a chúng Ph t giáo Vi t Nam.
- Lu n án ã ch ra
c nh ng giá tr và h n ch c a nhân sinh quan
trong Truy n Ki u c a Nguy n Du; ý ngh a c a vi c nghiên c u này.
6. Ý ngh a lý lu n và th c ti n c a lu n án
- Lu n án góp ph n phát huy nh ng giá tr nhân v n c a Ph t giáo
Vi t Nam nói chung, t t ng Ph t giáo trong v n h c, trong Truy n
Ki u nói riêng.
- Lu n án có th dùng làm tài li u tham kh o trong nghiên c u và
gi ng d y nh ng môn h c có liên quan n t t ng Tri t h c (Ph t giáo)
Vi t Nam; tôn giáo (Ph t giáo) Vi t Nam và v n h c Vi t Nam.
7. K t c u c a Lu n án
Ngoài ph n m
u, k t lu n và danh m c tài li u tham kh o, n i
dung lu n án g m 4 ch ng, 9 ti t.


5

Ch

ng 1

T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U
1.1. Tình hình nghiên c u
Nhân sinh quan Ph t giáo nói chung, quan ni m v nhân qu , nghi p

báo c a Ph t giáo trong Truy n Ki u nói riêng là nh ng v n
ang

c nhi u tác gi quan tâm nghiên c u

nh ng m c

khác nhau. Có th chia nh ng công trình nghiên c u v v n

ã và

và góc
này thành

nh ng nhóm sau:
1.1.1. Nh ng công trình nghiên c u v nhân sinh quan Ph t giáo
qua quan ni m v nghi p báo, nhân qu
Ph t giáo là m t trong ba tôn giáo l n trên th gi i v i m t h th ng
các t t

ng tri t h c

s . Có th k

n m t s công trình nghiên c u

v nhân sinh quan Ph t giáo nói chung và quan ni m v nghi p báo, luân
h i và nhân qu nói riêng nh : Narada Thera (Ph m Kim Khánh d ch)
(1999),

c Ph t và Ph t pháp, Nhà xu t b n Tp. H Chí Minh, Tp. H

Chí Minh; Thích Thi n Siêu, Ch nghi p trong

o Ph t, Nhà xu t b n

Tôn giáo, Hà N i, 2002; Thích Chân Quang, Lu n v nhân qu , Nhà xu t
b n Tôn giáo, Hà N i, 2005; D. J. Kalupahana (

ng Lo i, Tr n Nguyên

Trung d ch) Nhân qu - tri t lý trung tâm Ph t giáo, Nhà xu t b n Tp. H
Chí Minh, Tp. H Chí Minh, 2007; Di u Thanh

Th Bình,

ôi i u

lu n v nhân qu - nghi p báo, 2009, T p chí Nghiên c u Ph t h c, S 4,
tr. 40-41; L u Th Quy t Th ng, Th bàn v nhân sinh quan Ph t giáo qua
giáo lý duyên kh i, T p chí nghiên c u Ph t h c, 2004, S 5, Tr. 6-10;
M ng

c, Vài nét v

o Ph t và thuy t Nhân qu , T p chí Nghiên c u

tôn giáo, 2009, s 4 (70), tr 71 - 74; V n X
l

ng

Quân (Qu ng Tráng

c d ch), Nhân qu báo ng, Nhà xu t b n Tôn giáo, Hà N i, 2011.

Thích

t Ma Ph Giác, Nhân qu & s ph n con ng

i, Nhà xu t b n

H ng

c, 2013, Hà N i; Thích Thi n Hoa, Xây d ng

i s ng trên n n

nhân qu , nghi p và luân h i, Nhà xu t b n Tôn giáo, Hà N i, 2007;


6

Nguy n Hùng H u (Minh Không) (2002),

ic

ng tri t h c Ph t giáo

Vi t Nam, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i.

Thông qua nh ng công trình này, tác gi lu n án ã b c u nh n
di n
c khái ni m, n i dung, phân lo i và tính ch t c a các quan ni m
v nhân qu , nghi p báo, luân h i c a Ph t giáo. ó chính là c s
tác gi
lu n án khai thác và tri n khai vào lu n án tri t h c c a mình trong ch ng 2:
Nhân sinh quan Ph t giáo qua quan ni m v nhân qu , nghi p báo.
1.1.2. Nh ng công trình nghiên c u v Truy n Ki u c a Nguy n
Du và nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du
Truy n Ki u là m t ki t tác v n h c
c Nguy n Du vi t vào
kho ng nh ng n m u c a th k XIX. T ó n nay, ã có r t nhi u các
công trình nghiên c u v Nguy n Du và tác ph m Truy n Ki u c a ông.
Có th k
n nh ng công trình tiêu bi u sau: Hoài Thanh, Quy n s ng
c a con ng i trong truy n Ki u c a Nguy n Du, H i v n hoá Vi t Nam,
1949; Tr ng T u, Truy n Ki u và th i i Nguy n Du (Phê bình v n
h c), Nhà xu t b n Xây d ng, Hà N i, 1956; Phan Ng c, Tìm hi u phong
cách Nguy n Du trong Truy n Ki u, Nhà xu t b n Thanh niên, Hà N i,
2003; Lê Nguyên C n, Ti p c n Truy n Ki u t góc nhìn v n hoá, Nhà
xu t b n Thông tin và Truy n thông, 2011; Tr nh Bá nh (2002), Nguy n
Du -V tác gi và tác ph m, Nhà Xu t b n Giáo d c; Mai Ph ng Chi
(tuy n so n). Truy n Ki u và l i bình / Nguy n Kh c Vi n,
ng Thai
Mai, ào Duy Anh... Nhà xu t b n. H i Nhà v n, Hà N i, 2005; Ngô
Qu c Quýnh, Th tìm hi u tâm s c a Nguy n Du qua truy n Ki u, Nhà
xu t b n Giáo d c, Hà N i, 2010; Nguy n Qu ng Tuân, Tìm hi u Nguy n
Du và Truy n Ki u, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, Hà N i, 2000; Tr n
Nho Thìn, C m nh n c a Nguy n Du v xã h i trong Truy n Ki u, T p chí
Nghiên c u V n h c, s 5 (tr 25-40), s 6 (tr 17-40), 2004...

Thông qua nh ng công trình này, tác gi lu n án ã ph n nào n m
c thân th , s nghi p và th i i mà Nguy n Du s ng.
ng th i tác
gi c ng ph n nào hi u thêm v n i dung c a Truy n Ki u , c ng nh
nh ng ánh giá, nh n nh khác nhau v Truy n Ki u và xã h i phong


7

ki n
ng th i (dù nhi u các khía c nh và góc
ti p c n khác nhau).
Trên c s nh ng nh n nh và ánh giá y, tác gi tri n khai tìm hi u và
ánh giá Truy n Ki u d i góc
tri t h c c a mình.
Bên c nh nh ng công trình nghiên c u v Truy n Ki u c a Nguy n
Du thì c ng ã có nh ng công trình (dù ch a nhi u) nghiên c u v nhân
sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du (N u có thì ch
y u d i nh ng n i dung riêng l , r i r c. Có th k
n: Huy n Ý, Truy n
Ki u qua cách nhìn c a ng i h c Ph t, Nhà xu t b n Tp. H Chí Minh,
Tp. H Chí Minh, 2006; Thích Nh t H nh, Th m t bè lau, Nhà xu t b n
V n hóa Sài gòn, Tp H Chí Minh, 2009; Lê V n Quán, Góp ph n tìm
hi u tri t lý o Ph t trong Truy n Ki u , T p chí Hán Nôm, S 5 (102)
2010 (tr.56-66).
Nhìn chung, nh ng công trình này ch a i sâu vào tìm hi u s nh
h ng c a thuy t nhân qu , nghi p báo c a Ph t giáo trong Truy n Ki u
c a Nguy n Du, mà ch ti p c n nh ng góc
chung nh : quan ni m v
s au kh , ngu n g c c a s au kh , thi n, s gi i thoát . ôi ch các

tác ph m có nói n nghi p báo và nhân qu , nh ng còn th c s ch a rõ
nét và ch a
c ti p c n d i góc
tri t h c.
Trên c s ó, tác gi ã k th a và phát tri n n i dung c a lu n án
d i góc
tri t h c
tìm hi u sâu v quan ni m nhân qu , nghi p báo
c a Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du.
1.2. M t s v n
t ra qua các công trình nghiên c u
có th ti p c n và nghiên c u Truy n Ki u c a Nguy n Du d i
góc
tri t h c theo lát c t Ph t h c
ch ra
c nh ng nh h ng c a
quan ni m nghi p báo, nhân qu Ph t giáo i v i n i dung c a Truy n
Ki u , lu n án c n ph i t ra và gi i quy t
c nh ng v n sau:
- M t là: c n ph i khái l c l i nh ng quan ni m v nhân qu , nghi p
báo, luân h i c a Ph t giáo,
t ó làm công c ti p c n và gi i quy t
v n th hai.
- Hai là: c n ph i ch ra
c t t ng v nhân qu , nghi p báo c a
Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du thông qua cu c i c a


8

Thúy Ki u c ng nh s xu t hi n c a các nhân v t khác trong Truy n
Ki u .
- Ba là: D i góc
tri t h c, tác gi lu n án c n ph i có nh ng ánh
giá v giá tr và h n ch c a nh ng quan ni m v nghi p báo, nhân qu
trong Truy n Ki u c a Nguy n Du
Ti u k t ch

ng 1

N i dung t t ng nhân sinh quan c a Ph t giáo c ng nh nh ng giá
tr t t ng c a tác ph m Truy n Ki u c a Nguy n Du cùng v i v n
nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du ã và ang
c khá nhi u các tác gi nghiên c u d i nh ng góc
ti p c n khác
nhau. Tuy nhiên, cho n nay ch a có m t công trình nào nghiên c u v
nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du m t cách
có h th ng d i góc
tri t h c khi ch ra nh ng quan ni m v nghi p
báo, nhân qu c a Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du c ng
nh nh ng giá tr , h n ch và ý ngh a c a vi c nghiên c u nhân sinh quan
Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du.
Ch ng 2
NHÂN SINH QUAN PH T GIÁO
2.1. C s hình thành c a nhân sinh quan Ph t giáo
2.1.1. C s kinh t - xã h i cho s hình thành nhân sinh quan
Ph t Giáo
Ph t giáo là m t trong s các h c thuy t tri t h c - tôn giáo l n trên
th gi i,
c hình thành vào kho ng th k V (TCN)

n
c
i.
Giáo lý và t t ng c a Ph t giáo khá a d ng và phong phú, nh ng v c
b n thì n i dung c a t t ng Ph t giáo ch y u h ng vào gi i quy t v n
con ng i và i s ng c a con ng i, ch ra nh ng au kh và cách
th c hóa gi i nh ng au kh ó (nhân sinh quan).
C s kinh t xã h i cho s ra i Ph t giáo v i n i dung ch y u là
nh ng v n thu c v nhân sinh quan (nh ng quan ni m v cu c s ng c a


9

con ng i, v h nh phúc và au kh mà con ng i ang ph i tr i qua, v
ng c p và s b t bình ng ) chính là s phân hoá và mâu thu n giai
c p, ng c p h t s c sâu s c trong xã h i n
c
i trên m i ph ng
di n và m i m t c a i s ng xã h i.
2.1.2. C s t t ng cho s hình thành nhân sinh quan Ph t giáo
S hình thành và phát tri n c a các t t ng tri t h c n
c
i
luôn g n li n v i nh ng thành qu c a khoa h c, t t ng và tôn giáo ã
và ang t n t i trong xã h i lúc b y gi . Các h t t ng ra i sau luôn
ch u s nh h ng và có tính k th a các t t ng c a các h c thuy t và
trào l u t t ng tr c ó.
Ph t giáo nói chung, nhân sinh quan Ph t giáo nói riêng ra i trên c
s k th a nh ng t t ng tri t h c
ng th i nh : Samkhuya; Yoga;

Nyaya; Mimansa; Vedanta ( ây còn g i là n m tr ng phái tri t h c chính
th ng - t c là th a nh n tính úng n tuy t i c a Vêda) v i n i dung
nhân sinh quan c b n xoay quanh quan ni m v nhân qu , nghi p báo và
luân h i.
2.1.3.
c Ph t - ng i hình thành nên nhân sinh quan Ph t giáo
c Ph t Thích Ca Mâu Ni th i th u là m t thái t tên Siddhantha
(T t t a), theo truy n thuy t, Ngài giáng sinh vào ngày 15-4 n m 624
TCN t i v n Lumbini (Lâm t ni) cách thành Kapilavastu (Ca t la v )
kho ng 15 km. Song thân c a Ngài là Qu c V ng Suddhodana (T nh
Ph n) và Hoàng H u Màya (Ma da) thu c dòng dõi Sakya (Thích Ca).
Ngay t khi sinh ra, Ngài ã
c tiên oán là s là m t v nhân có th c u
giúp nhân lo i kh i kh au. M c dù
c s ng trong nhung l a, giàu
sang, nh ng Ngài ã t b lên núi tu hành
tìm con
ng gi i thoát n i
kh cho chúng sinh. Sau sáu n m tu hành kh h nh trên núi không thành
công, Ngài xu ng núi và ng ra T di u
khi ng i thi n 49 ngày d i
g c cây B
.
Thông qua truy n thuy t v cu c i
c Ph t ã ph n nào cho ta
th y lý do ra i nhân sinh quan Ph t giáo - ó chính là s quan tâm, mong
mu n hàng u c a
c Ph t cho vi c gi i thoát con ng i kh i s au

10

kh , b t h nh - v n
thu c v nhân sinh quan ch không quá sa à vào
nh ng v n
thu c siêu hình h c b i vì n c m t c a chúng sinh nhi u
h n n c bi n.
2.2. N i dung nhân sinh quan Ph t giáo
Trong t t ng tri t h c c a Ph t giáo, nhân sinh quan là nh ng quan
ni m v con ng i và cu c i con ng i mà h t nhân c a nó chính là T
di u
và thuy t nhân qu , nghi p báo, luân h i. V i nh ng quan ni m
y, Ph t giáo ph nh n vai trò quy t nh c a m t v th ng t i cao n
s hình thành c ng nh cu c s ng c a con ng i. Theo ó, Ph t giáo cho
r ng con ng i nói riêng, gi ng h u tình nói chung
c hình thành theo
lu t nhân qu , nghi p báo.
2.2.1. Nhân sinh quan Ph t giáo th hi n trong thuy t nghi p báo
Nghi p, theo quan ni m c a Ph t giáo, là hành vi hay hành ng có
tác ý. Theo ó, t t c nh ng hành ng có tác ý, dù bi u hi n b ng thân,
kh u, hay ý, u t o Nghi p. T t c nh ng hành ng có tác ý, thi n hay
b t thi n, u t o Nghi p. Nh ng hành ng không có ch tâm (không
tác ý, vô ý), m c d u ã bi u hi n b ng l i nói hay vi c làm, u không
t o Nghi p.
* Ngu n g c c a Nghi p
Theo Ph t giáo, s d chúng ta có nh ng hành ng (thân, kh u, ý) t o
Nghi p là do vô minh và tham d c gây ra. Vô minh là i m kh i u c a
th p nh nhân duyên - nguyên nhân gây au kh c a con ng i. Vô minh
c hi u là l p mây mù bao ph , che l p m i s hi u bi t c a con ng i,
làm cho con ng i không nh n th c

c th c t ng c a s v t, hi n
t ng (v n pháp) hay không th u hi u chân t ng c a chính mình.
c
Ph t có nói: Vô minh là l p o ki n m t mù dày c trong y chúng sinh
quay qu n quanh l n
* Phân lo i Nghi p
Thông th ng, Nghi p
c t o tác trên c s c a thân, kh u và ý.
T t nhiên, c ba nghi p trên u xu t phát t ý hay còn g i là tâm. Nh
th , khi xét n Nghi p c a m t con ng i là xét n thân Nghi p, kh u


11

Nghi p và ý Nghi p. Ngoài ba Nghi p này, không còn m t cái Nghi p
nào khác.
Tuy nhiên, tùy vào tiêu chí khác nhau mà nghi p có nh ng tên g i
khác nhau.
1. C n c vào tính ch t và c nh gi i thì có: Thi n Nghi p và Ác Nghi p
2. C n c theo ti n trình (t nhân n qu ) c a nghi p thì có hai lo i
nghi p c b n: nh nghi p và B t nh nghi p.
3. Theo ph ng di n tác
ng: Sinh nghi p; Trì nghi p; Ch ng
nghi p và o n nghi p.
4. Theo n ng l c (m c ): T p quán nghi p; C c tr ng nghi p; C n
t nghi p; Tích l y nghi p.
5. Theo th i gian tr qu : Hi n báo nghi p; Sinh báo nghi p; Vô h n
nh nghi p và Vô hi u nghi p.
2.2.2. Nhân sinh quan Ph t giáo th hi n trong thuy t nhân qu
Nhân có th

c hi u là n ng l c phát ng, là cái h t, còn qu
c
hi u là s hình thành c a n ng l c phát ng y, là cái qu do h t y sinh
ra. Nhân và qu không t n t i c l p v i nhau mà có liên quan m t thi t
v i nhau, an l y nhau, nh h ng, t ng ph n và th a ti p nhau. M t qu
c hình thành có th do nhi u nhân t o ra. M t nhân c ng có th cho
nhi u qu khác nhau. B n thân nhân, qu c ng ch mang tính t ng i.
Nhân không th sinh ra qu n u thi u Duyên. Duyên là y u t tác ng
gi a nhân và qu . Duyên c ng
c hi u là i u ki n, hoàn c nh, môi
tr ng ( i u ki n x u
c g i là ngh ch duyên, còn i u ki n t t
c
g i là thu n duyên).
Theo quan ni m c a Ph t giáo, t t c m i s trên th gian này u do
nhân duyên h p thành. T t nhiên, s ràng bu c c a nhân và duyên y không
ph i là ng u nhiên, mà nó hàm ch a nhân qu hay nghi p trong ó.
C ng gi ng khái ni m nhân, qu , duyên c ng mang tính t ng i.
Ngh a là, trong m i quan h này, nó có th
c hi u là duyên, nh ng
c ng v n là nó, khi xem xét m i quan h khác thì l i tr thành nhân ho c
qu c a m t cái gì ó.


12

Ti u k t ch

ng 2

Trên c s nh ng i u ki n kinh t , chính tr xã h i c ng nh k th a
nh ng t t ng c a các tr ng phái tri t h c tr c ó, Ph t giáo ã hình
thành nên n i dung nhân sinh quan riêng có c a mình. Trong nh ng v n
thu c nhân sinh quan y thì quan ni m v nghi p báo, nhân qu và luân
h i là nh ng t t ng c b n, nòng c t c a tri t h c Ph t giáo. i m n i
b t c a nh ng t t ng này chính là s ph nh n vai trò c a nh ng l c
l ng siêu nhiên, th n thánh chi ph i n s hình thành và bi n i c a
con ng i c ng nh cu c s ng c a h , mà kh ng nh tính khách quan, vô
th n khi nh n m nh n s th lãnh trách nhi m c a con ng i i v i
chính hành vi (thân, kh u, ý) c a mình trong quá kh c ng nh
hi n t i.
Ch ng 3
NHÂN SINH QUAN PH T GIÁO TRONG TRUY N KI U
C A NGUY N DU
3.1. Khái l c chung v cu c i c a Nguy n Du và Truy n Ki u
3.1.1. V cu c i c a Nguy n Du
Nguy n Du sinh ra và l n lên trong m t giai o n l ch s vô cùng r i
ren và ph c t p. t n c chia ôi, các th l c phong ki n c m quy n b
phân hóa, các cu c kh i ngh a ch ng i c a nhân dân n i lên kh p n i
cùng v i các cu c chi n tranh liên miên gi a hai nhà chúa ã a t n c
vào ch suy s p v m i m t, s n xu t nông nghi p b ình tr vì các cu c
xung t v trang c ng nh b i thiên tai, d ch b nh ng i dân r i vào
c nh c c c và kh n n.
V i hoàn c nh xã h i y r i lo n nh v y, tinh th n tam giáo d ng
nh l i có c h i
phát tri n. Ph t giáo không ch ti p t c kh ng nh v
trí quan tr ng t ng l p bình dân mà còn
c m r ng t ng l p nho s .
Thái
c Nho m Thích , d Ph t t i Nho là khá ph bi n trong t ng

l p nho s c ng nh quan l i phong ki n th i k này.


13

T t c nh ng y u t c a th i i y ã nh h ng sâu s c n suy ngh
và hành ng c a Nguy n Du. Tác ph m Truy n Ki u c a Nguy n Du
không n thu n là m t tác ph m
c ra i theo m t c t truy n c a m t
tác ph m khác, mà h n th n a, nó chính là tâm s , là t m g ng ph n ánh
cu c i c a Nguy n Du và th i i c a ông.
3.1.2. Khái l c tác ph m Truy n Ki u
Truy n Ki u
c Nguy n Du phóng tác t tác ph m Kim Vân
Ki u truy n c a Thanh Tâm Tài Nhân, m t tác gi s ng kho ng cu i i
Minh, u i Thanh - Trung Qu c. Câu chuy n k v cu c i tài hoa b c
m nh, truân chuyên l u l c c a ng i con gái h V ng tên Thúy Ki u.
Thúy Ki u m c dù xinh p và có tài nh ng vì c u gia ình nên ph i bán
mình vào l u xanh. K t ây, Ki u ph i tr i qua 15 n m y au kh và
tuy t v ng v i Thanh lâu hai l t, thanh y hai l n. Nh ng r i m i s kh
au c a Ki u c ng ch m d t sau khi
c s Giác Duyên c u v t sông
Ti n
ng và
c oàn viên v i gia ình c ng nh Kim Tr ng.
3.2. N i dung nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a
Nguy n Du
3.2.1. Quan ni m v nghi p báo c a Ph t giáo trong Truy n Ki u
N i dung quan ni m nghi p báo trong truy n Ki u
c th hi n qua

nh ng n i dung chính sau:
Th nh t Toàn b s au kh c a Ki u là do nh ng nghi p c a Ki p
tr c t o ra. Ch d u u tiên cho th y s au kh mà Ki u s g p ph i
sau này ó chính là b n nh c B c m nh do Ki u sáng tác ra khi 16 tu i.
Bên c nh ó, nghi p báo c a Thúy Ki u còn th hi n s a s u, a c m
c a Thúy Ki u khi th y m
m Tiên thì t ra au kh , th ng c m và
liên h ngay n b n thân mình.
au n thay ph n àn bà
L i r ng b c m nh c ng là l i chung
N i ni m t ng n mà au
Th y ng i n m ó bi t sau th nào
Th hai, chính vì cái nghi p báo c a ki p tr c quá n ng nên Ki u ã
ph i gánh ch u nh ng tai h c và au kh b t ng giáng xu ng khi bu c
ph i bán mình c u gia ình. Nàng c ng ã tìm n cái ch t nh ng


14

S nàng n ng nghi p má ào
Ng i dù mu n quy t tr i nào ã cho
Ng i này n ng nghi p oan gia
Còn nhi u n l m sao à thác cho
B i nh ng Nghi p nhân Ki u ã gây trong quá kh nên bây gi Ki u
ph i tr , không th tr n thoát i âu
c, mà ph i s ng
tr cái n do
nghi p tr c ã gây ra.
Ki p x a ã v ng
ng tu

Ki p này ch ng k o n bù m i xuôi
D u sao bình ã v r i
L y thân mà tr n
i cho xong!
B i vì n u không tr n h t mà ch t thì sang ki p sau v n ti p t c ph i
tr n , nh v y thì n s ch ng ch t.
Ki p này tr n ch a xong
Làm chi thêm m t n ch ng ki p sau .
Th ba, cu c i au kh và y a c a Ki u không ch do cái
nghi p ti n ki p quy nh, Theo Nguy n Du và d i cái nhìn Ph t h c,
Nh ng tai h a mà Ki u g p ph i còn do chính hành ng và suy ngh c a
Ki u trong cu c s ng hi n t i gây ra. ó chính là vi c Ki u ã v ng vào
chuy n tình ái v i Kim Tr ng, r i khi
c Ho n Th cho tu Quan Âm
Các, Ki u l i ph m gi i, tu không n n i n ch n nên ã tích nghi p x u
là t tình v i Thúc Sinh, tr m th khi tr n kh i Quan Âm Các vì s Ho n
Th ánh ghen, nói d i v i s Giác Duyên khi n Am Chiêu m. V i
nh ng nghi p x u m c ph i ki p hi n t i y, Ki u ã ph i gánh nh ng h u
qu kh au ngay sau ó là b l a bán vào l u xanh l n th hai. Sau ó nàng
l i ti p t c tr thù nh ng ng i ã gây ra au kh cho mình nh Mã Giám
Sinh, Tú Bà, B c Hà, B c H nh
r i nàng m c l a H Tôn Hi n d n n
vi c h i ch t T H i và b ép làm v c a m t viên th quan.
3.2.2. Quan ni m v nhân qu c a Ph t giáo trong "Truy n Ki u"
Th nh t, v i nh ng nh h ng c a quan ni m nhân qu c a Ph t
giáo, Nguy n Du ã quy cho m i n m n m au kh c a Thúy Ki u


15

không hoàn toàn do nghi p c a quá kh t o ra mà còn do nghi p nhân c a
hi n t i chi ph i.
Ma a l i, qu d n àng,
L i tìm nh ng ch n o n tràng mà i.
Có tr i mà c ng t i ta,
Tu là cõi phúc, tình là dây oan
Trong 15 n m o n tr ng, Ki u không ch m c ph i nh ng nghi p
nhân x u mà nàng có tích
c r t nhi u nghi p nhân t t. Chính i u này
ã giúp cho Ki u có
c s gi i thoát kh i au kh khi
c Giác Duyên
c u và oàn viên v i gia ình.
Th hai, quan ni m nhân qu không ch th hi n trong cu c i c a
Thúy Ki u mà còn th hi n quan ni m hi n g p lành, ác gi ác báo, i
cha n m n, i con khát n c, gieo gió g t bão, gieo nhân nào, g t qu
y Theo ó, nh ng k làm i u ác nh t nh ph i b tr ng tr , nh ng ng i
l ng thi n nh t nh s nh n
c s báo áp công b ng, h nh phúc. Chính
vì v y mà Nguy n Du ã s p t cho Thúy Ki u th c hi n m t cu c n n,
báo oán phân minh v i nh ng ng i ã giúp hay h i mình.
Th ba, theo quan ni m c a Ph t giáo, nhân và qu không t n t i
c l p v i nhau mà có liên quan m t thi t v i nhau, an xen và nh
h ng l n nhau. Nhân không th sinh ra qu n u thi u duyên. B n thân
nhân, qu c ng ch mang tính t ng i, trong nhân ã ch a qu , và trong
qu ã ch a nhân. Chính trong nhân hi n t i ã có hàm ch a cái qu v
lai; c ng chính trong qu hi n t i ã có hình bóng c a nhân quá kh . Khi
nào i u ki n thu n l i (có duyên) thì nhân s
c chuy n hóa thành qu .
Trong truy n Ki u, sông Ti n Ð ng v a là s k t thúc c a m t

cu c i h ng nhan b c m nh, nh ng ng th i c ng là kh i i m cho
m t cu c i m i sung s ng, bình yên và h nh phúc h n. Nh ng nhân t t
mà Ki u ã gieo ã chuy n hóa thành qu ng t mà Ki u
c th h ng
sau khi nh y xu ng sông Ti n
ng và
c s Giác Duyên c u s ng.
Có th th y, s Giác Duyên là m t nhân v t r t c bi t và quan tr ng
trong cu c i c a Thúy Ki u. D i cái nhìn c a thuy t nhân qu thì Giác
Duyên chính là i u ki n, là duyên nghi p nhân t t c a Ki u
c chuy n


16

hóa thành qu . Giác Duyên không ph i ch là m t con ng i, Giác Duyên là
t t c nh ng i u ki n có tác d ng làm cho Thúy Ki u b ng t nh (ng ). S
xu t hi n c a Giác Duyên trong i Thúy Ki u là s xu t hi n c a B t. Và,
c ng nh Thúy Ki u ã ch m n áy v c c a s au kh cùng c c; nh có
s gieo tr ng nh ng h t nhân t t (ba nghi p t t mà o cô Tam H p ã nêu
ra), nh ng quan tr ng h n n a ó là s xu t hi n và n m tay c a Giác Duyên
ã giúp s chuy n hóa nghi p c a Thúy Ki u thành công.
Ti u k t ch

ng 3

Truy n Ki u là m t tác ph m b t h c a Nguy n Du - m t nhà nho,
m t quan l i c a tri u ình phong ki n Vi t Nam th k 18 - 19. Nh ng
n i dung c a Truy n Ki u l i không hoàn toàn ph n ánh nh ng t t ng
c a Nho giáo, c a nhà n c phong ki n mà nó l i th m m nh ng t

t ng Ph t giáo, c bi t là các quan ni m v nghi p báo, nhân qu .
Có th th y r ng, vi c Nguy n Du s d ng n nh ng t t ng
nghi p báo và nhân qu c a Ph t giáo
lý gi i cho cu c i y au kh
và b t h nh c a Thúy Ki u và l y con
ng tu, tích thi n c a Ph t giáo
c u v t cu c s ng c a Thúy Ki u ã cho th y s b t c và lúng túng c a
Nguy n Du trong vi c l a ch n m t h t t ng xuyên su t trong tác
ph m c a mình. Tác gi ã không ch n Nho giáo mà l i l a ch n Tam
giáo trong ó nh ng t t ng Ph t giáo óng vai trò tr ng tâm.
Ch ng 4
M T S GIÁ TR , H N CH VÀ Ý NGH A VI C NGHIÊN C U
NHÂN SINH QUAN PH T GIÁO TRONG TRUY N KI U
C A NGUY N DU
4.1. M t s giá tr c a nhân sinh quan Ph t giáo trong "Truy n Ki u"
4.1.1. Nhân sinh quan Ph t giáo trong "Truy n Ki u" góp ph n
i u ch nh suy ngh và hành vi o c c a con ng i
R t nhi u t t ng nhân sinh c a Ph t giáo nói chung và trong
"Truy n Ki u" nói riêng ã và ang nh h ng n i s ng c a con


17

ng i Vi t Nam hi n i. ó là quan ni m v thi n - ác c a Ph t giáo;
quan ni m t , bi, h , x , bình ng, bác ái, v tha, tu thân, tích c, nh n
nh n; nuôi d ng nhân tâm
t t i trí tu sáng láng c a nhà Ph t.
Thuy t nhân qu , nghi p báo c a o Ph t giúp h có ý th c h n trong
m i hành ng, l i nói và suy ngh c a mình. Nh ng n i dung ó
c th

hi n trong l i s ng, trong suy ngh và n c s hình thành nhân cách c a
con ng i Vi t Nam.
Cho hay muôn s t i tr i,
Ph ng i ch ng bõ khi ng i ph ta
M y ng i b c ác tinh ma,
Mình làm mình ch u kêu mà ai th ng.
4.1.2. Nhân sinh quan Ph t giáo trong "Truy n Ki u"giúp con
ng i tìm
c s t nh tâm , h ng thi n trong cu c s ng
V i câu chuy n v thân ph n và s au kh mà Ki u g p ph i, có th
nhìn nh n nó d i m t cách nhìn khác, ó là s t nh tâm . M c dù cu c
s ng c a Ki u b chi ph i b i nh ng nghi p qu x u trong ti n ki p, nh ng
rõ ràng r ng, v i nh ng hành ng hi n t i c ng ã tác ng không nh
n t ng lai c a Ki u sau này. Vì v y n u nh ngay t
u và c nh ng
bi n c sau này n a, Ki u bi t t nh tâm, bi t g t i nh ng d c v ng i
th ng, nh n ra s vô th ng c a v n pháp mà không c ch p bám gi
vào nh ng o nh c a cu c s ng, không sai l m t o ra nghi p báo m i thì
có l cu c i c a Thúy Ki u ã khác i r t nhi u.
S r ng: phúc h a o tr i.
C i ngu n c ng lòng ng i mà ra.
S
i ã t t l a lòng,
Còn chen vào ch n b i h ng làm chi!
T t c nh ng phi n não, d c v ng, tham, sân, si, danh l i không
còn trong lòng c a Ki u n a, vì v y Ki u không mu n tr v ch n b i
b m làm gì. L a lòng
ây là phi n não. Không có l a d c, l a tham, l a
sân n a thì g i là t t l a lòng. Nh ng ã có m t th l a khác nhem nhúm,
ó là l a tam mu i, l a t bi. ây là m t s c s ng m i trong con ng i

Thúy Ki u.


18

Thông qua hình nh và cu c
trong cu c s ng,

i c a Thúy Ki u, có th th y r ng

c bi t trong cu c s ng hi n

i ngày nay, ôi khi chúng

ta m i mê ch y theo, tìm ki m và th a mãn nhu c u cu c s ng v t ch t c a
b n thân mà vô tình hay h u ý làm cho cu c s ng chúng ta tr nên bó
bu c, c ng th ng, m t m i, ôi khi là s b t c. Nh ng lúc nh v y, chúng
ta hãy t nh tâm tr l i, tìm l y m t s an trú v tinh th n, t
nh ng con

ó tìm ra

ng, cách th c s ng cho phù h p v i hoàn c nh c a b n

thân. Có nh v y m i giúp chúng ta gi i thoát kh i s kh

au mà chúng

ta ang g p ph i.
V i ni m tin vào thuy t nhân qu , nghi p báo, Ph t giáo ã chi ph i ý

th c

o

c c ng nh hành vi c a m i tín

hành

ng (nghi p) thi n mà xa lánh hành

v y, nó còn lan to và tác
t o ra cho con ng

ng

ng tín

n nh ng

ng (nghi p) ác. Không nh ng

n m i t ng l p nhân dân trong xã h i,

i m t s c m nh tinh th n

nh ng tr c tr trong cu c s ng, h
v tha. Tình th

,h

v

t lên cám d v t ch t,

ng h vào m t lý t

ng và lòng nhân ái có th giúp con ng

ng s ng t t

p,

i h n ch b t tính

ích k , t b tham, sân, si c t lõi c a nh ng thói x u, nh ng mâu thu n,
xung

t và b o hành trong xã h i.

4.2. M t s h n ch c a nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n
Ki u c a Nguy n Du
4.2.1. Nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u không ph n
ánh úng nguyên nhân au kh , b t h nh c a con ng

i

Trong Truy n Ki u , khi Nguy n Du tìm cách lý gi i v c n nguyên
nh ng au kh , b t h nh và gian truân mà Thúy Ki u ph i gánh ch u trong
su t cu c

i mình, ông ã không c n c vào hi n th c xã h i phong ki n

mà Ki u ang s ng

trong ó. Thay vào ó, ông ã t ra lúng túng, ôi

lúc còn th hi n s b t l c, b t c khi lý gi i nguyên nhân c a s
và b t h nh c a Ki u. Theo ó, lúc thì Nguy n Du
thì ông l i

au kh

t i cho tài - s c; Lúc

t i cho m nh tr i; Và, cu i cùng thì l i quy cho nghi p báo,

nhân qu t o nên.


19

Nguy n Du ã không th y
c c n nguyên xã h i c a nh ng au kh
và b t h nh c a Thúy Ki u nên Nguy n Du ph i d a vào s gi i thích
trong các lý thuy t tài m nh t ng , nh m nh c a Nho giáo, nhân qu nghi p báo c a Ph t giáo. i u này c ng ph n nào cho th y Nguy n Du
còn lúng túng và ch a hoàn toàn th a mãn v i m t trong nh ng lý thuy t
trên khi mà ông không nh t quán s d ng m t lý thuy t nào xuyên su t t
u cho n cu i câu truy n, mà s d ng c hai t t ng trên. ây chính là
h n ch c a Nguy n Du khi ông ch u nh h ng c a nhân sinh quan Ph t
giáo vào n i dung Truy n Ki u .

4.2.2. Nhân sinh quan Ph t giáo trong "Truy n Ki u"không ch ra
c ph ng pháp th c ti n
gi i phóng nh ng con ng i có thân
ph n au kh
V i s h n ch v nh n th c lu n mang tính th i i, Nguy n Du ã
không a ra
c nh ng bi n pháp úng n trong vi c xóa b nh ng
au kh và b t h nh c a con ng i trong xã h i phong ki n. Vì v y, ông
ã ph i c u vi n n các gi i pháp c a tôn giáo
có th c u giúp con
ng i kh i s au kh ;
ng th i, ông c ng ã ngh
n trách nhi m c a
nhà n c phong ki n trong s b t h nh và cùng c c c a con ng i, nh ng
vì còn quá nhi u s ràng bu c v i ch
phong ki n nên ông không i
n cùng cu c cách m ng mà mình ã g i ra. Ông không dám l t
cái
ch
mà ông ang ph ng s mà ch dám lên án nó, c nh báo nó b ng
m t s cu c kh i ngh a không thành công mà thôi.
4.3. Ý ngh a vi c nghiên c u nhân sinh quan Ph t giáo trong
Truy n Ki u c a Nguy n Du
4.3.1. Nghiên c u nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u
c a Nguy n Du giúp th y
c quá trình ti p bi n t t ng trong l ch
s t t ng Vi t Nam
Truy n Ki u c a Nguy n Du là m t trong s các tác ph m v n h c
ph n ánh s ti p bi n t t ng nói chung, t t ng Ph t giáo nói riêng c a
ng i Vi t Nam. i u này th hi n hai n i dung: Th nh t, Nguy n Du

ã không phóng tác Kim Vân Ki u truy n m t cách r p khuôn t ch


20

Hán sang ch Nôm d i d ng v n xuôi mà ông ã l y c t truy n Kim
Vân Ki u truy n (ph n xác) r i dùng tâm h n c a thi s v i cái n n v n
hóa c a ng i Vi t Nam
xây d ng ra m t ki t tác Truy n Ki u d i
d ng th l c bát b ng ch Nôm; Th hai, nh ng t t ng Ph t giáo nói
chung, t t ng v nhân sinh quan Ph t giáo (qua quan ni m v nghi p
báo, nhân qu ) nói riêng trong Truy n Ki u ã
c Nguy n Du Vi t
hóa (ti p bi n)
r i nó không còn gi ng v i nguyên tác (t t ng Ph t
giáo) c a ng i Trung Qu c hay t t ng Ph t giáo c a n
n a mà tr
thành nh ng quan ni m nghi p báo và nhân qu c a Ph t giáo Vi t Nam.
4.3.2. Nghiên c u nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u
c a Nguy n Du giúp th y
c s h n dung tam giáo trong l ch s t
t ng Vi t Nam
Truy n Ki u c a Nguy n Du là tác ph m th hi n r t rõ nh ng t
t ng h n dung tam giáo trên. Theo ó, Nguy n Du ã s d ng nh ng
quan ni m c a Nho giáo, Ph t giáo và o giáo
gi i thích nh ng ph c
t p trong i s ng con ng i cá nhân và nh ng bi n ng c a l ch s th i
k ó.
Có th th y r ng s h n dung tam giáo trong Truy n Ki u
c

th hi n rõ nh t trong d u n o cô Tam H p và bóng ma
m Tiên
c a
o giáo, nh m nh c a Nho giáo và nhân qu , nghi p báo c a
Ph t giáo. Ba quan ni m này không th hi n tách r i nhau mà luôn có s
b khuy t cho nhau.
Ti u k t ch

ng 4

Tác ph m Truy n Ki u c a Nguy n Du
c ánh giá là m t ki t
tác mà khó có tác ph m v n h c nào có th sánh k p. D i góc
tri t h c
nói chung, nh ng quan ni m v nghi p báo, nhân qu trong Truy n
Ki u nói riêng luôn có nh ng giá tr nh t nh. Tuy nhiên, trong quan
ni m v nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du
v n còn có nh ng h n ch nh t nh. Nguy n Du ã không th lý gi i
c
nguyên nhân xã h i c a nh ng au kh mà Ki u ph i gánh ch u. T ó,


21

ông ã không a ra nh ng ph ng pháp mang tính th c ti n
tiêu di t
nh ng c n nguyên c a s au kh ó.
M c dù còn nh ng h n ch nh v y, nh ng thông qua vi c nghiên
c u nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du s giúp
chúng ta th y

c quá trình ti p bi n t t ng c ng nh s h n dung tam
giáo trong l ch s t t ng Vi t Nam
K T LU N
1. Ph t giáo không ch d ng l i là m t tôn giáo mà h n th n a, nó
còn là m t h t t ng tri t h c ra i nh m ch ng l i t t ng th n quy n
trong xã h i n
c
i v i tr ng tâm trong các t t ng tri t h c là gi i
quy t v n
c a nhân sinh ch không sa à vào nh ng v n
siêu hình
h c hay v n th gi i quan.
Trong nh ng v n
thu c nhân sinh quan thì quan ni m v nghi p
báo và nhân qu là nh ng t t ng c b n, nòng c t c a tri t h c Ph t
giáo. N i dung c b n c a nh ng t t ng này chính là s ph nh n vai trò
c a nh ng l c l ng siêu nhiên, th n thánh chi ph i n s hình thành
c ng nh cu c s ng c a con ng i, mà kh ng nh tính khách quan, vô
th n khi nh n m nh n s th lãnh trách nhi m c a con ng i i v i
chính hành vi (thân, kh u, ý) c a mình trong quá kh c ng nh
hi n t i.
2. Truy n Ki u , tác ph m l n c a Nguy n Du, là k t tinh sâu l ng
nh t nh ng t t ng c a nhà th , c t cách dân t c Vi t Nam. Tình th ng
yêu con ng i c a Nguy n Du th hi n v a sâu s c, v a bao la trong nhân
v t Thuý Ki u. Nh ng kh c ho v cu c i y oan kh , b vùi d p y
o c a nàng Ki u ã b c l thái
và lòng nhân ái c a m t ngh s v
i
tr c nh ng n i au c a con ng i và th i i.
Truy n Ki u v i ngôn t m l , hình nh trác tuy t, v n phong xúc

tích t ng ch , t ng câu, thiên tài h Nguy n ã làm nên v
p v n
ch ng vô ti n khoáng h u trong kho tàng v n h c c i n. M t y u t
này
a Nguy n Du lên hàng Thánh Thi trên thi àn v n h c Vi t Nam.


22

Giá tr v
i c a tác ph m này không ch n m trong tính ki t tác c a v n
ch ng mà còn n m trong t t ng mà v n ch ng y chuy n t i. Nguy n
Du ã không th i vào tâm t , tình c m c a dân t c n u ông ch là ng i
th tuy t x o v ngôn ng mà không có t t ng tri t lý sâu s c.
V n d t i o , ó là quan ni m v n ch ng, là
ng h ng sáng
tác c a ng i x a. Qua v n ch ng
chuy n t i nh ng thông i p o
lý, nh ng m ch ngu n t t ng mà tác gi ã h p th và ch t l c. Nguy n
Du là m t nhà nho, m t quan l i c a tri u ình phong ki n Vi t Nam th
k 18 - 19. Nh ng n i dung c a Truy n Ki u l i không hoàn toàn ph n
ánh nh ng t t ng c a Nho giáo, c a nhà n c phong ki n mà nó l i
th m m nh ng t t ng Ph t giáo, c bi t là các quan ni m v nghi p
báo, nhân qu .
Th nh t, Cu c i Thúy Ki u chính là do nh ng nghi p x u trong
ti n ki p c ng nh trong hi n t i c a Thúy Ki u (v ng vào chuy n tình
ái v i Kim Tr ng, n tr m
th , nói d i s Giác Duyên, gi t ng i khi
th c hi n hành vi báo oán ).
Th hai, Thúy Ki u không ch m c ph i nh ng nghi p nhân x u mà

nàng còn tích
c r t nhi u nghi p nhân t t. Chính i u này ã giúp cho
Ki u có
c s gi i thoát kh i au kh khi
c Giác Duyên c u và oàn
viên v i gia ình.
Th ba, Nguy n Du ã em cách hi u c a qu n chúng nhân dân v t
t ng nhân qu , nghi p báo c a Ph t giáo Vi t Nam ( hi n g p lành, ác
gi ác báo, i cha n m n, i con khát n c, gieo gió g t bão, gieo
nhân nào, g t qu y . )
di n t s
n n c a Ki u i v i nh ng
ng i ã giúp
c u mang mình c ng nh tr ng ph t, báo oán i v i
nh ng k ã hãm h i nàng.
3. D i góc
tri t h c, có th th y r ng nh ng quan ni m v nhân
sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a Nguy n Du có m t ý ngh a
h t s c quan tr ng trong vi c ch nh suy ngh và hành vi o c c a các cá
nhân và c ng ng ng i. Thông qua nh ng tình ti t miêu t cu c s ng
y b t h nh c a Thúy Ki u c ng nh s ph n c a nh ng nhân v t khác


23

trong Truy n Ki u nh Tú Bà, Mã Giám Sinh, B c Bà, B c H nh, ng,
Khuy n, Ho n Th , Giác Duyên, Bà qu n gia nhà m Ho n Th
ã là
nh ng hình nh sinh ng tác ng m t cách sâu s c n ý th c, hành vi
và l i nói c a m i ng i trong cu c s ng hàng ngày, thúc y h làm

nh ng vi c thi n c ng nh ng n ng a h c th c hi n nh ng vi c x u.
Ngoài ra, v i câu chuy n v Thúy Ki u, có th nhìn nh n nó d i m t
cách nhìn khác, ó là s t nh tâm . N u nh ngay t
u và c nh ng
bi n c sau này n a, Thúy Ki u bi t t nh tâm, bi t g t i nh ng d c v ng
i th ng, nh n ra s vô th ng c a v n pháp mà không c ch p bám gi
vào nh ng o nh c a cu c s ng, không sai l m t o ra nghi p báo m i thì
có l cu c i c a Thúy Ki u ã khác i r t nhi u.
Chính vì v y, trong cu c s ng hi n i ngày nay, chúng ta c n ph i
t nh tâm tr l i, tìm l y m t s an trú v tinh th n, t ó tìm ra nh ng
con
ng, cách th c s ng cho phù h p v i hoàn c nh c a b n thân.
Có nh v y m i giúp chúng ta gi i thoát kh i s kh au mà chúng ta
ang g p ph i.
4. Quan ni m v nhân sinh quan Ph t giáo trong Truy n Ki u c a
Nguy n Du còn có nh ng h n ch nh t nh.
Th nh t, Nguy n Du ã không c n c vào nh ng c s kinh t , xã
h i hi n th c
lý gi i v c n nguyên nh ng au kh , b t h nh mà Thúy
Ki u ph i gánh ch u trong su t cu c i mình mà l i i tìm trong các t
t ng tài - s c; m nh tr i; và nghi p báo, nhân qu .
Th hai, vì không ch ra
c c n nguyên xã h i ã y Thúy Ki u t i
nh ng au kh , b t h nh trong m i l m n m l u l c c a mình nên
Nguy n Du c ng không a ra
c nh ng bi n pháp mang tính th c ti n,
cách m ng tri t
xóa b nh ng au kh và b t h nh c a con ng i
trong xã h i phong ki n nói chung, Thúy Ki u nói riêng ang ph i ch u
ng. Thay vào ó, Nguy n Du l i th hi n tâm lý bi quan, y m th ; l i

s ng th
ng, an bài, không mu n thay i, c i t o hoàn c nh xã h i
mình ang s ng.
ng th i h ng con ng i n nh ng hành ng mang
tính o c cá nhân,
l i cho chính b n thân con ng i tr c nh ng