Tuyên ngôn độc lập

Khóa LUYỆN THI THPT QG 2016 – GV: Vũ Thị Dung

Facebook: DungVuThi.HY

BÀI 03: TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
Chuyên đề: LUYỆN THI THPT QUỐC GIA MÔN NGỮ VĂN

VIDEO và LỜI GIẢI CHI TIẾT chỉ có tại website MOON.VN
[Truy cập tab: Ngữ Văn – Khoá học: LUYỆN ĐỀ THI THPT QUỐC GIA 2016]
A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1. Về kiến thức
Thấy được giá trị nghệ thuật nhiều mặt và ý nghĩa to lớn của Tuyên ngôn Độc lập cũng như vẻ
đẹp của tư tưởng và tâm hồn tác giả.
2. Về kĩ năng
Đọc hiểu văn bản chính luận theo đặc trưng thể loại.
3. Về thái độ
Biết quí trọng, giữ gìn nền độc lập, tự do của dân tộc.
B. NỘI DUNG BÀI HỌC
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Thế giới: Chiến tranh thế giới II kết thúc, Nhật đầu hàng Đồng minh, Pháp âm mưu tái chiếm
nước ta.
- Trong nước:
+ Nhân dân ta nổi dậy giành chính quyền.
+ Ngày 26/8/1945, Hồ Chí Minh từ Việt Bắc về Hà Nội. Người soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc
lập tại căn nhà số 48 phố Hàng Ngang.
+ Ngày 2/9/1945, Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng
hòa đọc Tuyên ngôn Độc lập tại quảng trường Ba Đình, trước hàng vạn quốc dân đồng bào.
 Hoàn cảnh lịch sử đặc biệt.
 Tuyên ngôn Độc lập là văn kiện có giá trị lịch sử to lớn.
2. Đối tượng, mục đích sáng tác

- Mục đích:
+ Tuyên bố xóa bỏ chế độ thực dân, phong kiến;
+ Khẳng định chủ quyền và vị thế bình đẳng của dân tộc ta trên toàn thế giới;
+ Bác bỏ luận điệu Việt Nam là thuộc địa dưới quyền bảo hộ của thực dân Pháp.
- Đối tượng: hướng vào những đối tượng cụ thể

Moon.vn - Học để khẳng định mình

1

Hotline: 0432 99 98 98


Khóa LUYỆN THI THPT QG 2016 – GV: Vũ Thị Dung

Facebook: DungVuThi.HY

+ Quốc dân đồng bào và thế giới;
+ Các lực lượng thù địch và cơ hội quốc tế đang âm mưu tái chiếm nước ta;
+ Nhà cầm quyền Pháp.
3. Bố cục
- Đoạn 1 (từ đầu đến không ai chối cãi được): Nêu nguyên lí chung của Tuyên ngôn Độc lập.
- Đoạn 2 (tiếp đến phải được độc lập): Tố cáo tội ác thực dân Pháp; khẳng định thực tế lịch sử
là nhân dân ta đã kiên trì đấu tranh và nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa.
- Đoạn 3 (còn lại): Lời tuyên ngôn và những tuyên bố về ý chí bảo vệ nền độc lập, tự do của
dân tộc Việt Nam.
 Tuyên ngôn Độc lập là áng văn chính luận bất hủ.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Cơ sở lí luận của bản Tuyên ngôn

- Để bác bỏ những luận điệu xảo trá và âm mưu đen tối của kẻ thù, ngay ở phần mở đầu tác giả
đã trích dẫn nội dung của hai bản Tuyên ngôn của hai cường quốc lớn đó là Pháp và Mĩ.
+ Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của Mĩ đã khẳng định: tất cả mọi người … mưu cầu
hạnh phúc.
+ Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng khẳng
định: người ta … về quyền lợi.
 Nghệ thuật “gậy ông đập lưng ông” - ngón võ dân gian rất hiệu nghiệm của nhân dân ta
được Bác sử dụng tài tình trong phần mở đầu bản Tuyên ngôn.
- Ý nghĩa:
+ Thể hiện thái độ trân trọng những danh ngôn bất hủ của dân tộc khác, trân trọng những chân
lí của loài người.
+ Thể hiện sự mềm dẻo trong sách lược. Hồ Chí Minh muốn cảnh báo Mĩ và Pháp: nếu Mĩ và
Pháp xâm lược Việt Nam nghĩa là chúng đã chà đạp lên tuyên ngôn của cha ông chúng.
+ Việc trích dẫn hai bản tuyên ngôn của Pháp và Mĩ đã giúp cho Bác khéo léo đặt cách mạng
tháng Tám sánh ngang với những cuộc cách mạng lớn trên thế giới.
- Từ vấn đề nhân quyền, Hồ Chí Minh đã suy rộng ra về quyền dân tộc: Tất cả các dân … và
quyền tự do.
 Đóng góp riêng của tác giả vào một trong những trào lưu tư tưởng cao đẹp, vừa mang tầm
vóc quốc tế vừa mang ý nghĩa nhân đạo của nhân loại trong thế kỉ XX.
- Từ chỗ vận dụng và suy rộng ra đó, tác giả đã khẳng định mạnh mẽ quyền độc lập, tự do của
dân tộc Việt Nam. Đây là sự khẳng định có lí lẽ, logic đầy sức thuyết phục như tác giả đã khoá lại
phần nguyên lí: Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.
2. Cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn

Moon.vn - Học để khẳng định mình

2

Hotline: 0432 99 98 98

Khóa LUYỆN THI THPT QG 2016 – GV: Vũ Thị Dung

Facebook: DungVuThi.HY

* Thực dân Pháp phản bội và chà đạp lên chính nguyên lí mà tổ tiên họ xây dựng
- Tạo ra sự đối lập giữa phần mở đầu và nội dung.
Thế mà: từ nối liên kết đoạn; làm nổi bật mối quan hệ tương phản giữa lí lẽ tốt đẹp và những hành
động trắng trợn của thực dân Pháp.
* Bản chất thực dân xảo quyệt, tàn bạo và man rợ
- Thủ pháp liệt kê đã vạch trần bộ mặt xảo quyệt và những tội ác tày trời suốt 80 năm của thực
dân Pháp:
+ Về chính trị: tuyệt đối không cho nhân dân ta chút tự do dân chủ nào; thi hành những luật
pháp dã man, lập ba chế độ khác nhau ở ba miền, tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể
máu.
+ Về văn hóa: lập nhà tù nhiều hơn trường học, thi hành chính sách ngu dân, dùng thuốc phiện
và rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược.
+ Về kinh tế: bóc lột nhân dân ta đến tận xương tận tủy, khiến cho nhân dân ta nghèo nàn thiếu
thốn, nước ta xơ xác tiêu điều, cướp không hầm mỏ, ruộng đất, đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lí...
khiến cho dân ta trở nên bần cùng kiệt quệ.
Nghệ thuật:
 Đoạn văn ngắn (14 câu) nhưng lí lẽ xác đáng, bằng chứng xác thực không thể chối cãi, ngôn
ngữ sắc sảo, gợi cảm, hùng hồn.
 Mỗi ý kiệt kê được tách ra thành những đoạn văn riêng biệt theo cấu trúc Chúng + động từ
mạnh + bổ ngữ để tô đậm ấn tượng về tội ác của kẻ thù; nhiều đoạn văn đặc biệt chỉ gồm một câu.
 Âm mưu thâm độc, những chính sách tàn bạo, những thủ đoạn không thể dung thứ của thực
dân Pháp trong hơn 80 năm đô hộ nước ta >< nguyên lí của tổ tiên, cha ông họ.
- Thực dân Pháp phản bội quân Đồng minh, thẳng tay đàn áp phong trào Việt Minh, không
“bảo hộ” được cho dân ta.
+ Khi Nhật vào Đông Dương để mở căn cứ đánh quân Đồng minh thì Pháp đã quỳ gối dâng

nước ta cho Nhật khiến dân ta phải chịu cảnh một cổ hai tròng.
Nghệ thuật:
 Giọng văn tố cáo hùng hồn và đanh thép.
 Từ ngữ chính xác, giàu hình ảnh, góp phần làm nên hiệu quả nghệ thuật cho đoạn văn nghị
luận: quì gối đầu hàng, mở cửa nước ta rước Nhật, dân ta chịu hai tầng xiềng xích, không bảo hộ
được ta.
+ Luận điệu về công lao bảo hộ của thực dân Pháp bị bác bỏ, bộ mặt thật của chúng đã được
vạch trần: trong 5 năm, chúng bán nước ta hai lần cho Nhật; Sự thật là từ mùa thu năm 1940,
nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa; Sự thật là dân ta đã
lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.
Nghệ thuật: Lặp cấu trúc Sự thật là… Điệp khúc nối tiếp nhau tăng thêm âm hưởng hùng biện
của bản tuyên ngôn: Sức mạnh của chính nghĩa bao giờ cũng đồng thời là sức mạnh của sự thật.
Không có lí lẽ nào có sức thuyết phục cao hơn là lí lẽ của sự thật.

Moon.vn - Học để khẳng định mình

3

Hotline: 0432 99 98 98


Khóa LUYỆN THI THPT QG 2016 – GV: Vũ Thị Dung

Facebook: DungVuThi.HY

 Gắn với hoàn cảnh sáng tác, mục đích và đối tượng của bản Tuyên ngôn thì sự thật này đã
đập tan luận điệu xảo trá của kẻ thù trước dư luận thế giới. Hãy để sự thật lên tiếng bóc trần bộ mặt
trơ tráo của kẻ đầu hàng, của kẻ quay lưng lại với Đồng minh trong cuộc tấn công chống phe phát
xít. Điều này có sức thuyết phục phe Đồng minh, nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới ủng
hộ nền độc lập của Việt Nam.

3. Lời tuyên bố
- Tuyên ngôn trên lập trường dân tộc, nhân dân.
- Thông điệp của lời Tuyên ngôn:
+ Tuyên bố thoát li hẳn quan hệ với thực dân Pháp, xóa bỏ hết những hiệp ước mà Pháp đã kí
về nước Việt Nam, xóa bỏ hết mọi đặc quyền của thực dân Pháp trên đất nước Việt Nam.
Nghệ thuật:
 Sử dụng phép lặp và một trường từ vựng có tính chất mạnh: thoát li hẳn, xóa bỏ hết, xóa bỏ
tất cả... thể hiện lập trường kiên định, thái độ dứt khoát, vấn đề đặt ra không thể khoan nhượng.
 Có những hàm ý tinh tế nhưng rõ ràng:
Pháp là chính phủ Pháp ở chính quốc, thực dân Pháp ở Việt Nam, không phải nhân dân
Pháp; viết nước Việt Nam nghĩa là nhấn mạnh tính thống nhất đất nước, mặc nhiên phủ nhận sự
chia cắt nước ta thành ba kì của thực dân Pháp.
Xóa bỏ là xóa bỏ các quan hệ thực dân với Pháp, không xóa bỏ quan hệ tốt đẹp, không từ
chối quan hệ hữu nghị. Bác lại viết xóa bỏ hết những hiệp ước mà Pháp đã kí về nước Việt Nam,
không phải kí với nước Việt Nam. Kí về là có tính chất áp đặt, ép buộc, gồm cả những hiệp ước kí
với nước ngoài về Việt Nam. Khắc hẳn kí với là kí trên tinh thần bình đẳng, hợp tác.
+ Kêu gọi toàn dân Việt Nam đoàn kết chống lại âm mưu của thực dân Pháp: Toàn dân tộc
Việt Nam … thực dân Pháp.
+ Kêu gọi cộng đồng quốc tế công nhận quyền độc lập, tự do của dân tộc.
Cách nói mềm mỏng mà đanh thép, có tính chất phủ định đã khẳng định: quyền độc lập, tự do
của dân tộc ta là một lẽ phải mà các nước Đồng minh không thể bác bỏ được.
- Ý nghĩa:
+ Tuyên bố về ý chí kiên quyết bảo vệ quyền tự do, độc lập của toàn dân tộc Việt Nam.
+ Tuyên ngôn Độc lập hội đủ hai yếu tố:
 Khách quan: Khẳng định Việt Nam không lệ thuộc vào bất cứ thế lực chính trị nào, có quyền
tự quyết trên mọi phương diện.
 Chủ quan: Toàn bộ cộng đồng dân tộc thực sự có chung khát vọng độc lập, tự do và ý chí
bảo vệ quyền tự do, độc lập ấy.
 Lời tuyên bố được cộng đồng thế quốc tế thừa nhận.
III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

Moon.vn - Học để khẳng định mình

4

Hotline: 0432 99 98 98


Khóa LUYỆN THI THPT QG 2016 – GV: Vũ Thị Dung

Facebook: DungVuThi.HY

Áng văn chính luận mẫu mực kết tinh lí tưởng đấu tranh giải phóng dân tộc và tinh thần yêu
chuộng độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam.
Văn kiện lịch sử vô giá nhằm tuyên bố với đồng bào trong nước và thế giới về quyền tự do,
độc lập của dân tộc Việt Nam cùng quyết tâm bảo vệ nền độc lập, tự do ấy.
2. Nghệ thuật
- Bố cục chặt chẽ, rõ ràng, thuyết phục. Văn phong đanh thép, sắc sảo mà vô cùng trong sáng,
giản dị, súc tích, giàu nghệ thuật. Từ ngữ sử dụng chính xác, giản dị, dễ hiểu, gần gũi; hình ảnh gợi
cảm, những động từ, tính từ linh hoạt, hiệu quả,...
- Lời văn trong sáng nhưng không làm mất đi tính hiện đại, sự sang trọng, vẻ uyển chuyển.
Bác sử dụng những câu dài, các loại câu khẳng định liên tiếp, các câu liệt kê, câu song hành,...
phối hợp với các liên kết câu, đoạn chặt chẽ, mang giọng điệu phù hợp, đầy hình ảnh. Tất cả lại
thật gẫy gọn, khúc chiết.
- Bản Tuyên ngôn còn hấp dẫn người đọc ở tấm lòng của người viết, đó là lòng tự hào dân tộc,
tấm lòng yêu nước thiết tha cháy bỏng, sự nhìn xa trông rộng của một con người vĩ đại.
Giáo viên Vũ Thị Dung
Nguồn Moon.vn

Moon.vn - Học để khẳng định mình

5

Hotline: 0432 99 98 98