Nghị luận về tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long

“Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra đất nước.”
( Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm)
Cuộc kháng chiến chống Pháp vừa khép lại, lịch sử mở ra những trang mới,
những cô gái, chàng trai ngày ngày thầm lặng góp công xây dựng đất nước không
chỉ bằng những trang sử chống Mĩ hào hùng mà còn bằng những thành tích lao
động quên mình. “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long là một trong những tác
phẩm viết về những con người như thế. Tác phẩm được viết năm 1971, in trong
tập “Giữa trong xanh”.Nguyễn Thành Long là một cây bút văn xuôi đáng chú ý
trong những năm 60-70, chỉ chuyên viết về truyện ngắn và kí. “Lặng lẽ Sa Pa”
mang thông điệp: “ Trong cái lặng im của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của
Sa Pa, Sa Pa chỉ nghe đến tên người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những
con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước.” Từ đo ca ngợi những con
người dũng cảm, tuyệt đẹp đang cống hiến một cách thầm lặng, cao cả mà anh
thanh niên trong tác phẩm là nhân vật chính.
Anh thanh niên trong tác phẩm được giới thiệu là một chàng trai trẻ 27
tuổi. Anh có dáng người nhỏ nhắn với nét mặt tươi vui, rạng rỡ. Là nhân vật
chính nhưng anh không xuất hiện từ đầu tác phẩm mà hiện ra trong cuộc gặp
gỡ tình cờ với ông họa sĩ, cô kĩ sư qua lời giới thiệu của bác lái xe khi xe của
họ dừng lại nghỉ để lấy nước. Anh thanh niên chỉ xuất hiện trong chốc lát
nhưng cũng đủ để mọi người kịp ghi lại bức chân dung kí họa về anh. Anh
không chỉ tự bộc lộ mình mà còn hiện lên qua sự nhìn nhận, suy nghĩ, đánh
giá của các nhân vật khác.
Hoàn cảnh sống và làm việc của anh rất đặc biệt. Anh sông một
mình trên đỉnh núi cao,quanh năm suốt tháng bốn bề chỉ có cây cỏ và
mây núi Sa Pa. Chính vì thế mà bác lái xe đã giới thiệu anh với mọi


người anh là “người cô độc nhất thế gian”. Cũng chính vì sống cô độc nên

anh rất “thèm người” và anh đã từng hạ cây chắn ô tô để được trông,
nhìn, nghe tiếng người nói. Công việc của anh là “đo gió, đo mưa, đo nắng,
tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày,phục vụ sản
xuất, phục vụ chiến đấu”.Anh

nói với bác lái xe là công việc ấy rất dễ
nhưng thực ra công việc ấy đòi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác và có tinh thần
trách nhiệm cao. “Nửa đêm, đúng giờ ốp thì dù mưa tuyết, gió lạnh thế nào cũng
phải trở dậy ra ngoài trời làm công việc đã quy định”. Thời tiết khắc nghiệt nơi
núi cao mà anh lại phải làm việc cả ban đêm nên xong việc trở về anh
không tài nào ngủ lại được. Sự vắng vẻ, heo hút cộng với công việc có
phần đơn giản, đơn điệu làm người ta dễ nhàm chán. Đây cũng là thử
thách thực sự đối với những người trẻ tuổi như anh thanh niên. Đối với
anh cái gian khổ nhất không phải là công việc mà có lẽ là phải vượt qua
sự cô đơn, vắng vẻ quanh năm suốt tháng ở núi cao không một bóng
người. Hoàn cảnh đặc biệt như thế nhưng anh đã vượt lên để sống, sống
một cuộc sống đẹp, có ích cho đời.
Nét đẹp trước hết ở anh thanh niên đó là anh có lòng yêu nghề, say
mê công việc, có tinh thần trách nhiệm cao. Trong thực tế cuộc sống
hiện tại có rất nhiều thanh niên thi tốt nghiệp ra trường họ tìm mọi cách
để được lại thành phố, thị xã hay vùng đồng bằng vì ở đó mọi điều kiện
về vật chất và tinh thần đều tốt hơn nhưng anh đã xung phong lên công
tác trên vùng núi cao bởi anh đã từng trăn trở: “Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở
đâu, mình vì ai mà làm việc ?” Anh sống gắn bó với sự nghiệp của đất nước,
có trách nhiệm với cuộc đời. Khi đất nước có chiến tranh, anh tình
nguyện xin ra trận. Không được chấp nhận, anh làm công tác khí tượng
trên đỉnh núi cao. Anh rất yêu công việc của mình, anh có những suy
nghĩ đúng đắn và sâu sắc về công việc. “Khi ta làm việc ta với công việc là
đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh
em đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi cháu buồn

chết mất.”

Như vậy anh đã hiểu công việc thầm lặng của mình có ích cho
cuộc sống và nó là sợi dây gắn kết anh với mọi người. Anh cảm thấy
thật hạnh phúc khi được biết do một lần phát hiện kịp thời một đám
mây khô mà anh đã góp công vào chiến thắng của không quân ta bắn
rơi nhiều máy bay Mĩ trên bầu trời Hàm Rồng. Những suy nghĩ đẹp ấy
khiến anh thêm yêu cuộc sống và con người xung quanh. Anh “thấy cuộc
đời đẹp quá” vì thế nó như tiếp thêm nghị lực để anh vươn lên, để sống
một cuộc sống đẹp và đầy ý nghĩa.
Đối với anh thanh niên, điều đáng quý nhất ở anh đó là anh có
những hành động đẹp, sống là để cống hiến cho đời, cho đất nước. Anh
đã vượt qua mọi khó khăn để làm việc, để chiến thắng hoàn cảnh và
chiến thắng chính mình. Anh tự nguyện, tự giác, yên tâm công tác và
hoàn thành xuất sắc công việc của mình, chưa để xảy ra một sơ suất gì,
dù là rất nhỏ. Công việc của anh phải lặp đi, lặp lại với những con số
nhưng anh không thấy nhàm chán. Anh đã lập ra một thời gian biểu và
thực hiện nó một cách nghiêm ngặt, khoa học, đúng giờ giấc. Với lòng
yêu nghề, tinh thần cần cù và ý thức trách nhiệm cao, anh đã trở thành
một người có chuyên môn giỏi “Ban đêm, không nhìn máy, cháu nhìn gió lay lá
hay nhìn trời, thấy sao nào khuất, sao nào sáng, có thể nói được mây, tính được gió”.
Nhưng không vì thế mà anh làm việc qua loa, tắc trách.
Anh thanh niên là người có phong cách sống đẹp. Tuy sống một
mình trên đỉnh núi cao nhưng trong công việc cũng như trong cuộc
sống anh luôn nghiêm túc, ngăn nắp, có tính kỉ luật cao, làm việc đúng
giờ giấc. Anh tổ chức, sắp xếp cho mình một cuộc sống gọn gàng, ngăn
nắp, phong phú cả về vật chất lẫn tinh thần. Anh biết sống cho sự
nghiệp chung và cũng biết sống cho riêng mình. Khi sống một mình

trên đỉnh núi cao, nguồn vui lớn lao nhất đối với anh là đọc sách sau
giờ làm việc. Có sách anh cảm thấy như lúc nào cũng có người để trò
chuyện. Anh đọc sách không phải để giết thời gian mà là để nâng cao


trình độ hiểu biết. Có thể nói anh là người trí thức thức sự, không bị
cám dỗ bởi vật chất tầm thường. Anh luôn quý trọng cái đẹp. Vì thế nơi
anh ở có một vườn hoa rực rỡ đầy màu sắc do anh trồng. Dù ở một
mình trên núi cao nhưng anh không hề luộm thuộm. Khi mời khách lên
chơi, anh chạy về trước là để hái hoa, pha trà đón khách chứ không
phải là để thu dọn như ông họa sĩ tưởng. Anh còn tự thỏa mãn cuộc
sống của mình bằng cách nuôi một đàn gà đẻ ăn không hết trứng.
Ở người thanh niên ấy còn có phẩm chất rất đáng mến nữa, đó là
anh rất quý trọng tình cảm của mọi người. Vì sống một mình trên đỉnh
núi cao nên anh rất khao khát được gặp gỡ, nói chuyện với người. Khi
trò chuyện,anh cởi mở, chân thành. Đồng thời anh cũng rất chu đáo,
quan tâm đến mọi người. Khi biết vợ bác lái xe vừa ốm dậy anh đã gửi
biếu tam thất, một loại thuốc quý để vợ bác bồi bổ sức khỏe. Khi trò
chuyện với mọi người, anh tiếc rẻ vì thời gian quá ngắn “Trời ơi, chỉ còn
năm phút.” Anh ân cần, chu đáo với những vị khách lên thăm. Anh mời
khách uống trà, cắt một bó hoa thật to, đủ màu sặc sỡ để tặng cho cô kĩ
sư trẻ. Anh còn tặng quà “một giỏ trứng” cho khách để mọi người ăn trưa.
Anh cảm thấy thật hạnh phúc khi khách tới thăm bất ngờ. Anh đón tiếp
nồng nhiệt và chia tay họ một cách lưu luyến.
Ngoài ra anh là người khiêm tốn, anh thành thực cảm thấy những
đóng góp của mình là nhỏ bé so với những người khác. Khi nói về độ
cao nơi anh ở, anh cho rằng không bằng anh bạn trên đỉnh Phan-xipăng cao 3142m. Khi ông họa sĩ vẽ bức chân dung anh, anh đã giới
thiệu với ông những người khác đáng cảm phục hơn như ông kĩ sư của
vườn rau Sa Pa “ngày này sang ngày khác ông ngồi im trong vườn rau su hào rình
xem cách ong lấy phấn, thụ phấn cho hoa su hào. Ông làm như vậy là để tự tay đi từng

cây su hào làm thay cho ong, làm như vậy để có những củ su hào to hơn, ngọt hơn”.

Anh còn giới thiệu về anh cán bộ nghiên cứu lập bản đồ sét, một con
người luôn trong tư thế sẵn sàng chờ sét, trán anh cứ hói dần đi nhưng


cái bản đồ sét thì sắp xong rồi. Cái bản đồ sét ấy mà hoàn thành thì “có
lăm lắm là của, của chìm của nổi đều biết hết”. Với sự khiêm tốn ấy của anh đã
làm cho những vị khách vô cùng cảm động và yêu mến anh hơn.
Có thể nói “Lặng lẽ Sa Pa” là một tác phẩm đặc sắc viết về những
con người lao động mới. Với cách kể chuyện hấp dẫn và chỉ bằng một
số chi tiết để anh thanh niên xuất hiện trong khoảnh khắc của truyện,
nhà văn Nguyễn Thành Long đã phác họa được chân dung nhân vật
chính với những nét đẹp về lí tưởng, tình cảm, cách sống, cách nghĩ.
Anh chính là hình ảnh tiêu biểu cho những con người ở Sa Pa. Sa Pa
chỉ nghe đến tên người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi nhưng ở đó có
những con người ngày đêm làm việc thầm lặng để cống hiến cho đất
nước. Họ là những con người rất khiêm tốn, những anh hùng vô danh
trong sự nghiệp xây dựng đất nước.