TÂM lý học lứa TUỔI và HƯỚNG ỨNG DỤNG kỹ NĂNG VIẾT báo, tổ CHỨC sản PHẨM báo CHÍ

PHẦN I
TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI
Từ khi tâm lý học phát triển mạnh mẽ với tư cách là một khoa học
đặc biệt đồng thời cũng nảy sinh nhiều vấn đề đòi hỏi sự nghiên cứu tâm lý
có tính chất chuyên biệt. Tâm lý học lứa tuổi là một trong những chuyên
ngành phát triển sớm nhất của tâm lý học, nghiên cứu quy luật và động lực
phát triển tâm lý của con người theo các lứa tuổi khác nhau và xem xét quá
trình con người trở thành nhân cách như thế nào.
I. Đối tượng, nhiệm vụ của tâm lý học lứa tuổi
Là động lực phát triển tâm lý theo lứa tuổi con người, sự phát triển
cá thể của các quá trình tâm lý và các phẩm chất tâm lý trong nhân cách
của con người đang được phát triển: Nó xem xét quá trình con người trở
thành nhân cách như thế nào? Tâm lý học lứa tuổi nghiên cứu đặc điểm của
các quá trình và các phẩm chất tâm lý riêng lẻ của các cá nhân ở lứa tuổi
khác nhau và sự khác biệt của chúng ở mỗi cá nhân trong phạm vi cùng
một lứa tuổi; nghiên cứu những khả năng lứa tuổi của việc lĩnh hội các tri
thức, phương thức hành động…
Tâm lý học lứa tuổi nghiên cứu các dạng hoạt động khác nhau của
các cá nhân đang được phát triển (vui chơi, học tập, lao động…). Mỗi một
dạng hoạt động có vai trò, tác dụng khác nhau đối với sự phát triển nhân
cách ở từng lứa tuổi. Mỗi một giai đoạn phát triển có một dạng hoạt động
vừa sức và đặc trưng của nó.
II.
Đặc điểm tâm lý lứa tuổi THPT
1. Khái niệm tuổi thanh niên
Lứa tuổi thanh niên là giai đoạn phát triển bắt đầu từ lúc dậy thì và
kết thúc khi bước vào tuổi người lớn. Tuổi thanh niên là thời kỳ từ 15 – 25
tuổi, được chia làm hai thời kỳ:
- Thời kỳ từ 15 – 18 tuổi: gọi là tuổi đầu thanh niên

1

- Thời kỳ từ 18 – 25 tuổi: giai đoạn hai của tuổi thanh niên (thanh
niên sinh viên)
 Lứa tuổi học sinh THPT thuộc giai đoạn đầu thanh niên.
2.

Yếu tố ảnh hướng tới sự phát triển của học sinh THPT

2.1

Đặc điểm cơ thể

Tuổi đầu thanh niên là thời kỳ đạt được sự trưởng thành về mặt thể
lực, nhưng sự phát triển cơ thể còn kém so với sự phát triển cơ thể của
người lớn. Tuổi thanh niên bắt đầu thời kỳ phát triển tương đối êm ả về
mặt sinh lý.
Nhịp độ tăng trưởng về chiều cao và trọng lượng đã chậm lại. Sức
mạnh cơ bắp tăng rất nhanh. Sự phát triển của hệ thần kinh có những thay
đổi quan trọng. Đa số các em đã vượt qua thời kỳ phát dục.
Nhìn chung, đây là lứa tuổi các em có cơ thể phát triển cân đối, khỏe
và đẹp. Đa số các em có thể đạt được những khả năng phát triển về cơ thể
như người lớn. Sự phát triển của thể chất lứa tuổi này sẽ có ảnh hưởng nhất
định đến tâm lý và nhân cách cũng như ảnh hưởng tới những lựa chọn
trong cuộc sống.
2.2

Điều kiện xã hội của sự phát triển

Hoạt động của thanh niên ngày càng phong phú và phức tạp, nên vai

trò xã hội và hứng thú xã hội của thanh niên không chỉ mở rộng về số
lượng mà còn biến đổi về cả chất lượng. Ở thanh niên, ngày càng xuất hiện
nhiều vai trò của người lớn và họ thực hiện vai trò đó ngày càng có tính
độc lập và có tinh thần trách nhiệm hơn.
Trong gia đình, lứa tuổi THPT đã có nhiều quyền lợi và trách nhiệm
như người lớn. Cha mẹ bắt đầu trao đổi với con cái ở lứa tuổi này về một
số vấn đề quan trọng trong gia đình. Học sinh lứa tuổi này bắt đầu quan
tâm đến nề nếp, lối sống, sinh hoạt và điều kiện kinh tế của gia đình. Đây là
lứa tuổi vừa học tập vừa lao động.

2


Trong nhà trường, 14 tuổi, các em có đủ tuổi vào Đoàn thanh niên
cộng sản. 18 tuổi, các em có quyền bầu cử, có chứng minh thư nhân dân,
nghĩa vụ quân sự, nghĩa vụ lao động. Tất cả các em đều suy nghĩ đến việc
chọn ngành, nghề cho bản thân mình sau này… Ở nhà trường, học tập vẫn
là chủ đạo nhưng tính chất và mức độ thì cao hơn lứa tuổi thiếu niên. Lứa
tuổi này đòi hỏi tính tự giác và độc lập hơn. Trong giai đoạn này, nhà
trường có vị trí quan trọng, đây là nơi không chỉ trang bị tri thức mà còn tác
động hình thành thế giới quan và nhân sinh quan cho mỗi học sinh.
Ngoài xã hội, Hoạt động xã hội của thiếu niên thường mang tính
chất nội bộ của nhà trường. Đối với lứa tuổi THPT lại khác, hoạt động lúc
này đã vượt ra khỏi phạm vi của nhà trường, ảnh hưởng của xã hội tới
nhóm này rất mạnh. Ở lứa tuổi này đã có suy nghĩ về việc lựa chọn nghề và
cách sống trong tương lai. Khi tham gia vào các hoạt động xã hội học sinh
THPT được tiếp xúc với nhiều tầng lớp khác nhau giúp các em có cơ hội
hòa nhập vào cuộc sống đa dạng và phức tạp, giúp tích lũy kinh nghiệm,
vốn sống cho cuộc sống tự lập sau này.


Thanh niên có hình dáng của người lớn nhưng chưa phải là

người lớn. Thanh niên học sinh còn phụ thuộc vào người lớn, người lớn
quyết định nội dung và xu hướng chính trong hoạt động của họ.
2.3

Hoạt động học tập và sự phát triển trí tuệ

a. Đặc điểm hoạt động học tập
Học tập vẫn là hoạt động chủ đạo của học sinh THPT. Với những
yêu cầu cao hơn về tính tích cực và độc lập trí tuệ. Muốn lĩnh hội được sâu
sắc môn học phải có trình độ tư duy. Đòi hỏi phải có tính năng động và
độc lập ở lứa tuổi này.
Thái độ đối với việc học tập cũng có sự thay đổi. Thái độ tự ý thức
về việc học tập cho tương lai được nâng cao. Học sinh THPT bắt đầu đánh
giá hoạt động chủ yếu theo quan điểm của tương lai của mình. Có thái độ
3


lựa chọn đối với từng môn học và đôi khi chỉ chăm chỉ học những môn
được cho là quan trọng và có ảnh hưởng trực tiếp tới tương lai.
Ở lứa tuổi này các hứng thú và khuynh hướng học tập đã trở nên xác
định và thể hiện rõ ràng hơn, học sinh thường có hứng thú ổn định đối với
một môn khoa học hay lĩnh vực nào đó. Điều này kích thích nguyện vọng
muốn mở rộng và đào sâu các tri thức trong linh vực tương ứng.
b. Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ
Lứa tuổi THPT là giai đoạn quan trọng trong việc phát triển trí tuệ.
Do cơ thể được hoàn thiện nên tạo điều kiện cho phát triển trí tuệ. Cảm
giác và tri giác lứa tuổi này đã đạt mức độ của người lớn. Điều này làm cho

năng lực cảm thụ được nâng cao
Trí nhớ cũng phát triển rõ rệt, học sinh đã biết sử dụng nhiều phương
pháp ghi nhớ chứ không chỉ ghi nhớ một cách máy móc (học thuộc). Sự
chú ý của học sinh THPT cũng phát triển. Ví dụ học sinh có thể tập trung
chú ý vào tài liệu mà mình không hứng thú nhưng hiểu được ý nghĩa quan
trọng của nó.
Hoạt động tư duy của học sinh THPT phát triển mạnh, ở thời kỳ này
học sinh đã có khả năng tư duy lý luận, trừu tượng một cách độc lập và
sáng tạo. Những năng lực như phân tích, so sánh, tổng hợp cũng phát triển.
 Tóm lại, hoạt động nhận thức của lứa tuổi học sinh THPT đã phát
triển ở mức độ cao, có khả năng nhận thức vấn đề một cách đúng đắn và
sâu sắc. Khả năng tư duy và nhận thức cũng sẽ dần được hoàn thiện trong
quá trình học tập và rèn luyện cá nhân.
3.

Những đặc điểm nhân cách chủ yếu

3.1

Sự phát triển của tự ý thức

Sự tự ý thức là một đặc điểm nổi bật trong sự phát triển nhân cách
của học sinh trung học phổ thông, nó có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển
tâm lý của lứa tuổi này.

4


Từ tuổi thiếu niên, các em đã bắt đầu tri giác những đặc điểm cơ thể
của mình một cách hoàn toàn mới và đến tuổi thanh niên các em vẫn tiếp

tục chú ý đến hình dáng bên ngoài của mình như vậy. Hình ảnh về thân thể
là một thành tố quan trọng của sự tự ý thức ở thanh niên mới lớn.
Sự tự ý thức của học sinh THPT được biểu hiện ở nhu cầu tìm hiểu
và tự đánh giá những đặc điểm tâm lý của mình theo các chuẩn mực đạo
đức của xã hội, theo quan điểm về mục đích cuộc sống. Điều này khiến học
sinh quan tâm sâu sắc tới đời sống tâm lý, những phẩm chất nhân cách và
năng lực riêng, cũng như tự đánh giá khả năng của mình.
Giai đoạn này, học sinh không chỉ tự ý thức về cái tôi của mình mà
công nhận thức vị trí của mình trong tương lai. Xuất hiện khuynh hướng
phân tích và tự đánh giá bản thân mình một cách độc lập. Học sinh THPT
có nguyện vọng thể hiện cá tính của mình trước mọi người một cách độc
đáo, tìm cách đề người khác quan tâm đến mình hoặc làm điều gì đó
nổi bật.
3.2

Sự hình thành thế giới quan

Tuổi thanh niên mới lớn là lứa tuổi quyết định của sự hình thành thế
giới quan- hệ thống quan điểm về xã hội, về tự nhiên, về các nguyên tắc và
quy tắc cư xử… Ở tuổi này, những điều kiện về mặt trí tuệ và xã hội để xậy
dựng một hệ thống quan điểm riêng đã được hình thành.
Sự hình thành thế giới quan là nét chủ yếu trong tâm lý thanh niên vì
họ đang có nhu cầu khám phá, tìm hiểu về thế giới. Việc hình thành thế
giới quan dựa trên cơ sở những tri thức mà học sinh được học ở trường về
nhưng thói quen đạo đức, thấy được cái đẹp, cái tốt, xấu…dần dần ý thức
và qui vào các hình thức, tiêu chuẩn nguyên tắc hành vì xác định theo một
hệ thống hoàn chỉnh.
Học sinh THPT đã có ý thức xây dựng lý tưởng sống cho mình, biết
xây dựng hình ảnh con người lý tưởng gần với thực tế sinh hoạt hàng ngày.

5


3.3

Xu hướng về nghề nghiệp

Học sinh THPT bắt đầu xuất hiện nhu cầu lựa chọn vị trí xã hội cho
bản thân trong tương lai và các phương thức đạt tới vị trí xã hội ấy. Họ đã
nhận thức được rằng cuộc sống trong tương lai phụ thuộc vào chỗ mình có
biết lựa chọn nghề nghiệp một cách đúng đắn không.
Hình tượng gây sự chú ý được coi là đích hướng đến (thần tượng)
đặc biệt quan trọng với lứa tuổi này. Ngoài ra, sự định hướng của gia đình
và những người đi trước có vai trò cực kỳ quan trọng và liên quan trực tiếp
đến việc các em chọn ngành nghề như nào và đặc biệt là hiệu quả của công
việc sau này.
3.4

Hoạt động giao tiếp và đời sống tình cảm

Giao tiếp với người lớn: Quan hệ với bạn bè và cha mẹ. Tình bạn là
cảm tình quan trọng nhất ở lứa tuổi THPT. Ở tuổi này giao tiếp với người
lớn tuổi hoặc nhỏ tuổi chiếm vị trí nhớ. Điều này là do thanh niên khát
khao có nhưng quan hệ bình đẳng trong cuộc sống. Giai đoạn này họ đã có
nhu cầu sống tự lập: tự lập về hành vi, tình cảm và đạo đức, giá trị. Mối
quan hệ với cha mẹ trong giai đoạn này trở nên phức tạp nhưng cũng dần
bình đẳng hơn.
Giao tiếp trong nhóm bạn: Tuổi thanh niên mới lớn là lứa tuổi
mang tinh chất tập thể nhất, ở tuổi này, quan hệ với bạn bè được mở rộng
và chiếm vị trí quan trọng. Nhu cầu giao tiếp với bạn bè cùng lứa tuổi phát

triển mạnh mẽ. Tình bạn trong giai đoạn này có ý nghĩa rất quan trọng, học
sinh giai đoạn này có khát vọng tự khám phá bản thân mình nhưng vì chưa
có khả năng hiện thực hóa biểu tượng bản thân mình nên thanh niên muốn
kiểm tra mình bằng cách so so sánh với người khác. Chính tình bạn thân
thiết giúp họ đối chiếu được những trải nghiệm, ước mơ…
Giao tiếp với bạn khác giới: Ở tuổi học sinh THPT đã xuất hiện
một loại tình cảm đặc biệt - tình yêu nam nữ. Đây là trạng thái hoàn toàn
mới trong đời sống tình cảm của lứa tuổi này. Tuy nhiên tình cảm này chỉ
6


mới dùng ở mức yêu đương bạn bè, do lứa tuổi này ít bộc lộ tình cảm của
mình. Nhìn chung đây là một vấn đề phức tạp nó đòi hỏi sự nghiên cứu từ
nhiều phía.
Đời sống tình cảm của học sinh THPT: Đời sống tính cảm của lứa
tuổi này rất đa dạng phong phú, nhiều vẻ và mang tính sâu sắc. Nó gắn liền
với thế giới quan, lý tưởng, nghề nghiệp… Thời kỳ này, các nhà tâm lý đã
phân chia các loại người theo đặc điểm cảm xúc của họ như: loại người đa
cảm, loại người lạnh lùng, loại người dề gần… chúng dần được hình thành
bởi nhiều yếu tố bản thân và xã hội.
Tình bạn thanh niên tuổi mới lớn rất bền vững. Tình bạn ở lứa tuổi
này có thể vượt qua mọi thử thách và có thể kéo dài suốt cuộc đời.
4. Những đặc điểm tâm lý chủ yếu của học sinh THPT
-

Học sinh THPT là lứa tuổi mộng mơ, khao khát sáng tạo, thích

cái mới lạ. chuộng cái đẹp hình thức bên ngoài, có mới nới cũ…
- Ở một số học sinh THPT tình cảm cách mạng và ý chí phấn đấu
yếu, trình độ giác ngộ, nhận thức về xã hội còn thấp. Một số có thái độ coi

thường lao động chân tay, thích cuộc sống xa hoa lãng phí, ăn chơi, đua đòi
theo bạn bè..
- Lứa tuổi này rất hăng hái nhiệt tình trong công việc, lạc quan yêu
đời nhưng cũng rất dễ bi quan chán nản khi gặp thất bại
- Đây là lứa tuổi đang phát triển về tài năng tiếp thu cái mới nhanh,
thông minh sáng tạo những cũng rất dễ sinh ra chủ quan nông nổi, kiêu
ngọa, ít chịu học hỏi đến nới đến chốn. Thích hướng về tương lai, ít chú ý
đến hiện tại và dễ quên quá khứ…
III.

Đặc điểm tâm lý của học sinh THPT Việt Nam

Học sinh THPT là nhóm công chúng có độ tuổi từ 15 – 18 tuổi.
Thuộc nhiều dân tộc, tôn giáo khác, cũng như có điều kiện sống khác nhau.
Số lượng nhóm công chúng này được phân chia làm nhiều nhóm nhỏ khác

7


nhau như: nhóm công chúng thành thị, nông thôn, vùng sâu vùng xa, dân
tộc thiểu số…
Đây là nhóm công chúng bắt đầu có sự phát triển nhận thức, có thái
độ nhất định đối với những điều xảy ra xung quanh mình và trong xã hội.
Đây là nhóm có nhu cầu hiểu biết và thông tin cao để định hướng bản thân
trong tương lai.
Đây là nhóm công chúng dễ chịu sự tác động cũng như tiếp thu
thông tin trên các sản phẩm báo chí truyền thông.
Nhóm công chúng này thường có nhu cầu và sở thích tiếp nhận loại
hình báo điện tử và truyền hình nhiều nhất. Đặc biệt là những sản phẩm
sinh động, có sức thu hút về mặt hình ảnh, âm thanh và đặc biệt là mới lạ.

Những sản phẩm báo chí hay, phù hợp, mới lạ có sức lan tỏa nhanh chóng
trong nhóm công chúng này.

8


PHẦN II
HƯỚNG ỨNG DỤNG TRONG KỸ NĂNG VIẾT BÁO, TỔ CHỨC
SẢN PHẨM BÁO CHÍ
Nhận biết rõ công chúng là yếu tố sống còn của tờ báo. Hiện nay,
báo mạng điện tử phát triển mạnh mẽ, công nghệ thông tin phát triển như
vũ bão. Máy tính rẻ tiền hơn, hệ thống mạng phục vụ tốt hơn, rẻ hơn, chỉ
vài thao tác đơn giản là bất cứ ai cũng có thể đọc được thông tin trên báo.
Đặc biệt, hiểu được nhu cầu của khách hàng nên các hãng sản xuất đã đưa
ra những sản phẩm điện thoại di động có thể xem tin, tán gẫu, xem phim,
…bất cứ lúc nào, bằng những thao tác đơn giản và phù hợp với học sinh
THPT. Đã xa cái thời thể hiện cái oách của học sinh là cầm tờ báo trên tay,
ngày nay, cái oách đó được thể hiện bằng những chiếc điện thoại nhỏ,
nhiều tính năng và có thể sử dụng được ở bất cứ nơi đâu để có thể vào được
thư điện tử, tán gẫu, mạng xã hội, xe phim,…
1. Một số ấn phẩm dành cho lứa tuổi học sinh
Dưới sự phát triển mạnh mẽ của báo mạng điện tử, báo in ngày càng
trở nên yếu thế hơn, nên việc thay đổi hình thức cũng như nội dung cho hấp
dẫn, phù hợp với nhu cầu là hết sức cần thiết. Dưới đây là hai tờ báo đã có
tiếng trong làng báo chí dành cho lứa tuổi thanh niên.
Sinh viên Việt Nam là cơ quan của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh. Là

tấm gương phản ánh những ước mơ, suy nghĩ, hành động và

khát vọng của tuổi trẻ giảng đường ngày nay; phản ánh những hoạt động
đa dạng của Đoàn, Hội trong phong trào sinh viên cả nước. Báo còn là
nơi để sinh viên tự thể hiện mình, là bạn đồng hành của sinh viên
trong học tập, vui chơi, tu chí, luyện tài

Hoa Học Trò là một Tuần san của Báo Sinh viên Việt Nam. Đây là
tờ báo chuyên viết cho các độc giả tuổi thiếu niên. Hoa Học Trò (HHT) bắt
đầu phát hành từ ngày 15 tháng 10 năm 1991, dưới sự hỗ trợ của Đoàn
Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Hiện tại HHT là ấn phẩm dành cho học

9


sinh có số lượng phát hành lớn nhất và thu hút được nhiều độc giả là học
sinh nhất.
Sự hấp dẫn ngay từ trang bìa
Ngay từ trang bìa, các báo đã đánh trúng vào tâm lý của học sinh
THPT như: màu sắc, thần tượng, thi cử, điểm vui chơi, phong cách mới lạ,
thời trang…đặc biệt là những xu thế mới của giới trẻ đang thịnh hành.
Có thể nói, những ấn phẩm dành cho học sinh hiện nay đều có trang
bìa rất hấp dẫn. Với thiết kế trẻ trung, độc đáo, màu sắc và hình ảnh tươi
sáng, tạo cảm giác bắt mắt, lôi cuốn, đặc biệt là đối với giới trẻ.
Hầu hết bìa báo đều in hình ảnh của các người mẫu tuổi mới lớn, ca
sỹ, diễn viên được giới trẻ yêu thích… Bên cạnh đó, trang bìa đăng tải
những bài trọng tâm liên quan trực tiếp đến giới trẻ bằng ngôn ngữ riêng
của giới trẻ với kiểu chữ cách điệu, trẻ trung. Điều này đã tạo nên sức thu
hút nhất định đối với nhóm công chúng trẻ.
Nắm bắt tâm lý lứa tuổi học sinh THPT với những đặc điểm như ưa
thích hình ảnh, màu sắc nổi bật, độc đáo, bắt mắt trong những sản phẩm
báo chí, thời gian qua, những ấn phẩm dành cho lứa tuổi này đã có những

thay đổi về hình thức để thu hút nhóm công chúng này.
Bìa là bộ mặt của một ấn phẩm báo chí, do đó mỗi tòa soạn báo đều
hết sức chăm chút cho bộ mặt này để tạo được sự thu hút nhất định đối với
công chúng để xem và mua báo. Những năm gần đây, chúng ta có thể thấy
thiết kế bìa báo của những ấn phẩm dành cho học sinh thay đổi rất nhiều.
Những ấn phẩm như Sinh viên Việt Nam, Hoa học trò, Tuổi trẻ cuối tuần,
… có bìa báo rất bắt mắt. Những bìa báo này hầu hết là hình ảnh của những
ca sỹ, diễn viên…được giới trẻ yêu thích được in màu đẹp, tươi sáng, tạo
sự tò mò và thu hút về thị giác cho công chúng.
Ngoài ra, nội dung bên trong được trình bày độc đáo, nhiều màu sắc
và hình ảnh minh họa cho bài viết và thêm nhiều trang ảnh. Có thể nói là

10


rất đẹp về mặt thị giác với màu sắc và thiết kế trẻ trung. Điều này đã góp
phần thu hút sự quan tâm của nhóm công chúng mục tiêu là học sinh.
Có thể nói đây là một trong những hướng ứng dụng điển hình của
một số báo, tạp chí dành cho giới trẻ khi nghiên cứu tâm lý, thị hiếu của
nhóm công chúng. Những thay đổi này là hoàn toàn phù hợp, khi hiện tại
nhóm công chúng này có quá nhiều nguồn để tiếp xúc với thông tin như
truyền hình, internet với hình ảnh, âm thanh sống động, nên báo in phải có
sự thay đổi về hình thức, không thể đơn điệu và khô khan đặc biệt là đối
với giới trẻ. Hình thức rất đẹp, rất bắt mắt là điều đầu tiên mà chúng ta thấy
ở những tạp chí thuộc loại này.
Đây cũng là tiêu chí để tạo thói quen trong sự tiếp nhận của nhóm
công chúng trẻ. Chỉ có một bìa báo nhiều màu sắc, đẹp, bắt mắt mới có thể
tiếp cận được tâm lý ưa thích mới lạ và chuộng hình thức của nhóm công
chúng này. Đây là sự khác biệt về tâm lý lứa tuổi, nếu như một tờ báo cho
lứa tuổi trưởng thành thì sẽ không thể thiết kế bìa báo như vậy, nhóm công

chúng trưởng thành sẽ cảm thấy khó chịu và rối mắt với những bìa báo quá
nhiều màu sắc và hình ảnh.
Thông điệp
Mỗi một tờ báo lại có những thông điệp riêng, có thể theo từng thời
điểm, theo sự kiện tới độc giả của mình. Ngoài những thông điệp chung
như vậy, mỗi chuyên trang lại có những thông điệp của riêng mình.
Là những ấn phẩm dành riêng cho học sinh, nên thông điệp của
những ấn phẩm này cũng đặc biệt hướng tới họ. Với những tiêu chí như
“Tờ báo dành cho thế hệ học trò mới” hay “Nuôi dưỡng tâm hồn”, rõ ràng
những tờ báo báo đã được độc giả quan tâm. Vì họ có thể tự hào về một ấn
phẩm dành riêng cho mình, với những thông điệp về gia đình, bạn bè,
trường lớp, thầy cô…những thông điệp gắn với cuộc sống của lứa tuổi này.
Điều này phù hợp với tâm lý của lứa tuổi học sinh, khi ở lứa tuổi này, học

11


sinh có sự quan tâm đặc biệt tới những vấn đề liên quan đến họ và những
người giống họ để có sự so sánh và đánh giá bản thân.
Nội dung các chuyên mục
Nghiên cứu tâm lý công chúng là điều rất quan trọng trong công tác
sáng tạo sản phẩm báo chí, đặc biệt là trong nội dung của bài viết để có
những bài viết phù hợp tâm lý của nhóm công chúng đó. Mỗi chuyên mục
là đặc sản, là bí mật của mỗi tờ báo. Mỗi số lại dành riêng cho các chuyên
mục khác nhau về mức độ quan tâm dành cho độc giả.
Báo HHT là một tờ báo được yêu mến và hâm mộ nhất của giới học
sinh trung học. Báo HHT viết về chuyện của giới học trò và đặc biệt phần
lớn là học trò viết. Chính vì tác giả là những cây bút học trò nên việc thể
hiện nội dung, tư tưởng tình cảm có sự tương đồng với độc giả, điều này
tạo tâm lý gần gũi của độc giả khi tiếp nhận sản phẩm báo chí. Do đó, ta có

thể thấy, những ấn phẩm dành cho học sinh thường xuyên đăng tải những
bài viết do chính học sinh sáng tác.
Nội dung những chuyên mục cũng như những bài viết đều đề cập
đến giới trẻ và những rắc rối mà họ gặp trong cuộc sống. Những chuyên
mục hay của Hoa học trò có thể kể đến như: Trò chuyện đầu tuần, Cà phê
chiều thứ 7, khoảnh khắc tâm hồn, truyện ngắn hay Tư vấn, gỡ rối của
Chánh Văn. Những chuyên mục này đều để lại cho người đọc một cảm
nhận riêng cho chính mình. Nội dung những chuyên mục này xoay quanh
những câu chuyện và vấn đề mà học sinh gặp phải trong cuộc sống, chuyện
học hành, du học, gia đình, bạn bè, định hướng nghề nghiệp trong tương
lai, thắc mắc, giải đáp tuổi mới lớn về vấn đề tâm sinh lý cũng như học
hành…Ngoài ra, những chuyên mục như tư vấn, gỡ rối hay cà phê chiều
thứ 7 là những chuyên mục góp phần hình thành nhân cách, tâm hồn tuổi
mới lớn.

12


Những chuyên mục này có phạm vi phản ánh rộng, không chỉ về học
sinh trong nước mà cả quốc tế. Phù hợp với tâm lý ưa mới lạ, tò mò, ưa
khám phá của lứa tuổi này.
Bên cạnh đó là những chuyên mục giải trí phù hợp lứa tuổi như
Showbiz 360 – toàn cảnh về những ca sỹ, nhóm nhạc trong và ngoài nước
được lứa tuổi này yêu thích hay game IQ Gachabong 2.0 vừa thể hiện trí
thông minh, may mắn và nhận được những phần quà hấp dẫn. Đây là
những chuyên mục mới, được điều chỉnh theo tâm lý của thế hệ học sinh
mới, có sự trưởng thành sớm và năng động hơn.
Nội dung về học tập và lựa chọn ngành học cho tương lai là nội dung
được Hoa học trò chú ý. Đây là nơi đăng tải những bài viết về những vấn
đề được học sinh quan tâm như phương pháp học tập, kỹ năng học tập một

số môn học, lựa chọn ngành học đại học phù hợp với khả năng và sở
thích…Đây là những vấn đề được học sinh THPT quan tâm, khi họ đang
bước đến cái ngưỡng cửa của một môi trường khác, khi có quá nhiều thứ để
lựa chọn.
Ngôn ngữ của ấn phẩm này cũng mang đậm phong cách giới trẻ, sử
dụng một số từ ngữ riêng của nhóm công chúng này. Điều này một phần là
do hướng đến công chúng và một phần do đội ngũ làm báo của những ấn
phẩm này hầu hết là những người trẻ, học sinh, sinh viên.
Ngoài ra, lứa tuổi học sinh THPT cũng khá quan tâm đến báo Sinh
viên Việt Nam. Đây là hiện tượng phù hợp với tâm lý của lứa tuổi này, khi
lứa tuổi này đã có những định hướng về công việc, sự nghiệp và bản thân
trong tương lai. Bên cạnh đó, lứa tuổi này cũng có mong muốn tìm hiểu
những thông tin về thế giới sinh viên mà mình sắp bước chân vào. Do đó
mặc dù nhóm công chúng mục tiêu của Sinh viên Việt Nam không phải là
nhóm học sinh nhưng cũng đã cung cấp nhiều thông tin phù hợp với tâm lý
tiếp nhận của lứa tuổi này. Ngoài ra, báo Sinh viên Việt Nam cũng đăng tải
những bài viết về chuyện học hành của sinh viên tại các trường đại học,
13


những gương sinh viên ưu tú, điều này cũng có một phần mang tính định
hướng cho học sinh THPT khi lựa chọn ngành học.
2. Tính khách quan, chủ quan và góc độ tiếp cận con người
Đây là nhóm công chúng có nhiều bất ổn và phức tạp trong vấn đề
tâm lý, chưa có sự hoàn thiện nhất định về nhận thức và những đánh giá về
kiến thức xã hội, nếu như không có sự định hướng tốt thì sẽ ảnh hưởng lớn
đến tương lai. Vì vậy, nghiên cứu tâm lý lứa tuổi này để có sự điều chỉnh
phù hợp là điều vô cùng cần thiết, đặc biệt là việc ứng dụng vào báo chí
cho chính lứa tuổi học sinh.
Trên tất cả các báo dành cho lứa tuổi này đều có các bài viết của

những người có uy tín như thầy cô giáo, chuyên gia tâm lý…nhằm hỗ trợ
cho học sinh có sự xác định và nhận thức đúng đắn những vấn đề trong xã
hội, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến tính cách của nhóm này. Tuy
nhiên, tính khách quan cũng được thể hiện trong các bài viết về những vấn
đề tình cảm, tư vấn, tốt xấu…Học sinh có thể đọc và tự nhận xét, cũng như
rút ra bài học cho bản thân mình. Đây là sự phối hợp khá tốt của tính khách
quan trong các bài viết, để học sinh có thể tự nhận thức và hoàn thiện trí
tuệ, nhân cách, tình cảm của mình.
Về cơ bản, các ấn phẩm dành cho học sinh đã khai thác được sự tiếp
cận ở góc độ con người. Vì hầu hết những bài viết mà những ấn phẩm này
đăng tải đều dựa trên lợi ích của con người. Cụ thể là những bài viết về các
vấn đề như học tập, gia đình, thi cử, gương sáng…đều có tác động tích cực
nhất định đến mỗi học sinh khi tiếp nhận những bài viết này. Những bài
viết mang thông điệp tích cực và có tính định hướng đúng đắn cho đối
tượng học sinh, vì những đối tượng này rất dễ có những nhận thức và hành
động tiêu cực, do chưa nhận thức hết được những vấn đề thực tế trong xã
hội. Lứa tuổi này thường có tâm lý ham vui, dễ bị ảnh hưởng bởi những
vấn đề trong cuộc sống.

14


Nhìn chung, hướng ứng dụng tâm lý vào việc tổ chức nội dung của
các sản phẩm báo chí dành cho lứa tuổi học sinh đã khai thác được những
đặc điểm tâm lý của lứa tuổi để có những sản phẩm với nội dung và hình
thức phù hợp với sở thích, thị hiếu cũng như nhu cầu của nhóm này. Đây là
nhóm công chúng có thị hiếu và nhu cầu không bền vững. Sự ưa thích cái
mới lạ và nhu cầu luôn thay đổi sẽ làm cho những ấn phẩm dành cho nhóm
này phải liên tục nghiên cứu và thay đổi để phù hợp. Dó đó những ấn phẩm
này không thể đơn thuần chỉ đưa ra thông tin, phân tích và bình luận mà

phải hướng cho học sinh nhận thức về những vấn đề và những tồn tại trong
xã hội. Hướng tới sự tích cực trong phát triển của nhóm công chúng này.
3. Một số vấn đề đặt ra
Mặc dù đã có sự ứng dụng nghiên cứu tâm lý lứa tuổi học sinh trong
việc viết báo và tổ chức sản phẩm báo chí dành cho học sinh tại Việt Nam,
nhưng hiện tại, một số ấn phẩm này có nhiều vấn đề đáng lưu ý. Đặc biệt là
về vấn đề nội dung.
Tính truyền thống yếu: Hiện nay, những ấn phẩm dành cho học
sinh ít quan tâm đến điều này cũng như ít có những bài viết hướng tới
truyền thống tốt đẹp của cha ông, của đất nước. Những bài viết để học sinh
có sự nhận thức về xã hội còn ít, điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý,
suy nghĩ, hành động của học sinh và họ hoàn toàn có thể bắt chước những
hành động này. Đó là một trong những lý do vì sao ngày càng xuất hiện
tình trạng học sinh đánh bạn, quay phim rồi tung lên mạng. Hơn nữa là tình
trạng học sinh chưa đến tuổi đi xe máy vẫn đi đến trường, thậm chí còn
không đội mũ bảo hiểm.
Tính học tập kém: Hiện nay trên các ấn phẩm dành cho học sinh có
quá nhiều trang đăng tải những tin tức lượm lặt của những ngôi sao, ca sỹ,
những thông tin này có quá nhiều trên những trang báo mạng và có nên
chăng đăng tải trên những ấn phẩm cho học sinh – lứa tuổi rất dễ học theo

15


những thần tượng của mình. Những trang như thế này hiện nay đang chiếm
dung lượng lớn trên các báo dành cho học sinh.
Giáo dục giới tính, lứa tuổi chưa phù hợp: Việc đăng tải những
thông tin tư vấn tình cảm giới tính là điều cần thiết, nhưng đang bị lạm
dụng khi có nhiều bài viết dạy học sinh chơi thế này, yêu thế kia. Những
bài viết này sẽ phần nào ảnh hưởng đến tình cảm trong sáng của lứa tuổi

này. Khi đây là lứa tuổi đang có sự tò mò rất mạnh về tình cảm và giới tính
mà không có sự kiểm soát chặt chẽ những bài viết dạng này thì sẽ gây ra hậu
quả xấu. Những bài viết về chuyện tình cảm trên những ấn phẩm này đang dần
mất đi tính trong sáng vốn có của nó, khi mà các tác giả đi quá sâu vào chuyện
tình cảm của người lớn, những câu chuyện tình trong phim hơn là chuyện tình
cảm của học sinh. Và thực tế cũng đang có khá nhiều học sinh yêu đương theo
xu hướng sách vở này. Hiện nay, trẻ em phát triển khá sớm, cũng theo đó, những
nhu cầu về giới tính và tình cảm cũng nâng cao hơn. Tuy nhiên không vì thế mà
quá lạm dụng những bài viết về tình cảm và giới tính.
Tính cộng đồng còn hạn chế: Hiện nay có một số ý kiến cho rằng HHT
là báo của “con nhà giàu”. Khi đăng tải những thông tin về xu hướng thời trang,
quần áo, trang điểm, điện thoại đi động, máy ảnh, tụ điểm vui chơi, mua sắm…
những thú chơi của con nhà giàu. Điều này sẽ gây ra tâm lý thiếu tự tin của một
số học sinh trước bạn bè “sành điệu” của mình, hay tâm lý bắt chước, làm theo
gây ra những ảnh hưởng xấu cho nhóm đối tượng này, khi họ chưa có sự nhận
thức đúng đắn, đầy đủ về những hành vi của mình. Không chỉ vậy, nhưng thông
tin thiên lệch như vậy dễ gây ra những khoảng cách về tâm lý, dẫn đến sự phân
chia đẳng cấp, vùng miền,…rất dễ gây những xung đột trong quá trình học tập
cùng nhau.
Thương mại hóa quá mức: Hiện nay một một số trang báo quảng cáo về
mốt, xu hướng thời trang trên các ấn phẩm dành cho học sinh, đăng nhiều hình
ảnh nóng, khêu gợi. Những cảnh này đã quá phổ biến nhưng không phải vì thế
chúng phù hợp và được chấp nhận với lứa tuổi này.
16


KẾT LUẬN
Nghiên cứu tâm lý lứa tuổi (gọi chung là công chúng) trong báo chí
tại Việt Nam là vấn đề mới và chưa được đầu tư thích đáng. Tuy nhiên, đây
là vấn đề quan trọng đặt ra trong sự phát triển chung của báo chí. Để có thể

có những sản phẩm phục vụ tốt nhất cho nhóm công chúng mục tiêu của
mình, thì mỗi cơ quan báo chí phải chú trọng hơn nữa trong việc nghiên
cứu tâm lý công chúng. Nghiên cứu tâm lý công chúng không chỉ để có
những chiến lược quảng bá hình ảnh sản phẩm mà còn dần từng bước cải
tiến sản phẩm báo chí dựa trên những nghiên cứu phản hồi từ phía công
chúng. Từ đó, xây dựng nên những sản phẩm báo chí thu hút công chúng
mà vẫn giữ được tôn chỉ mục đích của báo và thực hiện tốt chức năng và
nhiệm vụ của báo chí. Nghiên cứu tâm lý công chúng đang là vấn đề mang
tính quyết định trong chiến lược phát triển bền vững của mỗi cơ quan báo
chí trong tương lai.

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm, Lê Văn Hồng, Lê
Ngọc Lan, Nguyễn Văn Thàng, NXB DDaHQGHN, 1999.
2. Tâm lý học (sách giáo khoa dùng trong các trường Cao đẳng sư
phạm), NXBGD, 1982.
3. Tài liệu trên internet

18


MỤC LỤC
PHẦN I: TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI
I.
Đối tượng, nhiệm vụ của tâm lý học lứa tuổi
II.
Đặc điểm tâm lý lứa tuổi THPT

5.
Khái niệm tuổi thanh niên
6.
Yếu tố ảnh hướng tới sự phát triển của học sinh THPT
7.
Những đặc điểm nhân cách chủ yếu
8.
Những đặc điểm tâm lý chủ yếu của học sinh THPT
III. Đặc điểm tâm lý của học sinh THPT Việt Nam
PHẦN II: HƯỚNG ỨNG DỤNG TRONG KỸ NĂNG VIẾT
BÁO, TỔ CHỨC SẢN PHẨM BÁO CHÍ
4.
Một số ấn phẩm dành cho lứa tuổi học sinh
5.
Tính khách quan, chủ quan và góc độ tiếp cận con người
6.
Một số vấn đề đặt ra

2
2
2
2
3-5
5-7
8
8
9
9-13
13-14
14-16

17
18

Kết luận
Tài liệu tham khảo

19