Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa tỉnh bắc giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

HOÀNG THỊ HƢƠNG

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA
TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

Hà Nội, 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

HOÀNG THỊ HƢƠNG

NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA
TỈNH BẮC GIANG

Chuyên ngành: Du lịch
(Chương trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Phạm Hùng

Hà Nội, 2015

LỜI CẢM ƠN
Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ của mình một cách hoàn
chỉnh, bên cạnh sự cố gắng, nỗ lực của bản thân còn có sự hƣớng dẫn nhiệt
tình của thầy, cô cũng nhƣ sự động viên ủng hộ của gia đình, bạn bè trong
suốt thời gian học viên học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Thầy PGS.TS Nguyễn Phạm
Hùng- ngƣời đã hết lòng giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành
luận văn này. Xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất của tôi đối với điều mà
Thầy đã dành cho tôi. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến toàn thể quý
Thầy, Cô trong Khoa du lịch Trƣờng Đại Học KHXH&NV và các thầy cô
Khoa sau Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình truyền đạt những kiến thức
quý báu cũng nhƣ tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình
học tập, nghiên cứu và cho đến khi thực hiện đề tài luận văn.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch
tỉnh Bắc Giang đã không ngừng hỗ trợ và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong
suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn đến gia đình, các anh
chị và các đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh.
Hà Nội, tháng 9 năm 2015
Học viên thực hiện

Hoàng Thị Hƣơng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 7
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 7
2. Lịch sử nghiên cứu ........................................................................................ 8
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 9

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 10
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 10
6. Bố cục luận văn ........................................................................................... 11
7. Đóng góp của luận văn ................................................................................ 12
CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH VĂN HÓA
VÀ VIỆC NGHIÊN CỨU DU LỊCH VĂN HÓA TỈNH BẮC GIANG. .. 13
1.1 Những vấn đề lý luận về du lịch văn hóa .............................................. 13
1.1.1 Du lịch văn hóa ...................................................................................... 13
1.1.2 Tài nguyên du lịch văn hoá .................................................................... 14
1.1.3 Điểm đến du lịch văn hóa ...................................................................... 16
1.1.4 Cơ sở vật chất kỹ thuật của du lịch văn hóa .......................................... 17
1.1.5 Sản phẩm du lịch văn hóa ...................................................................... 18
1.1.6 Khách du lịch với mục đích văn hóa ...................................................... 21
1.1.7 Tổ chức, quản lý du lịch văn hóa ........................................................... 22
1.1.8 Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa trong du lịch ................................. 24
1.2 Khái quát về điều kiện phát triển du lịch tỉnh Bắc Giang. ................. 27
1.2.1 Điều kiện bên trong ................................................................................ 27
1.2.2 Điều kiện bên ngoài ............................................................................... 44
1.3 Bài học kinh nghiệm trong nghiên cứu, phát triển du lịch văn hóa. ......... 45
1.3.1 Bài học kinh nghiệm nước ngoài. .......................................................... 45
1.3.2 Bài học kinh nghiệm trong nước. ........................................................... 48
1.4 Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu du lịch văn hóa Bắc Giang. .. 51
1.4.1 Tầm quan trọng của du lịch văn hóa trong hoạt động du lịch Bắc Giang..... 51
1


1.4.2 Những thuận lợi trong hoạt động du lịch văn hóa Bắc Giang. ............. 52
1.4.3 Những khó khăn trong hoạt động du lịch văn hóa Bắc Giang. ............. 53
Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 54
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DU LỊCH VĂN HÓA TỈNH

BẮC GIANG. ................................................................................................. 55
2.1 Thị trƣờng khách du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang .............................. 55
2.1.1 Đặc điểm nguồn khách du lịch ............................................................... 55
2.1.2 Thực trạng lượng khách du lịch ............................................................. 59
2.2 Sản phẩm du lịch văn hoá tiêu biểu ...................................................... 61
2.2.1 Du lịch tham quan, nghiên cứu các di sản văn hoá ............................... 62
2.2.2Du lịch lễ hội ........................................................................................... 62
2.2.3 Du lịch làng nghề ................................................................................... 63
2.2.4 Du lịch thưởng thức nghệ thuật ............................................................. 64
2.3 Cơ sở vật chất phục vụ du lịch văn hóa ................................................ 66
2.3.1 Hệ thống cơ sở lưu trú ........................................................................... 66
2.3.2 Hệ thống cơ sở kinh doanh ăn uống ...................................................... 68
2.3.3 Hệ thống cơ sở kinh doanh lữ hành ....................................................... 69
2.3.4 Phương tiện vận chuyển khách du lịch .................................................. 70
2.3.5 Các trung tâm văn hóa, thể thao phục vụ nhu cầu vui chơi giải trí .............. 70
2.4 Nhân lực trong du lịch ............................................................................ 71
2.5 Điểm tuyến du lịch văn hóa Bắc Giang ................................................. 76
2.5.1 Các điểm du lịch văn hóa tiêu biểu ........................................................ 76
2.5.2 Các tuyến du lịch tiêu biểu ..................................................................... 79
2.6 Tổ chức, quản lý du lịch văn hoá ........................................................... 79
2.6.1 Cơ quan quản lý cấp Trung ương về du lịch ......................................... 79
2.6.2 Chính quyền địa phương và Ban quản lý du lịch ................................... 83
2.7 Tuyên truyền, quảng bá du lịch văn hóa .............................................. 85
Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 91
2


Chƣơng 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA
TỈNH BẮC GIANG....................................................................................... 92
3.1 Những căn cứ đề xuất giải pháp ............................................................ 92

3.1.1 Định hướng phát triển theo ngành ......................................................... 92
3.1.2 Định hướng về phát triển sản phẩm du lịch đặc thù .................................... 94
3.1.3 Định hướng phát triển theo không gian, lãnh thổ ................................. 96
3.1.4 Những mặt mạnh và mặt yếu rút ra từ thực trạng du lịch văn hóa ..... 100
3.2 Những giải pháp cụ thể ......................................................................... 101
3.2.1 Giải pháp về thị trường khách du lịch ................................................. 101
3.2.2 Giải pháp về sản phẩm du lịch đặc thù ................................................ 105
3.2.3 Giải pháp về phát triển cơ sở vật chất phục vụ du lịch văn hóa ......... 107
3.2.4 Giải pháp về phát triển nhân lực du lịch văn hoá ............................... 109
3.2.5Giải pháp tổ chức, quản lý hoạt động du lịch văn hoá ......................... 112
3.2.6 Giải pháp về xúc tiến, quảng bá sản phẩm du lịch văn hoá ................ 117
3.2.7 Giải pháp bảo tồn di sản văn hoá và tài nguyên du lịch văn hoá ....... 119
Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................ 122
KẾT LUẬN .................................................................................................. 123
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 126
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 131

3


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BQL

Ban quản lý

CĐ

Cao đẳng

CHXHCN

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

CSHT

Cơ sở hạ tầng

ĐH

Đại học

ICOMOS

(International Council on Monuments and Sites)
Hội đồng quốc tế các di tích và di chỉ

NĐ-CP

Nghị định- Chính phủ

NQ/TW

Nghị quyết/ Trung ƣơng

QĐ-SVHTTDL

Quyết định- Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch

QĐ- UBND

Quyết định- Uỷ ban nhân dân

QH

Quốc hội

TN

Tự nhiên

UBND

Ủy ban nhân dân

UNESCO

(United Nations Educational, Secientific and
Cultural Organization) Tổ chức Giáo dục, Khoa
học và Văn hóa của Liên hiệp quốc

UNWTO

(World Tourism Organization) Tổ chức Du lịch
thế giới

VHTT

Văn hóa Thể thao

4

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: So sánh sự khác nhau giữa sản phẩm văn hóa và sản phẩm du lịch....... 19
Bảng 2.1: Mục đích du lịch của khách du lịch nội địa đến Bắc Giang ........... 56
Bảng 2.2: Mục đích đi du lịch của khách du lịch quốc tế đến Bắc Giang ...... 56
Bảng 2.3: Doanh thu du lịch Bắc Giang giai đoạn 2005- 2015 ...................... 57
Bảng 2.4: Số khách du lịch đến Bắc Giang giai đoạn 2005- 2015 ................. 60
Bảng 2.5: Số lƣợng cơ sở lƣu trú trên địa bàn tỉnh Bắc Giang ....................... 67
Bảng 2.6: Hiện trạng phân bố cơ sở lƣu trú tại các huyện đến năm 2014 ...... 67
Bảng 2.7: Hiện trạng chất lƣợng cơ sở lƣu trú của tỉnh Bắc Giang từ năm
2011- 2015....................................................................................................... 68
Bảng 2.8: Hiện trạng đơn vị kinh doanh lữ hành tại Bắc Giang ..................... 69
Bảng 2.9: Hiện trạng cơ sở vật chất phục vụ vui chơi giải trí tỉnh Bắc Giang........ 71
Bảng 2.10: Lao động du lịch của tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2011- 2015 ........ 72
Bảng 2.11: Thực trạng nguồn lao động trực tiếp trong du lịch của tỉnh Bắc
Giang trong giai đoạn 2010- 2015 .................................................................. 73
Bảng 2.12: Thực trạng và nhu cầu đào tạo và bồi dƣỡng nhân lực du lịch tỉnh
Bắc Giang năm 2014. ...................................................................................... 75
Bảng 2.13: Hiện trạng đầu tƣ phát triển tuyến, điểm du lịch. ......................... 83

5


DANH MỤC SƠ ĐỒ - BIỂU ĐỒ
Sơ đồ1.1: Quy trình bảo tồn di sản ................................................................. 25
Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của Sở văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang ... 80
Sơ đồ 2.2: Cơ cấu bộ máy tổ chức của Trung tâm Xúc tiến Du lịch tỉnh Bắc
Giang. .............................................................................................................. 81
Biểu đồ 2.1: Doanh thu du lịch Bắc Giang giai đoạn 2005-2015 ................... 58

Biểu đồ 2.2: Lƣợng khách du lịch đến Bắc Giang giai đoạn 2005-2015........ 60
Biểu đồ 2.3: Nguồn lao động trực tiếp trong du lịch tỉnh Bắc Giang phân theo
trình độ đào tạo năm 2014 ............................................................................... 75

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Du lịch là một nhu cầu thiết yếu của tất cả mọi ngƣời trong xã hội hiện
nay, khi mà tài nguyên thiên nhiên đang dần cạn kiệt thì du lịch văn hoá
đƣợc xem nhƣ một sản phẩm đặc thù của các quốc gia, đặc biệt là các nƣớc
đang phát triển. Với nền tảng quy mô, nguồn lực không lớn, các nƣớc phát
triển chƣa có đủ nguồn lực để xây dựng những điểm du lịch đắt tiền, những
trung tâm du lịch tầm cỡ, hiện đại nhƣ những nƣớc phát triển mà thƣờng dựa
vào những tài nguyên tự nhiên và sự đa dạng của bản sắc văn hoá dân tộc,
coi đó là vốn để phát triển du lịch. Hơn nữa phần lớn hoạt động du lịch ở các
nƣớc đang phát triển gắn liền với địa phƣơng, cũng là nơi còn tồn tại cái đói
nghèo. Bởi thế, thu hút khách tham quan du lịch văn hoá tức là tạo ra dòng
chảy mới và cải thiện cuộc sống của ngƣời dân địa phƣơng. Đối với nƣớc ta,
du lịch văn hoá cũng đƣợc coi là một trong những loại hình du lịch đặc thù,
có thế mạnh và tiềm năng phát triển phong phú, thu hút khách du lịch trong
nƣớc và quốc tế.
Bắc Giang là một tỉnh Trung du và miền núi Bắc Bộ có tài nguyên du
lịch văn hoá đa đạng phong phú. Hiện nay du lịch văn hoá là một thế mạnh
của du lịch tỉnh nhà. Theo thống kê, Bắc Giang có 2.230 di tích lịch sử - văn
hoá, có gần 500 di tích đƣợc xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia, và hơn
1000 di tích cấp tỉnh. Các di tích lịch sử đƣợc phân bố ở khắp các huyện trong
tỉnh, tạo nên các sản phẩm du lịch đặc sắc, hấp dẫn du khách.
Về địa lý nhân văn, Bắc Giang cũng có những điểm riêng. Bắc Giang

ngoài những cƣ dân sinh sống tại chỗ, nơi đây còn có nhiều cƣ dân từ các địa
phƣơng khác đã tới đây sinh tụ, chung sức chung lòng dựng làng, trinh phục
thiên nhiên, ý chí một lòng, tự cƣờng, tự lực, mãnh liệt, một tinh thần đánh
giặc ngoại xâm. Chính trên cơ sở kết hợp các nhân tố đặc biệt về thiên nhiên
và con ngƣời mà trong lịch sử dựng nƣớc và giữ nƣớc oai hùng của dân tộc,
7


Bắc Giang là nơi sản sinh ra nhiều anh hùng hào kiệt, nhiều danh nhân văn
hoá có công với đất nƣớc. Bắc Giang còn là một trong những địa phƣơng có
phong trào cách mạng mạnh mẽ, là một thành cổ chống giặc ngoại xâm trong
lịch sử. Điều kiện hình thành và phát triển tạo cho Bắc Giang một khối lƣợng
lớn những di tích lịch sử, cách mạng, là tiền đề thuận lợi cho phát triển du lịch
văn hoá.
Đã có nhiều nghiên cứu về văn hoá và du lịch Bắc Giang, ví dụ nhƣ “
Du lịch Bắc Giang tiềm năng và triển vọng”, “Bắc Giang: Bảo tồn và phát
huy các giá trị văn hoá Lý- Trần” của Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Bắc
Giang,… Tuy nhiên các công trình nghiên cứu trên chƣa nghiên cứu riêng về
du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang, chƣa nghiên cứu tổng thể, toàn diện về du
lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang. Cùng với nó hoạt động thực tiễn hoạt động du
lịch văn hoá Bắc Giang hiện nay cho thấy sản phẩm du lịch Bắc Giang còn
nghèo nàn, đơn điệu, chƣa tƣơng xứng với tiềm năng, chƣa mang tính đặc
trƣng của địa phƣơng, chƣa tạo đƣợc tính cạnh tranh trên thị trƣờng, vì thế
chƣa thoả mãn đƣợc nhu cầu tìm hiểu của du khách. Nhiều dự án đầu tƣ du
lịch đã đƣợc tiến hành và đi vào hoạt động nhƣng nhìn chung hầu hết vẫn ở
quy mô nhỏ lẻ, tự phát, chƣa có tính đồng bộ cao hoặc có những dự án lớn
nhƣng vẫn còn trong tình trạng dang dở.
Căn cứ vào thực trạng và tính cấp bách của vấn đề, tác giả đã chọn đề
tài “Nghiên cứu phát triển du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang” nhằm tìm ra
những định hƣớng và giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả khai thác sản

phẩm du lịch văn hoá của tỉnh trong thời gian tới, đƣa du lịch văn hoá thành
loại hình chủ đạo đem lại nhiều lợi ích về kinh tế và xã hội cho Bắc Giang.
2. Lịch sử nghiên cứu
Ở Việt Nam, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về văn hoá. Trong
đó, mỗi tỉnh lại có các tác giả nghiên cứu sâu về những nét đặc trƣng của văn
hoá mình. Ví dụ nhƣ: “Nghiên cứu phát triển du lịch văn hoá tỉnh Bắc Ninh”8


Luận văn thạc sỹ của Lê Trung Thu, tác giả đã nêu bật lên đƣợc nền văn hoá
lâu đời gắn với những tên tuổi khác nhau của các vị vua thời Lý, di sản phi
vật thế giới Quan họ Bắc Ninh, hàng trăm ngôi chùa và làng nghề nổi tiếng …
Hoặc luận văn “Nghiên cứu phát triển du lịch văn hoá tỉnh Thái Bình” của
Thạc sỹ Phạm Thị Bích Thuỷ. Tác giả đã tập trung nghiên cứu về những đặc
trƣng văn hoá của một tỉnh đồng bằng bắc bộ, có rất nhiều di sản văn hoá tuy
nhiên lại chƣa đƣợc khai thác tốt trong việc bảo tồn và phát triển du lịch.
Ở Bắc Giang, các công trình nghiên cứu về văn hóa Bắc Giang cũng
khá phong phú, ví dụ nhƣ: “Du lịch Bắc Giang tiềm năng và triển vọng”,
“Bắc Giang: Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá Lý- Trần” của Sở Văn
hoá, Thể thao và Du lịch Bắc Giang, thông qua các hội thảo nhƣ “ Liên kết
phát triển du lịch Thái Nguyên- Bắc Giang- Hải Dƣơng- Quảng Ninh”, “Hội
thảo xây dựng, phát triển sản phẩm du lịch văn hóa tâm linh- sinh thái vùng
Tây Yên Tử”, “ Hội thảo phát triển du lịch tại Khe Rỗ”,… Các công trình
nghiên cứu, luận văn thạc sỹ về đề tài văn hóa phục vụ cho khách du lịch còn
khá khiêm tốn, chỉ đơn thuần là những luận văn dừng lại ở việc thống kê các
tài nguyên du lịch nói chung hoặc tập trung vào vấn đề sƣu tầm và bảo tồn
các giá trị văn hóa có chăng chỉ nghiên cứu một khía cạnh nào đó để phục vụ
cho việc phát triển du lịch, còn việc nghiên cứu tổng thể các giá trị văn hóa
tỉnh Bắc Giang nhằm bảo tồn và phục vụ phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch
văn hóa thì chƣa có một công trình nào đƣợc công bố. Chính vì lẽ đó, tác giả
đã chọn đề tài của mình theo hƣớng nghiên cứu tổng thể các giá trị văn hóa ở

Bắc Giang để phục vụ du lịch.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của luận văn khi thực hiện là góp phần phát triển du lịch
văn hoá tỉnh Bắc Giang cũng nhƣ bảo tồn các di sản văn hoá trong kinh doanh
du lịch của tỉnh.
Để đạt đƣợc mục đích trên, luận văn đã giải quyết các nhiệm vụ chính là:
9


- Nghiên cứu cơ sở lý luận về du lịch văn hoá nhƣ: tài nguyên du lịch
nhân văn, điểm đến du lịch văn hoá, thị trƣờng, nguồn khách… để từ đó xây
dựng sản phẩm du lịch, tổ chức thực hiện và quản lý chúng nhằm mục đích
phát triển du lịch và bảo tồn văn hoá.
- Nghiên cứu, đánh giá thực trạng khai thác sản phẩm du lịch văn hoá
của tỉnh Bắc Giang.
- Nêu ra những đề xuất góp phần phát triển du lịch văn hoá và bảo tồn
di sản văn hoá tỉnh Bắc Giang.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
- Thực tiễn hoạt động du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang, cụ thể về các vấn
đề: cơ sở vật chất phục vụ du lịch văn hoá, nhân lực du lịch, sản phẩm du lịch
văn hoá, thị trƣờng khách du lịch, công tác tổ chức, quản lý du lịch văn hoá,
hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch Bắc Giang…
- Những kinh nghiệm trong việc bảo tồn, phục hồi, khai thác tài nguyên
văn hoá vào mục đích kinh doanh du lịch.
Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: Nghiên cứu các di sản văn hoá, tài nguyên du
lịch văn hoá trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. Trong đó luận văn tập trung nghiên
cứu một số luận điểm du lịch có quy mô tƣơng đối lớn, có khả năng hình
thành điểm du lịch thu hút khách của Bắc Giang.

- Phạm vi thời gian: Số liệu, tài liệu sẽ thu thập từ năm 2005 trở về đây,
các định hƣớng phát triển du lịch văn hoá của tỉnh và các giải pháp đƣợc đƣa
ra trong thời gian tới.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các phƣơng pháp sau để thực hiện nghiên cứu
- Phƣơng pháp khảo sát thực địa: đƣợc sử dụng trong việc đánh giá tiềm
năng và hiện trạng di tích. Tiếp cận thực tế bằng đo đạc, quay phim, chụp
ảnh… phối hợp với các cơ quan quản lý trong khu vực nghiên cứu.
10


- Phƣơng pháp thu thập và xử lý thông tin, số liệu: Luận văn sử dụng
phƣơng pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp
+ Thu thập nguồn dữ liệu thứ cấp từ các kết quả nghiên cứu, sách báo
tạp chí, các trang web điện tử, các tài liệu, báo cáo các cơ quan quản lý du
lịch và chính quyền địa phƣơng. Dựa trên cơ sở đó đƣa ra những đánh giá và
những giải pháp để phát triển sản phẩm du lịch văn hóa Bắc Giang.
+ Thu thập dữ liệu sơ cấp bằng việc khảo sát thực địa, phỏng vấn các
cán bộ chuyên trách du lịch Bắc Giang và một số ngƣời dân địa phƣơng ở nơi
có tài nguyên du lịch văn hóa.
- Phƣơng pháp bản đồ: là phƣơng pháp đánh giá tiềm năng và hiện
trạng di tích một cách hệ thống và tổng quát, trên cơ sở phân tích, đối chiếu
các thông số, hình ảnh… trên bản đồ địa hình, bản đồ cắt lớp…
- Phƣơng pháp phân tích- tổng hợp: phƣơng pháp phân tích một cách hệ
thống nhằm nhận biết rõ vai trò ảnh hƣởng của các yếu tố cấu thành nên sản
phẩm du lịch văn hóa để hệ thống hóa và tổng hợp thành các vấn đề tiêu biểu,
đặc trƣng của du lịch văn hóa vùng nghiên cứu. Từ đó đề xuất các nguyên tắc
và giải pháp phát triển du lịch văn hóa cho vùng nghiên cứu.
- Phƣơng pháp dự báo: là phƣơng pháp để đoán định các xu hƣớng sẽ
xảy ra trong tƣơng lai (bao gồm định tính và định lƣợng), để có các định

hƣớng tổ chức kinh doanh du lịch văn hóa của tỉnh cho phù hợp với tƣơng lai
6. Bố cục luận văn
Luận văn bao gồm 3 chƣơng (ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu
tham khảo, phụ lục)
Chƣơng 1.Một số vấn đề lý luận về du lịch văn hóa và việc nghiên cứu
du lịch văn hóa tỉnh Bắc Giang
Chƣơng 2. Thực trạng hoạt động du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang
Chƣơng 3. Một số giải pháp phát triển du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang

11


7. Đóng góp của luận văn
- Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về du lịch văn hoá.
- Hệ thống hoá giá trị nguồn tài nguyên du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang.
- Nghiên cứu, khảo sát thực tế hoạt động du lịch văn hoá của tỉnh. Trên
cơ sở đó, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang.
- Đề suất một số giải pháp nhằm phát triển du lịch văn hoá tỉnh Bắc Giang

12


CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH VĂN HÓA VÀ
VIỆC NGHIÊN CỨU DU LỊCH VĂN HÓA TỈNH BẮC GIANG
1.1 Những vấn đề lý luận về du lịch văn hóa
1.1.1 Du lịch văn hóa
Bên cạnh những loại hình du lịch nhƣ du lịch sinh thái, du lịch khám
chữa bệnh, du lịch mạo hiểm, du lịch giáo dục.., du lịch văn hóa hiện nay
đang là xu hƣớng phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, bởi nó đem lại
giá trị lớn cho cộng đồng xã hội. Du lịch văn hóa cũng là một khái niệm mà

có nhiều định nghĩa và cách hiểu về nó.
“Du lịch văn hóa là loại hình du lịch mà mục tiêu là khám phá những di
tích và di chỉ. Nó mang lại những ảnh hƣởng tích cực bằng việc đóng góp nỗ
lực vào bảo tồn và tôn tạo đáp ứng nhu cầu của cộng đồng, vì những lợi ích
văn hóa- kinh tế- xã hội” (ICOMOS)
“Du lịch văn hóa là loại hình du lịch chủ yếu hƣớng vào việc quy
hoạch, lập trình, thiết kế các tour lữ hành tham quan các công trình văn hóa
cổ kim”.1
“Du lịch văn hóa là loại hình du lịch dựa trên cở sở khai thác các giá trị
di sản văn hóa dân tộc và đƣợc tổ chức một cách có văn hóa” 2.
Ở nhiều nƣớc, nhất là Đông Nam Á, về mặt lý thuyết ngƣời ta xếp loại
hình du lịch văn hóa (Cultural Tourism) vào loại hình du lịch sinh thái (Eco
Tourism) bởi cho rằng sinh thái học (Escology) bao gồm cả sinh thái học và
nhân văn học (Human Ecology).
Nhƣ vậy du lịch văn hóa là một loại hình du lịch lấy việc khai thác tài
nguyên văn hóa làm mục đích, khai thác các giá trị văn hóa vào phát triển và
1 Trần Thúy Anh, Nguyễn Thu Thủy, Nguyễn Thị Anh Hoa (2010), Ứng xử văn hóa trong du lịch, Nxb Đại
học Quốc gia Hà Nội, tr. 22.
2
Nguyễn Văn Bình (2005), Phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa - một công cụ bảo vệ môi trƣờng tự
nhiên và môi trƣờng xã hội, Bảo vệ môi trƣờng du lịch, Tổng cục Du lịch, tr. 98.

13


bảo tồn một nguồn tài nguyên du lịch. du lịch văn hóa là một phƣơng tiện
truyền tải giá trị văn hóa của một địa phƣơng, một dân tộc, một quốc gia cho
du lịch khám phá, thƣởng ngoạn, giao lƣu và học tập. Nó góp phần đánh thức,
làm đậy lên những giá trị văn hóa. Thông qua du lịch, các tài sản văn hóa
đƣợc bảo vệ, tôn tạo và phục hồi những giá trị.

Du lịch văn hóa là một hoạt động du lịch lấy tính văn hóa làm mục đích
và xuyên suốt. Bởi thế, du lịch văn hóa mang các đặc điểm3
- Du lịch văn hóa mang tính giáo dục nhận thức: Sản phẩm du lịch văn
hóa ngoài phần dịch vụ, còn một phần là những di sản vật thể cũng nhƣ phi
vật thể. Những di sản này hàm chứa nhiều thông tin về văn hóa, lịch sử của
dân tộc cũng nhƣ kiến thức thẩm mỹ, nghệ thuật. Rõ ràng, du lịch văn hóa
giúp du khách hiểu biết hơn về lịch sử văn hóa của quốc gia điểm đến.
- Du lịch văn hóa có thị trƣờng khách lựa chọn: Khách lựa chọn du lịch
văn hóa thƣờng đã xác định đƣợc mục đích chuyến đi của mình là nhằm tìm
hiểu về văn hóa nơi mình đến. Thông thƣờng đối tƣợng khách này cũng có
những kiến thức xã hội nhất định.
- Du lịch văn hóa giúp bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống. Để phát
triển đƣợc du lịch văn hóa, điều quan trọng là phải bảo tồn đƣợc những giá trị
văn hóa mang đậm bản sắc riêng của dân tộc. Chỉ có nhƣ thế mới thu hút
đƣợc du khách.
- Du lịch văn hóa là nhịp cầu trao đổi văn hóa giữa các dân tộc: Những
tri thức văn hóa thu thập đƣợc từ các sản phẩm du lịch văn hóa sẽ góp phần
làm lan tỏa những giá trị của quốc gia, thẩm thấu vào nền văn hóa khác.
1.1.2 Tài nguyên du lịch văn hoá
Du lịch văn hóa sử dụng văn hóa nhƣ nguồn lực, hay nói cách khác, văn
hóa là nguồn tài nguyên độc đáo của du lịch, là “nguyên liệu” để hình thành
3

Nguyễn Văn Bình (2005), Phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa - một công cụ bảo vệ môi trƣờng tự
nhiên và môi trƣờng xã hội, Bảo vệ môi trƣờng du lịch, Tổng cục Du lịch, tr. 98-99.

14


nên hoạt động du lịch. Nguồn “nguyên liệu” văn hóa có hai loại cơ bản: văn

hóa vật thể và văn hóa phi vật thể. Văn hóa vật thể là những sáng tạo của con
ngƣời, hiện hữu trong không gian và có thể cảm nhận bằng các giác quan, thị
giác, xúc giác. Chẳng hạn nhƣ di tích lịch sử văn hóa, hàng thủ công, dụng cụ
sinh hoạt, sản xuất, các món ăn dân tộc… Còn văn hóa phi vật thể bao gồm
các lễ hội, các loại hình nghệ thuật, cách ứng xử, giao tiếp…, lại đƣợc cảm
nhận một cách gián tiếp và “vô hình”. Dƣới góc độ du lịch, ngƣời ta xếp các
yếu tố văn hóa vào tài nguyên du lịch văn hoá (phân biệt với tài nguyên tự
nhiên nhƣ biển, sóng, hồ, núi rừng, hang động…). Cùng với tài nguyên du
lịch văn hoá là một trong những điều kiện phát triển du lịch của mỗi quốc gia,
mỗi vùng, mỗi địa phƣơng. Giá trị của những di sản văn hóa cùng với những
thành tựu kinh tế, chính trị, xã hội …là đối tƣợng cho khách khám phá,
thƣởng thức. Bên cạnh đó nguồn tài nguyên này còn quyết định đến, quy mô,
thể loại, chất lƣợng và hiệu quả của hoạt động du lịch của mỗi vùng, miền; là
một trong 8 yếu tố tạo nên sức hấp dẫn du lịch của một vùng du lịch (theo
quan niệm của Barbara Kirshenblatt).
Tuy nhiên không phải yếu tố văn hóa nào cũng trở thành tài nguyên du
lịch văn hoá. Chỉ có những tài nguyên có sức hấp dẫn với du khách và có thể
khai thác phát triển du lịch để tạo ra hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trƣờng mới
đƣợc gọi là tài nguyên du lịch văn hoá. Chỉ những sản phẩm văn hóa nào có
giá trị phục vụ du lịch mới đƣợc coi là tài nguyên du lịch văn hoá. Vì vậy tài
nguyên du lịch văn hoá thƣờng là những giá trị văn hóa tiêu biểu, đặc sắc của
mỗi địa phƣơng, mỗi quốc gia.
Tài nguyên du lịch văn hoá có những tính chất chung là: Đa dạng (làm
phong phú sản phẩm du lịch), Hấp dẫn (thu hút khách), Độc đáo (có nét riêng,
đặc trƣng), Không dịch chuyển (ngay cả có những sản phẩm dự phòng cũng
không thể thay thế đƣợc), và Dễ tổn thất. Trong khi tài nguyên du lịch tự
nhiên tạm coi là vô hạn (vô hạn tƣơng đối) thì tài nguyên du lịch văn hoá và
15

xã hội là hữu hạn, bên cạnh đó, tài nguyên du lịch văn hoá còn có mối quan
hệ chặt chẽ với điều kiện tự nhiên, tài nguyên tự nhiên, với các điều kiện tự
nhiên, kinh tế, xã hội, chịu sự chi phối của các quy luật tự nhiên, quy luật xã
hội… Vì vậy mỗi địa phƣơng, mỗi quốc gia thƣờng có những tài nguyên du
lịch văn hoá mang tính đặc sắc, độc đáo, dễ hấp dẫn du khách. Du khách đi du
lịch là để trải nghiệm, tìm hiểu, hƣởng thụ các giá trị về văn hóa, tự nhiên.
Song do tính kết tinh, đan xen, hội nhập nên trong quá trình khai thác, sử
dụng vào hoạt động du lịch, tài nguyên du lịch văn hoá rất dễ bị mai một, thay
đổi, mất bản sắc văn hóa. Do vậy trong quá trình bảo tồn, tôn tạo và khai thác
tài nguyên du lịch văn hoá vào mục đích du lịch, việc bảo vệ độc đáo, đặc sắc,
nguyên vẹn của loại hình tài nguyên này là bí quyết hấp dẫn du khách và phát
triển du lịch bền vững.
1.1.3 Điểm đến du lịch văn hóa
Theo M.Buchvarov (1982) điểm đến du lịch là cấp thấp nhất trong hệ
thống phân vị gồm 5 cấp: điểm du lịch hạt nhân, du lịch tiểu vùng, du lịch á
vùng, du lịch vùng du lịch. Về mặt lãnh thổ, điểm đến du lịch có quy mô nhỏ
“ là nơi tập trung một loại tài nguyên nào đó (tự nhiên, văn hóa- lịch sử hoặc
kinh tế, xã hội) hay một loại công trình riêng biệt phục vụ du lịch hoặc kết
hợp cả hai quy mô nhỏ”4.
“Điểm đến du lịch là một thành phố, thị xã, khu vực mà có sự phụ
thuộc đáng kể vào nguồn lợi nhuận thu đƣợc từ du lịch. Nó có thể chứa một
hoặc nhiều điểm tham quan du lịch hấp dẫn”5.
Điểm đến du lịch cũng trải qua các giai đoạn hình thành, phát triển, suy
thoái. Ngƣời ta gọi đó là “vòng đời” của điểm du lịch. Ban đầu một điểm đến
du lịch trở nên tiềm năng hấp dẫn với những nhóm nhỏ du khách nhắm đến
một vài đặc tính nổi bật của điểm đến đó. Những đặc tính có thể là di sản văn
4
5

Nguyễn Minh Tuệ và đồng sự (1999), Địa lý du lịch, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 113.

destination

16


hóa của điểm đến du lịch, hay di sản thiên nhiên, hay cảnh quan đẹp… Dần
dần theo thời gian, điểm đến trở nên nổi tiếng hơn. Khi đó có thể nói điểm
đến đang trong quá trình phát triển, cùng với việc mở rộng số lƣợng dân cƣ và
du khách tới thăm. Theo thời gian, điểm đến có thể thay đổi rất nhiều. Đƣơng
nhiên, sẽ tới một thời điểm cần có những quyết định đúng đắn để ngăn chặn
nguy cơ xuống cấp và duy trì đặc điểm cốt lõi của điểm đến, cũng nhƣ phải có
những chiến lƣợc để đối phó với những đổi thay sâu sắc, lâu dài đối với nó
Nhƣ vậy có thể hiểu điểm đến du lịch văn hóa là nơi tập trung vào một
loại tài nguyên nhân văn nào đó, phục vụ du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa;
và có nguồn thu từ du lịch. Điểm đến du lịch văn hóa cũng có vòng đời nhƣ
một điểm đến du lịch.
1.1.4 Cơ sở vật chất kỹ thuật của du lịch văn hóa
Cơ sở vật chất kỹ thuật có vai trò đặc biệt đối với du lịch nói chung và
du lịch văn hóa nói riêng, là cơ sở để đảm bảo cho việc hoạt động du lịch một
cách hiệu quả.
Theo nghĩa rộng, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch đƣợc hiểu là toàn bộ
các phƣơng tiện vật chất kỹ thuật đƣợc huy động tham gia vào việc khai
thác tài nguyên du lịch nhằm tạo ra và thực hiện các dịch vụ hàng hóa, thỏa
mãn các nhu cầu của du khách trong chuyến hành trình của họ. Theo cách
hiểu này, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch bao gồm các cơ sở vật chất kỹ
thuật cuả bản thân ngành du lịch và cơ sở vật chất kỹ thuật của một số
ngành kinh tế khách nhƣ mạng lƣới và phƣơng tiện giao thông vận tải, hệ
thống thông tin liên lạc, công trình cung cấp điện nƣớc tham gia phục vụ
du lịch…những cơ sở này đƣợc gọi chung là yếu tố thuộc cơ sở hạ tầng xã
hội, giữ vai trò đảm bảo điều kiện chung cho việc phát triển du lịch. Điều

này đƣợc giải thích bởi sản phẩm du lịch lệ thuộc của du lịch vào thành quả
của những ngành kinh tế khác.

17


Theo nghĩa hẹp, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch đƣợc hiểu là toàn bộ cơ
sở vật chất kỹ thuật do các tổ chức du lịch xây dựng nhằm khai thác tiềm
năng du lịch, tạo ra và làm mới các sản phẩm dịch vụ và hàng hóa, làm thỏa
mãn những nhu cầu của khách. Chúng bao gồm hệ thống khách sạn, nhà
hàng, khu vui chơi giải trí, phƣơng tiện vận chuyển… và các công trình bổ
trợ. Đây là yếu tố tác động trực tiếp tới số lƣợng và chất lƣợng dịch vụ du
lịch. Chính vì vậy, sự phát triển du lịch bao giờ cũng gắn liền với việc xây
dựng và hoàn thiện cơ sở vật chất kỹ thuật.
Khi xem sét cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch cần chú ý các thành phần:
Cơ sở phục vụ ăn uống, nhƣ lƣu trú, khách sạn, nhà hàng, camping,
bungalow…; Mạng lƣới cửa hàng chuyên nghiệp: bao gồm mạng lƣới cửa
hàng thuộc trung tâm du lịch và mạng lƣới thƣơng nghiệp địa phƣơng; Cơ sở
thể thao: gồm công trình thể thao, phòng thể thao, trung tâm thể thao,…; Cơ
sở y tế, gồm phòng y tế, trung tâm chữa bệnh… nhằm phục vụ du lịch chữa
bệnh và cung cấp các dịch vụ bổ sung tại các điểm du lịch; Các công trình
phục vụ hoạt động thông tin văn hóa nhƣ trung tâm văn hóa, rạp chiếu phim,
nhà hát, câu lạc bộ triển lãm… Ngoài ra còn có các công trình hỗ trợ khác.
Từ cách hiểu trung đó, cơ sở vật chất để phát triển du lịch văn hóa bao
gồm cơ sở vật chất của các ngành kinh tế khác có liên quan tới du lịch (nhƣ
nông nghiệp, công nghiệp thực phẩm, kết cấu hạ tầng giao thông vận tải…) và
cơ sở vật chất của chính các điểm du lịch văn hóa, các di sản văn hóa, các
doanh nghiệp kinh doanh du lịch văn hóa tạo điều kiện cho du lịch văn hóa
phát triển du lịch.
1.1.5 Sản phẩm du lịch văn hóa

Sản phẩm văn hóa đƣợc sinh ra trƣớc sản phẩm du lịch. Văn hóa là do
con ngƣời tạo ra, vì thế mọi sản phẩm văn hóa đều thuộc về con ngƣời. Ở đâu
có con ngƣời thì ở đó có sản phẩm văn hóa.

18


“Sản phẩm du lịch là toàn bộ những dịch vụ tạo ra hàng hóa, hàng hóa
mang tính đặc thù cho các cá nhân và tổ chức kinh doanh du lịch cung cấp để
phục vụ những nhu cầu của các đối tƣợng du khách khác nhau. Nó phải phù
hợp với những tiêu chí nghề nghiệp theo thông lệ quốc tế, đồng thời kế thừa
những giá trị văn hóa đặc trƣng bản địa, đáp ứng và làm thỏa mãn các mục
tiêu kinh tế- xã hội đối với các cá nhân, tổ chức và địa phƣơng nơi đang diễn
ra các hoạt động kinh doanh du lịch”. Sản phẩm du lịch trƣớc hết là sản phẩm
văn hóa. Hai loại sản phẩm này có mối quan hệ mật thiết vơi nhau, đƣợc thể
hiện nhƣ sau6:
Bảng 1.1: So sánh sự khác nhau giữa sản phẩm văn hóa và sản phẩm du lịch
Sản phẩm văn hóa

Sản phẩm du lịch

Bề vững, tính bất biến cao

Thích ứng, tính khả biến cao

Mang nặng dấu ấn của cộng đồng Mang nặng dấu ấn của cá nhân, nhà
dân cƣ bản địa

tổ chức, khai thác

Dùng cho tất cả các đối tƣợng khác Chỉ dùng cho khách du lịch, phục
nhau, phục vụ mọi ngƣời

vụ cho những đối tƣợng sử dụng
dịch vụ du lịch

Sản xuất ra không để bán, chủ yếu Hàng hóa sản xuất phải đƣợc bán ra
phục vụ cho đời sống sinh hoạt văn thị trƣờng, bán cho du khách, phục
hóa, tinh thần của cƣ dân bản địa

vụ nhu cầu của các đối tƣợng khách
du lịch là cƣ dân của các vùng miền
khác nhau

Trú trọng giá trị tinh thần, giá trị Giá trị văn hóa đi kèm giá trị kinh
không đo đƣợc hết bằng giá cả

tế- xã hội. Giá trị đƣợc đo bằng giá
cả

Quy mô hạn chế, thời gian và không Quy mô không hạn chế, thời gian và
6

Dƣơng Văn Sáu (2010), Phát triển sản phẩm du lịch ở Việt Nam, Tạp chí Du lịch, số 2, tr. 33.

19


gian xác định

không gian không xác định

Sản phẩm mang nặng định tính, khó Định tính, định lƣợng, đƣợc thể hiện
xác định định lƣợng. Giá trị của sản qua thời gian hoạt động. Giá trị của
phẩm mang tính vô hình, thể hiện sản phẩm là hữu hình, biểu hiện
qua ấn tƣợng, cảm nhận…

thông qua những chỉ số kinh tế thu
đƣợc.

Trên thực tế, du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp mang bản chất và
nội dung văn hóa sâu sắc. Trên cơ sở văn hóa dân tộc, vùng miền, nguồn tài
nguyên nhân văn phong phú, hoạt động du lịch luôn đem đến cho du khách
những giá trị nhân văn đặc sắc, mang sắc thái bản địa. Sản phẩm văn hóa chỉ
trở thành sản phẩm du lịch khi nó tham gia vào quá trình của hoạt động kinh
doanh du lịch, phục vụ các nhu cầu khác của khách du lịch. Khi đó, nó đƣợc
gọi tên là sản phẩm du lịch văn hóa, tạo thành một hợp thành của các chƣơng
trình du lịch văn hóa để thỏa mãn nhu cầu của du khách tham gia loại hình du
lịch này. Có xuất xứ từ sản phẩm văn hóa, nhƣng sản phẩm du lịch văn hóa
mang nhiều đặc trƣng của sản phẩm du lịch. Chúng đã trở thành hàng hóa
phục vụ kinh doanh, đem lại lợi ích kinh tế. Tuy nhiên từ thực tế của hoạt
động kinh doanh du lịch cho thấy, tất cả các sản phẩm du lịch đều là sản phẩm
văn hóa nhƣng không phải sản phẩm văn hóa nào cũng trở thành sản phẩm du
lịch. Có những sản phẩm văn hóa không nên và không thể trở thành sản phẩm
du lịch.
Vậy sản phẩm du lịch văn hóa là sản phẩm du lịch khai thác những giá
trị văn hóa, sử dụng tài nguyên du lịch văn hóa trong hoạt động của mình,
khác biệt với sản phẩm du lịch tự nhiên. Sản phẩm du lịch văn hóa cũng khác
với sản phẩm văn hóa ở chỗ: sản phẩm văn hóa để cung ứng cho con ngƣời
nói chung, còn sản phẩm du lịch văn hóa chỉ cung cấp cho khách du lịch có

nhu cầu tìm hiểu, thƣởng thức văn hóa. Tuy nhiên, sự phân định này rất khó,

20


chỉ mang tính định tính, không mang tính định lƣợng. Hơn nữa, sản phẩm văn
hóa không tạo ra sự mới lạ với cƣ dân vùng khác đến. Yếu tố “lạ” đƣợc làm
nên bởi sự khác biệt về văn hóa. Sự khác biệt về văn hóa giữa các cộng đồng
ngƣời, giữa các vùng miền, giữa các quốc gia, thậm chí giữa các vùng hiện
đại với các nền văn hóa quá khứ là căn nguyên làm nên tính khác biệt của du
lịch, tạo nên sự hấp dẫn, tò mò, ham khám phá của du khách. Đa dạng văn
hóa chính là lý do sinh tồn của du lịch, bởi đa dạng văn hóa tạo nên sự mới lạ,
và là cơ sở để xây dựng những sản phẩm du lịch mới lạ, độc đáo, riêng có của
mỗi vùng miền.
Đảm bảo đƣợc điều này, sản phẩm văn hóa bản thân nó đã có sự hấp
dẫn đối với du khách. Nhƣng để biến nó thành một sản phẩm du lịch phổ
biến, rộng rãi còn phải căn cứ vào nhiều yếu tố, đòi hỏi nhiều nỗ lực và trải
qua nhiều bƣớc, nói cách khác là phải có một quy trình xây dựng để sản phẩm
văn hóa trở thành sản phẩm du lịch7.
1.1.6 Khách du lịch với mục đích văn hóa
Có không ít định nghĩa về du khách, khách du lịch với mỗi lăng kính
khác nhau của các học giả, các định nghĩa đƣa ra không hoàn toàn nhƣ nhau:
“Khách du lịch là ngƣời đi du lịch hoặc kết hợp đi du lịch, trừ trƣờng
hợp đi học, đi làm việc hoặc hành nghề để nhận thu nhập từ nơi đến”8
“Du khách là ngƣời từ nơi khác đến/ hoặc kèm theo mục đích thẩm
nhận tại chỗ những giá trị vật chất những giá trị vô hình hay hữu hình của
thiên nhiên và/hoặc của cộng đồng xã hội. Về phƣơng diện kinh tế, du khách
là ngƣời sử dụng dịch vụ của doanh nghiệp du lịch lữ hành, lƣu trú, ăn
uống…”9

7

Nguyễn Quang Vinh (2007), Quy trình xây dựng sản phẩm văn hóa thành sản phẩm du lịch, Hội thảo khoa
học “Nghiên cứu và đào tạo du lịch ở Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế”, tr.91.
8
Quốc hội nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật Du lịch, Nxb Chính trị Quốc gia, tr.2
9
Trần Đức Thanh (2005), Nhập môn khoa học du lịch, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.20.

21


Từ đó có thể khái quát rằng khách du lịch với mục đích văn hóa, trƣớc
hết có đầy đủ những yếu tố của khách du lịch, là những du khách có mối quan
tâm tới đối tƣợng văn hóa, khai thác, thƣởng thức các sản phẩm văn hóa. Họ
là những ngƣời từ nơi khác đến với mục đích thẩm định các giá trị tại chỗ,
những giá trị vật chất, hữu hình hay vô hình của các tài nguyên văn hóa của
cộng đồng xã hội nhất định, giống nhƣ các lại hình du lịch khác, khách du lịch
đi với mục đích văn hóa có thể đi với mục đích nghỉ ngơi, giải trí, phục hồi
tâm sinh lý; hay đi với mục đích tìm hiểu, học tập về văn hóa; hoặc đi du lịch
kết hợp với mục đích công vụ, hội nghị hội thảo. Với mỗi mục đích khác nhau
thì du khách có những nhu cầu, sở thích khác nhau tƣơng ứng.
1.1.7 Tổ chức, quản lý du lịch văn hóa
Cùng với sự phát triển không ngừng của ngành du lịch, các di sản văn
hóa (bao gồm di sản vật thể và di sản phi vật thể) đều đã và đang trở thành
nguồn tài nguyên quan trọng, đƣợc ngành du lịch chú ý khai thác. Vì thế, cần
khẳng định rằng, hiệu quả to lớn mà du lịch đạt đƣợc trong nhiều năm qua
không thể tách rời việc khai thác những giá trị đặc sắc của kho tàng di sản văn
hóa cộng đồng.
Tổ chức, quản lý du lịch văn hóa và quản lý di sản đƣợc coi là điểu kiện

quan trọng để triển khai loại hình du lịch văn hóa một cách hiệu quả theo định
hƣớng phát triển bền vững. Căn cứ vào Luật du lịch quy định nội dung quản
lý nhà nƣớc về du lịch, có thể suy ra công tác tổ chức, quản lý du lịch văn hóa
là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nƣớc về du lịch, của các cấp chính
quyền địa phƣơng, cũng nhƣ của chính các đơn vị, công ty hoạt động trong
lĩnh vực du lịch. Mỗi cơ quan sẽ có chức năng, nhiệm vụ khác nhau trong
công tác tổ chức, quản lý du lịch văn hóa, xong những hoạt động đó đều
hƣớng đến du lịch văn hóa, di sản văn hóa, điểm đến văn hóa, tài nguyên du
lịch văn hóa…
22