Nâng cao khả năng thắng thầu của nhà thầu trong nước (doanh nghiệp nhà nước) trong đấu thầu xây lắp quốc tế

hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ

LỜI NÓI ĐẦU
Thực hiện chính sách đổi mới của Đảng và nhà nƣớc, những năm qua khối
lƣợng đầu tƣ nói chung và đầu tƣ nƣớc ngoài nói riêng đã tăng lên rõ rệt. Nhiều
công trình quy mô lớn có công nghệ, kỹ thuật mới mà các nhà thầu xây dựng và tƣ
vấn xây dựng của Việt nam chƣa đảm đƣơng đƣợc, đòi hỏi phải đấu thầu quốc tế.
Đến nay đã có nhiều nhà thầu pháp nhân nƣớc ngoài vào thực hiện tƣ vấn xây dựng
xây lắp công trình tại Việt nam. Việc quy định các nhà thầu phải liên doanh liên kết
với nhà thầu Việt nam hoặc phải thuê thầu phụ Việt nam đã thực hiện một phần
việc bảo hộ thị trƣờng xây dựng trong nƣớc, tạo điều kiện cho các nhà thầu Việt
nam có điều kiện học hỏi, nâng cao trình độ quản lý và tiếp cận với công nghệ, kỹ
thuật tiên tiến. Nhờ đó một số nhà thầu đã vƣơn lên, tham dự và trúng thầu một số
gói thầu lớn thuộc các dự án (DA) có đấu thầu quốc tế.
Tuy nhiên đứng trƣớc thực trạng những công trình đƣợc xây dựng ngay trên
đất nƣớc mình mà tất cả mọi công việc vẫn lệ thuộc vào ngƣời nƣớc ngoài. Không
phải chỉ bị bóp nghẹt về khả năng tài chính mà còn làm giảm đi vị thế cũng nhƣ
khả năng nắm bắt khoa học kỹ thuật. Nếu không nhanh chóng tự làm chủ DA thì
không những không đem lại công việc thực sự cho ngƣời lao động mà giá trị kinh
tế thu đƣợc cho đất nƣớc bị chia sẻ. Chính vì vậy em đã lựa chọn đề tài: “Nâng cao
khả năng thắng thầu của nhà thầu trong nước (Doanh nghiệp nhà nước) trong
đấu thầu xây lắp quốc tế.” Do bản thân còn thiếu kinh nghiệm trong thực tế cũng
nhƣ hạn chế về mặt lý luận nên đề án không tránh khỏi nhiều thiếu sót, rất mong
đƣợc sự góp ý của các thầy cô giáo và các bạn để các bài viết sau đƣợc hoàn thiện
hơn.
Em xin chân thành cảm ơn sự hƣớng dẫn nhiệt tình của cô giáo, Thạc sĩ Trần
Thị Mai Hƣơng, giảng viên thuộc bộ môn Kinh tế Đầu tƣ, ĐH KTQD HN, ngƣời
đã góp phần giúp cho đề án này đƣợc hoàn thiện hơn.

Thuviennet.vn

1


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ

Thuviennet.vn
2


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ

CHƢƠNG I: CÁC VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG
I. ĐẤU THẦU

1. Khái niệm đấu thầu
Đấu thầu là một hình thức kinh doanh dựa vào tính chất cạnh tranh công khai
của thị trƣờng, không có cạnh tranh thì không có đấu thầu và cũng không cần đến
đấu thầu. Có thể nói đấu thầu là phƣơng thức giao dich đặc biệt. Trong một vụ kinh
doanh mua bán hay xây dựng các công trình dân sự có liên quan đến nhiều ngƣời,
nhiều bên khác nhau thì ngƣời ta thƣờng áp dụng hoặc bắt buộc phải áp dụng hình
thức đấu thầu cạnh tranh công khai.
Theo quy chế đấu thầu hiện nay của Việt nam, đấu thầu là quá trình lựa chọn
nhà thầu đáp ứng các yêu cầu của bên mời thầu. Bên mời thầu là chủ DA, chủ đầu
tƣ hoặc pháp nhân đại diện hợp pháp của chủ DA, chủ đầu tƣ đƣợc giao trách
nhiệm thực hiện công việc đấu thầu. Nhà thầu là tổ chức kinh tế có đủ tƣ cách pháp
nhân tham gia đấu thầu. Nhà thầu là nhà xây dựng trong đấu thầu xây lắp, là nhà
cung cấp trong đấu thầu mua sắm hàng hóa, nhà tƣ vấn trong đấu thầu tuyển chọn
tƣ vấn, là nhà đầu tƣ trong đấu thầu lựa chọn đối tác đầu tƣ.

2.Vai trò của đấu thầu
Hành vi đấu thầu là một hình thức cạnh tranh văn minh trong nền kinh tế thị
trƣờng phát triển nhằm lựa chọn nhà thầu đáp ứng các yêu cầu kinh tế kỹ thuật của
chủ đầu tƣ. Nhƣ vậy đấu thầu ra đời và tồn tại với mục tiêu nhằm thực hiện tính
cạnh tranh, công bằng, minh bạch để lựa chọn ra nhà thầu phù hợp nhất và bảo đảm
hiệu quả kinh tế của một dự án đầu tƣ.
Đấu thầu có vai trò đảm bảo bốn nội dung: hiệu quả - cạnh tranh - công bằng minh bạch. Hiệu quả có thể về mặt tài chính hoặc về thời gian hay một tiêu chí nào
khác tuỳ thuộc vào mục tiêu của DA. Muốn đảm bảo hiệu quả cho DA phải tạo
điều kiện cho nhà thầu cạnh tranh công khai ở phạm vi rộng nhất có thể nhằm tạo
ra sự công bằng, đảm bảo lợi ích cho các bên. Với các DA có tổng đầu tƣ lớn, có
gía trị về mặt kinh tế hoặc xã hội thì công tác đấu thầu là một khâu quan trọng
không thể thiếu và đấu thầu phải tuân thủ theo quy định của nhà nƣớc hoặc tổ chức
tài chính cho vay vốn.
Đấu thầu mang lại lợi ích to lớn đối với chủ đầu tƣ, nhà thầu và nền kinh tế
quốc dân nói chung.

Thuviennet.vn
3


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
2.1.Vai trò với chủ đầu tư:
-Thực hiện có hiệu quả yêu cầu về chất lƣợng công trình, tiết kiệm đƣợc vốn
đầu tƣ xây dựng cơ bản, bảo đảm tiến độ xây dựng công trình.
-Thông qua đấu thầu xây lắp, tăng cƣờng quản lý vốn đầu tƣ, tránh thất thoát
lãng phí.
-Bảo đảm quyền chủ động, tránh tình trạng phụ thuộc vào một nhà xây dựng
trong xây dựng công trình.
-Tạo môi trƣờng cạnh tranh bình đẳng và lành mạnh giữa các doanh nghiệp xây

dựng.
-Cho phép chủ đầu tƣ nâng cao trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ kinh tế kỹ
thuật của chính các chủ đầu tƣ.
2.2.Vai trò đối với nhà thầu
-Tham dự đấu thầu và hƣớng tới mục tiêu thắng thầu, các nhà thầu phải tự hoàn
thiện mình trên tất cả phƣơng diện.
-Nhờ nguyên tắc công khai và bình đẳng trong đấu thầu: các nhà thầu cạnh
tranh bình đẳng trên thƣơng trƣờng, các nhà thầu phải phát huy tối đa tính chủ động
trong việc tìm kiếm các cơ hội tham dự đấu thầu và kí kết hợp đồng (khi trúng
thầu) tạo công ăn việc làm cho ngƣời lao động, phát triển sản xuất.
-Nhờ đấu thầu, các nhà thầu phải đầu tƣ có trọng điểm nhằm nâng cao năng lực
công nghệ và kỹ thuật của mình. Từ đó sẽ nâng cao năng lực của doanh nghiệp
trong tham gia đấu thầu.
-Để đạt mục tiêu thắng thầu, các công ty xây lắp phải tự hoàn thiện các mặt
quản lý, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý trong tham gia đấu thầu và
thực hiện công trình đã thắng thầu.
-Thông qua phƣơng thức đấu thầu, các công ty xây lắp sẽ tự nâng cao hiệu quả
công tác quản trị chi phí kinh doanh, quản lý tài chính, thúc đẩy nâng cao hiệu quả
kinh tế khi giá bỏ thầu thấp nhƣng vẫn thu đƣợc lợi nhuận.
2.3.Vai trò đối với nền kinh tế quốc dân
-Đấu thầu góp phần nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nƣớc về đầu tƣ
và xây dựng, hạn chế và loại trừ đƣợc tình trạng thất thoát, lãng phí vốn đầu tƣ.
Thuviennet.vn
4


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
-Đấu thầu góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực xây
dựng cơ bản nói riêng và toàn nền kinh tế nói chung.

-Đấu thầu tạo ra môi trƣờng cạnh tranh bình đẳng và lành mạnh giữa các đơn vị
xây dựng. Đây là động lực to lớn thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp xây
dựng nƣớc ta và tạo điều kiện ứng dụng khoa học kỹ thuật, đổi mới công nghệ xây
dựng, từng bƣớc hội nhập với khu vực và thế giới.
3.Hình thức và phương thức đấu thầu
Hình thức lựa chọn nhà thầu dựa trên số lƣợng nhà thầu tham gia đấu thầu để
phân chia. Có 7 hình thức đấu thầu:

-Đấu thầu rộng rãi : Đây là hình thức đấu thầu không hạn chế số lƣợng nhà
thầu tham gia.
-Đấu thầu hạn chế : Bên mời thầu mời một số nhà thầu có đủ năng lực tham dự
đấu thầu. Tuỳ theo quy định của mỗi nƣớc mà số nhà thầu tối thiểu đƣợc mời là bao
nhiêu. Theo quy chế Đấu thầu của Việt nam thì số nhà thầu tối thiểu là 5.
-Chỉ định thầu : Đây là hình thức chọn trực tiếp nhà thầu đáp ứng yêu cầu của
gói thầu để thƣơng thảo hợp đồng.
-Chào hàng cạnh tranh.
-Mua sắm trực tiếp.
-Tự thực hiện : Hình thức này áp dụng đối với các gói thầu mà chủ đầu tƣ có đủ
năng lực thực hiện.
-Mua sắm đặc biệt.
Trong đấu thầu có 3 phƣơng thức đấu thầu, dựa vào cách thức nộp hồ sơ để
phân chia:
-Phƣơng thức một túi hồ sơ.
-Phƣơng thức hai túi hồ sơ.
-Phƣơng thức hai giai đoạn.
Loại hình đấu thầu
Đấu thầu có 4 loại hình, phụ thuộc vào đặc điểm của đối tƣợng mua bán để phân
chia:
Thuviennet.vn
5

hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
- Đấu thầu tuyển chọn tƣ vấn.
- Đấu thầu xây lắp.
- Đấu thầu mua sắm hàng hóa và các dịch vụ khác.
- Đấu thầu lựa chọn đối tác thực hiện dự án.
Trong phạm vi đề tà này, tôi chỉ xin đi sâu vào tìm hiểu loại hình đấu thầu xây
lắp và cụ thể là đấu thầu xây lắp Quốc tế.
II. ĐẤU THẦU XÂY LẮP ( ĐẤU THẦU XÂY LẮP QUỐC TẾ )

1.Khái niệm
Đấu thầu xây lắp là đấu thầu các công việc có liên quan đến xây dựng, lắp đặt
công trình và các hạng mục công trình nhằm lựa chọn ra nhà thầu xây lắp có thể
đáp ứng đƣợc yêu cầu kỹ thuật của công việc với mức chi phí hợp lý nhất. Nhà thầu
xây dựng có thể là nhà thầu trong nƣớc hoặc nhà thầu quốc tế. Đối với đấu thầu xây
lắp có sự tham gia của nhà thầu quốc tế thì đƣợc gọi là đấu thầu xây lắp quốc tế.
Các công việc xây lắp đƣợc chia thành các gói thầu tuỳ theo tính chất kỹ thuật hoặc
trình tự thực hiện DA có quy mô hợp lý và bảo đảm tính đồng bộ của DA. Gói
thầu có thể là toàn bộ DA hoặc một phần công việc của DA.
2.Vai trò của hoạt động xây lắp trong nền kinh tế và sự cần thiết phải có đấu
thầu xây lắp
Công cuộc đổi mới đã tạo nên những biến đổi sâu sắc trong lĩnh vực xây dựng.
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế quốc dân, vị trí của ngành xây
dựng trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội (KTXH) ngày càng quan trọng.
Trong nền kinh tế thị trƣờng, xây dựng là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn.
Thực tế cho thấy trong những năm qua, mỗi năm nhà nƣớc đã phải chi trên dƣới
150 nghìn tỷ đồng vốn đầu tƣ cho xây dựng cơ bản, chiếm khoảng 30% GDP. Điều
đó chứng tỏ rằng xây dựng quan trọng đến mức nào.

Xây dựng tạo ra những tiền đề vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng và những tài sản
cố định mới, phục vụ đời sống con ngƣời và tạo điều kiện cho các ngành kinh tế
khác phát triển. Có thể nói hoạt động xây dựng bao gồm những công việc sau:
-Thăm dò khảo sát thiết kế
-Xây dựng mới, xây dựng lại công trình
-Cải tạo mở rộng, nâng cấp, hiện đại hoá công trình
Thuviennet.vn
6


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
-Sửa chữa lớn nhà cửa vật kiến trúc
-Lắp đặt thiết bị máy móc vào công trình
-Cho thuê phƣơng tiện máy móc thi công có ngƣời điều khiển đi kèm.
Sản phẩm của xây dựng (sản phẩm chính của nó là sản phẩm xây lắp) là
những công trình xây dựng và những bộ phận cấu thành nên chúng, cùng những giá
trị công việc có tính chất xây lắp do lao động trong lĩnh vực xây dựng sáng tạo ra.
Sản phẩm của hoạt động xây dựng có những đặc điểm sau :
-Có tính chất đơn chiếc, tồn tại lâu dài, có thể tích lớn, chu kỳ sản xuất dài, sử
dụng vốn lớn, vốn chu chuyển chậm.
-Đƣợc xây dựng cố định tại một vị trí nhất định nên nơi xây dựng cũng là nơi
tiêu thụ sản phẩm.
Do tính chất, đặc điểm của hoạt động xây dựng nhƣ vậy nên nó ảnh hƣởng lớn
tới những hoạt động khác. Chỉ cần một vài sai sót nhỏ trong qúa trình thực hiện xây
lắp đã gây ra các tác hại khôn lƣờng. Ví dụ: DA xây dựng một cây cầu. Trong quá
trình khảo sát địa chất do không thăm dò kỹ lƣỡng, cẩn thận nên không biết đƣợc
lòng sông bị sụt cát. DA vẫn đƣợc tiến hành thi công. Trong quá trình xây dựng thì
không thể đổ đƣợc bê tông chân cầu do sụt lún cát. DA lúc này bị chậm tiến độ vì
tiến hành khảo sát đo đạc lại dòng sông, lƣu lƣợng nƣớc chảy v.v.. Lúc này các

nguồn lực nhƣ: lao động, máy móc nằm một chỗ, chỉ khảo sát, thiết kế mới đƣợc
hoàn thành thì DA mới đƣợc tiếp tục. Nhƣ vậy chỉ cần sai sót ở một điểm nút nào
đó trong hoạt động xây lắp cũng gây ra những tác hại lớn: hao phí tiền của, sức lao
động và lãng phí về mặt thời gian.
Có thể nói, hoạt động xây lắp không chỉ tạo ra những sản phẩm có giá trị về mặt
kinh tế mà còn mang tính văn hoá. Sản phẩm xây lắp thƣờng có thời gian tồn tại lâu
dài, có những sản phẩm trƣờng tồn với thời gian. Các công trình kiến trúc nhƣ:
thánh địa Mỹ Sơn, lăng tẩm của vua chúa ở cố đô Huế, thành nhà Hồ ở Thanh Hoá
đều là sản phẩm của hoạt động xây lắp. Đấy đều là những di tích có ý nghĩa về mặt
lịch sử, là những công trình mà ngƣời xƣa đã xây dựng nên. Các công trình đó đã
đƣợc thiết kế và xây dựng rất công phu. Nếu không thì chắc hẳn nó không tồn tại
đến ngày nay. Các sản phẩm xây lắp này gắn chặt với yếu tố văn hoá và nó trở
thành vô giá.
Nhƣ vậy hoạt động xây dựng và sản phẩm của nó giữ vai trò quan trọng trong
nền kinh tế cũng nhƣ trong đời sống con ngƣời. Ngƣời ta phải huy động rất nhiều
Thuviennet.vn
7


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
nguồn lực với khối lƣợng quy mô không phải là nhỏ để hoạt động xây dựng đó
đƣợc diễn ra và tạo ra những sản phẩm hoàn thiện nhất trong khả năng có thể. Nếu
sản phẩm xây lắp xảy ra những sự cố mà nguyên nhân lại chính do hoạt động xây
lắp tạo ra thì những nguồn lực đã đầu tƣ sẽ trở nên lãng phí. Chính vì vậy các công
việc của hoạt động xây lắp nhƣ thiết kế, thi công cần phải đƣợc thực hiện một cách
chặt chẽ, đảm bảo chất lƣợng với mức chi phí hợp lý nhất.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trƣờng, sản xuất kinh doanh xây dựng là một
lĩnh vực hoạt động mang nhiều yếu tố rủi ro do rất nhiều nguyên nhân chủ quan và
khách quan gây ra. Các DA đầu tƣ xây dựng thƣờng có đặc tính là đƣợc lập ra

trƣớc khi thực hiện một vài năm thậm chí 5 đến 10 năm. Khó khăn và cũng là đặc
trƣng của DA là chịu tác động bởi tính bất định của những biến chuyển kinh tế, kỹ
thuật, xã hội. Đặc biệt là với các DA lớn và dài hạn, nhiều biến cố đột xuất xảy ra
trong quá trình thực hiện DA và do không có sự nhìn nhận trƣớc nên đã gây ra
những tổn hại nghiêm trọng. Có thể nói hoạt động xây lắp là hoạt động chứa nhiều
yếu tố rủi ro. Đối với các rủi ro, nếu không biết phòng tránh sẽ ảnh hƣởng rất lớn
đến tiến độ xây dựng, chất lƣợng công trình, hiệu quả vốn đầu tƣ và gây ra những
tổn thất không nhỏ cho các doanh nghiệp xây dựng nói riêng và nền kinh tế quốc
dân nói chung. Rủi ro đối với những DA xây dựng là khả năng DA không đƣợc
thực hiện đúng nhƣ mục tiêu dự kiến về thời gian hoàn thành, chi phí thực hiện
hoặc về tiêu chuẩn kỹ thuật. Một trong những cách chuyển đổi rủi ro là đấu thầu.
Đấu thầu là hình thức mà thông qua nó chủ đầu tƣ có thể hạn chế về rủi ro đối với
DA của mình. Đấu thầu giúp cho chủ đầu tƣ chọn ra đƣợc nhà thầu có đủ năng lực
thực hiện DA với mức chi phí hợp lý mà chủ đầu tƣ có thể chấp nhận đƣợc.
Với nhiều ngành, quá trình tiêu thụ sản phẩm thƣờng xảy ra sau giai đoạn sản
xuất còn ở ngành xây dựng, đặc biệt trong lĩnh vực xây lắp, quá trình mua bán lại
xảy ra trƣớc lúc bắt đầu giai đoạn thi công xây dựng công trình, thông qua việc
thƣơng lƣợng, đấu thầu và ký kết hợp đồng xây dựng. Đấu thầu đã trở thành
phƣơng thức phổ biến đƣợc áp dụng trong những năm gần đây, đặc biệt là đối với
những công trình có chủ đầu tƣ là các tổ chức và doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà
nƣớc. Các nhà thầu sẽ phải cạnh tranh nhau để thắng thầu. Đấu thầu không chỉ tốt
cho chủ đầu tƣ mà còn mang lại nhiều cơ hội cho các nhà thầu. Trong điều kiện
cạnh tranh khốc liệt của thị trƣờng, việc đấu thầu để nhận đƣợc hợp đồng mà đặc
biệt hợp đồng có giá cao để thi công có lợi nhuận là rất khó khăn. Khi tham gia đấu
thầu xây dựng công trình, doanh nghiệp phải tập trung nhân lực, thiết bị và chất
xám để lập hồ sơ thầu. Khi tham gia tranh thầu, doanh nghiệp sẽ đứng trƣớc hai
tình thế:

Thuviennet.vn
8

hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
- Tham gia tranh thầu sẽ phải chi phí một khoản tiền cho mua hồ sơ dự thầu,
chi phí lập hồ sơ dự thầu (lập phƣơng án dự thầu), tiếp thị và ngoại giao. Nếu thắng
thầu sẽ giải quyết đƣợc việc làm và có thể thu đƣợc một khoản lợi nhuận. Ngƣợc
lại sẽ mất toàn bộ chi phí đã bỏ ra trong giai đoạn làm hồ sơ dự thầu.
-Không tham gia tranh thầu.

Có thể biểu diễn trên sơ đồ hình cây nhƣ sau:
Cho L đồng lợi nhuận
Có dự thầu

Xác suất thắng thầu A%
Mất B đồng

QUYẾT ĐỊNH

Xác suất không thắng thầu (100%-A%)
Không dự thầu Không đƣợc gì, mất gì

Nếu tham gia dự thầu thì các nhà thầu sẽ có cơ hội nhận đƣợc L đồng lợi nhuận
với xác suất A%, đồng thời có thể mất B đồng chi phí với xác suất là (1-A)%.
Ngƣợc lại, không tham gia tranh thầu thì nhà thầu không đƣợc gì. Nhƣ vậy, đấu
thầu đã tạo ra cơ hội có lợi nhuận, giải quyết việc làm cho các nhà thầu. Đồng thời
nhà thầu cũng đã tích lũy đƣợc nhiều kinh nghiệm trong cạnh tranh, tiếp thu đƣợc
nhiều kiến thức khoa học công nghệ tiến tiến trong việc xây dựng dự án lớn, có
điều kiện để khẳng định mình ở hiện tại và trong tƣơng lai, có cơ hội cạnh tranh với
nhau trên thị trƣờng trong nƣớc và quốc tế

Trong những năm qua, công tác đấu thầu đã trở nên phổ biến ở nƣớc ta. Các cơ
quan quản lý nhà nƣớc có đủ thông tin thực tế và cơ sở để đánh giá đúng năng lực
thực sự (tài chính, khoa học kỹ thuật, cơ sở vật chất) của các nhà thầu. Nhờ đấu
thầu đã nâng cao hiệu quả dự án, tiết kiệm cho nhà nƣớc hàng trăm tỷ đồng, trung
bình từ 8-15% so với dự toán ban đầu.
Tóm lại, hoạt động xây dựng có vị trí hết sức quan trọng, thƣờng đƣợc đặt vào
hàng đầu trong chính sách về tài chính và xã hội của đất nƣớc. Chính vì vậy mà nó
cần đƣợc cạnh tranh một cách công khai thông qua đấu thầu. Đấu thầu xây lắp với
Thuviennet.vn
9


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
4 nguyên tắc: hiệu quả - cạnh tranh - công bằng - minh bạch sẽ tiết kiệm đƣợc chi
phí cho chủ đầu tƣ và mở ra nhiều cơ hội cho nhà thầu.
3. Điều kiện đấu thầu quốc tế
Theo điều 10, quy chế Đấu thầu (ban hành kèm theo NĐ 88/1999/NĐCP ngày
1/9/1999 của Chính phủ) quy định:
" Chỉ đƣợc tổ chức đấu thầu quốc tế trong các trƣờng hợp sau:
- Đối với gói thầu mà không có nhà thầu nào trong nƣớc có khả năng đáp ứng yêu
cầu của gói thầu.
- Đối với các DA sử dụng nguồn vốn tài trợ của các tổ chức quốc tế hoặc của nƣớc
ngoài có qui định trong điều ƣớc là phải tổ chức đấu thầu quốc tế.”
Nhƣ vậy đối với các DA sử dụng nguồn vốn ngoài nƣớc thông thƣờng phải tổ
chức đấu thầu quốc tế. Chủ thể tài trợ, cho vay vốn đối với DA luôn muốn nguồn
vốn đƣợc sử dụng có hiệu quả, có sinh lời do đó họ thƣờng quy định phải tổ chức
đấu thầu quốc tế, nếu không thực hiện theo yêu cầu của họ thì vốn không đƣợc
cung cấp cho chủ đầu tƣ. Trong trƣờng hợp với những DA không có nguồn vốn
ngoài nƣớc nhƣng do nhà thầu trong nƣớc không đủ năng lực nhận thầu thì buộc

phải tổ chức đấu thầu quốc tế nhằm có thể chọn đƣợc nhà thầu nƣớc ngoài có khả
năng đảm nhận đƣợc DA.
Thông qua qui định trên ta thấy Qui chế đấu thầu đã có sự ƣu đãi cho nhà thầu
trong nƣớc. Chỉ khi mà nhà thầu trong nƣớc không thể thực hiện đƣợc thì mới có sự
xuất hiện của nhà thầu nƣớc ngoài. Hơn nữa trong điều 10 cũng qui định: “nhà thầu
nƣớc ngoài khi tham dự đấu thầu quốc tế tại Việt nam hoặc phải liên doanh với nhà
thầu Việt nam hoặc phải cam kết sử dụng thầu phụ Việt nam nhƣng phải nêu rõ sự
phân chia giữa các bên phạm vi công việc, khối lƣợng và đơn giá tƣơng ứng.” Nhà
thầu nƣớc ngoài tham gia thị trƣờng xây dựng của Việt nam buộc phải liên doanh
hoặc phải sử dụng thầu phụ Việt nam. Nhà thầu Việt nam luôn có mặt trong các
DA ngay cả khi không trúng thầu. Tuy nhiên sự có mặt của nhà thầu Việt nam chỉ
là “phụ”, thầu chính vẫn là nhà thầu nƣớc ngoài. Có thể nói chính sách của nhà
nƣớc ta ƣu đãi nhà thầu trong nƣớc rất nhiều, tạo cơ hội cho nhà thầu trong nƣớc
vƣơn lên làm chủ thị trƣờng xây dựng Việt nam. Tuy nhiên, thực tế cho thấy do
năng lực còn hạn chế nên đến nay số lƣợng nhà thầu Việt nam (các nhà thầu là các
doanh nghiệp nhà nƣớc) trúng thầu là không lớn, nếu có chỉ là các gói thầu có giá
trị không lớn.

Thuviennet.vn
10


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
Có thể nói, về phía DA có 2 điều kiện để tổ chức đấu thầu quốc tế, DA chỉ đƣợc
tổ chức khi một trong hai điều kiện đó xảy ra. Trong điều kiện thị trƣờng xây dựng
Việt nam hiện nay, nhà thầu trong nƣớc năng lực hạn chế, nguồn vốn sử dụng cho
DA thƣờng đƣợc tài trợ hoặc vay từ nƣớc ngoài do đó các DA xây dựng thƣờng tổ
chức đấu thầu quốc tế là một điều tất nhiên.
4. Nhà thầu xây lắp

Nhà thầu xây lắp là tổ chức kinh tế có đủ tƣ cách pháp nhân tham gia đấu thầu.
Nhà thầu xây lắp trong nƣớc là nhà thầu có tƣ cách pháp nhân Việt nam và hoạt
động hợp pháp tại Việt nam. Nhà thầu nƣớc ngoài là các công ty xây dựng nƣớc
ngoài, không phải là nhà thầu Việt nam. Do tầm quan trọng của hoạt động xây lắp
nên để tham gia dự thầu các DA xây lắp thì nhà thầu phải đảm bảo các điều kiện cơ
bản sau:
- Có đủ giấy đăng kí kinh doanh.
- Có đủ năng lực tài chính, kỹ thuật đáp ứng đƣợc yêu cầu của gói thầu.
Các nhà thầu phải xét về điều kiện pháp lý và khả năng của mình để tham gia dự
thầu. Năng lực tài chính và kỹ thuật là hai yếu tố rất quan trọng, cốt lõi của một nhà
thầu. Đó sẽ là một trong những tiêu chí để lựa chọn nhà thầu. Vì thế muốn tham dự
thầu thì phải có hai điều kiện cơ bản trên. Ngoài ra, khi dự thầu nhà thầu chỉ đƣợc
tham gia một đơn dự thầu trong một gói thầu, dù là đơn phƣơng hay là liên doanh
dự thầu. Trƣờng hợp tổng công ty đứng tên dự thầu thì các đơn vị trực thuộc không
đƣợc phép tham dự với tƣ cách là một nhà thầu độc lập trong cùng một gói thầu.
Các nhà thầu tham gia đấu thầu ở Việt nam phải cam kết mua sắm và sử dụng các
vật tƣ thiết bị phù hợp về chất lƣợng, giá cả đang sản xuất, gia công hoặc hiện có
tại Việt nam.
Nhà thầu xây lắp tham dự thầu bằng cách gửi hồ sơ dự thầu cho bên mời thầu.
Bên mời thầu căn cứ trên hồ sơ dự thầu để xét thầu, đánh giá năng lực nhà thầu. Hồ
sơ dự thầu rất quan trọng với nhà thầu xây lắp. Nếu hồ sơ dự thầu đƣợc chuẩn bị
chu đáo, kỹ lƣỡng thì khả năng trúng thầu cao hơn. Bên mời thầu trƣớc tiên dựa
trên hồ sơ dự thầu để chọn ra nhà thầu. Sau đó bên mời thầu và nhà thầu mới
thƣơng lƣợng để đi đến bƣớc cuối cùng là kí hợp đồng. Nhƣ vậy ngoài năng lực tài
chính, kỹ thuật cũng nhƣ nhân sự thì các nhà thầu phải có một bộ phận lập hồ sơ dự
thầu tốt. Nếu muốn thì nhà thầu vẫn có thể thuê tƣ vấn lập hồ sơ dự thầu cho mình
dựa trên những nguồn lực mà mình có.

Thuviennet.vn
11

hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
Nhà thầu xây lắp mang trên mình trách nhiệm với toàn bộ đội ngũ cán bộ công
nhân viên của doanh nghiệp. Mục tiêu của nhà thầu là phải luôn có DA để thực
hiện, tạo công ăn việc làm cho đội ngũ lao động đồng thời duy trì và phát triển
doanh nghiệp. Vì vậy nhiều nhà thầu xây lắp đã bằng mọi cách có đƣợc DA mà
không xét đến khả năng của mình. Ngƣời ta gọi đấy là “uống thuốc độc để giải khát
và chết từ từ” (lời của ông Phạm Sĩ Liên, tổng thư kí Hội Xây dựng Việt nam).
Xung quanh nhà thầu còn tồn tại nhiều tiêu cực mà báo chí luôn phản ánh trong
thời gian qua. Thị trƣờng xây dựng Việt nam tƣơng đối nhộn nhịp do Việt nam là
một nƣớc đang phát triển, nhu cầu xây dựng là rất lớn, các nhà thầu xây dựng Việt
nam (doanh nghiệp nhà nƣớc) cũng khá đông dƣới hình thức các tổng công ty bao
gồm nhiều thành viên. Ví dụ: Tổng công ty lắp máy Việt nam LILAMA, tổng công
ty VINACONEX, tổng công ty Sông Đà . Nhà thầu xây dựng nƣớc ngoài vào thị
trƣờng Việt nam cũng khá đông tạo nên sự cạnh tranh quyết liệt giữa các nhà thầu.
Nhà thầu xây lắp chính là ngƣời thực hiện DA, DA có đúng tiến độ, chất lƣợng
đảm bảo hay không phụ thuộc rất nhiều vào phía nhà thầu. Một nhà thầu xây lắp có
thể tham gia vào nhiều DA dựa vào tài sản cố định, vốn lƣu động và nguồn lực lao
động hiện có của doanh nghiệp. Nhà thầu là một nhân tố góp phần thành công của
DA ở giai đoạn thực hiện đầu tƣ.
5. Quy trình dự thầu xây lắp
Đối với mỗi công ty xây lắp thì có một qui trình dự thầu khác nhau. Song với
bất kì một qui trình nào cũng gồm có những giai đoạn sau:
- Giai đoạn tìm kiếm thông tin.
- Giai đoạn chuẩn bị hồ sơ dự thầu.
- Giai đoạn nộp hồ sơ dự thầu.
- Giai đoạn thƣơng thảo để kí kết hợp đồng giao nhận thầu.
- Giai đoạn thực hiện hợp đồng.

 Giai đoạn tìm kiếm thông tin:
Thông tin đƣợc đánh giá là rất quan trọng trong điều kiện hiện nay, có thông tin
và cập nhật thông tin là vấn đề sống còn của bất cứ một doanh ngiệp nào. Trong
công ty xây lắp và trong đấu thầu, thông tin đƣợc thể hiện ở tin tức về các công
trình xây lắp đƣợc đấu thầu, những tin tức về đối thủ cạnh tranh và những tin tức về
giá cả, tình hình biến động trên thị trƣờng về mọi mặt
Thuviennet.vn
12


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
Nguồn thông tin của các công ty xây lắp tham gia đấu thầu thƣờng bao gồm:
- Nguồn thông tin từ các phƣơng tiện thông tin đại chúng nhƣ: đài, báo tạp
chí, thông tin trên mạng...
- Nguồn thông tin từ mối quan hệ của công ty với bạn hàng với chủ đầu tƣ.
- Nguồn thông tin từ nội bộ: Tổng công ty, các công ty trong tổng công ty,
cán bộ công nhân viên trong công ty.
Sau khi có thông tin từ các nguồn thông tin trên, thông tin đƣợc chuyển đến bộ
phận phân tích, xử lý thông tin của công ty. Bộ phận này phân tích, đánh giá và đƣa
ra những kết quả của thông tin, từ đó công ty đƣa ra những biện pháp cần thiết và
quyết định xem có tham dự thầu hay không.

Giai đoạn chuẩn bị hồ sơ dự thầu:
Sau khi công ty quyết định tham dự thầu và có hồ sơ mời thầu của chủ đầu tƣ,
công ty đi vào việc chuẩn bị hồ sơ dự thầu. Khoảng thời gian này đƣợc bắt đầu từ
khi nhận đƣợc hồ sơ mời thầu đến khi nộp hồ sơ dự thầu. Việc chuẩn bị hồ sơ dự
thầu là việc chuẩn bị các tài liệu yêu cầu của chủ đầu tƣ về công ty và công trình
tham gia đấu thầu.

 Giai đoạn nộp hồ sơ dự thầu:
Giai đoạn nộp hồ sơ dự thầu đƣợc tính là khoảng thời gian từ khi nộp hồ sơ dự
thầu đến khi mở thầu. Công ty phải nộp hồ sơ dự thầu theo đúng ngày giờ quy định
trong hồ sơ mời thầu.

Giai đoạn thương thảo hợp đồng để kí kết hợp đồng giao nhận thầu:
Giai đoạn này bắt đầu từ khi nhận đƣợc thông báo trúng thầu của chủ đầu tƣ cho
đến khi kí hợp đồng giao nhận thầu. Trong giai đoạn này chủ đầu tƣ và nhà thầu
thƣơng thảo để hoàn chỉnh nội dung chi tiết của hợp đồng.

Giai đoạn thực hiện hợp đồng:
Sau khi kí hợp đồng với bên mời thầu, nhà thầu tiến hành thực hiện hợp đồng đã
kí kết. Trình tự công việc và phƣơng thức thực hiện công trình phải tuân thủ theo
hợp đồng kí kết. Bên mời thầu sẽ có bộ phận và ngƣời giám sát quá trình thực hiện
này. Nếu nhà thầu không thực hiện đúng theo hợp đồng thì phải chịu xử lý theo
những điều đã kí trong hợp đồng.
Thuviennet.vn
13


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
Trong qúa trình dự thầu thì bƣớc quan trọng nhất là bƣớc lập hồ sơ dự thầu. Hồ
sơ dự thầu phải có căn cứ khoa học và có sức thuyết phục đối với chủ đầu tƣ. Nhà
thầu phải tập trung chuyên gia giỏi của mình để lập hồ sơ dự thầu, cần thiết thì có
thể thuê tƣ vấn trong những công việc nhất định. Sự chuẩn bị càng chu đáo, các
thông tin càng chính xác thì xác suất trúng thầu càng cao.
6. Hình thức và phương thức cạnh tranh trong đấu thầu
6.1. Cạnh tranh theo chiều rộng (cạnh tranh có giới hạn)

- Đa dạng hoá các sản phẩm (công trình xây dựng) mà công ty sản xuất nhƣ: hiện
tại công ty đang hoạt động trong lĩnh vực xây dựng nhà thì công ty có thể đa dạng
hóa sản phẩm bằng cách xây dựng các công trình công nghiệp, xây dựng các công
trình thuỷ lợi, công trình giao thông.
- Hoàn thiện công tác lập hồ sơ dự thầu, đặc biệt là phần giới thiệu năng lực của
các công ty.
- Cải tiến phƣơng thức thanh toán và các điều kiện khác trong hoạt động nhận thầu
thi công xây lắp sau khi trúng thầu.
- Tăng cƣờng tìm kiếm thị trƣờng về các công trình sẽ đƣợc đầu tƣ xây dựng nhất
là tăng cƣờng quan hệ vơí các chủ đầu tƣ.
- Đẩy mạnh hoạt động quảng cáo, truyền thông và phân đoạn thị trƣờng
Với hình thức cạnh tranh này ta có thể mở rộng đƣợc thị trƣờng, thu hút thêm
khách hàng và nâng cao danh tiếng của doanh nghiệp. Nhƣng biện pháp này có hạn
chế là: khi công ty đa dạng hóa sản phẩm thì có nghĩa là dàn trải các nguồn lực và
nếu nhƣ công trình không đảm bảo đúng nhƣ cam kết của công ty thì lập tức mang
lại hiệu quả tiêu cực mà không thể cứu vãn nổi. Vì thế cạnh tranh theo chiều rộng
là cạnh tranh có giới hạn.
6.2. Cạnh tranh theo chiều sâu
Đây là hình thức cạnh tranh bằng hàm lƣợng chất xám có trong sản phẩm, bao
gồm:
- Đầu tƣ đổi mới máy móc thiết bị và công nghệ phục vụ công tác quản lý, khảo sát
thiết kế đến khi thi công công trình.
- Đào tạo bồi dƣỡng nâng cao trình độ của ngƣời lao động bao gồm cả cán bộ quản
lý, cán bộ kỹ thuật và công nhân sản xuất
Thuviennet.vn
14


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ

- Tăng cƣờng hoạt động nghiên cứu nâng cao chất lƣợng công trình, đổi mới và
hoàn thiện các tiêu chuẩn về kỹ thuật để nâng cao tính an toàn và thẩm mỹ của
công trình
- Hoàn thiện công tác lập tiến độ thi công, tổ chức thi công công trình và việc xây
dựng biện pháp kỹ thuật tối ƣu đối với mỗi một công trình.
Đây là hình thức cạnh tranh không có điểm dừng mà các công ty cần phải quan
tâm và theo đuổi để đáp ứng đƣợc yêu cầu ngày càng cao về chất lƣợng công trình
của chủ đầu tƣ, nâng cao khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của công ty.
6.3. Phương thức cạnh tranh trong đấu thầu
Những chỉ tiêu chính mà chủ đầu tƣ dùng để đánh giá và giao thầu cho một đơn
vị xây lắp là:
- Chỉ tiêu chất lƣợng công trình và uy tín của công ty
- Chỉ tiêu giá dự thầu
- Chỉ tiêu biện pháp thi công và tiến đột thi công
Ngoài ra còn bằng các chỉ tiêu khác nhƣ: thời gian bảo hành công trình, phƣơng
thức thanh toán.
Vì vậy khi tham gia đấu thầu, các công ty xây lắp thƣờng sử dụng các phƣơng
thức cạnh tranh sau:

 Cạnh tranh bằng chất lượng công trình và uy tín của công ty:
Chất lƣợng công trình là những yêu cầu tổng hợp đối với đặc tính an toàn bền
vững, mĩ quan, kinh tế của công trình phù hợp với quy chuẩn xây dựng, tiêu chuẩn
kỹ thuật; phù hợp với hợp đồng kinh tế và pháp luật hiện hành của nhà nƣớc.
Phƣơng thức cạnh tranh bằng chất lƣợng công trình trong đâú thầu xây lắp của
các công ty đƣợc tiếp cận dƣới hai góc độ:
- Cạnh tranh bằng chất lƣợng công trình đang đƣợc tổ chức đấu thầu xây lắp.
Đây chính là nỗ lực phát huy mọi nguồn lực vốn có của công ty nhằm đảm bảo
thực hiện đúng thiết kế kỹ thuật và đƣa ra đƣợc các đề xuất, giảI pháp kỹ thuật hợp
lý nhất. Điều đó đƣợc công ty trình bàỷ phần tiêu chuẩn kỹ thuật và chất lƣợng
trong hồ sơ dự thầu.

Thuviennet.vn
15


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
- Để đánh giá tiêu chuẩn chất lƣợng công trình mà công ty đang tham gia đấu
thầu, chủ đầu tƣ không chỉ căn cứ vào sự phù hợp của các tiêu chuẩn trong hồ sơ
dự thầu của công ty mà còn xem xét đến chất lƣợng các công trình công ty đã thi
công trƣớc đó (các công trình có tính chất kỹ thuật tƣơng tự, nằm trên khu vực địa
lý và điều kiện tự nhiên tƣơng tự). Điều đó cũng chính là uy tín của công ty trên thị
trƣờng. Vì vậy trong hồ sơ dự thầu có phần trình bày kinh nghiệm của công ty
trong việc thi công những công trình tƣơng tự, những công trình tiêu biểu có chất
lƣợng cao kèm theo các chứng nhận có tính pháp lý về chất lƣợng công trình.
Vậy không ngừng nâng cao chất lƣợng công trình nâng cao uy tín của công ty là
điều kiện để nâng cao khả năng thắng thầu của công ty, là điều kiện tồn tại và phát
triển của công ty trong giai đoạn hiện nay.

Cạnh tranh bằng giá dự thầu:
Khác với các sản phẩm, giá sản phẩm xây dựng đƣợc xác định trƣớc khi sản
xuất và đƣa vào tiêu dùng, thông thƣờng nó đƣợc xác định thông qua đấu thầu (bên
mời thầu xác định mức giá hợp lý từ các giá bỏ thầu trong hồ sơ dự thầu của các
nhà thầu, là giá có lợi nhất cho chủ đầu tƣ.
Cạnh tranh bằng giá là cuộc cạnh tranh quyết liệt trong cơ chế thị trƣờng. Các
công ty tham gia đấu thầu đều muốn đƣa ra một mức giá hấp dẫn với bên mời thầu
để có thể thắng thầu. Một số chính sách giá thƣờng đƣợc áp dụng trong việc xác
định giá tranh thầu:
- Chính sách giá cao: áp dụng khi công ty có công nghệ vƣợt trội so với các đối
thủ cạnh tranh hoặc thi công trong điêù kiện đặc biệt hoặc nhà thầu xây dựng đang
có quá nhiều việc để làm; nhƣng mức giá không đƣợc cao hơn mức giá Nhà nƣớc

qui định.
- Chính sách giá trung bình: khi các đối thủ tham dự thầu có ƣu thế gần nhƣ
nhau.
- Chính sách giá thấp: áp dụng trong điều kiện ngăn chặn đối thủ cạnh tranh
tham gia vào thị trƣờng, muốn gây thiện cảm ban đầu để làm ăn lâu dàI và trong
trƣờng hợp công ty thừa năng lực sản xuất, công nhân không có việc làm nhằm
thắng thầu để bù đắp một phần chi phí cố định. (Giá bỏ thầu phải lớn hơn chi phí
biến đổi).
- Chính sách giá linh hoạt theo giá thị trƣờng: đƣa ra giá hợp lý đảm bảo phù hợp
với tình hình thị trƣờng, phù hợp với mục tiêu của công ty và phù hợp với mục tiêu
của bên mời thầu.
Thuviennet.vn
16


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
Tuỳ từng công trình, tuỳ từng giai đoạn và từng địa điểm xây dựng mà công ty
nên lựa chọn mức giá phù hợp, đảm bảo khả năng cạnh tranh của công ty khi tham
gia dự thầu.

 Cạnh tranh bằng phương pháp thi công và tiến độ thi công:
Chỉ tiêu biện pháp thi công và tiến độ thi công trình đƣợc chủ đầu tƣ đánh giá
cao khi xét thầu. Trong hồ sơ dự thầu, tiêu chuẩn biện pháp thi công và tiến độ thi
công do nhà thầu đƣa ra đƣợc chủ đầu tƣ đánh giá ở hai nội dung sau:
- Xem xét biện pháp thi công đảm bảo đúng tiến độ, an toàn mức độ bảo đảm
tổng tiến độ thi công qui định trong hồ sơ mời thầu. Nếu nhà thầu nào mà đƣa ra
đƣợc biện pháp thi công làm rút ngắn đƣợc thời gian xây dựng công trình thì khả
năng thắng thầu sẽ cao hơn, nhất là trƣờng hợp công trình đƣợc đƣa vào sử dụng
sớm mang lại lợi nhuận cho chủ đầu tƣ.

- Xem xét tiến độ hoàn thành các hạng mục công trình khi tiến độ thi công có
liên quan tới việc sử dụng ngay các hạng mụch công trình đó của chủ đầu tƣ. Nhà
thầu nào đảm bảo đƣợc tiến độ thi công mà lại đƣa ra đƣợc các giải pháp thi công
hợp lý chắc chắn sẽ chiếm đƣợc lợi thế trong đầu thầu. Trƣớc sự cạnh tranh gay
gắt, đòi hỏi các công ty xây dựng phải lựa chọn công nghệ, kỹ thuật thi công và
biện pháp thi công phù hợp để đảm bảo rút ngắn thời gian thi công công trình, nâng
cao khả năng cạnh tranh trong đấu thầu xây lắp. Biện pháp thi công và tiến độ thi
công trở thành một công cụ cạnh tranh cần thiết và hữu hiệu của các đơn vị xây
dựng trong tranh thầu.
Trên đây là một số phƣơng thức cạnh tranh mà các công ty xây dựng thƣờng sử
dụng trong đấu thầu, các công ty cần phải biết vận dụng linh hoạt và phải biết kết
hợp chúng để giành thắng lợi trong đấu thầu.

CHƢƠNG II: HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU XÂY LẮP Ở
VIỆT NAM VÀ THỰC TRẠNG NĂNG LỰC NHÀ THẦU
XÂY LẮP TRONG NƢỚC
I.KHÁI QUÁT CHUNG

1.Những kết quả đã đạt được
Thuviennet.vn
17


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
Nền kinh tế nƣớc ta chuyển từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị
trƣờng, quy luật cạnh tranh cũng từng bƣớc đƣợc hình thành. Để tạo sự cạnh tranh
bình đẳng, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn Nhà nƣớc của các DA đầu tƣ XDCB
cũng nhƣ các DA khác, Chính phủ đã ban hành quy chế đấu thầu thống nhất trong
cả nƣớc. Kể từ khi Quy chế đấu thầu đƣợc ban hành, hoạt động đấu thầu đã đi vào

khuôn khổ, không tự phát nhƣ trƣớc đây.
Những năm trƣớc đây, các công trình đầu tƣ xây dựng cơ bản có giá quyết toán
công trình thƣờng vƣợt quá tổng dự toán và tổng mức đầu tƣ đƣợc duyệt. Đây là
một thực trạng gây thất thoát nguồn lực trong nƣớc đồng thời phát sinh nhiều tiêu
cực trong công tác quản lý và thực hiện DA. Đấu thầu ra đời đã giúp cho khối
lƣợng công việc, giá thành đƣợc tính toán chính xác, tiến độ thi công đƣợc lên kế
hoạch cụ thể nên đã tiết kiệm đƣợc rất nhiều chi phí, tránh thất thoát nguồn lực cho
các chủ đầu tƣ. Nhà thầu muốn trúng thầu phải tận dụng những ƣu thế của mình để
hạ giá thành của công trình nhƣng vẫn đảm bảo chất lƣợng công trình. Thông
thƣờng giá trúng thầu thƣờng thấp hơn giá dự toán. Đối với gói thầu xây lắp, mức
tiết kiệm vốn bình quân đạt tỷ lệ là 14%, cao hơn so với các gói thầu mua sắm hàng
hoá. Nguyên nhân do các yếu tố đầu vào của sản phẩm xây dựng có thể biến động
trong quá trình thi công nhƣ: lƣơng công nhân, giá nguyên vật liệu, biện pháp tổ
chức thi công. Đây là những nhân tố mà nhà thầu có thể phát huy tính ƣu thế của
mình so với nhà thầu khác nhằm hạ giá thành, nâng cao khả năng cạnh tranh. Bên
mời thầu thƣờng tính giá của công trình dựa trên những tiêu chuẩn trung bình mà
không thể xem xét hết khả năng của các nhà thầu, do đó mà giá trúng thầu bao giờ
cũng thấp hơn giá dự toán. Một số trƣờng hợp, giá trúng thầu có thể thấp hơn giá
giá dự toán rất nhiều, gần nhƣ không mang lại lợi nhuận cho các nhà thầu. Đây có
thể coi là một chiến lƣợc của các nhà thầu nhằm tạo thị trƣờng, gây uy tín trên thị
trƣờng xây dựng. Tuy nhiên, hiện tƣợng này chỉ xảy ra với những nhà thầu mới
tham gia thị trƣờng xây dựng đó và nhà thầu này phải có tiêm lực rất mạnh.
Công tác đấu thầu những năm qua đã có nhiều chuyển biến tích cực, mang lại
hiệu quả cao, môi trƣờng cạnh tranh lành mạnh. Năm 2001, tổng số mua sắm trong
đầu tƣ (giá trúng thầu) là trên 68387 tỷ đồng, tƣơng đƣơng 4.56 tỷ USD, tiết kiệm
chung là 10.37%. Các gói thầu thực hiện theo phƣơng thức đấu thầu cạnh tranh chỉ
chiếm 47.8% tổng số gói thầu nhƣng lại chiếm tới 85.4% tổng giá trị mua sắm.
Chứng tỏ phƣơng thức đấu thầu cạnh tranh đƣợc áp dụng nhiều vì tính cạnh tranh
công bằng, minh bạch và hiệu quả của nó. Sau đây là bảng số liệu cho thấy mức tiết
kiệm đƣợc qua đấu thầu:

Bảng 1: Tiết kiệm chi phí
thông qua hoạt động đấu thầu năm 2000
Thuviennet.vn
18


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
Đơn vị: triệu USD
Nội dung

Gói thầu Bộ
KH-ĐT thẩm định

Báo cáo của các Bộ,
địa phƣơng thẩm
định

Tổng cộng

Tổng số gói thầu

94

21.257

21.351

Giá trị ƣớc tính

950.48

2696.57

3647.05

Giá trị trúng thầu

798.92

2391.17

3190.09

Giá trị tiết kiệm

151.56

305.4

456.96

(Nguồn báo Diễn đàn doanh nghiệp tháng7/2001)
2.Một số vấn đề tồn tại trong đấu thầu xây lắp ở Việt nam

 Nạn bỏ thầu giá thấp
Hành vi đấu thầu là một hình thức cạnh tranh văn minh trong nền kinh tế thị
trƣờng phát triển. Nhƣng trong giai đoạn đầu của nền kinh tế thị trƣờng ở nƣớc ta
đã bộc lộ những mặt trái. Vận dụng cơ chế đấu thầu, nhiều chủ thể coi việc ép giá,
ép tiến độ là chính, nên dẫn tới nhiều công trình giá thấp và chất lƣợng thì đúng

nhƣ giá trị của nó. Khi công trình đƣợc hoàn thành thì cái “ngọt ngào” của giá cả
thấp nhanh chóng bị lãng quên mà thay vào đó là “cay đắng” của chất lƣợng công
trình kém thì lại đọng lại rất lâu, tiềm ẩn một hiểm họa. Giá cả thấp tới mức vô lý,
thời gian thúc ép trái cả quy luật vật chất thì còn đâu là các yêu cầu kỹ thuật đặt ra
đƣợc tôn trọng. Hiện tƣơng bỏ thầu giá thấp, mang tính phá giá đang trở nên phổ
biến, gây khó khăn cho quản lý nhà nƣớc và các doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Trong 5 năm từ 1995 đến 2000, tổng số vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản đạt khoảng
gần 400 nghìn tỷ đồng, gấp 1.7 lần so với năm trƣớc. Nếu trung bình mỗi năm, nhà
nƣớc chi trên dƣới 150 nghìn tỷ đồng vốn đầu tƣ cho xây dựng thì chỉ cần tiết kiệm
đƣợc 1% thông qua đấu thầu chúng ta đã có thêm hàng tỷ đồng. Nhƣng có phải vì
tiết kiệm cho nhà nƣớc mà thực tế hiện nay đang có sự cạnh tranh không lành mạnh
giữa các nhà thầu xây dựng? Thực tế cho thấy, các nhà thầu thi nhau giảm giá,
thậm chí có nhà thầu bỏ giá thấp hơn giá trị thực tế của công trình, miễn sao dành
đƣợc phần thắng. Theo qui định, giá đánh giá thấp nhất và giá đề nghị trúng thầu
không đƣợc vƣợt quá giá gói thầu đƣợc duyệt sẽ đƣợc xem xét trúng thầu (điều 31,
khoản 1 và điều 42, khoản 1- NĐ88/NĐ-CP). Vì thế, thực tế đã có nhiều DA có
mức giá quá thấp so với gói thầu đƣợc duyệt trong kế hoạch đấu thầu. Hầm đƣờng
Thuviennet.vn
19


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
bộ đèo Hải Vân, theo giá gói thầu 1A, giá gói thầu là 72.5 triệu USD, giá trúng thầu
là 46.1 triệu USD (bằng 63.5%) hoặc gói thầu 2A, giá gói thầu là 42.1 triệu USD,
giá trúng thầu là 28.1 triệu USD (bằng 66.7%). Gói thầu 9 cầu đƣờng sắt, giá gói
thầu là 2.4 tỷ Yên nhƣng giá trúng thầu chỉ có 1.15 tỷ Yên (bằng 48%). Gần đây
nhất là giá gói thầu đê chắn sang nhà máy lọc dầu Dung Quất, giá gói thầu xây lắp
là 52 triệu USD, giá trúng thầu là 43 triệu USD (bằng 82.5%), DA cải tạo nhà máy
ximăng Bỉm Sơn, giá gói thầu xây lắp là 55 tỷ đồng, giá trúng thầu là 36 tỷ đồng

(bằng 65%).
Mục tiêu của DA thông thƣờng: chất lƣợng, thời gian, chi phí; chủ thể xây dựng
là nhà đầu tƣ, nhà thầu, nhà tƣ vấn. Có những DA mục tiêu là chất lƣợng, giá
thành, thời gian, an toàn; chủ thể xây dựng là chủ đầu tƣ, nhà thầu, tƣ vấn, nhà
nƣớc. Ngoài ra còn có ngũ giác mục tiêu, ngoài 4 mục tiêu của tứ giác mục tiêu còn
có thêm vệ sinh môi trƣờng. Để đạt đƣợc tất cả mục tiêu là rất khó. Về phía chủ
đầu tƣ, muốn đạt đƣợc mục tiêu chất lƣợng và chi phí: chất lƣợng phải tƣơng đối và
giá thành phải thấp. Nhà thầu muốn thắng thầu phải đảm bảo đƣợc mục tiêu đó của
chủ đầu tƣ. Nhƣ vậy các nhà thầu thi nhau giảm giá, làm sao để có công trình thực
hiện, “có cái để làm”. Chất lƣợng công trình lúc này chỉ trên giấy tờ (hồ sơ dự
thầu), chƣa thể nhìn thấy đo đếm thực tế bằng các thiết bị kỹ thuật, chỉ mang tính
chất dự toán. Công trình khi đƣợc thực hiện chƣa hoàn thành đã phải sửa chữa, gia
cố gây lãng phí, tốn kém gấp nhiều lần so với việc giảm giá. Những nhà thầu nhƣ
vậy khi thắng thầu đứng trƣớc nỗi lo: một là thua thiệt chịu lỗ, hai là phải mất
khoản tiền bảo lãnh dự thầu, bảo lãnh thực hiện hợp đồng. Muốn không bị mất
khoản tiền “đặt cọc”, các nhà thầu đã phải bằng cách tác động vào chất lƣợng của
công trình, kéo dài thời gian thực hiện nhằm giảm tồn thất cho mình, và hậu quả là
chất lƣợng của các công trình thì không ai đứng ra đảm bảo là nó có đúng tiêu
chuẩn kỹ thuật hay không.
Nhận xét về tình hình phá giá trong đấu thầu ở Việt nam trong những năm qua,
chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu Việt nam - ông Vũ Khoan cho rằng: biện pháp này
là chiêu quan trọng để hạ nốc ao các đối thủ cạnh tranh khác. Đây là một vấn nạn
đã trở nên phổ biến. Các nhà thầu sử dụng chiêu bài thƣ giảm giá hòng loại đối thủ
ra khỏi cuộc chơi. Thƣ giảm giá có tỷ lệ giảm có thể là 5-7%, thậm chí có DA tới
gần 40%. Với mức giá nhƣ vậy thì mục tiêu: chất lƣợng, tiến độ thời gian liệu có
đạt đƣợc?
Một ví dụ điển hình là gói thầu 2A làm đèo Hải Vân, sau 18 tháng thi công (thời
gian hoàn thành 24 tháng), cả tuyến đƣờng 36.3 km vẫn chƣa có một mét đƣờng
nào đƣợc xây dựng hoàn chỉnh, tiến độ chậm đến 2 năm. Lý do chậm tiến độ thi
công là giá bỏ thầu công trình là quá thấp, không đủ bù đắp nguyên vật liệu nên

Thuviennet.vn
20


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
càng làm thì càng lỗ. Đó là chƣa nói đến chất lƣợng của công trình. Nhà thầu lúc
này sẽ phát sinh ra các hành vi nhƣ: một là, đánh tráo vật liệu. Nhìn bề ngoài thì
nhƣ nhau nhƣng giá cả và chất lƣợng thì khác xa nhau. Hai là, bớt xén, ăn bớt vật
liệu ở những công trình ngầm, công trình khuất: móng, đƣờng ống, cốt thép nằm
trong bêtông. Lúc làm xong rồi thì không có cách gì, không có phƣơng tiện máy
móc nào kiểm tra đƣợc. Ba là, giải quyết khâu nghiệm thu với giám sát bên A bằng
giải pháp “lót tay” cho bên A phong bì, quà cáp biếu xén.
Có thể thấy hiện tƣợng bỏ giá thấp đã làm chất lƣợng công trình giảm, làm mất
tính cạnh tranh lành mạnh trong công tác đấu thầu hiện nay ở Việt nam. Song
những con số, những cái giá quá khác thƣờng đó lẽ ra không thể qua mắt đƣợc
những chuyên gia có đủ trình độ trong công tác xét thầu, nhất là với những DA có
giá trị lớn. Nhƣ vậy, bên cạnh nạn bỏ thầu giá thấp còn tồn tại một vấn đề ảnh
hƣởng đến chất lƣợng công trình cũng nhƣ hoạt động, cần đƣợc quan tâm. Đó là
công tác kiểm định.
Những năm qua, ngành xây dựng đã có nhiều cố gắng để từng bƣớc xây dựng
và hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý chất lƣợng. Tuy nhiên hệ thống tiêu chuẩn
xây dựng hiện hành đang tồn tại một số vấn đề bất cập. Khoảng 45% số lƣợng tiêu
chuẩn hiện hành là những tiêu chuẩn ban hành những năm 70-80 cũ và không phù
hợp, cần sớm đƣợc rà soát, xem xét bổ sung, sửa đổi hoặc xây dựng tiêu chuẩn mới
để thay thế. Nhiều lĩnh vực thi công xây lắp và sản xuất vật liệu xây dựng đang cần
có loại văn bản hƣớng dẫn này. Các tiêu chuẩn về phƣơng pháp thử các qui trình
kiểm định chất lƣợng công trình xây dựng và sản phẩm vật liệu xây dựng tuy đã có
nhƣng còn thiếu và chƣa đồng bộ. Việc xây dựng đồng bộ hóa hệ thống tiêu chuẩn
đang là một yêu cầu cấp bách. Chúng ta cần phảI có một qui trình kiểm tra, nghiệm

thu rất nghiêm ngặt những hạng mục công trình, nhất là với những hạng mục công
trình trƣớc khi nó bị làm khuất nhƣ: móng, đƣờng ống.

Nhà thầu chọn cái chết từ từ
Nhiều doanh nghiệp đầu tƣ mua sắm thiết bị quá lớn, máy móc thì vẫn phải khấu
hao nhƣng không có dự án để thực hiện, công nhân thì phải “nằm” chờ việc. Trong
khi đó các khoản vay ngân hàng sắp đến kì đáo hạn, nếu không trả thì không đƣợc
vay tiếp, không đƣợc bảo đảm tiền vay khi có DA mới. Những lý do trên gây áp lực
cho nhà thầu khiến nhà thầu phải bằng mọi cách phải thắng thầu, vẫn biết lỗ nhƣng
vẫn bỏ giá thấp, thà “chết từ từ còn hơn chết hẳn”, các nhà chuyên môn gọi là hiện
tƣợng “uống thuốc độc để giải khát và chết từ từ”. Muốn trở thành nhà thầu phụ,
giải pháp phổ biến là các nhà thầu phụ Việt nam tranh nhau hạ giá thành. Kết quả là
nhà thầu chính nƣớc ngoài chỉ mất khoảng 50% chi phí đã dự toán cho phần công
Thuviennet.vn
21


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
việc mà nhà thầu phụ Việt nam đã đảm nhận và họ thu về những khoản siêu lợi
nhuận từ khoản tiết kiệm này. Khi triển khai thực hiện các công trình loại này, các
nhà thầu chính nƣớc ngoài không chịu chấp nhận cách làm cắt xén và do vậy nhà
thầu chính Việt nam đành phảI làm đúng theo tiêu chuẩn và cam kết chất lƣợng sản
phẩm mà nếu tính đúng, tính đủ thì phía Việt nam lỗ to. Vì vậy có doanh nghiệp đã
lỗ tới 2.7 tỷ đồng do đặt giá thầu phụ xây dựng khách sạn Opera Hilton tại Hà nội
quá thấp.
Theo kinh tế học vi mô thì điều này không hoàn toàn sai, doanh nghiệp có thể
sản xuất dƣới mức hoà vốn, mặc dù thua lỗ nhƣng vẫn phải sản xuất để có thể bù
đắp một phần chi phí máy móc, nhân công. Tuy nhiên, với những nhà thầu làm ăn
theo phƣơng thức này thì lỗ là điều chắc chắn. Song một điều đáng ngạc nhiên là,

các doanh nghiệp này vẫn tồn tại và nhà nƣớc vẫn phải bỏ chi phí cao hơn mức bỏ
thầu ban đầu do những phát sinh hậu đấu thầu. Hậu quả là nền kinh tế vẫn tồn tại
những doanh nghiệp làm ăn yếu kém, tạo nên một cung cách làm ăn không lành
mạnh gây ảnh hƣởng đến các doanh nghiệp khác, gây tổn thất cho nền kinh tế và
thâm hụt ngân sách nhà nƣớc.

Hành vi bán lại gói thầu của các nhà thầu:
Hiện nay, một số nhà thầu khi tham gia đấu thầu và thắng thầu đã có hành vi
chuyển nhƣợng, bán lại các gói thầu cho các tổ chức, cá nhân khác đang diễn ra khá
phổ biến. Điều này khiến cho chất lƣợng các công trình, tiến độ thi công không
đúng kế hoạch đấu thầu, không đảm bảo yêu cầu của chủ đầu tƣ. Hơn nữa, chủ đầu
tƣ không thể kiểm soát đƣợc tình hình thực hiện gói thầu của mình.

Hành vi móc ngoặc giữa chủ đầu tư và nhà thầu:
Đây là vấn đề có thật trong đấu thầu, tuy nhiên nó có ở mức độ không giống
nhau. Đấu thầu giả, hay đấu thầu chỉ là hình thức khi mà các nhà thầu thoả thuận
ngầm để một nhà thầu thắng. Đây là hình thức đấu thầu “quân xanh, quân đỏ”. Bên
mời thầu sẽ mời một số nhà thầu tham dự đấu thầu, một nhà thầu sẽ đứng tên tất cả
những nhà thầu còn lại. ở đây có sự thông đồng giữa các nhà thầu tham dự với
nhau. Một nhà thầu (quân đỏ) sẽ lập một bộ hồ sơ dự thầu với giá thấp nhất, chất
lƣợng cao nhất. Bốn bộ hồ sơ còn lại mang xác nhận của các nhà thầu khác (quân
xanh) có mức giá cao hơn và chất lƣợng cũng thấp hơn. Thực ra có sự nội ứng từ
bên mời thầu, vì bên mời thầu là ngƣời trực tiếp chấm điểm các hồ sơ dự thầu, họ
sẽ phát hiện ra ngay những bộ hồ sơ giống nhau. Tuy nhiên thì bên mời thầu đã cho
nhà thầu quân đỏ biết trƣớc giá của gói thầu và một số tiêu chuẩn quan trọng để
đánh giá gói thầu. Các nhà thầu quân xanh lúc này là quân xanh nhƣng lúc khác họ
lại là quân đỏ, và nhà thầu quân đỏ sẽ phải “trả”bằng cách trở thành quân xanh cho
Thuviennet.vn
22

hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
những nhà thầu kia. Hành vi này làm mất hết ý nghĩa cạnh tranh, minh bạch của
đấu thầu. Thông thƣờng những DA sử dụng nguồn vốn Nhà nƣớc thì hay xảy ra
tình trạng này. Tiền không thuộc cụ thể về một ai nên chủ đầu tƣ, nhà thầu thông
đồng nhau để rút tiền từ túi Nhà nƣớc mà không hề có một sự đắn đo nào là điều dễ
hiểu.
Một hiện tƣợng khác cũng tƣơng tự, bên mời thầu đƣa ra những tiêu chuẩn xét
thầu lồng những ý đồ chủ quan hƣớng tới một nhà thầu nào mà chủ đầu tƣ đã có ý
định lựa chọn. Những nhà thầu khác cầm chắc thất bại trong một cuộc chơi không
công bằng mà sự không công bằng này bên ngoài khó nhận ra.
Sự móc ngoặc với bên mời thầu còn có thể là: chiến thuật đƣa ra giá thầu thấp để
nắm chắc khả năng thắng thầu, sau đó khi thực hiện hợp đồng chủ đầu tƣ và nhà
thầu cùng thống nhất bổ sung khối lƣợng phát sinh hoặc thay đổi một phần thiết kế.
Có những gói thầu giá trị phát sinh lên đến hàng chục tỷ đồng.
Những việc thông đồng, móc ngoặc nêu trên đang làm cho đấu thầu trở thành
phƣơng tiện giảng hoà việc giao thầu giữa chủ đầu tƣ và bên mời thầu. Bây giờ
ngƣời ta không còn sự hồi hộp và niềm vui của ngƣời thắng thầu. Muốn thắng thầu,
các nhà thầu phải “đi đêm, lách luật”. Các nhà quản lý vừa là nạn nhân, vừa là thủ
phạm. Nạn nhân của cơ chế quản lý vốn hành chính, thiếu tính chuyên nghiệp và là
thủ phạm gây ra những tiêu cực trong bộ máy này.
II. HOẠT ĐỘNG CỦA NHÀ THẦU NƢỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM TRONG NHỮNG
NĂM GẦN ĐÂY

Thực hiện chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nƣớc, những năm qua khối
lƣợng đầu tƣ nói chung và đầu tƣ nƣớc ngoài nói riêng, đặc biệt là các DA đƣợc
đầu tƣ bằng nguồn vốn vay ODA đã tăng rõ rệt. Cùng với quá trình phát triển đầu
tƣ, thị trƣờng xây dựng của nƣớc ta cũng đã bắt đầu mở cửa cho các nhà thầu nƣớc
ngoài. ban đầu nhà thầu nƣớc ngoài vào Việt nam chủ yếu để nhận thầu các công

trình đầu tƣ trực tiếp của nƣớc ngoài hoặc công trình viện trợ không hoàn lại. Về
sau, nhà thầu nƣớc ngoài vào dự thầu và thắng thầu hàng loạt các gói thầu đấu thầu
quốc tế thuộc nguồn vốn ODA, WB, ADB thậm chí cả các DA vốn trong nƣớc nhƣ
Nhà hát Lớn TP Hà Nội, sân vận động quốc gia Hà Nội.
Đến nay đã có nhiều nhà thầu nƣớc ngoài vào thực hiện một khối lƣợng tƣơng
đối lớn về tƣ vấn xây dựng và xây lắp công trình tại Việt nam, chiếm thị phần rất
lớn trong ngành xây dựng, trong đó phần lớn các DA 100% vốn nƣớc ngoài và DA
viện trợ không hoàn lại đều do các nhà thầu nƣớc ngoài đảm nhận làm thầu chính
hoặc tổng thầu. Từ năm 1994 đến năm 2000 đã có 314 nhà thầu nƣớc ngoài đến từ
Thuviennet.vn
23


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
29 quốc gia và vùng lãnh thổ vào thực hiện 673 công trình và hạng mục công trình
tại Việt nam; trong đó số nhà thầu Nhật Bản là nhiều nhất với 69 nhà thầu.
Các nhà thầu nƣớc ngoài có lợi thế về qui chế của tổ chức tín dụng, giải pháp
công nghệ, tiềm lực tài chính, kinh nghiệm lâu năm, uy tín trên thƣơng trƣờng
quốc tế. Khi tham gia dự thầu các nhà thầu nƣớc ngoài đã tinh khôn tìm cách liên
doanh với một công ty, tổng công ty có tầm cỡ, tiếng tăm của Việt nam, chủ yếu là
để tạo một hình ảnh đáng tin cậy cho họ và để mƣu cầu một đặc ân, một ƣu ái trong
quá trình xét thầu, đánh giá thầu để đƣợc thắng thầu. Khi đã đƣợc chấm thầu, xét
chọn và ký hợp đồng, nhà thầu nƣớc ngoài sẽ chỉ sử dụng bên liên doanh Việt nam
cung cấp lao động, thiết bị giá rẻ để thi công xây dựng và lắp đặt các hạng mục
công trình, nếu không họ phải thuê hoặc mua từ nƣớc ngoài sẽ rất là tốn kém, và
qua đó họ không có siêu lợi nhuận. Nhƣ vậy nhà thầu nƣớc ngoài luôn tìm kiếm
đƣợc lợi nhuận cao trong khi nhà thầu Việt Nam, ngay trên mảnh đất của mình thì
chỉ “an phận” nhận làm thầu phụ những công trình, hạng mục công trình mang lại
lợi nhuận nhỏ bé so với những công trình mà nhà thầu nƣớc ngoài đảm nhận.

III.HOẠT ĐỘNG CỦA NHÀ THẦU XÂY LẮP TRONG NƢỚC.

1. Những khó khăn tồn tại của nhà thầu trong nước

Yếu tố khách quan:
Mặc dù nƣớc ta đã chuyển từ nền kinh tế tập trung sang nền kinh tế thị trƣờng
đƣợc 15 năm song ngành xây dựng luôn đi sau các ngành khác. Hình thức đấu thầu
dù sao vẫn còn tƣơng đối mới trong thị trƣờng xây dựng Việt nam. Các công ty xây
lắp Việt nam đang trong quá trình vừa thực hiện vừa học hỏi. Vì vậy việc cạnh
tranh trong những công trình lớn với nhà thầu và chủ đầu tƣ nƣớc ngoài là rất khó
khăn. Thị trƣờng xây dựng đang là thị trƣờng phát triển với tốc độ cao, vốn đầu tƣ
vào xây dựng ngày càng nhiều và đây là một thị trƣờng tiềm năng nên các công ty
cạnh tranh nhau rất quyết liệt. Các nhà thầu trong nƣớc đa số mới hoạt động nên
chƣa có kinh nghiệm trƣớc những nhà thầu đã “lão luyện” của phía nƣớc ngoài.
Mặt khác văn bản pháp quy về đầu tƣ xây dựng cơ bản chƣa đầy đủ, thiếu tính
đồng bộ, qui định chƣa chi tiết, đặc biệt là trong qui chế đấu thầu việc qui định chế
độ ƣu đãi đối với nhà thầu trong nƣớc tham gia đấu thầu quốc tế còn mang tính
chung chung, chƣa cụ thể nên trên thực tế nhà thầu Việt nam chƣa đƣợc hƣởng
những ƣu đãi này.
Nhìn chung thì các DA có vốn đầu tƣ nƣớc ngoàI thì các nhà thầu Việt nam hầu
nhƣ ít có cơ hội làm tổng thầu, tỷ lệ thầu chính thấp, đa số làm thầu phụ. Những gói
thầu chính trúng thầu phần lớn là những gói thầu san nền, làm móng hoặc xây dựng
Thuviennet.vn
24


hocthuat.vn –Tài liệu online miễn phí
Đề án môn học Kinh tế đầu tƣ
phần thô. Những gói thầu làm tổng thầu có thiết kế, công nghệ cao nhà thầu Việt
nam chƣa đủ khả năng dự thầu. Hình thức thầu phụ cũng rất đa dạng, có công trình

thầu phụ dƣới dạng hợp tác với nhà thầu chính nƣớc ngoài, có công trình thông qua
bản ghi nhớ, cung cấp giá cho nhà thầu nƣớc ngoài đứng ra đấu thầu, cũng có công
trình nhận thầu phần nhân công. Nhƣng giá cả làm thầu phụ thƣờng bị các nhà thầu
chính nƣớc ngoài bắt chẹt, dƣới các hình thức gọi phiếu chào giá từng công việc tới
nhà thầu Việt nam, rồi sau đó chọn giá thấp nhất để hợp đồng giao việc. Có nhà
thầu Việt Nam tham gia đấu thầu bằng bản ghi nhớ, nhƣng khi thắng thầu chỉ đƣợc
làm một phần còn lại nhà thầu nƣớc ngoài giao cho nhà thầu phụ Việt nam khác có
giá thấp hơn. Có trƣờng hợp nhà thầu nƣớc ngoài đơn phƣơng cắt hợp đồng đối với
nhà thầu Việt nam hoặc nhà thầu thắng thầu bán lại cho các nhà thầu khác.
Về phƣơng pháp xét thầu, đôi khi chỉ dựa vào hồ sơ dự thầu của các nhà thầu,
thiếu thông tin thực tế, do đó khi đánh giá năng lực nhà thầu chƣa đảm bảo độ
chính xác. Các nhà thầu Việt nam nhiều khi cũng bị xem thƣờng trong khi đấu thầu
ngay cả những công trình có vốn trong nƣớc. Tình trạng này diễn ra ở một số
ngành, địa phƣơng, khi một nhân vật quan trọng nào đó muốn cho một hãng dự
thầu A thắng cuộc, thì dù hãng thầu B có năng lực kỹ thuật tốt và đề xuất giá thầu
khá hợp lý, cũng không đƣợc chấp nhận. Năng lực của nhà thầu phải dựa trên các
yếu tố về vốn, năng lực nhân sự và kinh nghiệm nghề nghiệp.Việc đánh giá cho
điểm các hồ sơ dự thầu hiện nay cũng không công bằng, tuy có điểm chuẩn nhƣng
chỉ tiêu đặt ra chƣa định lƣợng đƣợc, việc cho điểm mang tính chủ quan, thiên vị.
Nhà thầu nƣớc ngoài không phải nhà thầu nào cũng mạnh, có những nhà thầu nƣớc
ngoài năng lực còn yếu kém hơn nhà thầu trong nƣớc. Mặt khác nhà thầu nƣớc
ngoài, với các quy chế quản lý nhà thầu nƣớc ngoài lỏng lẻo nhƣ hiện nay thì chủ
đầu tƣ cũng khó mà đánh giá nhà thầu một cách chính xác đƣợc.
Một khó khăn nữa cho nhà thầu Việt nam là qui chế của các tổ chức cho vay vốn
đầu tƣ. Các DA ODA xây dựng công trình kết cấu hạ tầng khi giao cho các bộ
chuyên ngành làm chủ đầu tƣ thì các công ty, tổng công ty trực thuộc bộ đó không
đƣợc tham gia đấu thầu theo thông lệ quốc tế. Mặc dầu các đơn vị này cũng rất
mạnh và có nhiều kinh nghiệm, truyền thống về xây dựng, lắp đặt những công trình
nói trên. Chẳng hạn các DA xây dựng điện, xây dựng nhà máy ximăng... đối với
những tổng công ty, công ty thuộc bộ Xây dựng. Hoặc DA cầu đƣờng cảng với

những đơn vị thuộc bộ GTVT. Hay dự án nạo vét, xây dựng thuỷ nông đối với
những đơn vị thuộc bộ NN&PTNT v.v... Quy định này Ngân hàng Thế giới (WB)
và các tổ chức tài trợ quốc tế khác đang kiên trì theo đuổi.

Yếu tố chủ quan:
Thuviennet.vn
25