Đánh giá hiệu quả kinh tế chăn nuôi lợn thịt của các hộ nông dân trên địa bàn xã ân đức hoài ân bình định
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (748.8 KB, 77 trang )
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ - PHÁT TRIỂN
------
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ CHĂN NUÔI LỢN
THỊT CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA BÀN XÃ
ÂN ĐỨC – HOÀI ÂN – BÌNH ĐỊNH
VÕ ĐỨC THẮNG
Huế, tháng 05 năm 2016
1
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ - PHÁT TRIỂN
------
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ CHĂN NUÔI LỢN
THỊT CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA BÀN XÃ
ÂN ĐỨC – HOÀI ÂN – BÌNH ĐỊNH
Sinh viên thực hiện:
Giáo viên hướng dẫn:
Võ Đức Thắng
Th.S Nguyễn Lê Hiệp
Lớp: K46C KHĐT
Niên khóa: 2012 – 2016
2
Huế, tháng 05 năm 2016
3
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
LỜI CẢM ƠN
Được sự phân công của Khoa Kinh Tế - Phát Triển trường Đại học Kinh tế Huế,
và sự đồng ý của thầy giáo Th.S Nguyễn Lê Hiệp. Tôi đã thực hiện đề tài “Đánh giá
hiệu quả kinh tế chăn nuôi lợn thịt của các hộ nông dân trên địa bàn xã Ân Đức - Hoài
Ân - Bình Định”.
Để hoàn thành khoá luận này. Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã tận
tình hướng dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình học tập, rèn luyện ở Trường Đại học
Kinh tế Huế.
Xin chân thành cảm ơn Thầy giáo hướng dẫn Th.S Nguyễn Lê Hiệp đã tận tình,
chu đáo hướng dẫn em thực hiện khoá luận này.
Em xin chân thành cảm ơn nhân dân địa phương, ban lãnh đạo và cán bộ UBND
xã Ân Đức - Hoài Ân - Bình Định đã tạo kiện thuận lợi cho em hoàn thành kế hoạch
thực tập.
Em xin gửi lời cảm ơn tới ban lãnh đạo, đội ngũ nhân viên của công ty thức ăn
gia súc Proconco Bình Định đã chỉ bảo nhiệt tình, truyền đạt cho em nhiều kinh
nghiệm làm việc sau này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất. Song
do buổi đầu mới làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, tiếp cận với thực tế sản
xuất cũng như hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên không thể tránh khỏi những
thiếu sót nhất định mà bản thân chưa thấy được. Em rất mong được sự góp ý của quý
Thầy, Cô giáo và các bạn đồng nghiệp để khoá luận được hoàn chỉnh hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Huế, ngày 15 tháng 5 năm 2016
Sinh viên
VÕ ĐỨC THẮNG
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT
4
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU
HQKT: Hiệu quả kinh tế
NN-PTNT: Nông nghiệp và phát triển nông thôn
QMN: Quy mô nhỏ
QMV: Quy mô vừa
QML: Quy mô lớn
BQ: Bình quân
LĐ: Lao động
TT: Truyền thống
BCN: Bán công nghiệp
CN: Công nghiệp
TSCĐ: Tài sản cố định
VAC: Vườn ao chuồng
XCBQ: Xuất chuồng bình quân
UBND: Uỷ ban nhân dân
VSATTP: Vệ sinh an toàn thực phẩm
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT
5
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ
DANH MỤC SƠ ĐỒ
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT
6
Khoá luận tốt nghiệp đại học
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
7
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
MỤC LỤC
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT
8
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
TÓM TẮT NGHIÊN CỨU
Chăn nuôi là ngành mang lại hiệu quả kinh tế cao trong sản xuất nông nghiệp.
Trong chăn nuôi thì chăn nuôi lợn khá phổ biến. Chăn nuôi lợn có từ rất lâu và ngày
càng phát triển bởi những đặc tính riêng biệt của nó. Do vậy chăn nuôi lợn nói chung
có ý nghĩa rất quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp, nông dân và nông thôn
cũng như đối với nền kinh tế
Xã Ân Đức hiện nay trong cơ cấu kinh tế nông thôn ngành nông nghiệp vẫn
chiếm một tỷ lệ khá cao. Trong đó chăn nuôi giữ một vai trò khá quan trọng với các hộ
trên địa bàn bàn xã đặc biệt là chăn nuôi lợn. Trong chăn nuôi lợn hiện nay thì chăn
nuôi lợn thịt chiếm tỷ lệ cao hơn nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của con người.
Tuy nhiên thực tế trong thời gian gần đây có nhiều hộ nuôi lợn lâu năm đã từ bỏ không
chăn nuôi nữa do họ nhận thấy nuôi lợn không mang lại hiệu quả kinh tế cao. Bên
cạnh đó vẫn có nhiều hộ vẫn tiếp tục chăn nuôi theo hướng gia trại, trang trại.
Vì vậy, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Đánh giá hiệu quả kinh tế chăn nuôi
lợn thịt của các hộ nông dân xã Ân Đức – Hoài Ân – Bình Định”
Việc nghiên cứu đề tài nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể là: Góp phần hệ thống
hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế nói chung và hiệu quả kinh tế trong
chăn nuôi lợn thịt nói riêng. Đánh giá hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt của các
hộ nông dân tại xã Ân Đức – Hoài Ân – Bình Định trong thời gian vừa qua. Đề xuất
các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt của các hộ nông
dân dân tại xã Ân Đức – Hoài Ân – Bình Định trong thời gian tới.
Thông qua tìm hiểu các khái niệm về hộ nông dân, kinh tế nông hộ, khái niệm về
hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả phân bổ, hiệu quả kinh tế, tìm hiểu các quan điểm về hiệu
quả kinh tế nói chung và hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thit nói riêng; tìm hiểu
về tình hình phát triển chăn nuôi lợn thịt trên thế giới và ở trong nước…để làm cơ sở
lý luận và cơ sở thực tiễn cho việc nghiên cứu đề tài.
Qua tìm hiểu về đặc điểm địa bàn nghiên cứu, tôi thấy Ân Đức là địa phương có
điều kiện thuận lợi để phát triển chăn nuôi lợn thịt theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng
cao thu nhập cho các hộ nông dân.
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT9
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
Trong quá trình thực hiện đề tài tôi sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chủ
yếu như thu thập và phân tích các thông tin, số liệu.
Các thông tin thứ cấp được tôi thu thập qua sách, báo, các báo cáo kinh tế - xã
hội hàng năm của UBND xã Ân Đức. Để thu thập các thông tin sơ cấp tôi đã sử dụng
bộ phiếu điều tra kết hợp sử dụng hai công cụ trong bộ công cụ PRA, đó là công cụ
phỏng vấn sâu và công cụ quan sát trực tiếp. Tôi tiến hành điều tra chọn mẫu ngẫu
nhiên 60 hộ nông dân chăn nuôi lợn thịt trên địa bàn xã, tiến hành phỏng vấn các hộ
chăn nuôi lợn thịt có kinh nghiệm và đồng thời tiến hành khảo sát kênh tiêu thụ lợn
thịt tại địa phương. Các thông tin thu thập được tôi tổng hợp và tính toán bằng bảng
tính Excel theo các mục tiêu nghiên cứu. Đồng thời, tôi cũng sử dụng các phương
pháp thống kê mô tả, thống kê kinh tế, sử dụng một số chỉ tiêu phản ánh kết quả, hiệu
quả kinh tế.
Kết quả nghiên cứu cho thấy tình hình chăn nuôi lợn của lợn nói chung và chăn
nuôi lợn thịt nói riêng của xã Ân Đức có xu hướng tăng qua các năm nhưng mức tăng
còn rất chậm. Chăn nuôi theo hướng công nghiệp và bán công nghiệp đã được nhiều
hộ áp dụng vào những quy mô chăn nuôi vừa và lớn, chăn nuôi theo hướng sản xuất
hàng hóa. Bên cạnh đó thì vẫn còn nhiều hộ chăn nuôi theo hướng tận dụng, truyền
thống, chăn nuôi nhỏ lẻ, chưa có sự đầu tư về vốn cũng như kỹ thuật.
Kết quả điều tra 60 hộ chăn nuôi cho thấy: Xét về quy mô chăn nuôi, hộ chăn
nuôi quy mô lớn đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất, sau đó đến nhóm hộ chăn nuôi
với quy mô vừa và thấp nhất là nhóm hộ chăn nuôi với quy mô nhỏ. Xét về phương
thức chăn nuôi, thì nhóm hộ chăn nuôi theo phương thức công nghiệp đạt được hiệu
quả kinh tế cao nhất, sau đó là nhóm hộ chăn nuôi theo phương thức bán công nghiệp
và thấp nhất là nhóm hộ chăn nuôi theo phương thức truyền thống.
Qua quá trình khảo sát cũng cho thấy thị trường tiêu thụ thịt lợn của xã chủ yếu
là bán cho tư thương và giết mổ tại nhà. Cụ thể, có tới hơn 91,69% các hộ chăn nuôi
lợn gọi tư thương đến bán và giết mổ tại nhà là 8,33%. Bên cạnh đó thì kênh tiêu thụ thịt
lợn chính của xã là từ người chăn nuôi lợn thịt qua người môi giới đến cơ sở giết mổ và cuối
cùng đến tay ngườ i tiêu dùng.
Bên cạnh những kết quả đạt được thì các hộ chăn nuôi lợn thịt trên địa bàn xã
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT10
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
còn gặp một số khó khăn về các mặt như: vốn đầu tư cho chăn nuôi, con giống, giá
thức ăn tăng cao, mức độ cập nhật thông tin liên quan đến chăn nuôi còn ít và chậm…
bên cạnh đó các hộ chưa được hỗ trợ về mặt kỹ thuật, về cách phòng và đối mặt với rủi
ro trong chăn nuôi, chăn nuôi còn nhỏ lẻ, tập trung với quy mô gia trại, trang trại chưa
nhiều dẫn đến hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt chưa cao.
Nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt cho các hộ nông dân
trên địa bàn xã cần thực hiện một số biện pháp: Tạo điều kiện cho các hộ chăn nuôi
được vay vốn để mở rộng quy mô chăn nuôi; Các trung tâm, huyện, xã cần cung cấp
cho người chăn nuôi giống tốt có nguồn gốc rõ ràng; giảm chi phí thức ăn cho người
chăn nuôi; nâng cao ý thức về phòng tránh dịch bệnh cho người chăn nuôi…
Như vậy qua tìm hiểu thực tế tại xã Ân Đức và cùng với việc phân tích, tổng hợp
số liệu điều tra, tôi rút ra kết luận như sau: Chăn nuôi là ngành quan trọng trong sản
xuất nông nghiệp, trong đó chăn nuôi lợn thịt chiếm một tỷ trọng lớn trong giá trị sản
xuất của ngành chăn nuôi. Trong chăn nuôi lợn thịt, hiệu quả kinh tế theo quy mô lớn
và theo phương thức công nghiệp là vượt trội hơn cả. Do đó cần có sự đầu tư mở rộng
quy mô chăn nuôi trong nông hộ, loại bỏ dần phương thức nuôi nhỏ lẻ, tận dụng.
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT11
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Đối với nước ta, chăn nuôi là một trong hai lĩnh vực kinh tế quan trọng trong
ngành nông nghiệp, trong đó chăn nuôi lợn là khá phổ biến. Chăn nuôi lợn có vai trò
quan trọng trong việc cung cấp thực phẩm dinh dưỡng cao cho đời sống con người,
cung cấp nguyên liệu cho các ngành nông nghiệp, giải quyết việc làm cho người lao
động. Bên cạnh đó, chăn nuôi lợn không chỉ cung cấp thực phẩm trong nước mà còn
hướng mạnh đến xuất khẩu ra thị trường thế giới để tăng nguồn thu ngoại tệ. Trong
chiến lược phát triển kinh tế xã hội của nước ta giai đoạn 2010-2020, ngành nông
nghiệp phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá tập trung, trong đó chăn nuôi lợn được
xác định là ngành chăn nuôi chính trong những năm gần đây.
Xã Ân Đức là một trong những xã trọng điểm phát triển chăn nuôi lợn của huyện
Hoài Ân. Trong những năm gần đây, ngành chăn nuôi lợn chiếm tỉ trọng cao trong cơ
cấu kinh tế nông nghiệp của xã và dần trở thành ngành chăn nuôi chính của các hộ
nông dân. Việc phát triển mô hình chăn nuôi bằng cách sử dụng thức ăn sản xuất công
nghiệp, kết hợp quy trình chăn nuôi hợp lý đã tạo nên một bước nhảy vọt về năng suất
và hiệu quả chăn nuôi, vươn lên trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của địa
phương. Nhờ vậy, chất lượng lợn thịt của xã Ân Đức được người tiêu dùng đánh giá
cao và dần trở thành thương hiệu tin cậy trên thị trường. Bên cạnh những kết quả đạt
được thì các hộ chăn nuôi lợn thịt trên địa bàn xã còn gặp một số khó khăn về các mặt
như: vốn đầu tư cho chăn nuôi, con giống, giá thức ăn tăng cao, mức độ cập nhật thông
tin liên quan đến chăn nuôi còn ít và chậm…bên cạnh đó các hộ chưa được hỗ trợ về
mặt kỹ thuật, về cách phòng và đối mặt với rủi ro trong chăn nuôi, chăn nuôi còn nhỏ
lẻ, tập trung với quy mô gia trại, trang trại chưa nhiều dẫn đến hiệu quả kinh tế trong
chăn nuôi lợn thịt chưa cao.
Những vấn đề trên đặt ra một nhu cầu khách quan là cần có nghiên cứu về vấn đề
chăn nuôi và tiêu thụ lợn thịt trên địa bàn xã Ân Đức, làm cơ sở cho việc đề xuất các
giải pháp nhằm phát triển chăn nuôi cũng như thị trường tiêu thụ lợn thịt trên địa bàn
xã.
Xuất phát từ những vấn đề trên, tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài “ Đánh giá
hiệu quả kinh tế chăn nuôi lợn thịt của các hộ nông dân trên địa bàn xã Ân Đức - Hoài
Ân - Bình Định”.
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT12
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Đề tài tập trung đánh giá hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt của các hộ
nông dân ở xã Ân Đức huyện Hoài Ân tỉnh Bình Định. Từ đó đề xuất các giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế cho các hộ dân chăn nuôi lợn thịt tại xã.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế nói chung
và hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn nói riêng.
- Đánh giá hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt của các hộ nông dân tại xã
Ân Đức, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định trong thời gian vừa qua.
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt của
các hộ nông dân dân tại xã Ân Đức, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề về đánh giá HQKT chăn nuôi lợn
thịt của các hộ gia đình chăn nuôi lợn thịt tại xã Ân Đức, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Đánh giá hiệu quả kinh tế chăn nuôi lợn thịt ở xã Ân Đức,
huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định.
- Phạm vi không gian: Xã Ân Đức, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định.
- Thời gian thực hiện đề tài: Từ ngày 18/01/2016 - 15/05/2016.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp thu thập số liệu
- Số liệu thứ cấp: sách, tạp chí, internet, các luận văn tốt nghiệp, các báo cáo kinh
tế trong 3 năm (2013 – 2015) của xã.
- Số liệu sơ cấp: tiến hành điều tra chọn mẫu ngẫu nhiên 60 hộ chia theo ba nhóm
quy mô chăn nuôi là quy mô nhỏ, quy mô vừa và quy mô lớn trên 6 thôn của xã, thu
thập ý kiến của các hộ chăn nuôi có kinh nghiệm, có kiến thức chăn nuôi thông qua
việc sử dụng 2 công cụ trong bộ công cụ PRA đó là công cụ phỏng vấn sâu và công cụ
quan sát trực tiếp để đánh giá hiệu quả kinh tế chăn nuôi lợn thịt của các hộ.
Tiêu chí chọn mẫu điều tra xét theo quy mô chăn nuôi (nhỏ, vừa, lớn), theo
phương thức chăn nuôi.
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT13
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
- Xét theo quy mô chăn nuôi:
+ Quy mô nhỏ: Hộ nuôi dưới 50 con/lứa, tổng số đầu lợn thịt xuất chuồng dưới
100 con/năm.
+ Quy mô vừa: Hộ nuôi từ 50-100 con/lứa, tổng số đầu lợn xuất chuồng từ 100
đến dưới 200 con/năm.
+ Quy mô lớn: Hộ nuôi trên 100 con một lứa, tổng số đầu lợn thit xuất chuồng
trên 200 con/năm.
4.2. Phương pháp xử lý số liệu
Sau khi thu thập được số liệu tôi tiến hành kiểm tra đánh giá, điều tra bổ sung.
Sau đó sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu theo những nội dung đã được xác
định. Trong quá trình đó, tôi sử dụng phương pháp phân tích thống kê để hệ thống hoá
số liệu thu thập theo những tiêu thức cần thiết, phù hợp logic với mục tiêu nghiên cứu.
4.3. Phương pháp phân tích số liệu
- Phương pháp thống kê mô tả
Thống kê, mô tả lại các hoạt động trong quá trình chăn nuôi lợn của nông hộ:
tình hình sản xuất của hộ, chi phí đầu tư cho 1 lứa lợn thịt, số đầu lợn/1 lứa, số lượng,
giá giống, tổng sản lượng xuất chuồng/lứa, giá bán, tính các kết quả,… thông qua đó
để phân tích chi phí giữa các quy mô chăn nuôi, phương thức chăn nuôi, giống lợn
trong chăn nuôi lợn nhằm thấy được ảnh hưởng của chi phí đến hiệu quả kinh tế chăn
nuôi lợn của hộ.
- Phương pháp chuyên gia chuyên khảo
Trên cơ sở tham khảo ý kiến của một số người có kinh nghiệm đại diện trong lĩnh
vực nghiên cứu như cán bộ lãnh đạo địa phương có kinh nghiệm trong lĩnh vực chăn
nuôi, các hộ chăn nuôi tiên tiến... để đánh giá hiệu quả trong chăn nuôi lợn thịt.
- Phương pháp thống kê so sánh
So sánh hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi lợn thịt theo các tiêu chí như hiệu quả
kinh tế theo quy mô khác nhau, phương thức chăn nuôi khác nhau, so sánh hiệu quả
kinh tế giữa các hộ chăn nuôi lợn thịt với các hộ chăn nuôi lợn nái, gia cầm.
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT14
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG I. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Các khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm nông hộ
Hộ đã có từ lâu đời, cho đến nay nó vẫn tồn tại và phát triến. Trải qua mỗi thời
kỳ kinh tế khác nhau, hộ và kinh tế hộ được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau
song vẫn có bản chất chung đó là: “Sự hoạt động sản xuất kinh doanh của các thành
viên trong gia đình cố gắng làm sao tạo ra nhiều của cải vật chất đế nuôi sổng và tăng
thêm tích luỹ cho gia đình và xã hội”. Qua nghiên cứu cho thấy, có nhiều quan niệm
của các nhà khoa học về hộ:
- Theo từ điển chuyên ngành kinh tế và từ điển ngôn ngữ "Hộ là tất cả những
người cũng sổng chung trong một mái nhà. Nhóm người đó bao gồm những người
cùng chung huyết tộc và những người làm công".
- Theo Liên hợp quốc "Hộ là những người cùng sống chung dưới một mái nhà,
cùng ăn chung và có chung một ngân quỹ".
1.1.1.2. Kinh tế nông hộ
Kinh tế nông hộ là nông hộ tiến hành sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp… để phục
vụ cuộc sống và người ta gọi đó là kinh tế nông hộ. Kinh tế nông hộ là loại hình sản
xuất có hiệu quả về kinh tế - xã hội, tồn tại và phát triển lâu dài có vị trí quan trọng
trong sản xuất nông nghiệp, và quá trình công nghiệp hoá – hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn. Kinh tế hộ phát triển tạo ra sản lượng hàng hoá đa dạng, có chất lượng, giá
trị ngày càng cao góp phần tăng thu nhập cho mỗi gia đình nông dân, cải thiện đời
sống mọi mặt ở nông thôn, cung cấp sản phẩm cho công nghiệp và xuất khẩu đồng
thời thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một vùng.
1.1.1.3. Đặc điểm của kinh tế nông hộ
Dựa vào các khái niệm và các đặc trưng của kinh tế nông hộ ta có thể thấy các
đặc điểm cơ bản của kinh tế nông hộ là:
- Hoạt động của kinh tế nông hộ chủ yếu là dựa vào lao động gia đình hay là lao
động có sẵn mà không cần phải thuê ngoài. Các thành viên tham gia hoạt động kinh tế
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT15
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
hộ có quan hệ gắn bó với nhau về kinh tế và huyết thống.
- Đất đai là tư liệu sản xuất quan trọng nhất không thể thiếu của sản xuất kinh tế
hộ nông dân.
- Người nông dân là người chủ thật sự của quá trình sản xuất trực tiếp tác động
vào sinh trưởng, phát triển của cây trồng vật nuôi, không qua khâu trung gian, họ làm
việc không kể giờ giấc và bám sát vào tư liệu sản xuất của họ.
- Kinh tế nông hộ có cấu trúc lao động đa dạng, phức tạp, trong một hộ có nhiều
loại lao động vì vậy chủ hộ vừa có khả năng trực tiếp điều hành, quản lý tất cả các
khâu trong sản xuất, vừa có khả năng tham gia trực tiếp quá trình đó.
- Do có tính thống nhất giữa lao động quản lý và lao động sản xuất nên kinh tế
hộ nông dân giảm tối đa chi phí sản xuất, và nó tác động trực tiếp lên lao động trong
hộ nên có tính tự giác để nâng cao hiệu quả và năng suất lao động.
1.1.1.4. Vai trò của phát triển kinh tế nông hộ
Trong thời kỳ chiến tranh, hộ gia đình Việt Nam vừa cung cấp nguồn nhân lực,
vừa là nguồn của cải vật chất (chưa nói tới tinh thần) cho cuộc chiến, đồng thời lại là
nơi sản xuất vật chất để bảo đảm cuộc sống không những cho gia đình (chỉ với 5% quỹ
đất canh tác được chia cho các hộ gia đình làm kinh tế vườn theo lối tự túc, tự cấp),
mà còn đóng vai trò là hậu phương lớn miền Bắc cho tiền tuyến lớn miền Nam (trên cơ
sở phát triển hợp tác xã theo kiểu cũ).
Tiếp theo đó, Nghị quyết 10, ngày 05-04-1988 của Bộ Chính trị về đổi mới quản
lý nông nghiệp đã tạo cơ sở quan trọng để kinh tế hộ nông dân trở thành đơn vị kinh tế
tự chủ trong nông nghiệp.
Đối với khu vực nông, lâm trường, nhờ có Nghị định số 12/NĐ- CP, ngày 03-21993 về sắp xếp tổ chức và đổi mới cơ chế quản lý các doanh nghiệp nông nghiệp nhà
nước, các nông, lâm trường đã từng bước tách chức năng quản lý nhà nước đối với với
quản lý sảnxuất, kinh doanh, các gia đình nông, lâm trường viên cũng được nhận đất
khoán và hoạt động dưới hình thức kinh tế hộ. Tuy những đặc điểm truyền thống của
kinh tế hộ vẫn không thay đổi, nhưng việc được giao quyền sử dụng đất lâu dài đã làm
cho hộ gia đình trở thành đơn vị sản xuất, kinh doanh tự chủ, tự quản.
1.1.2. Các quan điểm cơ bản về hiệu quả kinh tế
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT16
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
1.1.2.1. Các quan điểm cơ bản về hiệu quả kinh tế
Khi đi tìm lợi nhuận, các đơn vị kinh doanh luôn cố gắng thỏa mãn người tiêu
dùng và toàn xã hội về các hàng hoá và dịch vụ khác nhau. Người tiêu dùng thường
quan tâm đến giá cả và chất lượng sản phẩm để tối đa hoá lợi ích của họ, còn người
sản xuất kinh doanh thì đặt mục tiêu lợi nhuận lên hàng đầu.
Vậy hiệu quả kinh tế là gì? Nội dung và bản chất của nó như thế nào? Xuất phát
từ các góc độ nghiên cứu khác nhau, hiện nay có nhiều quan điểm về HQKT, có thể
khái quát như sau:
* Ở góc độ vĩ mô
Tính hiệu quả theo quan điểm của K. Marx, đó là việc “tiết kiệm và phân phối
một cách hợp lý thời gian lao động sống và lao động vật hoá giữa các ngành” và đó
cũng chính là quy luật “tiết kiệm và tăng năng suất lao động hay tăng hiệu quả”.
Như vậy, theo quan điểm của K. Marx tăng hiệu quả phải được hiểu rộng và nó
bao hàm cả tăng HQKT và xã hội.
Vận dụng quan điểm của K. Marx, các nhà Kinh tế học Xô Viết mà đại diện là
Obogomolop cho rằng “HQKT là sự tăng trưởng kinh tế thông qua nhịp điệu tổng sản
phẩm xã hội hoặc thu nhập quốc dân với tốc độ cao nhằm đáp ứng yêu cầu của xã
hội”. Như vậy, quan điểm này chỉ mới đề cập đến nhu cầu tiêu dùng, quỹ tiêu dùng là
mục đích cuối cùng cần đạt được của nền sản xuất xã hội, nhưng chưa đề cập đến quỹ
tích luỹ để làm điều kiện, phương tiện đạt được mục đích đó.
Quan điểm này đúng nhưng chưa thoả đáng, không đảm bảo việc tạo ra năng suất
lao động xã hội cao hơn tư bản chủ nghĩa. Bởi lẽ, mục đích sản xuất là tạo ra giá trị sử
dụng, nhưng chưa xét đến sự đầu tư các nguồn lực và các yếu tố bên trong, bên ngoài
của nền kinh tế để tạo ra tổng sản phẩm hay thu nhập quốc dân đó, như vậy việc “tiết
kiệm thời gian lao động” bị đẩy xuống sau và không được xem xét là vấn đề chính thể,
kết quả là kinh tế - xã hội phát triển chậm, năng suất lao động thấp. Rõ ràng, HQKT là
mục tiêu của mọi nền sản xuất xã hội, là cơ sở để thể hiện tính ưu việt của chế độ này
so với chế độ khác.
Các nhà kinh tế học như Samuelson và Nordhaus cho rằng: “Hiệu quả là một tình
trạng mà trong đó các nguồn lực xã hội được sử dụng hết để mang lại sự thoả mãn tối
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT17
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
đa cho người tiêu dùng” hay “Một nền kinh tế có hiệu quả, một doanh nghiệp làm ăn
có hiệu quả thì các điểm lựa chọn đều nằm trên đường giới hạn khả năng sản xuất của
nó” và “HQKT xảy ra khi không thể tăng thêm mức độ thoả mãn của người này mà
không làm phương hại cho người khác”. Theo David Begg và các cộng sự “Hiệu quả
sản xuất diễn ra khi xã hội không thể tăng sản lượng một loại hàng hoá này mà không
cắt giảm sản lượng một loại hàng hoá khác. Một nền kinh tế có hiệu quả nằm trên
đường giới hạn khả năng sản xuất của nó” và David Begg còn khẳng định “Hiệu quả
nghĩa là không lãng phí” .
Như vậy, những quan điểm này là đúng nhưng chưa đủ vì điểm lựa chọn nằm
trên đường giới hạn khả năng sản xuất mới là điều kiện cần chứ chưa phải là điều kiện
đủ để đạt HQKT tối ưu. Hơn nữa, những quan điểm này phản ánh còn chung chung,
khó xác định được HQKT một cách chính xác vì chưa đề cập đến chi phí để tạo ra sản
phẩm.
Các nhà kinh tế học Cộng hoà dân chủ Đức mà đại diện là Stenien cho rằng
“HQKT là chỉ tiêu so sánh mức độ tiết kiệm chi phí trong một đơn vị kết quả hữu ích
và mức tăng kết quả hữu ích của hoạt động sản xuất vật chất trong một thời kỳ, góp
phần làm tăng thêm lợi ích của xã hội”. Kết quả hữu ích là một đại lượng vật chất tạo
ra trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Xuất phát từ sự mâu thuẫn giữa khả năng hữu
hạn về tài nguyên với nhu cầu ngày càng tăng lên của con người, nên người ta phải
xem xét kết quả đó đạt được như thế nào và chi phí bỏ ra là bao nhiêu, có đem lại kết
quả hữu ích hay không.
Quan điểm này có ưu điểm là đã xét đến chi phí bỏ ra để có được kết quả, tức
phản ánh được trình độ, chất lượng của hoạt động sản xuất. Nhưng nhược điểm làvẫn
chưa rõ ràng, chưa cụ thể về phương diện xác định, tính toán kết quả hữu ích của hoạt
động sản xuất.
* Ở góc độ vi mô
Ở góc độ vi mô hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về HQKT, nhưng tựu
trung lại bao gồm 3 quan điểm chính sau:
Thứ nhất, HQKT là mối tương quan so sánh giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ
ra để đạt được kết quả đó . Kết quả đạt được là phần giá trị thu được của các sản phẩm
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT18
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
đầu ra, lượng chi phí bỏ ra là phần giá trị của các nguồn lực đầu vào để đạt được kết
quả đó.
HQKT = Kết quả - Chi phí
Thứ hai, HQKT là đại lượng được xác định bởi sự so sánh tương đối giữa kết quả
đạt được và chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó .
HQKT = Kết quả / Chi phí
Thứ ba: HQKT là sự so sánh giữa mức độ biến động của kết quả đạt được và
mức độ biến động của chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó. Sự so sánh ở đây bao gồm
cả về số tuyệt đối và tương đối .
HQKT = ΔKết quả / Δchi phí Hoặc HQKT = %ΔKết quả / %Δchi phí
Từ các quan điểm trên chúng ta thấy: Nếu chỉ đánh giá HQKT ở khía cạnh lợi
nhuận thuần tuý như quan điểm thứ nhất thì chỉ mới xác định được quy mô của hiệu
quả nhưng không phản ánh được chất lượng của hoạt động sản xuất, trình độ sử dụng
các yếu tố nguồn lực đầu vào và chưa so sánh được khả năng cung cấp của cải vật chất
cho xã hội của những đơn vị sản xuất đạt hiệu số này như nhau vì chưa xét đến chi phí
bỏ ra bao nhiêu để đạt được kết quả đó. Và trong thực tế trong nhiều trường hợp không
thực hiện được phép trừ hay phép trừ không có ý nghĩa. Nếu đánh giá HQKT bằng
quan điểm thứ hai thì chưa toàn diện vì mới phản ánh được chất lượng của hoạt động
sản xuất kinh doanh, trình độ sử dụng các nguồn lực đầu vào nhưng chưa xác định
được quy mô của hiệu quả sử dụng đầu vào. Bên cạnh đó, kết quả sản xuất là kết quả
của sự tác động của nhiều yếu tố như: thiên nhiên, kinh tế, xã hội… các yếu tố này cần
được phản ánh đầy đủ mới thấy hết các khía cạnh của HQKT. Với quan điểm xem xét
HQKT chỉ ở phần kết quả bổ sung và chi phí bổ sung thì cho biết hiệu quả của mức
độ đầu tư theo chiều sâu hoặc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới. Tuy nhiên,
hạn chế của quan điểm này là không xét đến HQKT của tổng chi phí bỏ ra vì kết quả
sản xuất là sự đạt được do tác động của cả chi phí bổ sung và chi phí sẵn có. Trong
thực tế, các cơ sở sản xuất kinh doanh có chi phí sẵn có khác nhau thì hiệu quả của chi
phí bổ sung sẽ khác nhau.
Như vậy, có rất nhiều quan điểm khác nhau về HQKT trong sản xuất kinh doanh,
điều này tuỳ thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội và mục đích yêu cầu của từng đơn vị
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT19
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
sản xuất trong từng giai đoạn phát triển nhất định. Tuy nhiên, mọi quan điểm về
HQKT đều thể hiện một điểm chung nhất là tiết kiệm nguồn lực để sản xuất ra khối
lượng sản phẩm tối đa.
Ở nước ta, phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có
sự điều tiết vĩ mô của nhà nước, hoạt động kinh tế của mỗi doanh nghiệp, mỗi cơ sở
sản xuất kinh doanh không chỉ nhằm vào tăng hiệu quả và các lợi ích kinh tế của mình
mà còn phải phù hợp với các yêu cầu của xã hội và đảm bảo các lợi ích chung bởi các
định hướng, chuẩn mực do Nhà nước quy định.
Vì thế, theo chúng tôi HQKT trong sản xuất kinh doanh nói chung và CNLT nói
riêng được hiểu một cách khái quát như sau:
Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế thể hiện mối tương quan giữa kết quả và
chi phí. Hiệu quả kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các yếu tố đầu tư, các nguồn lực tự
nhiên và phương thức quản lý nhằm đạt mục tiêu của từng cơ sở sản xuất kinh doanh
và phù hợp với yêu cầu của xã hội.
1.1.3. Phân loại và các mối quan hệ trong nghiên cứu hiệu quả kinh tế
1.1.3.1. Phân loại hiệu quả và hiệu quả kinh tế
Hoạt động sản xuất của nền kinh tế xã hội được diễn ra ở các phạm vi, các
ngành, các lĩnh vực khác nhau. Đối tượng tham gia vào các quá trình sản xuất và các
yếu tố sản xuất cũng khác nhau. Mục đích, ý đồ nghiên cứu khác nhau thì nội dung
nghiên cứu HQKT cũng khác nhau. Do đó, HQKT thường được phân ra các loại chủ
yếu sau
- Phân loại HQKT theo bản chất và mục tiêu
+ HQKT: Phản ánh mối tương quan giữa kết quả hữu ích về mặt kinh tế và chi
phí bỏ ra. Nó đánh giá chủ yếu về mặt kinh tế (tài chính) của hoạt động sản xuất.
Hiệu quả xã hội: Phản ánh mối quan hệ giữa kết quả các lợi ích về mặt xã hội mà
sản xuất mang lại với chi phí bỏ ra. Loại hiệu quả này đánh giá chủ yếu về mặt xã hội
do các hoạt động sản xuất mang lại.
HQKT - xã hội: Phản ánh mối tương quan giữa kết quả tổng hợp về mặt kinh tế
và xã hội với các chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó.
Theo cách phân loại này khi xem xét, đánh giá cần có cái nhìn toàn diện về các
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT20
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
khía cạnh hiệu quả. Vì thế, khi đánh giá HQKT CNLT trong nền kinh tế thị trường có
sự quản lý của Nhà nước hiện nay cần quan tâm đến hiệu quả xã hội và môi trường.
- Phân loại hiệu quả theo phạm vi nghiên cứu
Ở phạm vi vĩ mô, HQKT được chia như sau:
HQKT quốc dân là HQKT được xem xét chung trong toàn bộ nền kinh tế - xã
hội.
HQKT theo ngành, lĩnh vực là HQKT được xem xét đối với từng ngành sản xuất,
từng lĩnh vực trong nền kinh tế quốc dân như ngành công nghiệp, nông nghiệp… trong
lĩnh vực sản xuất vật chất. Trong nông nghiệp của từng vùng có các ngành như trồng
trọt, chăn nuôi… trong chăn nuôi có các ngành cụ thể như chăn nuôi gia súc, gia cầm.
+ HQKT theo vùng, lãnh thổ được xem xét đối với từng vùng kinh tế - tự nhiên
và phạm vi lãnh thổ hành chính như: vùng Bắc Bộ, Nam Bộ… hay phạm vi tỉnh hoặc
huyện.
Theo cách phân loại này khi phân tích, đánh giá HQKT CNLT của một tỉnh cần
gắn liền với chiến lược phát triển chung của cả nước, và đánh giá HQKT CNLT ở các
huyện cần gắn liền với chiến lược chung của tỉnh trong các vấn đề như môi trường, cơ
cấu kinh tế, quy hoạch đất đai…
Ở phạm vi vi mô, HQKT được xem xét đối với các đơn vị sản xuất kinh doanh cụ
thể. Trong đề tài luận án này chúng tôi xem xét, đánh giá HQKT đối với các trang trại,
gia trại và hộ CNLT.
- Phân loại hiệu quả theo đối tượng nghiên cứu
Theo cách phân loại này, HQKT gồm các loại sau:
+ HQKT sử dụng các tài nguyên, nguồn lực sản xuất như: HQKT sử dụng đất
đai, lao động, vốn, vật tư, thiết bị kỹ thuật tham gia vào quá trình sản xuất.
+ HQKT ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, ứng dụng các giải pháp kinh tế và
quản lý vào sản xuất.
Như vậy, để đánh giá HQKT CNLT một cách đúng đắn chúng ta phải xem xét cả
về mặt thời gian và không gian trong mối quan hệ giữa hiệu quả bộ phận và hiệu quả
chung, quan hệ giữa phạm vi vi mô và vĩ mô, quan hệ giữa hiệu quả hiện tại và lâu dài.
1.1.3.2. Các mối quan hệ trong nghiên cứu hiệu quả kinh tế
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT21
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
HQKT là một phạm trù kinh tế có quan hệ chặt chẽ với các phạm trù kinh tế - xã
hội khác. Vì vậy, hiểu các mối quan hệ này là cơ sở để nâng cao HQKT một cách tối
ưu và phù hợp với nội dung và yêu cầu đặt ra. Các mối quan hệ trong nghiên cứu
HQKT bao gồm các quan hệ cơ bản sau :
- Quan hệ giữa HQKT và hiệu quả xã hội
Hiệu quả xã hội là mối tương quan so sánh giữa kết quả của các lợi ích về xã hội
và tổng chi phí xã hội. Kết quả của các lợi ích xã hội như tăng công ăn việc làm, tăng
niềm tin vào cuộc sống, cải thiện chế độ dinh dưỡng hằng ngày và cả những vấn đề về
cải thiện môi sinh, môi trường. Tổng chi phí xã hội thể hiện toàn bộ chi phí sản xuất
của xã hội bỏ ra trong hoạt động sản xuất xã hội.
HQKT và hiệu quả xã hội là một phạm trù thống nhất có quan hệ mật thiết với
nhau, chúng là tiền đề thúc đẩy nhau cùng phát triển. Nâng cao hiệu quả xã hội được
dựa trên cơ sở nâng cao HQKT. Việc giải quyết tốt các vấn đề xã hội lại là điều kiện để
thức đẩy các hoặt động sản xuất có HQKT cao hơn.
- HQKT trong quan hệ phát triển bền vững
HQKT với quan điểm phát triển bền vững là HQKT được tạo ra với những tác
động hợp lý để có nhịp độ tăng trưởng kinh tế tốt và đảm bảo hài hoà các lợi ích về
mặt xã hội và môi trường trong hiện tại và cả tương lai.
Như vậy, việc giải quyết thoả đáng mối quan hệ giữa HQKT và hiệu quả xã hội,
giữa HQKT kinh tế hiện tại và lâu dài là đảm bảo cho phát triển kinh tế một cách bền
vững.
- Mối quan hệ giữa hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả phân bổ và HQKT
Hiệu quả của một đơn vị kinh tế gồm hai thành phần là hiệu quả kỹ thuật và hiệu
quả phân bổ. Khi kết hợp hai độ đo này cho chúng ta độ đo HQKT .
+ Hiệu quả kỹ thuật
Farrel cho rằng hiệu quả kỹ thuật là khả năng đạt đến mức sản lượng tối đa từ
một tập hợp nhất định các yếu tố đầu vào cho trước. Như vậy, hiệu quả kỹ thuật thuộc
về những người thực hành giỏi nhất.
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT22
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
X2
S
R
A
Q
P
Q’
S’
A’
0
X1
Đồ thị 1.1. Mối quan hệ giữa hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả phân bổ và hiệu quả
kinh tế
Farrel minh họa những ý tưởng của mình bằng một ví dụ đơn giản, một doanh
nghiệp sử dụng hai yếu tố đầu vào (X1 và X2) để sản xuất một đầu ra (Y), với giả thiết
hiệu quả không đổi theo quy mô. Đường đồng lượng đơn vị của doanh nghiệp hiệu quả
toàn bộ, được biểu diển bằng đường SS’ trong đồ thị 1.1, cho phép đo hiệu quả kỹ
thuật.
Để sản xuất mức sản lượng đơn vị, doanh nghiệp sử dụng hai yếu tố đầu vào biến
đổi đã cho. Mức sử dụng hai yếu tố đầu vào tối ưu về mặt kỹ thuật nằm trên đường
đồng lượng đơn vị. Đây là trường hợp doanh nghiệp đạt hiệu quả kỹ thuật toàn bộ. Giả
sử doanh nghiệp có mức sử dụng hai yếu tố đầu vào nằm tại điểm R, khi đó hiệu quả
kỹ thuật theo định nghĩa của Farrel là:
TE = OQ/OR
Và phi hiệu quả kỹ thuật là 1 – TE, cho biết phần trăm khối lượng đầu vào bị
thâm dụng trong quá trình sản xuất, hay nói cách khác, là phần trăm chi phí đầu vào có
thể tiết kiệm được để sản xuất mức sản lượng hiện tại.
Như vậy, hiệu quả kỹ thuật phản ánh trình độ sử dụng yếu tố vật chất của đầu vào
trong quá trình sản xuất. Theo cách định nghĩa này, hiệu quả kỹ thuật cho biết một
doanh nghiệp có thể tiết kiệm bao nhiêu phần trăm chi phí vật chất cho một mức sản
lượng nhất định.
+ Hiệu quả phân bổ
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT23
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
Hiệu quả phân bổ liên quan đến việc phối hợp tối ưu về giá trị các yếu tố đầu vào
để tối thiểu hoá chi phí cho một mức sản lượng, hay tối đa hoá lợi nhuận.
Trên đồ thị 1.1, để sản xuất mức sản lượng đơn vị, mức chi phí tối thiểu nằm trên
đường đồng phí (AA’). Nếu doanh nghiệp sản xuất tại điểm Q thì đạt hiệu quả kỹ thuật
nhưng không đạt được hiệu quả phân bổ vì chi phí nhỏ nhất để đạt được mức sản
lượng đó năm tại điểm P. Hiệu quả phân bổ là:
AE = OP/OQ
Khoảng cách PQ biểu thị lượng giảm trong chi phí sản xuất, nếu sản xuất diễn ra
tại điểm hiệu quả phân bổ (và hiệu quả kỹ thuật) Q’, thay vì tại điểm hiệu quả kỹ thuật
nhưng không hiệu quả phân bổ Q.
Như vậy, hiệu quả phân bổ là thước đo phản ánh mức độ thành công của người sản
xuất trong việc lựa chọn tổ hợp các yếu tố đầu vào tối ưu, nghĩa là tỷ số giữa sản phẩm
biên của yếu tố đầu vào nào đó sẽ bằng tỷ số giá cả giữa chúng. Hiệu quả phân bổ là hiệu
quả do giá các yếu tố đầu vào và đầu ra được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm
trên một đồng chi phí thêm về đầu vào hay nguồn lực sản xuất. Thực chất hiệu quả phân
bổ là hiệu quả kỹ thuật có tính đến yếu tố giá của đầu vào và giá đầu ra.
+ Hiệu quả kinh tế
HQKT theo định nghĩa của Farrel là tích số giữa hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả
phân bổ. Nó là mối quan hệ so sánh giữa cái thực tế đạt được với cái tối đa có thể đạt
được. Trên đồ thị 1.1 HQKT được xác định.
EE = TE x AE = OP/OR
Như vậy, HQKT là phạm trù kinh tế mà trong đó sản xuất đạt cả hiệu quả kỹ
thuật và hiệu quả phân bổ. Điều đó có nghĩa là cả hai yếu tố vật chất và giá trị đều tính
đến khi xem xét việc sử dụng các nguồn lực trong sản xuất. Nếu đạt một trong hai hiệu
quả nói trên (hiệu quả kỹ thuật hoặc hiệu quả phân bổ) mới là điều kiện cần, chứ chưa
phải là điều kiện đủ để đạt HQKT. Vì thế, chỉ khi nào các cơ sở sản xuất kinh doanh sử
dụng các nguồn lực đạt cả hai chỉ tiêu là hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ thì khi
đó sản xuất mới đạt HQKT, và như vậy HQKT là thước đo đúng đắn nhất để đánh giá
hiệu quả hoạt động của một cơ sở kinh tế.
Trong đánh giá HQKT CNLT phải coi HQKT CNLT là một phạm trù kinh tế có
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT24
Khoá luận tốt nghiệp đại học
GVHD: Th.S Nguyễn Lê Hiệp
quan hệ chặt chẽ với các phạm trù khác trong hệ thống các phạm trù kinh tế - xã hội.
Các nguồn lực trong CNLT luôn có hạn, giá cả các yếu tố đầu vào biến đổi không
ngừng do đó hiểu các mối quan hệ này là cơ sở để nâng cao hiệu quả trong CNLT một
cách tối ưu và phù hợp với yêu cầu, nội dung nghiên cứu.
1.1.4. Nội dung, bản chất của HQKT và sự vận dụng trong nông nghiệp
Nội dung và bản chất của HQKT được thể hiện ở các vấn đề sau :
1.1.4.1. Nội dung của hiệu quả kinh tế
Thứ nhất, HQKT là quan hệ so sánh giữa kết quả thu được với toàn bộ các yếu tố
chi phí đầu vào của quá trình sản xuất (đất đai, vốn, lao động, khoa học kỹ thuật, quản
lý…).
Kết quả và HQKT là hai phạm trù kinh tế khác nhau, nhưng có quan hệ mật thiết
với nhau. Đây là mối liên hệ mật thiết giữa mặt chất và mặt lượng trong hoạt động sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Kết quả thể hiện khối lượng, quy mô của một sản
phẩm cụ thể và được thể hiện bằng nhiều chỉ tiêu, tuỳ thuộc vào từng trường hợp. Hiệu
quả là đại lượng dùng để đánh giá kết quả đó được tạo ra như thế nào? Mức chi phí
cho một đơn vị kết quả có chấp nhận được không? Dựa theo nội dung này giúp chúng
ta phân biệt giữa kết quả và hiệu quả của một hiện tượng hay quá trình kinh tế.
Thứ hai, hiệu quả gắn liền với kết quả của từng hoạt động cụ thể trong sản xuất
kinh doanh, ở những điều kiện lịch sử cụ thể.
Trong sản xuất một sản phẩm cụ thể luôn có mối quan hệ giữa sử dụng các yếu tố
đầu vào và đâu ra, từ đó chúng ta mới biết được hao phí để sản xuất một đơn vị sản
phẩm là bao nhiêu? Mức chi phí như vậy có hiệu quả không? Tuy nhiên, kết quả và
hiệu quả phụ thuộc vào từng ngành, từng hoạt động ở điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã
hội, thị trường…
Thứ ba, HQKT khi tính toán gắn liền với việc lượng hoá các yếu tố đầu vào và
các yếu tố đầu ra của từng sản phẩm, dịch vụ trong điều kiện nhất định.
HQKT liên quan trực tiếp đến các yếu tố đầu vào và đầu ra của quá trình sản
xuất. Việc lượng hoá hết và cụ thể các yếu tố này để tính toán HQKT thường gặp
nhiều khó khăn, đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp. Chẳng hạn:
Đối với các yếu tố đầu vào:
SVTH: Võ Đức Thắng - Lớp K46C KH-ĐT25
