Nghiên cứu dự báo tác động biến đổi khí hậu giai đoạn 2011 2020 và đề ra giải pháp ứng phó nhằm phát triển bền vững ở việt nam

VltN

"vIEN KHOA HOC XA Hal VIET NAM
NGHIEN CU'U MOl TR-(rONG VA PHAT TRIEN BEN VUNG

BAo cAo DE TAl cAp BO
(Ma s8: CT 09- 20-07)

BAa cAa

TOM TAT KET

QuA DE TAl

NGHIEN C(J'U Dlj BAo TAc DQNG BIEN DOl KHi H~U
GlAI DO~N 2011-2020 vA DE RA GIAI PHAp UNG PRO
NHAM PHAT TRIEN BEN VUNG OVI-eT NAM
ThuQc ChuO'ng trinh khoa hQc c~p BQ: "Nhfi.'ng v~n d~ co' ban v~ moi trU'nhiim phat tri~n b~n vU'ng ()'Vi~t Narn: thl}.'ctqmg va giai phap"

DONG CHU NHltM

cAc

DE TAl:

1. Ths. Ph~rn Thj Tr§m
2. Ths. Nguy~n Song TiIng

THANH VIEN THAM GIA:1. PGS.TSKH Nguy~n Xuan Hai
.

2. CN. Nguy~n Van Minh
3. CN. Ha Huy NgQc
4. CN. Biti Thj Carn Tn
5. CN. Nguy~n Thj Hoa

HA. NOI - 2010


1.

Tinh c§p thi~t cua d~ tai:
Bi~n d6i khi h?u (BDKH) chinh la SlJ n6ng len toan cftu va mvc nu6c bi€n

dang, la m(>t trong nhfrng thach thuc 16n nhfrt d6i v6i nhan lo~i trong th~ k5' 21.
BDKH se tac d(>ng nghiem trQng d~n kinh t~, xa h(>i va moi truemg tren ph~m vi
toan th~ gi6i. Theo danh gia cua Ngan hang Th~ gi6i (2007), Vi~t Nam la m(>ttrong
5 nu6c se bi imh huang nghiem trQng cua BDKH va nu6c bi€n dang, trong d6 vung
d6ng b~ng song H6ng va song Me Kong bi ng?p chim n?ng nhfrt. H?u qua cua
BDKH d6i v6i Vi~t Nam la nghiem tr<.mgva la m(>tI1guy ca hi~n huu cho m\lC tieu
xoa d6i giam ngheo, cho vi~c thlJc hi~n cac m\lC tieu thien nien k5' va SlJphM tri~n
b~n vung cua dfrt nu6c.
Tuy nhien, hi~n hay vfrn chua co cong trinh nghien Clru m(>tcach h~ th6ng va
chi ti~t cua BDKH d6i v6i nu6'c ta. D?c bi~t, chua c6 nhi~u nghieri Clru danh gia tac
d(>ng v'~ m?t xa h(>i cua BDKH. Vi v?y, vi~c tri~n khai d~ tai nghien clm "Nghien
ciru d~ bao tac drng bi~n dBi kId It{tu giai dO(ln 2011-2020 va dJ ra giiii phap irng
plto nltam pltat tdin bJn vimg 0' Vift Nam"

la h~t suc c.ln thi~t ca v~ ly lu?n va

thlJc ti~n.

2.

M'!c tieu nghien CITU
cua d~ tai
M\lc tieu chinh cua nghien Clru d~ tai la: T6ng quan cae vfrn d~ v~ bi~n d6i

khi h?u to an c.lu; Xac dinh nhung tac d(>ng cua bi~n d6i khi h?u toan c.lu d~n kinh
t~, xa h(>i, moi truang

a Vi~t Nam;

Nghien cuu kinh nghi~m v~ ung ph6 v6i bi~n

d6i khi h?u cua cac qu6c gia tren th~ gi6i. Tren ca So' d6, d~ xufrt m(>ts6 quan di€m,
giai phap ung ph6 v6i BDKH nh~m phM tri€n b~n vfrng
3.

a Vi~t Nam

d~n nam 2020.

Phrro'ng phap nghien Clru
D~ tai Slr d\lng cac phuang phap nghien Clm tai li~u; phuong phap khao sat,

thlJc t~ t~i m(>t s6 tinh nh~y dim (Tuyen Quang, Quang Nam, Ca Mau); phuang
phap di~u tra xa h(>i hQc (ph6ng v§n ea nhan va thilO lu?n nh6m); phuo-ng phap
chuyen gia.
4.

C§u trllC ciia d~ tai

Ngoai ph.ln ma d.lu va k~t lu?n, d~ tai g6m 4 chuo'ng:
Chuung 1: Nhfrng v§n d~ co-bim v~ BDKH
.Chuong 2: Tac d(>ng Clla BDKH d€n kinh t€, xa h(>iva moi truang 6"Vi~t
Chuang 3: Kinh nghi~l11ung pho v6i BDKH eua cac qU6c gia tren th~ gi6i
ChuO'ng 4: Quan di€m va. giai phap lrng ph6 v6i BDKH 6' Vi~t Nam


CHUONG
1.1.

1: NHUNG VAN DE

co BAN

VE BIEN DOl KHi H~U

Cae khai ni~m va eae ph~m fru eo' ban lien quan d~n BDKH

a quy mo h~mh tinh, tac dQng cila BDKH

th~ hi~n r5

a xu th~ tang

cila nhi~t

dQ b~ m~t Trai d~t, tan bang tren cac dinh nui cao d~n d~n hi~n tUQ'ngnu6c bi~n
dang va bi~n ti~n.

a quy mo khu VlJC,BDKH

da tac dQng m~nh me d~n cac thien tai

hi~n huu v6i Hnh ch~t bi~n dQng ClJCdoan han, m~nh me han, di thm'yng han ca v~
t~n su~t va cucmg dQ. Bi~u hi~n cila nhfrng hi~n tUQ'llgClJCdoan nay ngay cang r5
han vao thai ky ENSO.
Hi~n tU'(Jng thili tiit

ClfC

tloan (an extreme weather event) la hi~h tUQ'llg

hiim a.mQt nai cv th~ khi xem xet phan b6 th6ng ke Clla no. Dinh nghla hiim co th~
duQ'c hi~u theo nhi~u cach khac nhau, nhung hi~n tUQ'llgthai ti~t ClJCdoan thong
.,'

\

thuOTI&
duQ'c hi~u la t~n su~t xufrt hi~n cila no nh6 han 10%. Theo dinh nghla nay,
cac tin? chfrt cila cai gQi la "thill' tiit

qtC

aoan" co th~ rfrt khac nhau gifra nai nay

va nai·khac.
Hi~n tU'(JngkId h{tu

ClfC

tloan la trung binh cila s6 cac hi~n tUQTIg
thai ti~t

ClJCdoan tren mQt khoang thai gian nh§.t dinh, trung binh t\r no la qrc doan.
Biin itai kId h{tu la SlJbi~n d6i v~ tr~ng thai cila h~ th6ng khi h~u ma no co
th~ duQ'c nh~n bi~t qua SlJ bi~n d6i v~ trung binh ho~c SlJbi~n dQng cila cac thuQc
Hnh cila no, va no duy tri trong mQt thai ky dai, di~n hinh la hang th~p ky ho~c dai
han. BBKH co th~ la do cac qua trinh tv nhien ben trong (h~ th6ng khi h~u) ho~c do
nhfrng tac dQng tir ben ngoai, ho~c do tac dQng thuang xuyen cila con nguai lam
thay d6i thanh ph~n c§.ut~o cila khi quy~n.
Hi~n tU'(JngEl Nino

va La Nina

.EI Nino la tir dUQ'cdimg d~ chi hi~n tUQ'ngnong len di thuang cila lo'p nu6c
bi~n b~m~t

a khu VV'Cxich

d~o trung tam va Dong Thai Binh Duang, keo dai 8-12

thang, ho~c lau han, thucmg xuftt hi~n 3 nam mQt I~n song cling co khi day hO'n
ho~c thua hO'n.
La Nina la hi~n tli'Q'ng 16p,mr6c bi~n b~ l11~ta khu vvc noi tren I~nh di di
thucmg, xay ra v6i chu ky tuO'ng tv ho?c thtra hO'nEl Nino.
ENSO
ENSO Ia chfr vi~t t~t cila cac tir ghcp El Nino Southern Oscillation (dao dQng
Namr&~ chi ca 2 hi~n tUQ'ngEl Nino va La Nina. Hi~n tUQ'ngEl Nino va La Nina
"

th~ hi~n SlJ bi~n dQng di thuang trong h~ th6ng khi quy~n- d~i duo'ng v6i quy mo
thai gian gifra cae nam, co Hnh elm ky ho~c chLl~nchu kY. Nghien Clm hi~n tUQ'ng
ENSO d~ hi~u bi~t v~ cO'ch~ v~t Iy, d?c di~m va quy lu~t di€n bi~n cling nhu nhfrng
h~u qua tae dQng cila chung. Chlmg ta co th~ canh bao tnr6c SlJ xuftt hi~n cua
ENSO,nhCi'ng anh huang co th~ xay ra d6i v6'i tho'i ti~t, khi h~u va kinh t~- X3 hQi
'.


d~ co rihllng bi~n phap phong tranh hi~u qua, h~n ch€ va giam nh~ thi~t h~i do
ENSO gay ra.
Klti nlta kinlt va ltifU icng nhil kinlt
Trong thanh ph~n cua khi quy~n trai d~t, khi nitO'chi€m tai 78% kh6i 1ugng
khi quy'~n, khi oxy chi€m 21 %, con l~i khoimg 1% 1a cac khi khac nhu acgon, dioxit
cacbon, metan, oxit nitO', neon, heli, hydro, ozon v.v ... va hO'inuac. Tuy chi chi€m
mot ty 1~!"fitnh6, cac ch~t khi nay co vai tro !"fitquan trQng d6i vai st}'s6ng tren trai
d~t. vi chung co kha nang h~p th\1 buc x~ h6ng ngo~i do m~t d~t phat ra, sau do, mot
ph~n lugng buc x~ nay l~i dugc cac ch~t khi do phat x~ tr6 l~i m~t d~t, qua do h~n
ch€ 1ugng buc x~ h6ng ngo~i cua m~t d~t thoat ra ngoai khoang khong vu trv va gill
cho m~t d~t kh6i hi l~nh di qua nhi~u, nh~t 1a v~ ban dem khi khong co buc x~ m~t
trai chi€u tai m~t d~t. Cac ch~t khi noi tren dii t6n t~i tir 1au trong khi quy~n va dugc
gQi 1a cac khi nha kinh tt}'nhien. Hi~u ung gill cho b~ m~t trai d~t ~m hO'n so vai
truang hgp khong co' cac khi nha kinh dugc gQi 1a "hi~u ung nha kinh". Sv tang 1en
cua cac khi nha kinh dfin d€n gia tang hi~u ung nha kinh cua lap khi quy~n dii t~o ra
mot 1ugng buc x~ cuang buc vai dO Ian trung binh la 2,3w/m2, lam cho trai d~t
nong len.
1.2.

Di~n bi~n ciia BDKH trcn th~ gi6'i
Khi h~u trai d~t dii co nhllng thay d6i trong qua khfr. Nhllng bi€n dong tv

nhienco th~ gay ra nhfrng bi€n dong khi h~u. Tir khoang gilla th€ ky XIX, nha do
d~c chinh xac b&ng cac d\1ng cv, chung ta mai co dugc s6 li~u dinh 1ugng chi ti€t v~
BDKH trong hun mot th€ ky qua.
- Nhi~t dO trung binh toan du dii tang len dang k~. Thai ky tir gifra th~ ky
70 d€n 2005, nhi~t do trung binh tang nhanh nh~t vai xu th€ 0,17oC/1 th?p ky (trong
tho'i ky 1906-2005, ty 1~tang trung binh la 0,07oC/1 th?p kY). Tir 2005, mirc tang
nhl~t do trung binh giam d~n, m~c dli th?p ky cu6i cung nay vfin la th?p ky nong
nh~t (!"fitco th~ la dao dong t~m thai). 6 thang d~u nam 2010 1a mot chu6i thang
nhi~t dO to an du cao nh~t chua ttmg co (trong do thang 6 vtl'a qua la thang nong ky
lvc), bao g6m ca nhi~t dO tren d~t li~n va tren bi~n toan cAuk~ ttl' nam 1980.
- Hi~n tugng mua cling co nhfrng bi€n dong dang k~, tang 5- 10% trong the
ky XX tren I\lCdia ban c~u B~c va giam 6' mot s6 nO'i,tuy xu th~ khong r5 r~t nhu
nhi~t dO. Hi~n tUQug mua Ian tang 1en a cac VI do trung binh va cao Clla ban c~u
B~c.
- Bi~u hi~n cua BDKH con th~ hi~n 1'5nh~t thong qua nhfrng thay dbi v~
bang quy~n trong tho'i gian qua. Nam 2007, lop phu bang bi~n 6 B~c

evc

d~t mirc

nh6 nh~t chua tung co van thang 9 (4,3 tri~u km2) va duy tri su6t tho'i gian, d~t t6i
thi~u van l1am 2008 va 2009.


Theo d\I bao cua 'Ngan hang Th.~ gio-i n~u nhu tinh hinh phat thai khi nha
kinh khong giam thi vao nam 2030 m?t dQ khi CO2 trong khi quySn se tang gip doi
so vo-i thai k5' ti~n cong nghi~p. Hi~u (rng nha kinh lam nhi~t dQ trai dit tang len
keo theo hang lo~t cae y~u t6 khi h?u khac: lugng mua, dQ Am, buc x~, ... thay dbi

theo. Toan bQ m~t d~m, ca m~t dit va d~i duang d~u nong len d~c bi~t la
cao d~n d~n hi~n tugng bang tan

a

a cac VId<)

cac vung ClJC,gay nen hi~n tugng nuo-c biSn

dang.
,Ben c~nh do, t~n suit va cuang dQ hi~n tugng El-Nino cling tang dang kS,
gay lU)vt va h~n han

a cae

vung nhi~t do-i va a nhi~t dai. Mua tra nen thit thuang

han, cuang d<)thay dbi. D6ng thai vai SlJnong 1en cua toan c~u, nuo-c bi~n dang, SI)"
thay dpi 1uQng mua la SlJsuy thoai cua t~ng ozon binh luu lam tang buc x~ qrc tim
m~t tr&i 1en trai dit, gay ra nhfrng anh huang 10-ncho loai nguai va h~ th6ng tl,f
nhien.';
1.3.:,7'ac dQng cua bi~n d6i khi h~u tren th~ gio'i

1.3.1.
a)

Tac ttvng ttEn cae ngimh kinh

tJ

Tde aong ain nganh n6ng nghi¢p
Bi~n dbi khi h?u va hi~n tugng thai ti~t CI)"C
doan se anh huang tac dQng d~n

nong nghi~p to~m c~u theo cac xu huo-ng sau:
- Bi~n dbi d~c tinh cua dit va anh huang d~n Sl,fthich hgp sinh truang cua cac
lo~i ca,y tr6ng. Khi thai ti~t thay dbi, nhi~u cay tr6ng tr6 nen khong thich hgp ho~c
khong co 1Q'i hu~n do cac di~u ki~n san xuit cua chung thay dbi.
n
- M§.t d§t co kha nang tr6ng trQt do Sl)" tang Clla d.lt kho dn di kem vffi m~n
gia
hoa, giam 1ugng nuac ng~m va SI)" ang 1en cua ml,fcnuo-c bi~n.
d
-Rui ro tang len do 1U1vt bit thuang.
- 'tJhfrng thay d'6i t~ong phan b6 ngu6n nuo-c cho san xu.lt tr6ng trQt, chan nuoi
va ca nuo-c ngQt.
- Cac m6i de dQa tli vi~c tang sau b~nh va dich b~nh do thay dbi trong phan b6
sinh v~t truy~n b~nh.

Tac dQng clla bi~n dbi khi h?u d6i vo-i ngh~ ca phV thuQc vao chu6i thtrc an
d~i duqng; chu6i nay se bi r6i lo~n khi khi h~u thay dbi. SlJ thay d6i trong tuang 1ai
ella d~i. duang nhu: ml)"cnuo'c bi~n, nhi~t d<)nuo-cbi~n, dQ m~n, t6c dQ va huang
gio, b€day Clla 10-ptdm tich se anh huong 10-nto-i sinh V?t s6ng trong do.

0 cac

vung nhi~t dai, hi~n tugng n~ng nong d5 la111
eho nhi~t dQ mr6c tang len qua l11UC
chiu d\fng cua nhi~u loai sinh v~t. Nhi~t dQ tang cao 1a111ho SlfCkhoe Clla cac 10ai
c

nuoi, moi tnrcmg nuo-c bi x§u di, 1a di~u ki~n thu~n 19i cho SI,f
phat triSn clla cac loai


vi sinh v:;it gay h~i. Ben qmh do, BBKH ciing se d~n tai s~r dich chuy~n ranh giai
phan b6 ca nu6c ngQt v~ 2 ClJC cung v6i vi~c m~t m6i truang
s6ng

a. vung

s6ng cua cac 10M ca

l~nh vi tang m6i truang s6ng cho cac loii ca s6ng

a vung

co nu6c ~m

hem.
c)

Tac d[mg t6'i nganh lam nghi'¢p
2

H~ sinh theE rung chi~m 53 tri~u km tuc 40% b~ m~t trai d~t. Trong mQt vii
th:;ip nien tai, bi~n d6i khi h:;iu imh huang nghiem trQng tai sinh thai rung tren toin
th~ gi6'i, d~c bi~t Ii

a chau

A, nO'i mi di~n tich rung, nh~t Ii rung nhi~t dai bi thu

h~p mQt cach bao dQng. Bi~n d6i khi h:;iu vai SlJ tang nhi~t dQ, thay d6i lugng mua
vi nuac bi~n dang anh huang

d~n tham th\fC v:;it rung vi h~ sinh thai rung theo

nhi~u chi~u hu6ng khac nhau.
Phan b6 ranh giai cac ki~u rung nguyen sinh cling nhu rung thu sinh co th~
dich chuy~n. Nhi~t dQ cao k~t hgp vai anh sang d6i dio thuc dlly qua trinh quang
hgp d~n d~n tang cuhui tang len nen dQ llm d~t giam, k~t qua Ii chi s6 tang truang

sinh kh6i cua cay

rung giam di. Nguy cO' tuy~t chung cua thlJc v:;it gia tang, mQt s6 loii thlJc v:;it quan
trQng nhu: Tr§m huang, hoing din, po' mu, g6 do, 131hoa, gl,l m:;it... se co th~ bi suy
ki~t. Nhi~t dQ vi muc dQ kh6 h~n gia tang lim tang nguy Co' chay rtrng, ph31 tri~n
sau b~nh, dich b~nh pha ho~i cay rung. Rung
chay ru'ng di~n ra thuang xuyen han, vi rung

a

Chau A dang bi giam xU6ng do

a bftc ll,lc dia

A.u-A co th~ se bi~n m~t

vio cU6i th~ ky niy.

d)

Tew d9ng din cac linh v~rckinh
BBKH

d khac

can tac dQng d~n nhi~u nganh khac nhu van hoa, du lich, th~wng

m~i, ... Trong d6, nganh du lich Ii mQt nginh

chiu nhi~u tac dQng cua BBKH.

Cac

hi~n tugng thai ti~t b~t thuang nhu bao, lG, nftng nong Ii mQt trong nhltng nguyen
nhan giam doanh tlm Cl.:ta
nganh du lich. Ngoai ra, can co dt nhi~u cu sa h~ t§ng du
lich khac dugc xay d\mg A· klm Vl,fCyen bi~n. se bi de do~ vi ti~m nang du lich thien
nhien cling bi anh huang, tnrac nguy Co'mrac bi~n dang,

1.3.2.

Ttic ill)llg Clla BDKH (tin ml)t sa vall ilJ xii hl)i

a) C6ng b{mg XQ lu)i
V~n d~ c6ng b~ng ngay trong hi~n t~i cling dUQ'c d~t ra Ii mQt v§n d~ c~p
thi~t c§n quan tam. Truac h~t Ii cac d6i tugng d~ bi t6n thuang

nhu: nguo'i ngheo

phai chiu h:;iu qua cua bi~n d6i khi h:;iu n~ng n~ hun, phl,l nlt thuang

ganh hQa n~ng

hun so vai nam giai khi bi thien tai (do kha nang di chuy~n; ki~n thuc h~n ch~ do
kh6ng dUQ'c giao dvc d§y dll; quy~n phap ly d6i vai d§t dai, tai san Iwn ch~ nen
kh6ng ti~p c:;in duQ'c t6i nhltng khoan tin dVng khftc ph\lc h:;iu qua thien tai., .).


M<)tthlJc t~ cho thfry, d~i b<)ph~n 1u9ng khi thai nh::1kinh t6n t<;1i
trong b~u
khi quy~n 1a do cac nu6c giau va nguai dan cua h9 ph:it thai ra. Can cac nu6c
ngheo va nguai dan cua h9 l<;1i
phai tra gia dit nhfrt cho bi~n d6i khi h~u. N~u d~
nhungnguai

ngheo phai chiu ganh n~ng tu vfrn d~ bi~n d6i khi h~u ma h9 kh6ng

gay ra, tuc 1a chung ta dii t<;1o i~u ki~n cho bfrt binh d~ng va bfrt c6ng trong xii h<)i
d
phM tri~n. Day cling la khia c~nh d~o duc trong xii h<)i,vi m<)tph~n n~n tang d<;1o
duc cua bfrt k5' xii h<)inao cling c~n duqc danh gia dva tren each xii h<)id6 d6i xu
v6i nhfrng thanh vi en d~ bi t6n thuO'ng nhfrt cua minh ra sao.

m<)t cu<)c

khung hoang nhan d~o toan duo Day la bai toan kh6 v~ d<;1ouc xii h<)ima chi duqc

d
giai dap b~ng c6ng ly, c6ng b~ng, trach nhi~m va nghla V\,1.
"

b) Ngheo doi

,Xet d~n cung, cac bi~u hi~n cua bi~n d6i khi h~u nhu da n6i

a tren 1anguyen

nhan chinh gay d6i ngheo, dau kh6 cho con nguai va lam giam cO'h<)icua h9. D~c
.,
bi~t la'd6i v6i nhfrng nu6c dang phM tri~n, bi~n d6i khi h~u g6p ph~n lam tang
ngheo d6i t~i day.
Nguai ngheo tren th~ gi6i dang phai d6i m~t v6i sv gia tang lien t\,1Ccua
nhungnguy

~O'va t6n thucmg gin 1i~n vai khi h~u: D6i ngheo va ph:it tri~n con

nguai thfrp; Chenh l~ch trong ph:it tri~n con nguai; Thi~u cO'sa h~ t~ng bao v~ khi
h~u; Ti~p c~n h<;1nh~ d~n bao hi~m. Khi chfrn d<)ngkhi h~u giang xU6ng se de cl9a
c
v~ slrc"'kh6e va dinh dUOng, mfrt tai san, ti~n cua ti~t ki~m, hu h~i nha cua v~t dl,mg,
ho~c mua mang bi pha hO<;1i.
N~u nguai giau c6 th~ d6i ph6 b~ng bao hi€m, ban tM
san ho~c rut ti~n ti~t ki~m thi nguai ngheo bu<)cphai thit ch~t tieu dung, cit giam
dinh duong, bit con cai phai b6 h9C hay phai ban di chinh nhung tu li~u san xufrt
ma dva VaG d6 h9 m6i ph\,1ch6i duqc. Di~u nay d~n d~n tinh tr<;1ng ngheo l<;1i
dii
cang Iigheo hun. Day chinh 1a cai vanK lufrn qUfrnkhi~n nguai ngheo kh6 c6 th€

tho:it ra duqc.
c) Sll'C kh6e

Theo IPCC (2006), thi~t h<;1i thien tai vi Bi~n d6i khi h~u trong 2 th~p ky
do
qua 1a111 tri~u nguai chet, 200 tri~u nguai bi anh hucmg. Thi~t 1Wido thien tai
3
trung binh 40 ty USD/nam. Can theo s6 1i~u tu Guardian thu<)c T6 Chtfc di~n dan
nhfin d~o toan du thi trung binh m6i nam, 300.000 nguai thi~t l11(;lng 300 tri~u
va
nguai:khac

bi anh hu6'ng do BDKH. T6i nam 2030, m6i nam c6 khoang 500.000

ngU'a'(~het do n~ng n6ng, Hi l\,1t,bao va chay rung.
Bi~n d6i khi h~u dii'va dang lam xufrt hi~l! nhi~u b~nh m6i 1<;1 dii "toim c~u
va
h6a" nhi~u lo<;1i
b~nh tru6c day chi xay ra trong nhfrng kllU Vl,rcdia ly nh6 (s6t ret,
s6t vir,nt, s6t xu..~thuy~t, HIV, ta, cum ... ). Th~ gi6i dii ghi nh~n 30 can b~nh m6i
xufrt hi~n trong 3 th~p ky qua, SlJbung n6 b~nh m6i chua tlrng thfry k€ tu' khi cu<)c

6


cach m~mg cong nghi~p dua con nguai s6ng t~p trung vao cac do thi (cac b~nh do 0
nhi~in, tv ky, trfrm dim, ... ).
Theo WTO, trai d~t nong len co th~ se lam hon 150.000 nguai ch~t va 5 tri~u
nguai bi m~c cac chung b~nh khac nhau.

e)

Phat triin can nguo'i
Bao cao phat tri~n con ngua'i 2007/2008

diI xae dinh 5 co ch~ tac d<)ng chinh

qua do BDKH co th~ ch~n dung va d~y llii qua trinh phM tri~n con ngu()'i nhu sau:
(1) Sap xu~t nong nghi~p va an ninh luang th1Jc; (2) Khung hoang nuac va tinh
tr(;1ngb~t an ninl;1v€ nuac; (3) Nuac bi~n dang dang va nguy co thien tai; (4) Cac h~
sinh thai va da d(;1ngsinh hoc; (5) Suc khoe con nguai
, Cac cO"ch~ mly co m6i quan h~ qua l(;1i ai cac qua trinh v~n h<:mhkinh t~, xii
v
h<)iva'sinh thai t(;10cO"h<)i cho phat tri~n con ngua·i.

'Dinh dzd5'ng: Ch~n d<)ng khi h~u nhu h(;1nhan, h1ll,lt co th~ gay svt giam ghe
gom tinh tr~ng dinh duang khi luang th1Jc khan hi~m, gia ca leo thang, va co h<)i
vi~c lam thu h~p.

Giao

dl;lC:

U6i vai nhung h<) ngheo nh~t, ngu6n cung lao d<)ng gia tang vi

phai dua tre em tu lap hoc ra ngoai .thi truang laG d<)ng.
SZl'C kh6e: Ch~n d<)ng khi h~u de doa nghiem

trong tai san quy nh~t ClIa

nguai ngheo - suc khoe va slrc lao d<)ng cua hO.
, Ch~n d<)ng khi h~u la m<)t trong nhfrng nhan t6 lTI(;1nh nh~t duy tri yang
me
phat tri~n con nguai th~p (cling vai yang lu~n qu~n ClIa ngheo doi). Rui ro gia tang
g~n li€n vai bi~n d6i khi h~u co ti€m nang lam tang them nhu'ng vang thi~t thai nay
trong tuO"ng lai. Nhu v~y, bi~n d6i khi h~u co anh huang tnrc ti~p d~n phat tri~h con
ngua'i trong ca hi~n t(;1iva tuO"ng lai.
,

1.3.3..
a)

Tde d(Jng Clla biin dJi Idd

Tae d(mg din cac h¢ sinh thai

t(f

!t{1ll

din

nhien

VCt

l110j

tridmg

aa d(;mgsinh h9C

Cac h~ sinh thai. tren trai d~t cLmg v6i muon loai khac nhau (da d~ng sinh
hoc) la ngu6n gia tri kinh t~, moi truang

va van hoa cua loai nguai.

Bi~n d6i kh1

h~u se lam dich chuy~n cac vLmg khi h?u. Cac loai se phan (rng thich nghi v6i cac
di€u ki~n khi h~u m6i. S\r thay d6i cua cae loai se lam thay d6i thanh philn va phan
b6 dia~)T cua cac h~ sinh thai nay.
<'M<)t 6 loai thich ung t6t hon v6i S1Jbi~n d6i khi h?u trong khi m<)t s6 khac
s
khong:'thich

(rng dUQ"cse bi suy thoai diln. Kha nang cua cac loai dich chuy~n theo

cae vlmg khi h~u se ph~l thu<)c VaG nhi€u di€u ki~n nhu S1Jphat dvc va sinh tnfo'ng
trong cac di€u ki~n khi h~u mai, nhfrng di~u ki~n dinh duc5'ng,... Bi~n d6i khi h~u
v6i nhCi'ng di€u ki~n kh~c nghi~t h()'n~nhu h(;1nhim, chay rlrng, lil Ivt, ... se lam cho


cac loai c6 kha nang bl giam nhi~u hO'n nlia. Cac vung nlli cao cling se chlU tac .
d9ng m~nh, nhi~u loai c6 \Ill va loai chim se bl gi,lIn do di~u ki~n sinh s6ng khong
thich hQ'p, ngu6n dinh duang

bl giam. M9t trong nhling

anh hu6ng

cila S\I tang

Inhi~t d9 mr6'c bi~n la tac d9ng d€n cac qn san ho. Cac r~n san ho khong chi 1£1
m9t
d~ng sinh hQc ma can c6 tae dVng dt l6'n trong vi~c ch6ng x6i la, la moi tmang
sinh s6ng cila nhi~u 10ai sinh v~t bi~n. Nhi~u hon dao dang t6n t<;licling nha cac r~n
san ho; Tuy nhien, cac r~n san ho r~t nh~y cam v6'i SlJ thay d6i cila nhi~t d9 mr6'c
bi~n. DlJ doan n€u nhi~t d9 ti€p tvc tang sau 40 nam nfra cac loai san ho se khong
can song.
b)

Tilc ili)ng ilin tinh trgng chily rz'tng tgi mi)t s6 qu6c gia iliin hinh
T~i cac nu6'c nhu Canada,

thieu

rvi

m6i nam trung binh c6 2,56 tri~u hecta rung bl

so v6'i muc 1tri~u hecta ella nhling nam d~u th~p nien 1970. Nghien

cuu

chung cila cac nha khoa hQc My, Nga va Canada cling khiing dlnh hi~n tUQ'ng bi€n
d6i khi h~u c6 lien quan d€n tinh tr~ng chay rung

a Xi-be-ri.

a My

rung _.tuong duO'ng di~n Hch bang Pennsylvania

HO'n 11,6 tri~u hecta

- dil bi thieu n,li

a Nga

trong

nam 2010. T~i Dc, bi€n d6i khi h~u, thai ti€t va h~n han dil lam thay d6i cac V\l
chay rirng v~ tr~ng thai, mlrc d9 dli d9i va d9 dai. Nghien cuu tu Cvc Khi tuqng cila
Dc va CO' quan khoa hQc Chinh phil Dc tien doan vao nam 2050 t<;lidong nam nu6'c
Dc, s6 ngay c6 cac tr~n chay rung l6'n anh huang t6'i dO'i s6ng con nguai se tang len
g~p doi.
c)

Tilc ili)ng clia BDKH il6i wyi tai nguyen &it
BDKH toan c~u gay ret d~m, ret h~i trong nhi~u ngay. D~t v6n dil bl thoai

hoa do qua l~m dVng phan vo cO', hi~n tUQ'ng kho h~n, ril'a troi do mua tang se d~n
t6'i tinh tr~ng thoai hoa d~t tr~m trQng han. Nhi~t d9 n6ng len lam qua trinh bay hO'i
di@n ra nhanh han, d~t bi m§t nu6'c tro- nen kho dn, cac qua trinh chuy~n hoa trong
d§t kh6 xay ra. Mua ax it rua troi hoan toan ch§t dinh duo'ng va, vi sinh v~t t6n t~i
trong d§t. Cac hQ'p ch§t chlra nhom trong d§t se ph6ng thich cac ion nhom va cac
ion nay c6 th~ h5p thv bo'i r@cay va gay d9C cho cay. Ngoai ra, BDKH c6 th~ d§n
t6'i cac v5n d~ nhu b6i l~'ng, x6i man va xam nh~p m~n .
. Nu6'c bi~n dang cao cling c6 th~ gay ra tinh tr~ng x6i 10' ba bi~n

a

nhi~u

vung ven bi)'. Duo'ng bo' bi~n dUQ'c 6n dlnh tlr tau nhu cac cAu trllc dla hinh nhu da
cat ho~c cac h~ sinh thai nhu rirng ng~p m~n, nu6'c bi~n dang se lam cho qua trinh
x6i 16 tang len. Tuy nhien r§t kh6 dv dmln

Cl,l

th~ vi qua trinh x6i 16 can phv thu9C

vao nhi€u y€u t6 khac nhau nhu mr6'c dang, dong chay V.V...

d)

Tilc ai)ng clia BDKH ilin tai nguyen nu6'c
Bi€n d6i khi h~u se lam thay d6i SlJ ph an b6 tai nguyen mr6'c, dong chay cae

song, chth IUQ'ng mr6'c va vi~c cung c<1pmr6'c. Tac d9ng ella bi€n d6i khi h~u d6i
v6'i nu6'c la nghiem trQng nh5t, xet theo tirng khu vvc cling nhu tU'l1glUll v\rc.


Bi~n d6i khi h~u tac d<)ng d~n tai nguyen nu6"c tru6"c h~t la lam thay d6i
Itr<;mg
mua va phan b6 mua

a cac

vung. Nhi~t d<)tang se lam b6c hai nhi~u han va

do do mua se nhi~u han. B~ic diem cua mua d6i v6"itung khu v\XccGng se thay d6i.
Lugng mua co

tq.e tang

len hoi;ic giam di. Mua mua cGng se co nhfrng thay d6i v~

thai gian b~t d~u va k~t thuc. Tuy nhien Sll tang lUQugmua xay ra khong d6ng d~u,
m<)ts6 nai mua co the tang len nhung

a m<)ts6 nai khac mua co the giam di.

Bi~n d6i v~ nhi~t d<)va mua d~n t6"inhfrng bi~n d6i dong chay. Dong chay
tang 10- 40% vao gifra th~ ky a' cac vung VI d<)cao va nhi~t d6"i~m u6"t bao g6m
nhfrngvung dong dan

a Bong A,

Bong Nam

A va giam

10- 30%

a cac

khu V\XC
kho

rao vId<) trung binh va nhi~t d6"i do luqng mua giam va ~uang d<)b6c thoat hai
tang. Di~n tich cac vung h~n han tang len, tac d<)ng d~n nhi~u llnh VIlClien quan:
nong nghi~p, cung c~p nu6"c, sIanxu~t di~n va suc khae.
S\I thay d6i Clla cac vlmg bang tuy~t tren cac nui cao do khi h~u nong len
cGng anh huang dang ke d~n dong chay cac song va do do anh huang d~n ngu6n
nu6"c. Nhi~t d<)tang len se la111
cho tan bang tuy~t
dong chay

a cac

a nhi~u

ngQn nui; d~n d~n tang

song va tang IG h,11o au m<)tthai gian thi cac kh6i bang tuy~t 16"n
S

tren cac dinh ntli tan h~t, ngu6n nu6"c cung c~p se bi qm, IG h,1tse giam di nlmng
dong chay cac song cGng se giam di r~t nhi~u. M<)ts6 song se bi c~n ki~t, n<;1nhi~u
t
nu6"c se xay ra tr§m trQng.
BBKH se lam tang cac thien tai lien quan d~n nu6"ctrong do quan trQng nh~t
co Ie la IG Ivt va h<;1n an. S\Xthi€u nu6"c khong chi anh huang d€n nong nghi~p ma
h
con anh huang d€n nhi~u nganh san xu~t va sinh hO<;1t h<)i.
xff
Nhi~u d\Xbao tren th~ gi6"iva 6 trong nu6"c dff cho th~y khi nhi~t d<)khong khi
tang binh quan 1,50C thi t6ng lugng dong chay co the giam khoang 5%. Ngoai r~, khi

trai d~t nong len, bang tan nhi€u hon se lam mr6"cbi~n dang cao, mi;inse xam nh~p sau
hon 6 nhGng vling d6ng b~ng th~p khi€n ngu6n nu6"cngQt phan b6 tren cac song chay
1'abien se bi d~y llli d§n. Tat ca nhGng di€u do se lam suy thoai them ngu6n mf6"c,
khi€n khong co dll ngu6n mf6"cngQt d~ phl,lc Vl,l ho san xu~t dai s6ng.
c
1.4.

Phan tieh die nguyen nhan gay ra BDKH

1.4.1.

Nguyen

1111[111

biin dBi kId h{tu trong thiJi kj; dia chat

Khi h~u trai d~t dfftrai qua nhi€u l§n bi€n d6i. Khoimg 45 t1'i~unam v€ tm6"c,
m<)tthien th<;1ch
kh6ng 16 va vao trai d~t lam b€ mi;ittrai dfit bi bao phll m<)t luVng
khoi bvi day di;ic,va trai d~t bi chim trong bong t6i 111<)t gian dai do khong co
thai
anh sang mi;itt1'ai. Trai d~t bi l<;1nh i va loai khling long bi tieu di~1oKhoang 2 tri~u
d
nam tnr6"c cong nguyen, trai dfit cling t1'ai qua nhi€u l§n bang ha l~nh leo va gian
bang am ap, v6i elm ky m6i l~n khoang 100 nghin nam. Thai ky gian bang khoang
125 nghin d€n 130 nghin nam t1'u6"ccong nguyen, nhi~t d<)trung binh cua b€ mat


tnii d~t cao han thai k5' ti~n cong nghi~p (1750) khoimg 2°C va mlJc nu6'c bi~n

trung binh cao han trong th~ ky 20 tu 4 d~n 6m.
Thai k5' bang ha cu6i cling k~t thlic cach day khoang 10 -15 nghin nam. Sau
thO'ik5' nay, tnii d~t ~m d~n len, cac sinh v~t m6'i d~n d~n phcittri~n. Nhfrng bi~n d6i
khi h~u xay ra trong tho'i k5' dia ch~t d~u do cac nguyen nhan W nhien, trong do chu
y~u la S~fchuy~n d<')ngcua trai d~t, cae Vl)phun trao cua nlii lua va ho~t d<')ngcua
m~t trai.
1.4.2.

Nguyen nhfm ciia bi~n oBi kId h{tu trong thiJ'i ky hi?n ilfli

Nguyen nhan clm SlJbi~n d6i khi h~u hi~n nay, tieu bi€u la SlJn6ng len tofm
c~u da duqc kh~ng dinh la do ho~t d<')ngella con nguo·i. K€ tif thai k5' ti~n cong
nghi~p (khoang tir nam 1750), con nguai da su dl)ng ngay cang nhi~u nang luqng,
chu y~u tu cac ngu6n nhien li~u hoa th~ch (than, d~u, khi d6t), qua do da thai vao
khi quy~n ngay cang tang cac ch~t khi gay hi~u ung nha kinh, lam tang hi~u ung
nha kiph cua khi quy€n, d§n d~n tang nhi~t d<')cua Tnii U~t.
Nguyen nhanham

luqng khi nha kinh tang len la do vi~c su dl)ng nguyen

li~u hoa th~ch trong cae Hnh VlJCsan xu~t va tieu thl) nang luqng cua th~ gi6'i tang
han 30 l~n tif nam 1750. Ben c~nh do, SlJsuy giam rung nhi~t d6'i, vi~c san xu~t va
su dVng h6a chfrt, ho~t d<')ngsan xu~t nong nghi~p va cac ho~t d<')ngkhac nhu d6t,
chon l~p rac thai, ... cling lam cho ham luqng khi nha kinh tang len.
Nhu v~y, tac d<')ngt6ng c<')ngClla cac nhan t6 khac, ngoai khi nha kinh, da t~o
ra lUQ'llgbuc x~ cuang buc am. Vi th~, tren thlJc t~, SlJ tang len cua nhi~t d<')trung
binh toan c~u quan tr~c duqc trong thai gian qua dff bi tri~t tieu m<')tph~n, noi cach
khac, SlJ tang len cua rieng ham luqng khi nha kinh nhan t~o trong khl quy€n lam
treE d~t n6ng len nhi~u han so v6'i nhfrng gi da quan tr~c duqc, va di~u d6 cang
kh~ng dinh SlJ bi~n d6i khi h?u hi~n nay la do cac ho~t d<')ngClla con nguai ma

khong th~ duqc giai thich la do cac qua trinh tv' nhien.
1.4.3.

Nguyenllhfm ciiallm)'c biin (liing

Nu6c bi~n dang la S~fdang mlJc nu6c cua d~i duang tren toan c~u, trong do
khong bao g6m tri~u, lllf6'c dang do bao ... Nuo'c .bi~n dang t~i m<')tvi tri nao do co
th~ cao han ho~c th§p han so vO'itrung binh toan c~u vi co S\fkhac nhau v~ nhi~t d<')
cua d~i duang va cac y~u t6 khac. Ml)'c nu6'c bi~n co th~ do dUQ'cthong qua h~
th6ng:{11i~t bi do tri~u ky d~t t~i cac tr~m Hai van ho~c cac may do d<')cao ttf v~
tinh. ::;
"

Theo Bao cao danh gia l~n tht'r 4 cila Ban Lieit Chinh phil v~ Bi~n d6i khi
h~u (IPCC), "SlJ nong len Clla h~ th6ng khl h~u da r5 rang duqc minh chlrng thong
qua s6 li~u quan tr~c ghi llh~n SlJtang len cua nhi~t d<)khong khi va nhi~t 0<')nuO'c


bi~n trung binh toim du, S\f tan chay nhanh cua lap tuy€t phil va bang, la111
tang
m\yc nuac bi~n trung binh to an c~u".
MlJc nu6c bi~n tang phu hQ'pvai xu th€ n6ng len do c6 S\f d6ng g6p Clla cac
thanh ph~n chua nuac tren toan c~u duQ'c uac tinh g6m: Gian

mr nhi~t cua

cae d?i

duong, d.c song bang tren nlli, bang Greenland, bang Nam C\fCva cac ngu6n chua
nuac tren d§.tli~n.

CHUaNG 2: TAc DONG CUA BIEN DOl KHI H~U
DEN KINH TE, XA HOI vA MOl TRUONG

.,

Di~n bi~n cua bi~n d&ikhi hall o· Viet Nam
.

2.1.
2.1.1.

Th~fC tr{mg biin ttJi kId h{LU trong nlurng niim qua

Theo s6 li~u quan tr~c cua B<)Tai nguyen va Moi tnrang cho thfry bi€n d6i
cua cac y€u t6 khi h~u
•

a Vi~t Nam

co nhfrng di~m dang luu

y

sau:

Xu th~ bi~n d6i cua nhi~t d<):
~ Trong khoang 70 nam qua (chu y~u 50 nam g~n day), nhi~t d<)trung binh

nam da:: ang 0,7oC (0,6 - 0,90C).
t
",;- h~p k5' 1991-2000 la th~p k5' nong nh~t trong s6 li~u quan tr~c .
T

....

- S6 ngay n~ng nong tang len trong cac th~p k5' gfin day
,

,

a

vung Tay B~c,

Nam trung B<),Tay Nguyen va Nam B<).
"- S6 ngay ret d~m, ret h~i giihn di trong th?p ky 1991-2000.
- Bi~n d6i ngay b~t d~u va k~t thuc nhi~t d<)qua 20°C, 25°C
- DlJ Hnh d€n cu6i th~ ky 21, nhi~t d<)trung binh nam tang kl~oang 3°C (1,63,6°C), tang it hon 0-Tay Nguyen, Nam Trung B<)va Nam B<),tang nhi~u hon O·
Tay B~c, Dong B~c va B~c Trung B<)so vo-itrung binh thai k5' 1980-1999.
•

Xu th~ bi~n d6i cua lUQ'ngmua:
"

- LUQ'ngmua bi~n d6i khong nhfrt quan gifra cac noi: 0-Ha N<)iva TP.H6 Chi
Minh, luqng mua trung binh nam clla cac th~p k5' sau 1970 co xu th~ giam so vo-i
truo-c do.

6 cae tinh

Nam Trung B<),IUQ'ngmua co xu th~ tang, nh~t la th~p kX 1991

- 2000.
,- S6 ngay mua phllll giinn r5 r~t trong 2 th~p k5' gfin day. S6 ngay mua phun

a

mi~~1B~c giam m<)t nLra, tll' trung binh 30 ngay m6i nam trong th~p k5' 1961 -

1970 xu6ng can 15 ngay m6i nam trang th~p ky 1991 - 2000;
- S6 ngay va s6.dqt mua lo-n va mua lo-n trai mua tang len O·nhi~u nO'i, 1'5
nhAt aHa N<)i.
•

Xu th~ bi~n d6i cua ml;ICnuo'c bi~n trung binh
- MlJc nuo-c bi~n trung binh co xu th~ tang 2,5 - 3,Ocm/l th~p k5' trong

khoang 50 nam qua. Giai do~n 1993 - 2008, ml;rc nuo-c bi~n trung binh 0-Vi~t Nam
tang khoang 3mm/nam. Trang khoc'mg 50 nam qua, ml;rcmr6'c bi~n t~i Tr~m hai van
Hon DAu dang len khoang 20cm.
- S6 dQ'tkhong khi l<;1nh 'tnhhuong to'i Vi~t Nam giam di 1'5r~t trong hai th~p
<
ky g§n day (cu6i th~ ky XX d§u th~ ky XXI). Nam 1994 va nam 2007 chi co 15-16
dQ't kh6ng khi l<;lnhb~ng 56% trung binh nhi~u nam. 6/7 truang hQ'P co s6 dQ't


khong khi I~mhtrong m6i th{mg mua dong (XI - III) th<1pdi thucmg (0-1 dqt) cling
rai vao 2 th~p ky g~n day (3/1990,1/1993,2/1994,12/1994,2/1997,11/1997).

MQt

bi~u hi~n di thucmg g~n day nh§t v~ khi h~u trong bf>icanh BDKH toan c~u la dQi
khong khi I~nh gay nSt d~m, ret .h~i keo dai 38 ngay trong thang 1 va thang 2 nam
2008 gay thi~t h~i 16n cho san xu<1t ong nghi~p.
n
Bao: Vao nhfrng nam g§n day, sf>can bao c6 cuemg dQ m~nh nhi~u han, quy
d~o bao dich chuy~n d~n v~ cac VI dQ phi a nam va mua bao k~t thuc mUQn han,
nhi~u can bao c6 quy d~o di chuy~n di thuemg han. Tru6c day, Clf 100 can bao hay
ap th§p nhi~t d6i d6 bQ vao Vi~t Nam thi chi c6 0,75% th6i vao DBSCL, trong 30
nam g§n day, con sf>d6 da len t6i 2,85%

I,

Anh huang cua nu6c bi~n dang: Khao sat clla Vi~n Khoa hQc Khi tUQ'ng
Thuy van va Moi truang cho bi~t, t~i Tinh B~n Tre, m\Ic nu6c bi~n da dang len
khoi'mg 20 cm so v6i cach day 10 nam, hi~n tUQ'ngthe)'iti~t C\ICdoan da xu§t hi~n
trong vong han 5 th~p ky qua.
sf> 1i~u quan sat nhfrng thang d~u nam 2010 cho th§y, tinh hinh xam nh~p
m~n da xu§t hi~n s6m han khoang 1 thang so v6i nam 2009. Tinh hinh xam nh~p
n~~n t~i mQt sf>tinh thuQc DBSCL nhu Ti~n Giang, B~n Tre, Tra Vinh, S6c Trang,
Ca Mau nhu sau: dQ m~n tu 11%0 d~n 26%0 xam nh~p sau t6i 30 km, tu' 4%0 d~n
10%0xam nh~p sau t6i 40 km, va du6i 4%0xam nh~p sau t6i 70 km2.
Kjch bim biin ttBi khi h{lll U Vift Nam
Nh~m dua ra mQt S\f nhin nh~n t6ng quan v~ bi~n d6i khi h~u

a Vi~t Nam,

thang 6 nam 2009, BQ Tai nguyen va Moi truemg da cong bf>van ban "Kich ban

bi~n d6i khi h~u, nu6c bi€n dang cho Vi~t nam", Theo d6 nhfrng d\I bao v~ nhi~ dQ,
IUQ'llgmua va m\Ic nu6c bi~n dang d\fa tren phuang phap mo hinh d\I bao cua Ban
lien chinh phu v~ bi~n d6i khi h~u (IPPC) ma th@gi6i da Slf d~mg.
•

V~ nhi~t dQ:

Theo cac kich ban th<1p,Vll'ava cao, muc tang nhi~t dQ trung binh nam so v6i
tho'i ky 1980-1999 cho th<1yca ba kich ban' d~n nam 2020 va 2050 nhi~t dQ chua
tang nhi~u va g~n nhu nhau gifi'a cac kich ban, nhung d~n nam 2070 va 2100 c6 s~r
chenh I~ch 1O'ngjU'a cac kich ban. Nhi~t dQ 0' Vi~t Nam c6 th€ tang 2,3°C so v6i
trung binh tho'i ky 1980-1989 (khoang 1,6°C d~n 2,8°C 0' cac vung khi h~u khac
nhau).
I Ky Quang Vinh, Thlch ling vo-i bi€n dbi khl h~u O' d6ng b~ng s6ng Ci:rll Long, T~p chi Hi ngllyen va M6i
tmcmg, Ky I-l'hang 712010
'z TS. Nguy~n Dinh Hoe, Chi:1uQng v6i Bi€n ubi khl h~lI, T~p chi Hi nguyen va M6i truo'ng, Ky 1- Thang
7/201


•

V6 1ugng mua:
SlJ bi~n d6i khi h?u se d§n d~n thay d6i v6 1ugng mua, cac nha khi tugng thuy

van cling da dlJ bao dlJa tren ba kich bim th~p, vila va cao, so sanh v6i thai k5' 19801999, 1ugng mua

a nu6c

ta ca ba kich ban nhfrng nam 2020 va ~050 chua c6 thay

d6i 16n gifra cac kich ban, nhung SlJphan h6a kha m"mh vao nhfrng nam 2070 va
2100. T6ng 1ugng mua nam va 1ugng mua mua mua

a t~t ca cac

vung khi h?u d6u

tang. Lugng mua mua kho c6 xu hu6ng giam, d?c bi~t 1a a cac vung khi h?u phia
Nam. Tinh chung cho ca nu6c, 1ugng mua nam vao cu6i th~ ky 21 tang khoang 5%
so v6i thai k5' 1980-1999.

.v~

mlJc mr6c bien dang.

Phu hgp v6i SlJbi~n d6i cua nhi~t dQ, m1lc mr6c bien dang nhfrng nam 2020 va
2050 khong c6 SlJthay d6i 16n gifra cac kich ban. So v6i dlJ ki~n clm IPCC thi mlJC
nu6c bieri dang dv ki~n cho Vi~t Nam trong cac th?p ky s~p t6i cao h0'n nhi6u so
v6i dv ki~n cua IPCC. yao gifra th~ ky 21 m\Ic nu6c bien c6 the dang them khoang
30 cm va d~n cu6i th~ ky 21 mlJC nu6c bien c6 the dang them khoang 75 cm so v6i
thiJi k5' 1980-1999.
2.2. :"Tac ot}ng v~ kinh t~ cua BDKH (yVi~t Nam
2.2.1. Tac t/{Jng cila biin t/8i kId h{tu to'i ngill1h l1al1g nghifp
than
a)

va vimg nang

S~t"mdt adt n6ng nghi¢p:
Vi~t Nam hi~n c6 khoang 3.260km ba bien v6i khoang Itri~u km2 m?t nu6·c

bien. I(.6i v6i Vi~t Nam, n~u hi~n tUQ'ngn6ng 1en toan cfru lam cho mlJc mr6c bien
dang 1en thi u6'c tinh se c6 khoang 17- 19 tri~u nguai Vi~t Nam m~t d~t

a, mN ph~n

r~t 16n d~t t1'6ng t1'Qtcling se bi ng?p du6i m\fC nu6c bien. M\rc mr6·c bien dang cao
1m c6 th~ lam m~t 12,2% di~n tich d~t, 13n0'i cu t1'u cua 23% dan s6. Vi~t Nam 1a
qu6c gia nong nghi~p nhung hftu h~t nong dan c6 1'~tit d~t canh tac: d?c bi~t 1anong
dan vlmg ven bien. Do d6 vi~c m~t di mN philn 16n quy d~t t1'6ng t1'Qtse d?t Vi~t
Nam tru6c m9t thach thuc nghiem trQng v6 an ninh ltwng th\Ic. Cac vung ven bi~n
mi6n T,rung d~t dai bi b(;lcmau va kho c~n, nguai nong dan thi~u Sll 1lJachQn trong
sinh k~, nen hQ 1uon phai di tim cac cO'h9i tham gia khai thac tai nguyen bien va
ven bO:-.
b)

Gi6n tiip gia tang

:>'1[' d~mg

hoa chAt BVTV trong san xudt n6ng nghi¢p

BDKH co th~ anh hu6"ng t6'i sv xu~t hi~n va tang tnr6'ng clm cae 10ai sau 1wi,


lam lay Ian dic dich b~nh va sau b~nh. Sl,fphat tri~n va tang trucmg cua cac tac nhan
gay b~nh rihu vi khu~n, vius, ky sinh trung, n§m, .... thucmg c6 quan h~ m~t thi~t vO'i
cac y~u t6 khi h~u, thai ti~t. Nhi~u loai can trung va sau h~i mO'i xuM hi~n d~t moi
truang

nong nghi~p va nong than truO'c nhfrng thach thuc r§t lO'n. Vi vw, lUQ1lg

phan b6n h6a hQc va thu6c bao v~ thl,fc v~t duQ'c Slr dl,lng ngay cang nhi~u. Ben
c~nh d6 la SIJ da d~ng v~ chung lo~i. Cach day 30 nam, s6 h6a ch§t BVTV duQ'c Slr
dl,lng chi c6 20 lo~i. Nhung d~n nay c6 khoang 450 hQ'P chftt duQ'c dung la h6a ch§t
BVTV vO'i nhi~u thu0'ng hi~u khac nhau va ch~c ch~n se khong du'ng 6 day. f)i~u
nay d~n den 0 nhi~m. tai nguyen

dftt va lam tang du lUQ'ng thu6c bao v~ thl,fc v~t

trongdftt.
c)

Tac ct<5ng biin ct6i khi hqu to'i thtiy hli va
ctia

cdp

thoat nlro'c 0' nong thon

- H~ th6ng de bi~n: ml,fc nu?,c bi~n dang len lam h~ th6ng de bi~n khong th~
ch6ng chQi duqc mrO'c bi~n dang do bao nhu thi€t k~ d~n den nguy cO' va de trong
cac tr~n bao lO'n. Ngoai ra, do ml,fC nuO'c bien dang cao, ch€ dQ ll,fc cua song va
dong chay ven ba se c6 nhfrng thay dbi gay x6i 16 ba va h~ th6ng de bien, vftn d~
qufm ly bflO v~ de bi~n se phai d6i m~t vO'i nhfrng tinh hu6ng h~t suc phuc t~p.
- H~ th6ng de song, de bao va ba bao: ml,l'c nuO'c bien dang cao lam cho kha
nang tieu thoat mrO'c ra bien giam, keo theo ml,fc nuO'c cac con song trong nQi dia
dang len, k€t hQ'P vO'i Sl,fgia tang dong chay III tu thuqng ngu6n do h~u qua cua cac
hi~n tU:Q'ngthai ti€t qrc doan se lam cho dinh Iii tang len, uy hi~p SIJ an toan cua cac
tuy€n de song

a cac

tinh phi a b~c, de bao va

ba bao

t~i cac tinh phia Nam.

- Cae cong trinh tieu nuO'c vung ven bien: cac h~ th6ng tietl nuO'c vung ven
bien hi~n nay hfiu h€t d~u la cac h~ th6ng tieu

w chay.

Khi ml,fc mr6c bi~n dahg len

vi~c tieu tl,f chay se h~t sirc kh6 khan, d~c bi~t la VaG cac thai gian tri~u cuerng, gay
ng?p l"mg t<;linhi~u khu vl,rc.
- Cac cong trinh tu6i va dp

mrO'c: MlJc nu6c bi~n dang lam cho m~n xam

nh?p sau VaG nQi dia, cac tfing mr6c duO'i dftt vtmg ven bi~n ciing c6 nguy cO' bi
nhi~m m~n gay kh6 khan cho cong tac l§y nu6c.
Qua s6 li~u clh Van phong Ban chi d~o phong ch6ng IVt bao Trung HO'ng
cho thfty BDKH 111abi~u hi~n r5 nhftt la thien tai da anh Im6ng n?ng n~ den lw t~ng
nong than.

d)Tac

a(mg clla biin c16ikhi lU;lU to'i tr6ng tr9t va an ninh lzwng th{t'c
San xuftt nong nghi~p se d6i mi;it vO'i rM nhi~u thach thuc trong cac th~p ky

t6i Suy thoai tai nguyen d~t va nu6c la y€u t6 h~n ch~ lO'n nhftt d6i v6i vi~c thvc
hi~n m\lC tieu an ninh lu0'ng tlwc. Sl,f suy thoai nay se tr~m trQng h0'n trongdi~u
ki~n bi~n dbi khi h~u. Nang su§t cay tr6ng t~i cac vung nhi~t d6i va a nhi~t d<.')'i
nhii'ng yung c6 nhi~t dQ da g~n sat vO'i nguang

chiu dlJng cua ca~ tr6ng - c6 th~


~'giam tai 1/3 trong khi d6 cac vung on d6i nfmg suitt dly tr6ng se tang 1en. Ngoai ra,
nhu c~u nuac cua cay tr6ng se c6 nhfrng bi~n dQng gay kh6 khan cho vi~c tu6i tieu,
vitn d~ h~n ung se tdm tn.mg hon gay thi~t h~i ritt Ian d6i vai sim xuitt nong nghi~p.
Ben c~nh d6 thi cac hi~n tUQ'ng bao, 111
quet, 16c cling gay thi~t h~i n~ng I
n~ d~n nganh tr6ng tr<;>t.
Nuac bi~n dang se gay nguy co ng~p l1,1t~i D6ng b~ng Song H6ng va D6ng
t
b~ng Song Cuu Long la hai v\fa 1ua 1O'nnhitt cua ca nuac. Theo mQt bao cao cua
Ngan hang Th~ giai, trong truemg hQ'P m\fC nu6'c bi€n dang 1en 1m, tren 7% di~n
Hch ditt nong nghi~p cua Vi~t Nam bi ng?p ~1,1t. 1~mlY Ian thl! 2 trong 10 nu6c bi
Ty
anh htremg n~ng n~ nhitt. Vai muc dQ anh huemg nhu V?y, n~u chi tinh rieng thi~t
h~i dO,mitt ditt san xuitt t~i cac vung bi ng~p thi u6c tinh t6ng san 1uQ'ng1uong th\fc
cua m.r6c ta seEgiam khoang 12% (xitp xi 5 tri~u titn). Ngoai di~n Hch bi ng~p l1,1t,
m9t di~n Hch dt 1O'nt~i DBSCL va DBSH se bi nhi~m m~n. N~u tinh t6i ca anh
huang cua xam nh?p m~n thi con s6 giam san 1uQ'llgluong th\fc cua nu6c ta se cao
hon g.1pnhi~u l~n.
e)

Tac a(mg t6'i ngimh chiin nu6i
- Nfmg suitt san 1uQ'ngV?t nuoi: nang suitt va san lUQ'ngmQt s6 lo~i v~t nuoi

c6 th~bi giam do bien dQ giao d9ng clla nhi~t dQ, OQfun va c~c y~u t6 ngo~i canh
khac tang len. San 1uQ'ngluong th\fC giam cling lam cho ngu6n cung citp thtfC an
chan nuoi giam di, anh huang d~n vi~c phat tri~n cua nganh chan nuoi. Trong dQ't
ret d~ln, ret h~i keo dai nhitt trong lich Slr t~i B~c bQ va B~c Trung BQ d~u nam
2008 da lam ch~t khoang 8.328 con trau bo ... gay thi~t h~i nghiem tn;mg d~n san
xuftt nong nghi~p, thi~t h~i n~ng nhftt 1a cac tinh Ha Giang, L~ng Son, Son L~, B~c
K~n, Thanh H6a ... H~u h~t s6 trau, bo ch€t 1'oi van nhung con gia va con non (be,
nghe) v6i hai nguyen nhan chinh 1a ch€t 1'etva thi~u thuc an.
'::Dich b~nh: Nhi~tdQ t{mg dmg v6i bi€n d9ng v~ cac y~u t6 khi h~u va thai
ti€t khac c6 th€ lam giam StfCd~ khang ClIav~t nuoi d6ng thai t~o moi tnr<'mgthu~n
lQ'icho cac tac nhan gay b~nh phat tri~n bung phat gay ra nhil'ng d~i djch tren gia
StIC,gia dm nhu djch 16'm6m, long m6ng; b~nh 1Q'ntai xanh tren l<;m gay thi~t
...
h(;1i ~ng n~ ~ho nganh chan nuoi 1Q'n nhi~u dia phuong. Djch b~nh kh6ng nhung
n
t~i
gay t6n thitt 16n cho nganh chan nuoi, mftt an toan th\fc ph<1mma con nguy cO'lay
nhi~m sang nguc)'i.
j)

,Tac a(mg cua biin a6i khi h(lu t6'i ngimh tlnlY san
"Bi€n d6i khi h~u da gay anh huang tr~rcti€p d~n vi~c phat tri~n kinh t~ a cac

vimg v'en bi€n Vi~t Nam. Nuoi tr6ng thuy san

a vung

yen bi~n duQ'c coi lit nganh

c6 tang truang quan t1'9ng, c6 gia tri xuflt kh<1ucao va cling 1a nganh chiu nhi~u
thi~t l1(;1i
nhftt do bi~n d6i khi h?u. Anh bucmg elIa bi~n d6i khi h~u t6i nganh thllY
san th€ hi~n 6' nhfrng m~t sau:


.Ann huang
6 Vi~t Nam,

eua nhi~t dQ
d?e bi~t la cae tinh mi@nTrung, hi~n tUQTIg
n~ng n6ng di:llam

eho nhi~t dQ nuae tang len qua mue ehiu dlJng eua nhi@uloai sinh v~t, trong d6 e6
cae loai nuoi. Nuae n6ng di:llam eho tom ea ehch hang lo<;\t, ?e bi~t nghiem trQng
d
d6i vai cae ao h6 e6 dQ sau thftp. Nhi~u nghien euu eho thfty r~ng khi nhi~t dQ tang
len lam eho ham lugng oxi trongnuae

trong giam m~mh VaGban dem, do SlJ tieu

th1,1
qua mue eua cae loai thlJe v~t thuy sinh, ho?e qua trinh phan huy ehftt huu ca.
SlJ suy giam ham lugng oxi lam anh huang d~n SlJsinh truang va phM tri€n eua loai
nuoi, t6m e6 th€ bi eh~t ho?e eh~m Ian. Di@unay d~ nh~n thfty qua hi~n tugng phu
dU5ng,cua cae ao nuoi, ea n6i d~u VaGbu6i sang trong cae ao nuol; thuy tri@udo va
tao ehet hang ho<;\ta cae vung ven bi€n .

.'rhay d6i nhi~t dQ con la di@lJ,
ki~n phM sinh eua nhi@uloai dieh b~nh xay ra
eho e~e loai nuoi. Nhi~t dQ tang eao lam eho sue khoe eua cae loai nuoi, moi truemg
nuac

hi x~u di, la di@uki~n thu~n 19i eho SlJphat tri€n eua cac loai vi sinh v~t gay

h<;\i. rong nhung nam gfm day do moi truang nuoi bi suy thoai k~t hgp vai SlJthay
T
d6i kh~c nghi~t cua thai ti~t di:lgay ra hi~n tugng tom su ch~t hang lo<;\ta h~u h~t
cac tinh,"nhu b~nh do nh6m vi khu~n Vibrio gay ra, b~nh do virus (vi dV nhu MBV
(Monodon Baculovius)). Cae b~nh nay thong thuang xay ra va Ian truy@nr~t nhanh
va rQng, kh6 chua nen muc dQ gay rui ro rftt Ian.
Ben c<;\nh
nhung anh huang b~t lQ'i,tang nhi~t dQ cling la di@uki~n thu~n 19i
eho miOi tr6ng thuy san. SlJ tang len cua nhi~t trong khoimg cho phep tang nang
suftt sa cftp cho cac ao nuoi, t<;\o
di@uki~n t6t cho SlJphat tri€n eua cac loai thuy sinh
la ngu6n thuc an quan trQng eho cac loai nuoi.

d cac tinh

mi~n Bic, nuoi tr6ng thuy

san bi giai h<;\nbO'inhi~t dQ mua xuan va ngQt h6a Clla nuac VaGmua he. Nhi~t dQ
mrac tang vao xuan thtle d~y SlJphat tri€n cua sinh kh6i thuy vvc, ngucri dan c6 th€
tha cqn gi6ng sam hun, eho nen e6 th€ tnlnh dugc rui ro tom ea ch~t do dQm?n ella
nu6'c giam dQt ngQt.
Anh huo-ng ella h<;\n
han va lUl1,1t

Ngu6n mr6'e la 111Qt
trong nhG'ng yeu t6 quy€t dinh cho S\f thanh cong eho
phM tri€n nuoi tr6ng thllY san. Hi~n tugng n~ng n6ng keo dai di:llam e<;\n
ki~t ngu6n
nu6'e ngQt, I::nntang mue dO b6c hai nu6e trong cae ao nuoi, l1hfttla d6i v6i ao l1uoi
caeh xa ngu611nuac. Mi~n Trung la nai e6 s6 ngay n~l1g, mue do b6e hui nu6'e 16n
nhAt e~ mrac, eho nen h<;\n
han xay ra nghiem trQng nhftt. Nhi@u ao nuoi tom ea di:l
bi bohoang

vi khong c6 nuae d€ cung

dp

trong qua trinh nuoi. MQt s6 ao nuoi

ehua d:~n thai gian thu ho<;\ehdi:lbi e~n ki~t ngu6n nu6'c trong ao, nen nguai dan
phai thu ho<;\ehs6'm ho?e bo nuoi.
Mua nhi~u, gay ra hi~n tUQ'l1g l\lt, lam anh hu6ng d€n nang swh nuoi tr6ng
Ji:i
thuy san. D6i v6'i ngh~ nuoi thuy san m?n Ig, do m?l1 l<;\ia y€u t6 anh huang rftt Ian
l


d@nsinh tnrang vaphat tri~n Clla loai nuoi. Khi xay ra mua 16'n, dQ m~n trong cac
ao nuoi giillTIxu6ng dQt ngQt vuqt ra khai nguang chiu dlJng lam cho tom ca'bi s6c,
ch@tho~c ch~m 16'n.Lli xay ra con lam cho dQ m~n cac VlJCnu6'c g~n ba nhu cac
clra song giam xU6ng, ngh~ nuoi nhuy~n th~, tom ca, rong d~ bi anh huang nghiem
trQng.
Qua th6ng ke co th~ th~y trong nam 2009, rieng'cun bao s6 9 da lam 3.096

ha h6 nuoi tom ca bi vO' lam thi~t h~i khoang 17.971 t~n ca va pha huy khoang 268
tau thuy~n danh ca cac lo~i 16'n.
A.nh huang cua hi~n tUQ"ng
giong bao
Bao va ap th~p nhi~t d6'i gay ra mua to gio 16'n,bao, 1Ul\1t anh huang nghiem
trQng d~n vi~c phat tri~n cua nganh nuoi tr6ng va ch@bi@nthuy san

a cac vung

ven

bi~n Vi~t Nam. Chi Hnh rieng nam 2006, hai cun bao Chanchu va cun bao
Xangsane da anh huang trlJc ti@pva gay thi~t h~i n~ng n~ eho nganh ch@bi@nthuy
san c~c tinh ven bi~n mi~n Trung: 3.974 ha d~m nuoi ea, tOm bi ng~p keo theo 494
t~n ea tom bi pha huy, 951 t~u thuy~n danh ea bi chim, u6'c Hnh thi~t h~i hang
nghin ty d6ng.
BDKH khong nhfrng lam tang cac cun bao ma con gay ra nhung di thuo'ng
trong duang di eua bao. Th~rc t@eho th~y, trong 5 th~p ky qua khong co bao di VaG
d~t li~n cua Hnh B@nTre. Tuy nhien, nhung nam g~n day bao, ap th~p nhi~t d6'i xay
ra thuang xuyen hQ'll VaG nhung thang cu6i nam, hu6'ng di ehuy~n cua bao cling
phuc t~p va co xu hu6"ng dich chuy~n v~ phia nam hun da gay ra nhung tac dQng
x~u t6"iphat tri~n kinh t@-xa hQi cua B@nTre.
2.2.2. Tac drng dia biin dBi kId h{tu dBi vo'i niing hl'(J'ng

- Anh huang t6"i ho~t dQng ci'1acae dan khoan dUQ"e
xay dlJng tren bi~n, h~ ,
th6ng 'd~n khi va cae nha may di~n ch~y khi dUQ"e
xay dV'ng ven bi~n, lam tang chi
phi bao duang, duy tu, v~n hanh may moc, phuo-ng ti~n, ...
- Cae tr~m phan ph6i di~n tren cae diE ven bi~n phai tang them nang Im;mg

tieu hao cho bum tieu mr6"c a' cae vlmg thc1pven bi~n. M~t khae, dong ehay cae
song 16"n cong t1'inhthuy di~n eiIng chiu imh huang dang k~.
eo
- Nhi~t dQ tang ciIng gay tae dQng d@nnganh nang IUQ'ng:Tang chi phi thong
gio, lam mat h~m 10 khai thac va lam giam hi~u su~t, san IUQ'ngeua cae nha may
di~n; Tieu th\! di~n cho sinh ho~t gia tang va chi phi lam mat trong cac nganh eong
nghi~p', giao thong, thuung m~i va cac llnh v~rckhac cling gia tang dang k~.
BDKH theo hu6"ng gia tang cuang dQ va IUQ'ngmua, bao, dong set cling imh
hua'ng, tru6'c h@td@nh~ th6ng dan khoan ngoai khui, h~ th6ng v~n chuy~n d~u va
khi VaGbo', h~ th6ng truy~n tai va phal1 ph6i di~n, ... Yeu

du

h~n ch@t6c dQ tang


phat thai khi nha kinh (KNK) cung anh huo'ng d~n ho~t d9ng cua nganh nang
.Iuqng.
Theo th6ng ke ClIa Van phong thuang tn,rc ban chi d~o phong ch6ng It}tbao
Trung uang cho thfry trong nam 2009 chi tfnh rieng can bao s6 9 da lam d6, gay
4.469 cay c9t di~n cab th~, h~ th~ va lam dut 546.978 m day di~n, gay m~t di~n tren
di~n r9ng anh huang x~u d~n dai s6ng, san xu~t cua nhan dan.
2.2.3. Tcie tll)ng eua BDKH dili vui giao thong v{in tiii va

CO'

so' h(l tfmg

Theo danh gia cua IPCC, do tac d9ng cua bi~n d6i khi h~u toan c§u, co
kha nang mgc mr6c bi~n se dang cao 1m van cu6i th~ ky 21, n~u Vi~t Nam khong

nhanh chong xay dgng va nang dp hoan chinh h~ th6ng de bi~n d~ ling pho, thi
hang nam co d~n 40.000km2 vimg ven bi€n se chiu anh huang n~ng n~, trong do
.
'.

'I"

.•

~

90% di~n Hch dong bang song Cuu Long bi ng~p hoan toan, thi~t h~i ve tai san len
t6i 17 ty USD.
H~ th6ng de bi~n dong vai tro quan trQng trong vi~c dam bao phat tri~n b~n
vung dai d~t ven bi~n, co nhi~m Vl]ngan m~n giu ngQt, bao v~ Hnh m~ng va tM san
cua nguai dan, la tfrm la ch~n huu hi~u nhiim ngan ch~n nhung tac d9ng bfrt Iqi tir
bi~n. Cae nguy

Co'

m6i v~ bi~n d6i khi h~u va mr6"cbi~n dang cao se de do~ d~n sg

t6n t~i cac cua cong trinh phong thu vo cung quan trQng nay. Tu sau nam 2005, de
bi~n da dUQ'ct~p trung tu b6 kha nhi~u. Tuy nhien, do kinh phi con h~n h~p nen
m6i t~p trung tu b6 nhling do~n de bi va va nhung tuy~n de xung y~u. D~n nam
2007, h§u h~t cae tuy~n de song

a B~c va

Trung B9 can ban da du suc ch6ng duqc

1U.

Mgc nu6"c bi~n dang cao kem theo nma bao 16"nh0'n co th~ se gay ng~p h,lt
cac tuy~n duang s~t

a vlmg

duyen hai, san bay, pha huy c§u c6ng va h~ th6ng 6ng

dftn. T~i nhi~u nai, ,cac cong trinh co' so' h~ t§ng nhu giao thong, de bi~n, c6ng
ngan m~n ... duq'c xay d~rng khong con phu hQ"Ptrong di~u ki~n khi h~u dang bi~n
dbi, vi v~y nguy cO" thfrt Ia rfrt 16n.
t6n
Hi~n nay, tren 24·tinh thanh vimg duyen hai Vi~t Nam co 266 cang bi~n 16n
nho. HODnu-a, Vi~t Nam con la mro-c co nhi~u ti~m nang v~ d§u khitrong khu v~rc,
cong 1cictim ki~m, tham do va khai thac d§u khi o' Vi~t Nam da dUQ'cti~n' hanh
eel tren dfrt Ii~n va vung th~m Il]c dja (t~p trung t~i vung bi~n Dong Nam va Tay
Nam Vi~t Nam). Mgc mr6'c bi~n dang cao se de dQa d~n cac

Co'

So' h~ dng co

y

nghTa quan trQng nay.
2.2.4. Ttic tfl)ng eiia bi~1l dtH kId h{iu tf~n flu lieh, thu'o'ng m(ti WI dieh

Vfl

BDKH co tac d9ng trgc ti~p d~n cac ho~t d9ng van hoa, th~ thao, du hch,
thu0'ng m~i va dich V\l va co anh huang gian ti~p thong qua cac t{lCdOng tieu qrc


d~n cac T1nh V\fC khac nhu giao thong, v~n tai, xay dVng, nong nghi~p, slrc kh6e
c9ng d6ng, ...
Nu6'c bien dang anh huang d~n cac bai t~m ven bien, m9t s6 bai c6 the
m~t di, m9t s6 kh,k bi d~y sau vao d~t li~n, anh huang d~n vi~c khai thac, lam
t6n h9-i d~n cac cong trinh di 'san van h6a, l!ch su, cac khu bao t6n, cac khu du
l!ch sinh thai, cac san gon 0' vilng th~p ven bien va cac cong trinh h9- t~ng lien
quan khac c6 the bi ng~p, di chuyen hay ngling tr~, ... lam gia tang chi phi cho
vi~c cai t9-0,di chuyen va bao duong.
Du Ijch la nganh kinh t~ mili rthQn cl:tanu6'c ta, v6'i hang tri~u nguai tham gia
va ki~~n s6ng nha du lich. Vi~n nghien Clm Phat trien du l!ch da chi ra r~ng, bi~n
d6i khi h~u tac d9ng trvc ti~p t6'i phat trien du l!ch

a 3 hinh thue.

D6 la tac d9ng d~n

tai nguyen du l!ch, diem h~p d§n du nch trong d6 c6 ca nhling tai nguyen du l!ch t~r
nhien da hinh thanh, t6n t9-ihang tri~u nam qua nhu Vjnh H9-Long, vuan qU6c gia
Phong Nha-Ke Bang. Ti~p theo la cac h09-t d9ng du Ijch, d~c bi~t la h09-t d9ng lfr
hanh bi anh huang, dinh tr~ th~m chi huy do di~u ki~n thai ti~t x~u lien ti~p, bao
l\1t, lU quet di bi~n d6i khi h~u gay ra. Bi~n d6i khi h~u cling tac d9ng trvc ti~p d~n
h9-t~ng, ca

sa v~t ch~t k5' thu~t

cua du l!ch nh~t la h~ th6ng giao thong, 'co sa luu

trt1, khu vui chai giai tri. Them vao d6, cac, chi phi de ung ph6 v6'i cac bi~n d6i b~t
thuang Clla thai ti~t se khi~n cho gia tour du lich bi d~y len. Day cling la nguyen
nhan lam cho khach du l!ch se Iva chQn nhling noi thu~n 19i va chi phi phil hgp hon.
2.3.

Tac dQng v~ xa hQi cua BDKH


Nhling h~u qua dang 10 ng9-i d6i v6'i xa h9i Vi~t Nam ma BDKH da, dang va
se gay ra la nghiem trQng va la m9t nguy ca hi~n hfm cho m\1Ctieu xoa d6i,giam
ngheo va vi~c tlwc hi~n cac m\1Ctieu thien nien ky va

S\f

phat trien b~n vfrng cua

d~t nu6'c. BDKH se gay ra nhling anh huang to 16'nva sau s~c d~n dc)'is6ng dan
sinh

va, fmh huo'ng d~n 6n dinh xa h9i nhu:

xao tr9n tr~t

tv an toan

dich b~nh, vi~c lam, gia tang ngheo d6i,

xa h9i, hi~n tugng tj 119-n oi trucmg ... Nh6m xa h9i d~ bi
m

t6n thuong bO'inhlIng anh huang tieu cvc cua BDXH la: nguai ngheo, ph\1 nfr, tre
em va ngu(Ji gia.
2.3.1. Toe lli)ng (1~nnh6m xii hi)i elf hi tlm tllll'O'I1g

*

NglrCyi ngheo:
:,Nguai ngheo dang phai d6i m~t vo-i sv gia tang lien t\1C cua nhling nguy

co va ,t6n thuong g~n li~n vo-i khi h~u, nhu: D6i ngheo va phat trien con nguo'i
th~p; Chenh l~ch trong phat tri~n can nguai; Thi~u ~a sa h9-t~ng bao v~ khi h~u;
Ti~p c~n h9-nch~ d~n bao hi~l11.Nhling nguy co nay dugc th~ hi~n C\1the nhu sau:
- Sinh kt cLla ngu'Cxi ngheo: Theo dV bao, BDKH se lam giam tai san sinh k~
Clla nhfrng nguO'i ngheo. Ngoai vi~c anh huang n~ng n~ t6'i v~n d~ cu tr(1cl1a nguai


dan thi BDKH da gay m<)t anh huo'ng ldan o· khu v\rc nong thon- nO"ic6 ty 1~nguai ngheo Ian nh~t trong ca nuac. Nhung
tac d<)ng cila bi~n d5i khi h?u lell cac ngu6n tai nguyen thien nhien se giam t6c d<)
tang truo'ng kinh t~, gia tang d6i ngheo do giaill

cO'

h<)i t<;10
thu nh?p cho nguai

ngheoa khu V\fCnay.

- Nhftng tac a(mg x6u cZla BDKH con lam giam kha nang tiip c(m Cl,languo'i
ngheo ~ai: ngu6n nuac, cac dich V\l xa h<)i(d?c bi~t la dich V\l cham s6c suc khoe),
nha clra, va

cO'

sa h<;1
t~ng cua llguc)"ingheo. Ben c<;1nh 6 con phai k~ to-ivi~c nguo'i
d

ngheo ding g?P nhi~u h(;1nch~ trong vi~c ti~p c?n ngu6n v6n, ap d\mg khoa hQc ky
thu?t.M<)t b<)ph?n khong nho nguai ngheo

a nuac

ta la d6ng bao dan t<)cthi~u s6.

HQ Cll tru o' nhfrng dia hinh phuc t<;1P, sa h<;1
cO'
t~ng th~p ketTI,di~u ki~n di l(;1i a ti~p
v
c?n vai cac dich vv xa:h<)ivo dmg h<;1nh~.
c

*

Ph~ nfr:

d

Vi~t Nam, phv nu da: va dang phai chiu nhfrng tac d<)ng tieu cvc do

BDKH. Nuac bi~n dang, nhfrng thay d6i v~ luqng mua, h<;1nan, ng?p Iv1,.. vo hinh
h
chung da: t<;10a sv kh6 khan, v~t va va s\r khong cong b~ng tai dai s6ng cila nguai
r
phv nu.' Di~u nay c6 nghTa r~ng, chinh nhung nguai phv nu

a

cac mro-c dang phcit

tri€ll (trong d6 c6 Vi~t Nam) la d6i tuqng phai chiu ganh n?ng ngay cang x~u di
duai tac d<)ng cua BDKH va nhung nguai phv nfr ngheo

a nhfrng

khu vvc nay se

phai d~u tranh va d6i m?t vo-i tac d<)ng cila bi~n d5i khi h?u. Nhung h?u qua ma
BDKB c6 th€ gay ra cho phV nfr th€ hi~n trong mN s6 m?t nhu: Cham s6c va bao
v~ gia dinh; Lao d<)ngva vi~c lam; Binh d~ng giai.

* Tre em
- Ghio

d{iC:

m~t tai san (nha elra va truong hQc) va sv anh huang to-i sinh k~

ella gi~dinh se lam gi1'nTI cO"
cac
h<)idu<)'cgiao dvc dao t<;1oua tre em.
c
- Lao a(jJ1g: Tm6c trinh tr<;1ng
m~t d~t nong nghi~p va kh6 canh tac do bi~n
d6i khi h?ll i'r n6ng thon, lao d<)ngtn~ em o' nhfrng klm vv'Cnay se lam VaGtinh tr<;1ng
thi~ll vi~c l~lln va phai tlm nhung cO"h<)i vi~c lam

a

nhfrng thanh ph6 10-n.Tuy

nhien, ap l\rc cu<)c s6ng do thi va S\l'khan hi~m vi~c lam, d?c bi~t la vo-i d6i tuqng
lao d<)ng gi1'mdon se d§'y cac em VaGnhfrng cu<)cmuu sinh vo cling kh6 khan va
tinh tr<;1ng
tham gia VaGnhung cong vi~c b~t hqp phap, t~ n(;1nxa h<)i Ii'!kh6 tranh
khoi, d~c bi~t Iii a cach th3nh ph6 16n - nO'ilaG dQng ngo<;litinh t?P trung dong nh~t
nhu:

*

I-fa

N<)i,Hai Phong, Tp. H6 Chi Minh ...

Nguo'i cao tubi
Nhli'ng tac d<)ng cua BDKH len nguo'i cao tu5i Chll y~u gay ra nhli'ng anh

huang X~llto-iv~n d~ suc khoe. Nghien cuu mo-inh~t Cllacac nha khoa hQc chau Au

cho th~y, khi nhi~t d<)tnii d~t n6ng len VaGmlia he, s6 ca nh?p vi~n do cac v~n d~


v~ duang ho hftp tang cao, d~c bi~t la

a nguai

cao tlibi. Truac vi~n-canh v~ SlJthay

dbi khi h?u, S\f tang nhanh chong cua nhi~t d9 tnii dftt, va 0 nhi~m bfiu khong khi,
d~c bi~t la tfing ozon, b~nh viem duang ho hftp de dQa con nguai ngay cang nghiem
t1'Qnghan. D~c bi~t, nguai cao tubi la d6i tugng xa h9i co suc d~ khang kem han ca
va d~ bi mitc b~nh n~u nhu khong co S\f phong ch6n'g thuang xuyen.
Tom 19i, qua nhfrng phan tfch t1'en, chtmg ta co th~ thfty 1'5cac nhom xa h9i
d~ bi t6n thuO"ng la nhfrng nguai ngheo, ph\! nfr, t1'e em va nguai gia. T1'ong do,
nhom nh~y cam nhftt la nguai ngheo. Nguai ngheo bi anh huang Ian nh§t do cu9c
s6ng c,ua hQ ph\l thu9C l6n VaGdi~u ki~n tai nguyen thien nhien. Them VaGdo, hQ
khong co du kha nang tai chinh d~ chuy~n dbi ngh~ nghi~p, khitc ph\lc sv c6 sau cac
tai bi~n moi t1'uang do BDKH gay 1'a.
2.3.2.

Tuc drng ciia BDKH din d6i ngheo va sinh ki dia ngu'iJ'i ([fill

Theo Tb chuc Bao t6n thien nhien th~ giai (IVCN), n~u'nu6c bi~n dang cao
5m thi,Vi~t Nam se m§t tai 16% di~n tich d§t dai, khoang 35% dan s6 va 35% tbng
san ph~m qu6c n9i bi de do~. D~c bi~t, c9ng d6ng nguai ngheo s6ng t?i klm VlJC
d6ng b~ng song H6ng va song CU'u Long se phai ganh chiu nhi~u nhftt nhilng anh
huang Clla S\f BDKH. Bao cao "PhM t1'i~n con nguai" clla UNDP nam 2007-2008
nh?n dinh r~ng: N~u nhi~t d9 t1'aid§t chi tang them 2°C thi 22 t1'i~unguo'i Vi~t Nam
se m§t nha va 45% di~n tfch dftt nong nghi~p cua d6ng b~ng song Cuu Long se bi

ng?p flu6c.
Tac d9ng cua bi~n dbi khi h?u va 0 nhi~m moi truang d6i vai cong CU9Cxoa
doi giam ngheo thong qua m9t s6 hinh thuc nhu: Tac d9ng t6i Uli san, sinh k~ bao
g6111
nha cU'a, ngu6n cftp nuo'c, strc kh6e va h~ tfing k9 thll?t. Tinh t1'?ng thi~u.vi~c
lam

a cac nganh

nong nghi~p, lam thuy san va du 1!ch dll d~n d~n m9t h?u qua t§t

y~u la"gia tang ngheo d6i, tru6c h€t lit 6' c9ng d~ng nong dan va ngu dan ngheo
dang ngheo ho~c mai thoat nghco, lam cho chi€n lugc Qu6c gia v~ xoa doi giam
ngheo tro' nen kho th\IC hi~n va co nguy cO"
pha san t?i nh(l'ng vlmg nh~lYCalll nhftt
tnr6c BDKH. Giiu11 san l11Vngnong nghi~p, anh hu6'ng tai an ninh ltwng th\rc;
Thay dbi trong h~ th6ng' tv' nhien va tai nguyen thien nhien, h? tfing k9 thu?t va
nang su§t lao d9ng co th~ lam giam cac cO'h9i tlm nh?p va anh huang t6i phM t1'i~n
kinh t~; Cac strc ep xa h9i co ngu6n g6c tir suod\mg tai ngllyen thien nhien c6 th~
d~n tai xung d9t, m§t 6n dinh cu9c s6ng va, sinh k€ bU9Ccac c9ng d6ng phai di cu.
Nhfrng tac d9ng nay co th~ lam suy giam kha nang cua con nguai trong vi~c dam
bao cUQcs6ng, vugt qua doi ngheo.
Nhu V?y, co th@thfty dng BDKH Clll1gvai nhfrng ta.c d9ng tieu qrc clla no
dll lam dai s6ng nguo'i dan ngay cang kh6 khan. M§t nha cua, thi€u vi~c 1::1111 d~n
da
t6i tinh tr?ng doi ngheo cl1Gnhi1'ng h9 dfm v6n khong thu9c h9 ngheo va lam bfin


cung h6a h0'n nffa nhfrng nguai dan dang ngheo va mai thoat ngheo. N€u kh6ng gi3i
quy€t kip thai nh~m hq.n ch€ va kh~c phl)c nhfrng tac d<)ng nguy hi~m nay thi ch:1t

lUQ"ng
cu<)cs6ng cua nguai dan Vi~t Nam se r0'i VaGtinh trq.ng h6n loq.n, d6i ngheo
se Ian nhanh trong phq.m vi ca. nuac tai mtfC c6 th~ la khong kiem soat dUQ"c.
Sinh k~ cua hang clwc tri~u nguai Vi~t

a nhi€u khu vljc va dia phuong

khac

nhau vai nhfrng nganh ngh~ ki~m s6ng chu y~u lien quan va phl) thu<)c VaGthien
nhiendang bi de dQa nghiem trQng bai nhfrng thay d6i toan duo Thl)"C nay doi hoi
t~
m<)ttgm nhin dai h0'i, m<)tk~ hoq.ch Cl)th~ va mang tinh chi€n IUQ"c ~ giai quy~t.
d
2.3.3.

Ttic df)ng cua biin dai kId It~u d~n sil'c klwe

Bao, s6ng nhi~t, lU h)t, hoa hoq.n va nhfrng thay d6i di~u ki~n sinh thai khac
se d~n, tai cac tham hQa ch~t nguai, 6m dau, thuang Hch, suy dinh du5ng va cac
dich b~nh mai, oh:1t la cac b~nh do vecto truy~n c6 ty l~ ttf vong ca03.

6 Vi~t Nam,

nhfrng anh huang cua BDKH d€n tinh' hinh suc khoe ella nguai dan bao g6m:
BDKH. lam gia tang t{m suat va quy mo cac b¢nh nhi¢t a6'i tren ngu(J'i, BDKH lam
d6n adn khit nang bitng phat cac dich b¢nh truyJn qua cac vecta; 0 nhilm moi'
truong sau cac trq.n 11:lt
cii.ng la nu)t tac nhan quan. tr9ng lam gia tang m(Jt s6 dich
b¢nh; BDKH tang m(Jt s6 nguy

cO'

a6i v6'i ngwYJ b¢nh. thay adi a¢c tfnh trong nhip

sinh h9C Clla con nguo'i; BDKH aa lam xuat hi¢n nhiJu b¢nh m6'i,...
2.3.4. Ttic df)ng cua bi~n dai klti It~u d~1lgitio d{IC, dao t(lO
.,BDKH va thien tai dil tac d<)ng tieu Cl)"C nganh giao dl)c va dao tq.o qua
d~n
m<)t s6 m~t nhu: thi~t hq.i cO' sa hq.tgog tnrang hQc, lam thi~t hq.i tai san cua truang
hQc va anh hucmg t6i vi~c hQc sinh ti~p tl)C dUQ'cd~n truo'ng ho~c khong dUQ"c
di
hQc bt'ri tac d<)ngella BDKH va thien tai d€n tlrng h<)gia dinh. Ngoai ra, d~ gitip d5'
va khoi ph~lCkinh t€ gia dinh, cac em khong nhfrng khong dUQ"c
d~n tnraog d~n lap
ma can phai tham gia lao d<)ng qua sam trong khi S~fphat. trien v~ the ch:1t hoan
thi~n,':nhfrng ki~n thtrc v~ khoa hQc xa h<)iva kI thu~t COnehua duQ'c trang bi clma
dgy du.
2.3.5. Tdc tlf)ng dill bi~1l etai kId h~ll et~nti 11(111 tnr(J'llg
miJi
La 111<)t
trong 5 qu6e gia chiu anh huang Ian nh:1t ella BDKH, Vi~t Nam cung
khong tranh khoi tinh trq.ng

ti

nq.n moi tru'ang do nguai dan 0' nhu'ng vung phai

h(rng chiu tham hQa thien nhien phai di ell"va lanh t6'i nhu-ng vung d:1tan toc'mh0'n.
S\! didan tu vung bi ng~p IVt do nuac bi~n dang tai vlmg cao h0'n se gay ra nhfrng

xung.4<)t gifra cu dan ban
lam

22' tri~u nguai

aia

va dan cu mai d€n. Vai mtrC dl)' bao BDKH c6 the

Vi~t Nam 111:1t cu tru, cung vai Sl)'gia tang ngheo d6i va dich
a:1t

b~nh, hi~n tm;mg ti nq.n moi truo'ng keo dc'litren di~n r<)ng c6 the xay ra song hanh
Tn1'O'ng Quang 1-19C. Bi6n d6i kh[ h~u va cac vector trlly~n b~nh~l-Ioi thao bi~n c16i khi h~ll tO~\I1
dll va giai
phap (rng phO cLla Vi~t Nam, I-Ia Noi, 26-29/2/2008.

3


v6i BDKH. Nhz7ng I09i hinh tj ngn m6i trU'ong lien quan d~n BDKH nhu: Tai dinh
eu ho?c ehuy~n eu d~n cae vung nong than khae; Xam l~n va pha hoang cae khu
bao t6n thien nhien d~ l~y d~t eu t1'uva san xu~t; tham gia v~lOhJe lUQTIg
khai thae
trai phel1lam sim, khoang san; buon l~u xuyen bien gi6i ...
2.4.

Tac dQng cua BDKH d~n moi truo'ng 0-Vi~t Nam
Tac t/{jng Mi tili nguyen ntn5'c

2.4.1.

D6ng b~ng song Cuu Long va d6ng b~ng song H6ng la nhfrng vimg t1'ling
nen bi anh huo'ng nhi~u nh~t khi xay 1'ang~p h,1t,xam nh~p m?n va cae hi~n tUQTIg
tho'i ti~t x~u. Trang d6 90% di~n tich thu<)e cae tinh DBSCL bi ng~p hau nhu toan
b<),va c6 khoang 10% dan s5 bi anh hua-ng trve ti~p, tfm th~t d5i v6'i GDP khoang
10%. N~u nu6'c bi~n, dang 3m se c6 khoang 25% dan s5 bi anh hua-ng nhu dqt xam
\

nh~p 1n?n vao ni'nTI
2005.
D6ng b~ng song Cuu Long se la vung bi anh hua-ng m~nh nh~t, nu6'c bi~n
dang'~ao hon se lam eho nhi~u vung d6ng b~ng nu6'e ngQt hi~n nay tra- thanh vung
nu6'e 19', hang tri~u nguo'i se c6 nguy cO' bi m~t eh6 a-,tir d6 lam gia tang s(rc ep len
sv phap lvc d~n 90% di~n tfch ng~p nu6c. Vi~e tieu thokhan. Suy giam tai nguyen nu6'c se anh hua-ng nghiem trQng d~n san xu~t nong
nghi~p, ngh~ ca. Qua trinh xam nh~p m?l1 VilOn<)id6ng se sau hem, t~p trung t~i cac
tinh ven bi~n g6m Ca Mau, B~c Lieu, S6c Trang, Tra Vinh, B~n Tre, Ti~n Giang,
Long An va nu6'e ngQt se khan hi~m.
T{ic cl{jng to'i titi nguyen rung vit cae

2.4.2.
a)

hf sinh

tfuii

Do BDKH hf, sinh thai ri'tng bj anh huang t/zeo Cclc chi~u huong khitc nhau

,- Nu6'c bi~n dang lam ht;p di~n tich rung ng~p m?n, m?t khac c6 tac d<)ng

x~u dS~ rirng tram va rU'ngtr6ng tren d~t bi nhi€m phen 0' cac tinh Na111
BQ.
- Ranh gi6'i rirng nguven sinh cung nlm rimg tl1(1'
sinh c6 th6 dich chuv~n.
<-.........'
-'
--..
1.-..

L'

..;

- Nguv cO' diet chl'mg clla dong vat va tImc vat gia tang. mot s5 loai tlmc vat
'--"

w'"

•

'--

•

L.-.

••

'-'"

0:-....

••

quan trQng nhu trAm huo'ng. hoang dan, pomu, g6 eto, 1M hoa, g~1m~t. .. c6 th~ bi suy
ki~t.

- Nhi~t d<)va muc d<)kho h~n gia tang lam tang nguy cO' chay rirng, phtri~n sau b~nh, dich b~nh.
b)

B£JKH anh huong t6'i tai nguyen rz'tng
BDKH anh hua-ng nghiem trQng d~n tham thvc v~t va h~ sinh thai rung.

Muc kho h~n se lam tang nguy cO' chay rung, phhO<;li rirng. M<)t trang nhu'ng nguyen nh3n chinh gay nen nhu'ng vv chay rirng
cay
tren di~n r<)ng la tho'i ti~t kho hanh. Them vao d6, y th(rc cua ngw1i dan v~ vi~c
quan ly, bilo v~ rirng chua cao; d?c bi~t 111<)t dan t<)ethi~u s5 c6 t~p quan du
s5