ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG CHẤT THẢI rắn y tế tại BỆNH VIỆN UNG bướu TỈNH NGHỆ AN và đề XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN lý PHÙ hợp

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA MÔI TRƯỜNG

CAO HOÀNG ANH

ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG CHẤT THẢI RẮN Y TẾ

TẠI BỆNH VIỆN UNG BƯỚU TỈNH NGHỆ AN VÀ
ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ PHÙ HỢP


HÀ NỘI, 2016

2


TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA MÔI TRƯỜNG

CAO HOÀNG ANH

ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP
ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG CHẤT THẢI RẮN Y TẾ

TẠI BỆNH VIỆN UNG BƯỚU TỈNH NGHỆ AN VÀ
ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ PHÙ HỢP

Ngành
: Quản lý Tài nguyên và Môi trường

Mã ngành : 52850101

GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN: ThS. Lê Đắc Trường


HÀ NỘI, 2016

4


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan khóa luận “ Đánh giá hiện trạng chất thải rắn y tế tại bệnh
viện Ung Bướu Tỉnh Nghệ An và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp”.Là kết
quả nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của ThS. Lê Đắc Trường. Những phần sử
dụng tài liệu tham khảo trong khóa luận là hoàn toàn trung thực và hoàn toàn mới,
nếu sai sót tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm và mọi kỷ luật của khoa, nhà trường
đề ra.
Hà Nội, ngày …tháng 04 năm 2016
Sinh viên thực hiện

Cao Hoàng Anh


6


LỜI CẢM ƠN
Có thể nói, để có kiến thức và kết quả thực tế giúp em hoàn thành đề tài: “
Đánh giá hiện trạng chất thải rắn y tế tại bệnh viện Ung Bướu Tỉnh Nghệ An và đề
xuất giải pháp quản lý phù hợp”., trước hết em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô

giáo trong Khoa Môi Trường – Trường Đại Học Tài Nguyên & Môi Trường Hà Nội
đã dìu dắt tận tình và truyền đạt những kiến thức chuyên ngành quý báu trong thời
gian học tập tại trường. Đồng thời em xin gửi lời cảm ơn đặc biệt về sự hướng dẫn
tận tình của ThS. Lê Đắc Trường giảng viên trường Đại học Tài Nguyên và Môi
Trường Hà Nội đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ em trong suốt quá trình hoàn thành
bài đồ án tốt nghiệp này
Cùng sự giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các y bác sĩ của Bệnh viện
Ung Bướu Tỉnh Nghệ An đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho em trong suốt quá
trình thực hiện đề tài này
Cuối cùng, em xin cảm ơn tấm lòng của những người thân yêu trong gia
đình, bố mẹ luôn động viên, cổ vũ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em trong quá
trình học tập !
Tuy vây, do thời gian thực hiện đồ án có hạn cũng như kinh nghiệm còn hạn
chế của một sinh viên thực tập nên trong bài đồ án tốt nghiệp này cũng sẽ không
tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế nhất định. Vì vậy, em rất mong được sự thông
cảm, góp ý và tận tình chỉ bảo của quý thầy cô, để em có điều kiện bổ sung và nâng
cao kiến thức của mình, phục vụ tốt hơn công tác thực tế sau này.


8


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................................................17
1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................................17
2. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................................................18
3. Nội dung nghiên cứu...............................................................................................................18
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................................20
1.1. Tổng quan về chất thải rắn y tế............................................................................................20
1.1.1. Một số khái niệm...........................................................................................................20

1.1.2. Thành phần và phân loại chất thải rắn y tế....................................................................20
1.1.3. Tác hại của chất thải rắn y tế.........................................................................................22
1.1.4. Một số văn bản quy phạm pháp luật của nước ta có liên quan đến việc quản lý và xử lý
chất thải y tế............................................................................................................................24
1.3. Tổng quan về Thành phố Vinh – Tỉnh Nghệ An.....................................................................29
1.3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội ...............................................................................29
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................36
2.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu............................................................................................36
2.2. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................36
2.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu...............................................................................36
2.2.2. Phương pháp điều tra khảo sát.........................................................................................36
2.2.4.Phương pháp xử lý số liệu, trình bày kết quả ....................................................................37
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................................................37
3.1.Đánh giá hiện trạng phát sinh chất thải rắn y tế....................................................................37
3.2. Đánh giá hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế......................................................................42
3.2.1. Tình hình thực hiện các quy định về hành chính trong quản lý chất thải rắn y tế tại
bệnh viện ................................................................................................................................42
3.2.2. Công tác phân loại.........................................................................................................42
3.2.3. Công tác thu gom và vận chuyển...................................................................................45
3.2.4. Công tác lưu giữ.............................................................................................................46
3.2.5. Công tác xử lý................................................................................................................48
3.2.6. Công tác đào tạo, tập huấn hướng dẫn về quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện ......55
3.3.Đánh giá nhận thức và ý thức thực hành của cán bộ y tế và bệnh nhân về chất thải rắn y tế
.....................................................................................................................................................60
3.3.1. Bệnh nhân và người nhà bệnh nhân..............................................................................61
3.3.2. Cán bộ quản lý môi trường............................................................................................62


3.3.3. Nhân viên thu gom........................................................................................................63
3.4. Đề xuất các giải pháp quản lý chất thải rắn y tế phù hợp.....................................................64

3.4.1 Giải pháp phân loại thu gom...........................................................................................64
3.4.2 Giải pháp xử lý................................................................................................................66
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................................................66
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................................69

10


DANH MỤC HÌNH
LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................................................17
1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................................17
2. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................................................18
3. Nội dung nghiên cứu...............................................................................................................18
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................................20
1.1. Tổng quan về chất thải rắn y tế............................................................................................20
1.1.1. Một số khái niệm...........................................................................................................20
1.1.2. Thành phần và phân loại chất thải rắn y tế....................................................................20
Hình 1.1. Biểu đồ thành phần CTR y tế dựa trên đặc tính lý hóa.........................................21
1.1.3. Tác hại của chất thải rắn y tế.........................................................................................22
1.1.4. Một số văn bản quy phạm pháp luật của nước ta có liên quan đến việc quản lý và xử lý
chất thải y tế............................................................................................................................24
1.3. Tổng quan về Thành phố Vinh – Tỉnh Nghệ An.....................................................................29
1.3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội ...............................................................................29
Hình 1.2. Bản đồ hành chính Thành phố Vinh – Nghệ An....................................................30
Hình 1.3. Bệnh viện Ung bướu Tỉnh Nghệ An......................................................................33
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................36
2.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu............................................................................................36
2.2. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................36
2.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu...............................................................................36
2.2.2. Phương pháp điều tra khảo sát.........................................................................................36

2.2.4.Phương pháp xử lý số liệu, trình bày kết quả ....................................................................37
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................................................37
3.1.Đánh giá hiện trạng phát sinh chất thải rắn y tế....................................................................37
Bảng 3.1. Lượng chất thải rắn y tế phát sinh trong kỳ báo cáo 12 tháng.............................38
3.2. Đánh giá hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế......................................................................42
3.2.1. Tình hình thực hiện các quy định về hành chính trong quản lý chất thải rắn y tế tại
bệnh viện ................................................................................................................................42
Bảng 3.3. Tình hình thực hiện các quy định về hành chính tại bệnh viện Ung Bướu tỉnh
Nghệ An...............................................................................................................................42
3.2.2. Công tác phân loại.........................................................................................................42
Hình 3.2. Thùng đựng chất thải lây nhiễm và thùng đựng chất thải thông thường.............43


Hình 3.3. Thùng đựng chất thải lây nhiễm sắc nhọn............................................................44
3.2.3. Công tác thu gom và vận chuyển...................................................................................45
3.2.4. Công tác lưu giữ.............................................................................................................46
3.2.5. Công tác xử lý................................................................................................................48
Bảng 3.6. Bảng lượng chất thải rắn y tế được xử lý.............................................................54
3.2.6. Công tác đào tạo, tập huấn hướng dẫn về quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện ......55
Bảng 3.7. Bảng chương trình đào tạo, tập huấn hướng dẫn về quản lý chất thải cho nhân
viên bệnh viện.....................................................................................................................56
Bảng 3.8. Công tác phân loại chất thải rắn y tế tại bệnh viện Ung bướu tỉnh Nghệ An.......57
Bảng 3.9. Các tiêu chí đánh giá công tác quản lý CTRYT tại bệnh viện.................................58
Bảng 3.11. Bảng đánh giá công tác xử lý CTRYT tại bệnh viện.............................................59
3.3.Đánh giá nhận thức và ý thức thực hành của cán bộ y tế và bệnh nhân về chất thải rắn y tế
.....................................................................................................................................................60
3.3.1. Bệnh nhân và người nhà bệnh nhân..............................................................................61
Hình 3.8. Biểu đồ tỷ lệ nhận thức của bệnh nhân về chất thải y tế......................................61
3.3.2. Cán bộ quản lý môi trường............................................................................................62
3.3.3. Nhân viên thu gom........................................................................................................63

Hình 3.11. Biểu đồ tỷ lệ phân loại và sử dụng mã màu sắc dụng cụ chứa chất thải.............64
3.4. Đề xuất các giải pháp quản lý chất thải rắn y tế phù hợp.....................................................64
3.4.1 Giải pháp phân loại thu gom...........................................................................................64
- Phân loại: Việc phân loại ở bệnh viện diễn ra khá tốt, đồng bộ và khoa học nên việc cần
làm là tiến hành đào tạo, nâng cao và duy trì kỹ năng thực hành phân loại chất thải y tế
cho bác sỹ, y tá và hộ lý trong bệnh viện.............................................................................64
Bảng 3.12. Đề xuất bố trí các thùng đựng chất thải tại khoa phòng trong...........................65
bệnh viện.............................................................................................................................65
3.4.2 Giải pháp xử lý................................................................................................................66
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................................................66
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................................69

12


DANH MỤC BẢNG

LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................................................17
1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................................17
2. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................................................18
3. Nội dung nghiên cứu...............................................................................................................18
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................................20
1.1. Tổng quan về chất thải rắn y tế............................................................................................20
1.1.1. Một số khái niệm...........................................................................................................20
1.1.2. Thành phần và phân loại chất thải rắn y tế....................................................................20
Hình 1.1. Biểu đồ thành phần CTR y tế dựa trên đặc tính lý hóa.........................................21
1.1.3. Tác hại của chất thải rắn y tế.........................................................................................22
1.1.4. Một số văn bản quy phạm pháp luật của nước ta có liên quan đến việc quản lý và xử lý
chất thải y tế............................................................................................................................24
1.3. Tổng quan về Thành phố Vinh – Tỉnh Nghệ An.....................................................................29

1.3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội ...............................................................................29
Hình 1.2. Bản đồ hành chính Thành phố Vinh – Nghệ An....................................................30
Hình 1.3. Bệnh viện Ung bướu Tỉnh Nghệ An......................................................................33
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................36
2.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu............................................................................................36
2.2. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................36
2.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu...............................................................................36
2.2.2. Phương pháp điều tra khảo sát.........................................................................................36
2.2.4.Phương pháp xử lý số liệu, trình bày kết quả ....................................................................37
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................................................37
3.1.Đánh giá hiện trạng phát sinh chất thải rắn y tế....................................................................37
Bảng 3.1. Lượng chất thải rắn y tế phát sinh trong kỳ báo cáo 12 tháng.............................38
3.2. Đánh giá hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế......................................................................42
3.2.1. Tình hình thực hiện các quy định về hành chính trong quản lý chất thải rắn y tế tại
bệnh viện ................................................................................................................................42
Bảng 3.3. Tình hình thực hiện các quy định về hành chính tại bệnh viện Ung Bướu tỉnh
Nghệ An...............................................................................................................................42
3.2.2. Công tác phân loại.........................................................................................................42


Hình 3.2. Thùng đựng chất thải lây nhiễm và thùng đựng chất thải thông thường.............43
Hình 3.3. Thùng đựng chất thải lây nhiễm sắc nhọn............................................................44
3.2.3. Công tác thu gom và vận chuyển...................................................................................45
3.2.4. Công tác lưu giữ.............................................................................................................46
3.2.5. Công tác xử lý................................................................................................................48
Bảng 3.6. Bảng lượng chất thải rắn y tế được xử lý.............................................................54
3.2.6. Công tác đào tạo, tập huấn hướng dẫn về quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện ......55
Bảng 3.7. Bảng chương trình đào tạo, tập huấn hướng dẫn về quản lý chất thải cho nhân
viên bệnh viện.....................................................................................................................56
Bảng 3.8. Công tác phân loại chất thải rắn y tế tại bệnh viện Ung bướu tỉnh Nghệ An.......57

Bảng 3.9. Các tiêu chí đánh giá công tác quản lý CTRYT tại bệnh viện.................................58
Bảng 3.11. Bảng đánh giá công tác xử lý CTRYT tại bệnh viện.............................................59
3.3.Đánh giá nhận thức và ý thức thực hành của cán bộ y tế và bệnh nhân về chất thải rắn y tế
.....................................................................................................................................................60
3.3.1. Bệnh nhân và người nhà bệnh nhân..............................................................................61
Hình 3.8. Biểu đồ tỷ lệ nhận thức của bệnh nhân về chất thải y tế......................................61
3.3.2. Cán bộ quản lý môi trường............................................................................................62
3.3.3. Nhân viên thu gom........................................................................................................63
Hình 3.11. Biểu đồ tỷ lệ phân loại và sử dụng mã màu sắc dụng cụ chứa chất thải.............64
3.4. Đề xuất các giải pháp quản lý chất thải rắn y tế phù hợp.....................................................64
3.4.1 Giải pháp phân loại thu gom...........................................................................................64
- Phân loại: Việc phân loại ở bệnh viện diễn ra khá tốt, đồng bộ và khoa học nên việc cần
làm là tiến hành đào tạo, nâng cao và duy trì kỹ năng thực hành phân loại chất thải y tế
cho bác sỹ, y tá và hộ lý trong bệnh viện.............................................................................64
Bảng 3.12. Đề xuất bố trí các thùng đựng chất thải tại khoa phòng trong...........................65
bệnh viện.............................................................................................................................65
3.4.2 Giải pháp xử lý................................................................................................................66
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................................................66
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................................69

14


15


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CTRYT
CTYT
CTRYT NH

CTR
BV
MTV

Chất thải rắn y tế
Chất thải y tế
Chất thải rắn y tế nguy hại
Chất thải rắn
Bệnh viện
Một thành viên


LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Sức khỏe là vốn quý giá nhất của mỗi người và của toàn xã hội. Dịch vụ y tế là
dịch vụ xã hội đặc biệt vì thế việc bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe người dân
là nhiệm vụ và trách nhiệm của ngành Y tế. Tuy nhiên trong quá trình hoạt động hệ
thống y tế nhất là các Bệnh viện đã thải ra môi trường các loại chất thải và không ít
trong đó là chất thải rắn y tế cần được xử lý vì tính đa dạng và phức tạp của chúng.
Hiện nay, cả nước có 13.674 cơ sở y tế, trong đó có 1.253 bệnh viện; 1.037 cơ
sở thuộc hệ dự phòng; 100 cơ sở đào tạo; 180 cơ sở sản xuất thuốc và 11.104 trạm y
tế xã. Chỉ tính riêng khối bệnh viện, mỗi ngày phát thải khoảng 450 tấn chất thải
rắn, trong đó có khoảng 47 tấn chất thải rắn y tế nguy hại. Con số này dự báo sẽ
tăng lên khoảng 30- 40% trong các năm tới do sự gia tăng dân số và việc mở rộng
các dịch vụ y tế. Tuy nhiên thì công tác thu gom, phân loại và xử lý chất thải y tế
đang là vấn đề chưa được thực hiện theo đúng yêu cầu .[2]
Chất thải y tế là mối đe dọa lớn với sức khỏe con người đặc biệt là chất thải rắn
y tế. Theo Tổ chức y tế Thế Giới, trong chất thải y tế có khoảng 10% là chất nhiễm
khuẩn, 5% là chất không nhiễm khuẩn nhưng độc hại như chất phóng xạ, các hóa

chất độc hại phát sinh trong quá trình chuẩn đoán điều trị. Chất thải y tế nếu không
được thu gom, phân loại, xử lý đúng sẽ là nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, tạo điều
kiện thuận lợi cho việc lây lan các căn bệnh truyền nhiễm, tạo điều kiện cho vi sinh
vật gây bệnh kháng thuốc và ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng. Chính vì vậy, mà
vấn đề quản lý chất thải y tế là một trong những thách thức hiện nay.
Theo thống kê mới nhất cho biết, Tỉnh Nghệ An hiện có 39 bệnh viện, với 7341
giường bệnh. Lượng chất thải rắn y tế trên địa bàn tỉnh bình quân 1,3
kg/giường/ngày, trong đó 25% là chất thải rắn y tế nguy hại. Như vậy, trung bình
mỗi ngày trên địa bàn toàn tỉnh Nghệ An có từ 2500 kg – 3000 kg chất thải rắn y tế
nguy hại được thải ra từ các cơ sở y tế. Riêng trên địa bàn thành phố Vinh có 19
bệnh viện ( trong đó có 11 bệnh viện hệ công lập và 08 bệnh viện tư nhân) chiếm
50% số bệnh viện trên toàn tỉnh, ngoài ra còn có các trung tâm y tế, các phòng
khám chữa bệnh tư nhân là nguồn phát sinh chất thải rắn y tế. Có thể nói Thành phố
Vinh là nơi thải ra lượng rác thải nhiều nhất. Do vậy, vấn đề chất thải rắn y tế đang

17


trở nên bức xúc tại các bệnh viện và đe dọa đến sức khỏe của mỗi người dân thành
phố nếu không được thu gom và xử lý đúng kỹ thuật.
Bệnh viện Ung Bướu Tỉnh Nghệ An, một bệnh viện nằm trên địa bàn thành
phố Vinh, cũng như các bệnh viện khác còn gặp rất nhiều khó khăn trong việc quản
lý chất thải rắn y tế phát sinh từ các hoạt động hằng ngày của bệnh viện. Vì vậy,
việc đánh giá hiện trạng quản lý chất thải rắn y tế của bệnh viện nhằm tìm ra những
mặt còn hạn chế. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm quản lý tốt hơn chất thải rắn
y tế là rất cần thiết. Đó cũng chính là lý do và mục đích nghiên cứu của đề tài:
“Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất thải
rắn y tế tại Bệnh viên Ung Bướu Tỉnh Nghệ An”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Đánh giá hiện trạng công tác quản lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện Ung
Bướu Tỉnh Nghệ An
- Đề xuất các giải pháp quản lý chất thải rắn y tế nhằm nâng cao hiệu quả
trong công tác quản lý chất thải rắn y tế và giảm thiểu ô nhiễm môi trường do chất
thải rắn y tế gây ra

3. Nội dung nghiên cứu
-

Xác định nguồn thải phát sinh chất thải rắn y tế tại bệnh viện Ung Bướu tỉnh

Nghệ An.
+ Nguồn gốc phát sinh chất thải rắn y tế
+ Thành phần, tính chất
+ Lượng phát sinh chất thải rắn y tế
- Nghiên cứu hiện trạng công tác thu gom, phân loại, vận chuyển và lưu giữ
chất thải rắn y tế tại bệnh viện Ung Bướu Tỉnh Nghệ An.
+ Hiện trạng về công tác thu gom, phân loại chất thải rắn y tế nguy hại : số
lượng, phương tiện thu gom, số nhân công thu gom
+ Hiện trạng về công tác vận chuyển, lưu giữ chất thải rắn y tế nguy hại :
phương tiện vận chuyển, số nhân công vận chuyển.
+ Hiện trạng về thu gom, xử lý chất thải rắn y tế
- Nhận thức và đánh giá của đối tượng khảo sát về công tác quản lý chất thải
rắn y tế tại bệnh viện Ung Bướu Tỉnh Nghệ An.
+ Nhận thức và đánh giá của cán bộ quản lý chất thải y tế
+ Nhận thức và đánh giá của nhân viên thu gom chất thải y tế
+ Nhận thức và đánh giá của bệnh nhân và người nhà bệnh nhân
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất thải
18

rắn y tế tại bệnh viện Ung Bướu Tỉnh Nghệ An.
Bao gồm : Việc vận hành các cơ chế chính sách do Bộ Y tế - Bộ Tài nguyên và môi
trường ban đang hiện hành, công tác quản lý, phân loại, thu gom, vận chuyển, lưu
trữ chất thải rắn y tế tại bệnh viện

19


CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Tổng quan về chất thải rắn y tế
1.1.1. Một số khái niệm
- Chất thải y tế: Là chất thải phát sinh trong các cơ sở y tế, từ các hoạt động khám
chữa bệnh, chăm sóc, xét nghiệm, phòng bệnh, nghiên cứu, đào tạo. Chất thải y tế
có thể ở dạng rắn, lỏng và dạng khí (Theo quy chế quản lý chất thải y tế của Bộ Y
Tế )
- Chất thải rắn y tế : Là vật chất ở thể rắn, lỏng và khí được thải ra từ các cơ sở y tế
bao gồm chất thải rắn y tế nguy hại và chất thải rắn thông thường.
- Chất thải rắn y tế nguy hại : Là chất thải y tế chứa các yếu tố nguy hại cho sức
khỏe con người và môi trường như : dễ lây nhiễm, gây ngộ độc, phóng xạ, dễ cháy,
dễ nổ, dễ ăn mòn hoặc có tính nguy hại khác nếu những chất thải này không được
tiêu hủy an toàn.
- Chất thải rắn y tế thông thường : Là chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trong sinh
hoạt thường ngày của con người và chất thải ngoại cảnh trong cơ sở y tế.
- Quản lý chất thải rắn y tế : Là hoạt động quản lý việc phân loại, xử lý ban đầu,
thu gom, vận chuyển, lưu trữ, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy chất
thải y tế và kiểm tra, giám sát thực hiện. [5]
1.1.2. Thành phần và phân loại chất thải rắn y tế
a. Thành phần chất thải rắn y tế ( CTRYT )

Hầu hết CTRYT là các chất thải sinh học độc hại và mang tính chất đặc thù so
với các loại CTR khác. Các loại chất thải này nếu không được phân loại cẩn thận
trước khi xử lý chung với các chất thải sinh hoạt sẽ gây ra những tác hại đáng kể.
Xét về các thành phần chất thải dựa trên đặc thù lý hóa thì tỷ lệ các thành phần có
thể tái chế được là khá cao, chiếm trên 25% tổng lượng CTR y tế, chưa kể 52%
CTR y tế là các chất hữu cơ [1]

20


Hình 1.1. Biểu đồ thành phần CTR y tế dựa trên đặc tính lý hóa

b. Phân loại chất thải rắn y tế
Căn cứ vào thông tư liên tịch số 58/2015/TTLT – BYT – BTNMT thì chất thải
rắn y tế được phân loại thành 3 loại:
 Chất thải lây nhiễm (CTLN)
- Chất thải sắc nhọn: bao gồm các loại kim tiêm, kim luồn, kim bướm, kim chọc
dò, kim châm cứu thải bỏ; ống pipet, ống mao dẫn, ống xét nghiệm thủy tinh bị vỡ;
lưỡi dao mổ, lưỡi dao cạo dùng cho người bệnh; những vật sắc nhọn khác có dính
máu, dịch sinh học người bệnh
- Chất thải rắn lây nhiễm không sắc nhọn : bao gồm các chất thải thấm máu, dịch
cơ thể; các chất thải phát sinh từ phòng bệnh cách ly; dây truyền dính máu, truyền
plasma (bao gồm cả túi máu); găng tay y tế; catheter, kim luồn mạch máu không sắc
nhọn; ống hút đờm, ống thông tiểu, ống thông dạ dày và các ống dẫn lưu khác; bột
bó trong gẫy xương hở và tất cả vật liệu, vật dụng thải bỏ khác có dính máu.
- Chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao: là chất thải phát sinh trong các phòng xét
nghiệm như: bệnh phẩm và dụng cụ đựng, dính bệnh phẩm.
- Chất thải giải phẫu: bao gồm các mô, cơ quan, bộ phận cơ thể người được thải ra
sau phẫu thuật; nhau thai, thai nhi; xác động vật thí nghiệm.

21


 Chất thải nguy hại không lây nhiễm
- Hóa chất thải bỏ bao gồm hoặc có các thành phần nguy hại.
- Dược phẩm thải bỏ thuộc nhóm gây độc tế bào hoặc có cảnh báo nguy hại từ
nhà sản xuất.
- Thiết bị y tế bị vỡ, hỏng, đã qua sử dụng thải bỏ có chứa thủy ngân và các kim
loại nặng.
- Chất hàn răng amalgam thải bỏ.
- Chất thải nguy hại khác theo quy định tại Thông tư số 36/2015/TTBTNMT ngày 30 tháng 6 năm 2015 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường
về quản lý chất thải nguy hại
 CTRYT thông thường
Chất thải rắn y tế thông thường là chất thải không chứa các yếu tố lây nhiễm,
hóa học nguy hại, phóng xạ, dễ cháy, dễ nổ, bao gồm:
- Chất thải không có khả năng tái chế
+ Chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ các khoa, phòng, các buồng bệnh không
cách ly không có khả năng tái chế.
+ Chất thải ngoại cảnh: rác thải từ khu vực ngoại cảnh.
+ Bột bó trong gẫy xương kín không bị lây nhiễm, các mảnh kính vỡ, chai, lọ
thủy tinh vỡ (loại chai lọ không dùng để chứa các hóa chất độc hại, thuốc có
thành phần độc hại) không phát sinh từ các buồng bệnh cách ly hoặc các loại
đinh và các vật sắc nhọn sử dụng trong xây dựng, sửa chữa của cơ sở y tế.
- Chất thải có khả năng tái chế
Từ hoạt động văn phòng, sinh hoạt trong cơ sở y tế:
+ Giấy, báo, tài liệu, vật liệu đóng gói, thùng carton, túi nilon, túi đựng phim
+ Các chai, lọ, lon nước uống giải khát bằng nhựa hoặc kim loại; thức ăn thải
từ căng tin, nhà ăn;
Từ hoạt động chuyên môn y tế:
+ Các dây dịch truyền không dính máu, dính dịch cơ thể người; chai nhựa,đồ

nhựa, các túi nilon, giấy bóng, giấy bọc, can nhựa không chứa chất lây
nhiễm,không có chất hóa học gây độc hoặc nhiễm chất phóng xạ.
+ Chất thải lây nhiễm sau khi được xử lý bằng công nghệ khử khuẩn an toàn và
có khả năng tái chế.
Chú ý: Những chất thải trên đây đều phải coi là chất thải lây nhiễm nếu phát sinh từ
các buồng bệnh cách ly. Do đó chúng cần được khử khuẩn an toàn trước khi thu
gom về khu lưu giữ tại khu lưu giữ chất thải có khả năng tái chế. [5]
1.1.3. Tác hại của chất thải rắn y tế
Đối với sức khỏe con người
22


-

Những đối tượng có thể tiếp xúc với nguy cơ
Tất cả các cá nhân tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với chất thải y tế nguy hại

ở bên trong hay bên ngoài khuôn viên bệnh viện, tại tất cả các công đoạn từ phát
sinh, thu gom, vận chuyển và xử lý đều chịu tác động xấu đến sức khoẻ, nếu chất
thải y tế không được quản lý đúng cách và các vấn đề về an toàn không được quan
tâm đúng mức
- Ảnh hưởng đến sưc khỏe con người
Việc tiếp xúc với các chất thải y tế có thể gây nên bệnh tật hoặc tổn thương
cho cơ thể do các vật sắc nhọn (như kim tiêm). Các vật sắc nhọn này không chỉ gây
nên những vết cắt, đâm mà còn gây nhiễm trùng các vết thương nếu vật sắc nhọn đó
bị nhiễm tác nhân gây bệnh. Như vậy những vật sắc nhọn ở đây được coi là loại
chất thải rất nguy hiểm bởi nó gây tổn thưởng kép (vừa gây tổn thường, vừa gây
bệnh truyền nhiễm như viêm gan B, HIV...). Hơn nữa, trong chất thải y tế lại chứa
đựng các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm như tụ cầu, HIV, viêm gan B. Các tác
nhân này có thể thâm nhập vào cơ thể qua các vết trầy xước, vết đâm xuyên, qua

niêm mạc, qua đường hô hấp (do hít phải), qua đường tiêu hóa (do nuốt hoặc ăn
phải). Nước thải bệnh viện còn là nơi "cung cấp" các vi khuẩn gây bệnh, nhất là
nước thải từ những bệnh viện chuyên về các bệnh truyền nhiễm cũng như trong các
khoa lây nhiễm của các bệnh viện. Những nguồn nước thải này là một trong những
nhân tố cơ bản có khả năng làm lây lan các bệnh truyền nhiễm thông qua đường
tiêu hóa. Đặc biệt nguy hiểm khi nước thải bị nhiễm các vi khuẩn gây bệnh có thể
dẫn đến dịch bệnh cho người và động vật qua nguồn nước khi sử dụng nguồn nước
này vào mục đích tưới tiêu, ăn uống...
Như vậy, nếu việc thu gom, phân loại và xử lý các chất thải y tế không đảm
bảo đó sẽ gây ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng và nhất là của những người trực
tiếp tiếp xúc với chất thải.
Đối với môi trường
- Đối với môi trường không khí
CTR, đặc biệt là CTR sinh hoạt, có thành phần hữu cơ chiếm chủ yếu. Dưới tác
động của nhiệt độ, độ ẩm và các vi sinh vật, CTR hữu cơ bị phân hủy và sản sinh ra
các chất khí ( CH4 – 63.8%, CO2 – 33.6% và một số khí khác ). Trong đó, CH 4 và
CO2 chủ yếu phát sinh từ các bãi rác tập trung ( chiếm 3-19%), đặc biệt tại các bãi

23


rác lộ thiên và các khu chôn lấp
Khi vận chuyển và lưu giữ CTR sẽ phát sinh mùi do quá trình phân hủy các
chất hữu cơ gây ô nhiễm môi trường không khí
- Đối với môi trường nước
CTR không được thu gom, thải vào kênh, rạch, sông, hồ, ao gây ô nhiễm môi
trường nước, làm tắc nghẽn đường nước lưu thông, giảm diện tích tiếp xúc của
nước với không khí dẫ tới giảm DO trong nước. Chất thải rắn hữu cơ phân hủy
trong nước gây mùi hôi thối, gây phú dưỡng nguồn nước làm cho thủy sinh vật
trong nguồn nước bị suy thoái. Khi CTR phân hủy và các chất ô nhiễm sẽ gây khác

biến đổi màu của nước thành đen, có mùi khó chịu
- Đối với môi trường đất
Các chất thải rắn có thể được tích lũy dưới đất trong thời gian dài gây ra nguy
cơ tiềm tàng đối với môi trường. Chất thải xây dựng như gạch, ngói, thủy tinh, ống
nhựa, dây cáp, bê – tông,.....trong đất rất khó bị phân hủy. Chất thải kim loại, đặc
biệt là các kim loại nặng như chì, kẽm, đồng, Niken, Cadimi,....thường có nhiều ở
các khu khai thác mỏ, các khu công nghiệp. Các kim loại này tích lũy trong đất và
thâm nhập vào cơ thể theo chuỗi thức ăn và nước uống, ảnh hưởng nghiêm trọng tới
sức khỏe.[9]
- Một số tác hại khác của chất thải rắn
+ Tác động đến sức khỏe của người dân
+ Chi phí xử lý CTR ngày càng tăng cao
+ Ảnh hưởng đến du lịch và nuôi trồng thủy sản
+ Xung đột môi trường do CTR
1.1.4. Một số văn bản quy phạm pháp luật của nước ta có liên quan đến việc
quản lý và xử lý chất thải y tế
Môi trường có tầm quan trọng đặc biệt gắn liền với sự sống, sự phát triển bền
vững về kinh tế xã hội của mỗi quốc gia, dân tộc, mỗi gia đình và mỗi con người.
Nhận thức được tầm quan trọng cũng như vai trò đặc biệt của môi trường, nhà nước
đã đề ra các văn bản luật, nghị định, thông tư liên quan đến môi trường và vấn đề
quản lý chất thải rắn y tế có hiệu lực thi hành như:
-

Luật Bảo Vệ Môi Trường 2014
Nghị định số 59/2007/NĐ-CP ngày 9/4/2007 của Chính phủ về quản lý chất thải

rắn
- Thông tư 18/2009/TT-BYT ngày 14/10/2009 của Bộ Y Tế “ hướng dẫn tổ chức
thực hiện công tác kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh”
24

-

Thông tư số 07/2007/TT-BTNMT ngày 3/7/2007 của Bộ Tài nguyên và Môi

trường hướng dẫn phân loại quyết định danh mục cơ sở gây ô nhiễm môi trường cần
xử lý
Thông tư 12/2011/TT-BTNMT ngày 14/4/2011 của Bộ Tài Nguyên & Môi
Trường “ Quy định về quản lý chất thải nguy hại”
- Thông tư số 58/2015/ TTLT – BYT – BTNMT ngày 31/12/2015 của Bộ Y Tế
Quy định về quản lý chất thải y tế
- Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/6/2015 của Bộ trưởng Bộ Tài
nguyên và Môi trường về quản lý chất thải nguy hại
- QCVN 30 : 2012/BTNMT : Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về lò đốt chất thải rắn
y tế ( thay thế QCVN 02 : 2010/ BTNMT )
- Quyết định số 43/2007/QĐ – BYT ngày 30/11/2007 của Bộ Y Tế Quy định về
ban hành quy chế quản lý chất thải y tế
- Quyết định số 2149/QĐ-TTg ngày 17/12/2009 của Thủ tướng Chính phủ phê
duyệt chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025 và tầm
nhìn đến 2050
- Quyết định số 170/QĐ- TTg ngày 08/02/2012 của Thủ tướng Chính phủ phê
duyệt quy hoạch tổng thể hệ thống xử lý chất thải rắn y tế nguy hại đến năm 2025.
1.2. Thực trạng quản lý và xử lý chất thải rắn y tế
Trên Thế Giới
Trên thế giới, quản lý chất thải rắn y tế được nhiều quốc gia quan tâm và tiến
hành một cách triệt để từ rất lâu. Về quản lý, một loạt những chính sách quy định,
đã được ban hành nhằm kiểm soát chặt chẽ loại chất thải này. Các hiệp ước quốc tế,
các nguyên tắc pháp luật và quy định về chất thải nguy hại trong đó có cả chất thải
y tế cũng đã được công nhận và thực hiện trên hầu hết các quốc gia trên thế giới

Công ước Basel : Được ký kết hơn 100 quốc gia, quy định về sự vận chuyển
các chất độc hại qua biên giới,đồng thời áp dụng cả với chất thải y tế. Công ước này
đưa ra nguyên tắc chỉ vận chuyển hợp pháp chất thải nguy hại từ quốc gia không có
điều kiện và công nghệ thích hợp sang quốc gia có điều kiện, vật chất kỹ thuật để
xử lý an toàn một số chất thải đặc biệt
Nguyên tắc Pollutor pay : Nêu rõ mọi người, mọi cơ quan làm phát sinh chất
thải phải chịu trách nhiệm về pháp luật và tài chính trong việc đảm bảo an toàn và
giữ cho môi trường trong sạch

25