Các bài tập quấn dây roto động cơ một chiều và động cơ vạn năng.pdf

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 1

CÁC BÀI TẬP QUẤN DÂY ROTOR ĐỘNG CƠ MỘT
CHIỀU VÀ ĐỘNG CƠ VẠN NĂNG
ë

I/ TÓM TẮT LÝ THUYẾT LIÊN QUAN :

1/ Đònh Nghóa Các Đại Lượng

* Phân loại dây quấn :
- Dây quấn xếp : Xếp đơn giản và xếp phức tạp .
- Dây quấn sóng : Sóng đơn giản và sóng phức tạp .
- Dây quấn hỗn hợp : Kết hợp giữa xếp đơn giản và sóng phức tạp
cùng nối lên 1 cổ góp .
* Phần tử ( bối dây ) :







* Rãnh thực – rãnh phần tử ( rãnh nguyên tố ) :
- Rãnh thực Z : là rãnh hiện hữu trên kết cấu của Rotor nhìn thấy
được .
- Rãnh phần tử Z
nt
: là rãnh tưởng tượng chỉ chứa 1 cạnh tác dụng trên

và 1 cạnh tác dụng dưới của 2 bối dây khác nhau .
Một rãnh thực có thể chứa 1 rãnh hay nhiều rãnh nguyên tố .





* Các bước dây và bước phiến góp :
- Bước thứ nhất y
1
: là khoảng cách giữa 2 cạnh tác dụng của bối dây .
- Bước thứ hai y
2
: là khoảng cách giữa cạnh chứa đầu ra của bối
trước đến cạnh chứa đầu vào của bối kế tiếp .
- Bước tổng hợp y : là khoảng cách giữa 2 cạnh tác dụng cùng chứa
đầu vào hoặc đầu ra của 2 bối dây kế tiếp nhau .
- Bước phiến góp y
G
: là khoảng cách giữa 2 cạnh tác dụng của 1 phần
tử nối lên phiến góp .



TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 2

2/ Công Thức Tính Toán Các Bước :
* Dây quấn xếp :





* m = 1,ta có dây quấn xếp đơn . Dùng dấu (+)
→
quấn tiến (quấn
phải)
* m
≥
2,ta có dây quấn xếp phức . Dùng dấu (- )
→
quấn lùi (quấn trái)
* Dây quấn sóng :




* m = 1,ta có dây quấn sóng đơn. Dùng dấu (+)
→
quấn tiến (quấn phải)
* m

≥
2,ta có dây quấn sóng phức. Dùng dấu (- )
→
quấn lùi ( quấn trái)


3/ Cách lập sơ đồ nối các phần tử :
∗ Gọi số thứ tự rãnh nguyên tố chứa cạnh tác dụng trên là lớp trên – cũng
là số thứ tự phiến góp nối với đầu dây yào lớp trên .
Gọi số thứ tự rãnh chứa cạnh tác dụng dưới là lớp dưới .
* Tổng quát ta có :
- Dây quấn xếp :





Nếu m = 2 (dây quấn xếp phức ) thì ta có 2 mạch kín .
- Dây quấn sóng :




Nếu m = 2 (dây quấn sóng phức ) thì ta có 2 mạch kín .
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 3

 Chú ý :
 Nếu số thứ tự rãnh tìm được là số 0 , số âm hay số dương có giá trò lớn

hơn G ( rãnh nguyên tố ) thì ta quy đổi :
 Nếu số thứ tự có giá trò là 0 hay số âm thì : Số quy đổi = số hiện có + G
 Nếu số thứ tự có giá trò dương lớn hơn G thì : Số quy đổi = số hiện có –
G

4/ Cách xác đònh vò trí đầu dây của bối dây nối lên phiến góp :
* Động cơ 1 chiều :
- Dây quấn xếp :
 Chọn 1 cuộn dây bất kỳ làm chuẩn rồi tìm trục của nó.
 Chọn phiến góp sát bên trái trục nối với đầu đầu bối dây .
 Chọn phiến góp sát bên phải trục nối với đầu cuối bối dây ( nếu xếp
tiến ) .
 Các bối dây còn lại đấu tương tự như cuộn chuẩn .
 Nếu dây quấn xếp đôi thì đầu cuối cách đầu đầu 1 phiến góp ( Vd : Đầu
nối với phiến góp số 1 thì cuối nối phiến góp số 3 ) .
Vd : Động cơ Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 , quấn xếp đơn giản , thực hiện các
bước như trên ta có sơ đồ sau :









Sơ đồ vẽ được như sau :

- Dây quấn sóng :
 Dựng trục của bối dây tự chọn ( cuộn chuẩn ) .
 Từ vò trí phiến góp trùng với trục, ta đếm về phía phải ( y
G
+ 1 ) :2
phiến
tại góp ,tại đó ta nối đầu cuối bối dây.
 Tương tự, ta đếm về phía trái trục số lượng phiến góp như trên , tại
đó ta nối đầu đầu của bối dây .
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 4
Vd : y
G
= 13 thì từ trục bối dây ta đếm về phía phải 7 phiến góp , tại đó nối
đầu cuối bối dây ; cũng từ trục ta đếm về phía trái 7 phiến góp, tại đó ta nối
đầu đầu bối dây(xem sơ đồ dưới đây )

Sơ đồ dây quấn sóng đơn giản động cơ điện 1 chiều
Z = 12 , G = 12 , 2p =2 .

* Động cơ vạn năng :

Z , Z
nt
: rãnh thực, rãnh nguyên tố
- Để phân biệt với đ/c DC ta ký hiệu :

K : phiến góp .


y
C
: bước phiến góp .
- Đầu dây vào động cơ vạn năng nối lên phiến góp sẽ là1 trong 3 vò trí :
hoặc lên thẳng , hoặc đá lệch phải , hoặc đá lệch trái tùy thuộc vào vò trí đặt
ổ chổi than .
- Lý thuyết : khi trục phân chia 2 nhóm dòng trên Rotor trùng với trung tính
hình học thì Rotor cho ngẫu lực quay cực đại .
- Nếu trục phân chia 2 nhóm dòng điện không trùng với trung tính hình
học , ta phải dời trục theo các bước như sau :

B
1
: Dựng sơ đồ trải có đầu dây vào lên thẳng phiến góp rồi cho dòng đòên
vào để xác đònh trục phân chia 2 nhóm dòng điện trên Rotor .
B
2
: Xác đònh vò trí trục chổi than thực tế trên đ/cơ so với trung tính hình
học.
B
3
: Biểu diễn các đường trục trên sơ đồ tròn để xác đònh hướng và số lượng
rãnh cần dời trục phân chia 2 nhóm dòng điện về trùng với trung tính hình
học theo quy tắc sau :
 Quy tắc :
Muốn dời trục phân chia 2 nhóm dòng điện trên Rotor về hướng
trái thì đầu dây vào nối lên phiến góp phải đá lệch về phía phải; số rãnh
cần dời trục về hướng trái bằng số rãnh cần đá lệch phải cho đầu dây vào
nối lên phiến góp .
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 5
Tương tự cho hướng dời trục ngược lại .

 Ví dụ 1 :
Động cơ vạn năng Z = 12 , K = 12 , 2p = 2 có trục chổi than lệch 60° so với
trung tính hình học, ta xác đònh được trục phân chia 2 nhóm dòng điện nằm
ở rãnh 6 và rãnh 12 nhờ vẽ sơ đồ trải dây lên thẳng va øcho dòng điện vào
(xem hình ) :

Sơ đồ xác đònh trục phân chia 2 nhóm dòng điện trên Rotor

*
Vẽ sơ đồ biểu diễn các đường trục :
Lưu ý : Chiều đánh số thứ tự rãnh và số thứ tự phiến
góp ngược với chiều quay của Rotor .



Sơ đồ xác đònh vò trí đầu dây vào nối lên phiến góp
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 6

Sơ đồ cho thấy hướng dời trục là hướng trái ;số lượng rãnh cần rời là 1 ⇒
Đầu dây vào lên phiến góp phải đá lệch về hướng phải, số lượng rãnh cần
đá là 1 rãnh .

Vẽ lại sơ đồ và cho dòng điện vào, thấy trục phân chia 2 nhóm dòng điện
nằm ở rãnh 5 và rãnh 11, trùng với trung tính hình học như mong muốn .


















Sơ đồ khai triển dây quấn Rotor động cơ vạn năng
có đầu dây vào đá phải 1 rãnh Z = 12 , K = 12 , 2p = 2 .

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 7


 Ví dụ 2 : Xác đònh đầu dây vào lên phiến góp cho động cơ vạn năng có
Z =12 , k =12, 2p = 2 có trục chổi than trùng trung tính hình học .
Giải: ∗ Cũng từ sơ đồ dây lên thẳng ta xác đònh được trục phân chia 2
nhóm dòng điện nằm ở rãnh 6 và 12 .

∗ Dựng sơ đồ biểu diễn các đường trục



Sơ đồ cho thấy muốn dời trục phân chia 2 nhóm dòng điện về trùng với
trung tính hình học ta phải đá phải 1 rãnh ⇒ Đầu dây vào lên phiến góp đá
lệch trái 1 rãnh .



Sơ đồ khai triển dây quấn Rotor động cơ vạn năng

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN
Trang 8
có đầu dây vào đá trái 1 rãnh Z = 12 , K = 12 , 2p = 2 .










ĐỊNH MỨC VẬT TƯ
( Tính cho 2 SV )

* ø Dây điện từ
• Dây có đường kính Φ = 0,50 mm dùng quấn động cơ DC :
Sử dụng 4 bộ dây/11 bài tập . Mỗi bộ 0.15kg
⇒ Mức tiêu tốn cho 11 bài tập là : 0,15kg x 4bộ = 0,6 kg .
• Dây có dường kính Φ = o,25mm dùng quấn dộng cơ vạn năng :Sử
dụng 5 bộ (1 bộ dây chỉ sử dụng 1 lần ) .
Mức tiêu tốn cho 5 bài tập là : 0.04kg x 5bộ = 0,2kg .
⇒ Tổng cộng lượng dây cần dùng là : 0,6kg + 0,2kg = 0,8kg .
* Các vật tư thứ yếu khác gồm có : giấy cách điện , chì hàn , dây dẫn điện
được kê ở bảng dưới đây:

STT Tên vật tư Quy cách Số lượng Đ/v tính Ghi chú
1 Dây điện từ φ50 0,6 Kg Quấn động cơ DC

2 Dây điện từ φ20 0,2 Kg Quấn động cơ vạn năng
3 Giấy cách điện 0,25 0,5 m
2

4 Giấy cách điện 0,10 1 m
2

5 Chì hàn φ1 10 m Ruột có nhựa thông
6 Dây bọc cách điện 2 x 32 0,6 m
7 Sơn cách điện 0,3 lít









TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 9

Bài Tập 1 :
QUẤN XẾP ĐƠN GIẢN
Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 .

I/ Mục đích yêu cầu :
- Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( phần Rotor )

để quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng quấn xếp đơn giản có số rãnh bằng
số phiến góp và số cực từ 2p = 2 .
∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông
qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp .
∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng
quấn mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động
cơ loại này .
- Yêu cầu : ∗ HSSV phải xây dựng được sơ đồ trải dạng dây quấn xếp
đơn giản động cơ có số liệu như trên .
∗ HSSV phải thực hiện đầy đủ , nghiêm túc và đúng đắn
các bước quấn dây được giới thiệu dưới đây
∗ Đảm bảo an toàn mọi mặt trong học tập .

II/ Giới thiệu thiết bò vật tư và dụng cụ học tập :
Vật tư
∗ Dây quấn điện từ Φ50
* Giấy cách điện dày 0,25 ; 0,10
* Tre khô làm nêmvà dao tỉa .
* Dây dẫn bọc cách điện 2x32 .
* Chì hàn ( ruột có nhựa thông )
* Sơn cách điện ( verni ) .

Dụng cụ , thiết bò
* Động cơ Z=12,G=12,2p=2.
* Nguồn AC và DC .
* Kéo , búa ( nhựa + sắt ) .
* Đồng hồ VOM , MΩ .
* Cờ lê,kìm,tuốc vít .
* Tủ sấy .

III/ Thời gian :
- Hướng dẫn 45’ .
- Thực hành 185’.

IV/ Trình tự thực hành :

A/ Chuẩn bò :
1) Xây dựng sơ đồ trải
:







TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 10

Hình 1 : Sơ đồ dây quấn xếp đơn giản động cơ điện 1 chiều
Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 .

2)Vệ sinh mặt ngoài động cơ , đánh dấu các vò trí cần thiết để thuận tiện khi
ráp lại.
3)Tháo động cơ và xếp đặt các bộ phận theo trình tự để tiện khi ráp lại .
4)Làm vệ sinh rãnh .

5)Xếp đặt các dụng cụ vật tư cần thiết vào nơi làm việc sao cho gọn gàng ,
ngăn nắp và khoa học .

B/ Các bước thực hành :
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 11

Bước Quấn Dây Hướng Dẫn Thực Hiện
B
1
: Đo , cắt giấy lót cách điện rãnh Rotor .







* Đo , cắt theo hình bên :
D = L + 0.6mmx2 .
H = ab + bc + cd + ( 1 ÷ 2mm )
* Gấp mí tạo gờ : Gấp mỗi bên 3mm
( theo đường nét đứt ) để tạo gờ nhằm
cho miếng giấy khi đã lót vào rãnh sẽ
không chạy ra ngoài khi bò đẩy tới đẩy
lui.
* Nhét giấy vào rãnh :
Giấy lót đạt yêu cầu khi dùng tay đẩy tới

đẩy lui theo chiều dọc rãnh và đẩy từ đáy
rãnh lên miệng rãnh không bò tuột ra
ngoài .

B
2
: Quấn các bối dây lên rãnh .
( Chọn phương pháp quấn theo sơ đồ trải )


* Dựa vào sơ đồ trải , lần lượt quấn 12
bối dây lên 12 rãnh :
• Bối dây1:đầu vào số 1 , đầu ra số 1’
quấn lên rãnh 1-6 .
• Bối dây 2 : đầu vào số 2 , đầu ra số 2’
quấn lên rãnh 2-7 .
• Các bối dây còn lại quấn tuần tự lên
các
rãnh 3-8 , 4-9 , 5-10 , 6-11 ,7-12 , 8-1 ,9-2,
10-3 , 11- 4 , 12-5 .
* Lưu ý: Các cạnh tác dụng cuả các bối
dây khác nhau nằm chung trong cùng 1
rãnh phải được lót cách điện nhau
* Dùng nêm tre nêm chặt miệng rãnh
lại .

Ghi chú :
- Dấu + : ký hiệu đầu dây vào .
- Dấu •
••

• : ký hiệu đầu dây ra .
B
3
: Nối các đầu dây lên phiến góp .



∗
∗∗
∗ Phiến góp số 1 nằm trùng đường
trung trực của dây cung nối rãnh 1 với
rãnh 6
(Trùng đường kéo dài rãnh số 3 ).
* Nối các đầu dây ra lên phiến góp:
•Đầu 1’ nối với phiến góp số 2 .
•Đầu 2’ nối với phiến góp số 3 .
-----
• Các đầu còn lại nối theo quy luật như
hình bên.
* Lót cách điện lớp đầu dây ra với lớp
đầu dây vào.


TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 12

*
Nối đầu dây vào lên phiến góp :


•Đầu dây1 nối lên phiến góp số 1
•Đầu dây2 nối lên phiến góp số 2
.
……
• Đầu dây12 nốivàophiếngópsố 12

( xem hình bên ) .

* Hàn chì các mối nối trên phiến góp.

Lưu ý : Tất cả các đầu dây nối lên phiến
góp đều phải được luồn trong ống cách
điện .
B
4

: Lắp ráp động cơ , đấu dây vận hành thử .
















* Kiểm tra tổng thể trên Rotor :
•Kiểm tra độ cách điện giữa bộ dây
quấn với phần kim loại của Rotor : Dùng
MΩ. như hình vẽ bên
• Kiểm tra sự chắc chắn các nêm ở
miệng rãnh .
• Kiểm tra các mối hàn trên phiến góp
.
∗
∗∗
∗ Lắp ráp động cơ
* Kiểm tra trước khi đóng điện :
• Kiểm tra phần cơ : Dùng tay xoay trục

Rotor nếu thấy nhẹ là được .
• Kiểm tra cách điện bộ dây với vỏ
động cơ ( dùng MΩ ) .
• Kiểm tra thông mạch ( dùng VOM ) .
• Kiểm tra điện áp nguồn .
* Đóng điện cho động cơ chạy và đánh
giá các chỉ tiêu kỹ thuật .
• Rotor phải quay đúng chiều .
• Lực quay phải mạnh .
• Tia lửa điện trên phiến góp phải nhỏ .










* Đèn có tim thắp trong tủ được cấp điện
áp 70÷80% điện áp đònh mức .
* Tẩm sấy bộ dây bằng veni :
• Làm nóng bộ dây quấn 40÷50°C .
• Tẩm sơn cách điện bộ dây quấn trên
Rotor khi còn nóng .
• Thời gian sấy khoảng 12
h
.
* Dùng MΩ

ΩΩ
Ω 500V đo độ cách điện khi
còn nóng , giá trò phải đạt trên 1MΩ
ΩΩ
Ω .






TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 13


Bài Tập 2 :
QUẤN XẾP ĐƠN GIẢN
Z = 12 , G = 24 , 2p = 2 .
I/ Mục đích yêu cầu :
- Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( Rotor ) để
quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng quấn xếp đơn giản có số phiến góp gấp đôi
số rãnh và có số cực từ 2p = 2 .
∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông
qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp .
∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng
quấn
mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động cơ loại
này

- Yêu cầu : ∗ HSSV phải xây dựng được sơ đồ trải dạng dây quấn xếp
đơn giản động cơ có số liệu như trên .
∗ HSSV phải thực hiện đầy đủ , nghiêm túc và đúng đắn các
bước quấn dây được giới thiệu dưới đây
∗ Đảm bảo an toàn mọi mặt trong học tập .
II/ Giới thiệu thiết bò vật tư và dụng cụ học tập :

Vật tư
∗ Dây quấn điện từ Φ50
* Giấy cách điện dày 0,25 ; 0,10
* Tre khô làm nêmvà dao tỉa .
* Dây dẫn bọc cách điện 2x32 .
* Chì hàn ( ruột có nhựa thông )
* Sơn cách điện ( verni ) .

Dụng cụ , thiết bò
* Động cơ Z=12,G=24 ,2p=2.
* Nguồn AC và DC .
* Kéo , búa ( nhựa + sắt ) .
* Đồng hồ VOM , MΩ .
* Cờ lê,kìm,tuốc vít .
* Tủ sấy .
III/ Thời gian :
- Hướng dẫn 45’ .
- Thực hành 185’.
IV/ Trình tự thực hành :
A/ Chuẩn bò :
1) Xây dựng sơ đồ trải :

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 14

Hình 2 : Sơ đồ dây quấn xếp đơn giản động cơ điện 1 chiều
Z = 12 , G = 24 , 2p = 2 .

2)Vệ sinh mặt ngoài động cơ , đánh dấu các vò trí cần thiết để thuận tiện khi
ráp lại.
3)Tháo động cơ và xếp đặt các bộ phận theo trình tự để tiện khi ráp lại .
4)Làm vệ sinh rãnh .
5)Xếp đặt các dụng cụ vật tư cần thiết vào nơi làm việc sao cho gọn gàng ,
ngăn nắp và khoa học .


B/ Các bước thực hành :

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 15
Bước Quấn Dây Hướng Dẫn Thực Hiện

B
1
: Đo , cắt giấy lót cách điện rãnh Rotor .

* Đo , cắt theo hình bên :
D = L + 0.6mmx2 .
H = ab + bc + cd + ( 1 ÷ 2mm )
* Gấp mí tạo gờ : Gấp mỗi bên 3mm
( theo đường nét đứt ) để tạo gờ nhằm cho
miếng giấy khi đã lót vào rãnh sẽ không
chạy ra ngoài khi bò đẩy tới đẩy lui.
* Nhét giấy vào rãnh :
Giấy lót đạt yêu cầu khi dùng tay đẩy tới
đẩy lui theo chiều dọc rãnh và đẩy từ đáy
rãnh lên miệng rãnh không bò tuột ra ngoài .

B
2
: Quấn các bối dây lên rãnh .
( Chọn phương pháp quấn theo sơ đồ trải )

∗
∗∗
∗ Quấn tuần tự :
• Rãnh 1- 6 : quấn bối 1: Đầu 1→ 1’ .
• Rãnh 1- 7 : quấn

bối 2 :Đầu 2 → 2’.
• Rãnh 2 -7 : quấn bối 3 : Đầu 3 → 3’ .
• Rãnh 2 - 8 : quấn bối 4: Đầu 4 → 4’
• Rãnh 3 - 8 : quấn bối 5: Đầu 5 → 5’
• Rãnh 3 - 9 : quấn bối 6: Đầu 6→ 6’
• Rãnh 4 - 9 : quấn bối 7: Đầu 7 → 7’
• Rãnh 4 - 10 :quấn bối 8: Đầu 8 → 8’
• Rãnh 5 - 10 : quấn bối 9 : Đầu 9 →9’
-------
• Rãnh 11- 4 : quấn bối 21:Đầu 21 →21’
• Rãnh 11-5 : quấn bối 22: Đầu 22 →22’
• Rãnh 12-5 : quấn bối 23 :Đầu 23 →23’
• Rãnh 12-6 : quấn bối 24: Đầu 24 →24’
* Lưu ý: Các cạnh tác dụng cuả các bối
dây khác nhau nằm chung trong cùng 1 rãnh
phải được lót cách điện nhau .
* Dùng nêm tre nêm chặt miệng rãnh .
Ghi chú :
- Dấu + : ký hiệu đầu dây vào .
- Dấu • : ký hiệu đầu dây ra .
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 16

B
3
: Nối các đầu dây lên phiến góp .

∗
∗∗
∗ Phiến góp số 1 nằm trên đường trung
trực của dây cung nối rãnh 1 với rãnh 6
(trùng đường kéo dài rãnh số 3 )
* Nối các đầu dây ra lên phiến góp :
• Đầu dây 1’ nối với phiến góp số 2 .
• Đầu dây 2’ nối với phiến góp số 3 .
…….
• Đầu dây 24’ nối với phiến góp số 1 .
* Lót cách điện lớp đầu dây ra với lớp đầu
dây vào.

* Nối các đầu dây vào lên phiến góp :
• Đầu dây 1 nối với phiến góp số 1.
• Đầu dây 2 nối với phiến góp số 2 .
…….
• Đầu dây 24 nối với phiến góp số 24

* Hàn chì các mối nối trên phiến góp .

Lưu ý : Tất cả các đầu dây nối lên phiến
góp đều phải được luồn trong ống cách điện
.
B
4
: Lắp ráp động cơ đấu dây vận hành .

∗
∗∗
∗ Kiểm tra tổng thể trên Rotor :
•Kiểm tra độ cách điện giữa bộ dây quấn
với phần kim loại của Rotor : Dùng MΩ như
hình vẽ bên .
• Kiểm tra sự chắc chắn các nêm ở miệng
rãnh .
• Kiểm tra các mối hàn trên phiến góp .
∗
∗∗
∗ Lắp ráp động cơ
∗

∗∗
∗ Kiểm tra trước khi đóng điện :
• Kiểm tra phần cơ : Dùng tay xoay trục
Rotor nếu thấy nhẹ là được .
• Kiểm tra cách điện bộ dây với vỏ động
cơ ( dùng MΩ ) .
• Kiểm tra thông mạch ( dùng VOM ) .
• Kiểm tra điện áp nguồn .
.∗
∗∗
∗ Đóng điện cho động cơ chạy và đánh
giá các chỉ tiêu kỹ thuật .
• Rotor phải quay đúng chiều .
• Lực quay ph ải mạnh .
• Tia lửa điện trên phiến góp phải nhỏ

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 17

* Đèn có tim thắp trong tủ được cấp điện áp
70÷80% điện áp đònh mức .
∗
∗∗
∗ Tẩm sấy bộ dây bằng veni :
• Làm nóng bộ dây quấn 40÷50°C .
• Tẩm sơn cách điện bộ dây quấn trên
Rotor khi còn nóng .
• Thời gian sấy khoảng 12
h
.
∗
∗∗
∗ Dùng MΩ
ΩΩ
Ω 500V đo độ cách điện khi còn
nóng , giá trò phải đạt trên 1MΩ
ΩΩ
Ω .






Bài Tập 3 :
QUẤN XẾP ĐƠN GIẢN
Z = 14 , G = 28 , 2p = 4 .

I/ Mục đích yêu cầu :

- Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( Rotor ) để
quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng xếp đơn giản có số phiến góp gấp đôi số
rãnh và có số cực từ là 2p = 4.
∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông
qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp .
∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng
quấn
mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động cơ loại
này
- Yêu cầu : ∗ HSSV phải xây dựng được sơ đồ trải dạng dây quấn xếp
đơn giản động cơ có số liệu như trên .
∗ HSSV phải thực hiện đầy đủ , nghiêm túc và đúng đắn
các
bước quấn dây được giới thiệu
∗ Đảm bảo an toàn mọi mặt trong học tập .

II/ Giới thiệu thiết bò vật tư và dụng cụ học tập :

Vật tư
∗ Dây quấn điện từ Φ50
* Giấy cách điện dày 0,25 ; 0,10
* Tre khô làm nêmvà dao tỉa .
* Dây dẫn bọc cách điện 2x32 .
* Chì hàn ( ruột có nhựa thông )
* Sơn cách điện ( verni ) .
Dụng cụ , thiết bò
* Động cơ Z=14,G=28,2p=4.
* Nguồn AC và DC .
* Kéo , búa ( nhựa + sắt ) .
* Đồng hồ VOM , MΩ .

* Cờ lê,kìm,tuốc vít .
* Tủ sấy .
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 18


III/ Thời gian :
- Hướng dẫn 45’ .
- Thực hành 185’.

IV/ Trình tự thực hành :

A/ Chuẩn bò :
1) Xây dựng sơ đồ trải:







- Nối các phần tử :

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 19




Hình 3 : Sơ đồ dây quấn xếp đơn giản động cơ điện 1 chiều
Z = 14 , G = 28 , 2p = 4 .

2)Vệ sinh mặt ngoài động cơ , đánh dấu các vò trí cần thiết để thuận tiện khi
ráp lại.
3)Tháo động cơ và xếp đặt các bộ phận theo trình tự để tiện khi ráp lại .
4)Làm vệ sinh rãnh .
5)Xếp đặt các dụng cụ vật tư cần thiết vào nơi làm việc sao cho gọn gàng ,
ngăn nắp và khoa học .

B/ Các bước thực hành :

Bước Quấn Dây Hướng Dẫn Thực Hiện

B
1
: Đo , cắt giấy lót cách điện rãnh Rotor .







* Đo , cắt theo hình bên :
D = L + 0.6mmx2 .
H = ab + bc + cd + ( 1 ÷ 2mm )
* Gấp mí tạo gờ : Gấp mỗi bên 3mm
( theo đường nét đứt ) để tạo gờ nhằm
cho miếng giấy khi đã lót vào rãnh sẽ
không chạy ra ngoài khi bò đẩy tới đẩy
lui.
* Nhét giấy vào rãnh :

Giấy lót đạt yêu cầu khi dùng tay đẩy
tới, đẩy lui theo chiều dọc rãnh và đẩy từ
đáy rãnh lên miệng rãnh không tuột ra
ngoài .

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 20
B
2
: Quấn các bối dây lên rãnh .
( Chọn phương pháp quấn theo sơ đồ trải )



∗
∗∗
∗ Dựa vào sơ đồ trải , quấn tuần tự :
Bối 1: Đầu dây 1→1’ .
• Rãnh 1 - 4 :
Bối 2 : Đầu dây 2→2’.
Bối 3 : Đầu dây 3→3’.
• Rãnh 2 - 5 :
Bối 4 ; Đầu dây 4→4’.
………
* Lưu ý: Các cạnh tác dụng cuả các bối
dây khác nhau nằm chung trong cùng
rãnh phải được lót cách điện nhau
* Ghi chú :

- Dấu + : ký hiệu đầu dây vào .
- Dấu • : ký hiệu đầu dây ra
* Nêm chặt miệng rãnh bằng nêm tre .
B
3
: Nối các đầu dây lên phiến góp .

∗
∗∗
∗ Phiến góp số 1 nằm trên đường
trung trực của dây cung nối rãnh 1 với
rãnh 4
(trùng đường kéo dài rãnh số 2 )
∗
∗∗
∗ Nối đầu dây ra lên phiến góp :
• Đầu dây 1’ nối với phiến góp số 2 .
• Đầu dây 2’ nối với phiến góp số 3 .
…….
• Đầu dây 28’ nối với phiến góp số 1
.
∗
∗∗
∗ Lót cách điện lớp đầu dây ra với lớp
đầu dây vào.



∗

∗∗
∗ Nối các đầu dây vào lên phiến góp :
• Đầu dây 1 nối với phiến góp số 1.
• Đầu dây 2 nối với phiến góp số 2 .
…….
• Đầu dây 28 nối với phiến góp số 28 .
* Hàn chì các mối nối trên phiến góp

Lưu ý : Tất cả các đầu dây nối lên phiến
góp đều phải được luồn trong ống cách
điện .
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 21
B
4
: Lắp ráp động cơ đấu dây vận hành .

∗
∗∗
∗ Kiểm tra tổng thể trên Rotor :
•Kiểm tra độ cách điện giữa bộ dây
quấn với phần kim loại của Rotor : Dùng
MΩ như hình vẽ bên .
• Kiểm tra sự chắc chắn các nêm ở
miệng rãnh .
• Kiểm tra mối hàn trên phiến góp .
∗
∗∗
∗ Lắp ráp động cơ
* Kiểm tra trước khi đóng điện :
• Kiểm tra phần cơ : Dùng tay xoay
trục Rotor nếu thấy nhẹ là được .
• Kiểm tra cách điện bộ dây với vỏ
động cơ ( dùng MΩ ) .
• Kiểm tra thông mạch ( dùng VOM ) .
• Kiểm tra điện áp nguồn .
* Đóng điện cho động cơ chạy và đánh
giá các chỉ tiêu kỹ thuật .
• Chiều quay Rotor đúng quy đònh .
• Lực quay mạnh .

• Tia lửa điện trên phiến góp nhỏ .










∗
∗∗
∗ Đèn có tim thắp trong tủ được cấp điện
áp 70÷80% điện áp đònh mức .
∗
∗∗
∗ Tẩm sấy bộ dây bằng veni :
• Làm nóng bộ dây quấn 40÷50°C .
• Tẩm sơn cách điện bộ dây quấn trên
Rotor khi còn nóng .
• Thời gian sấy khoảng 12
h
.
∗
∗∗
∗ Dùng MΩ
ΩΩ
Ω 500V đo độ cách điện khi
còn nóng , giá trò phải đạt trên 1MΩ

ΩΩ
Ω .





Bài Tập 4 :
QUẤN XẾP PHỨC TẠP
Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 .

I/ Mục đích yêu cầu :
- Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( Rotor ) để
quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng xếp phức tạp có số phiến góp bằng số
rãnh và có số cực từ là 2p = 2 .
∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông
qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp .
∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng
quấn
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 22
mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động cơ loại
này
- Yêu cầu : ∗ HSSV phải xây dựng được sơ đồ trải dạng dây quấn xếp
phức tạp động cơ có số liệu như trên .
∗ HSSV phải thực hiện đầy đủ , nghiêm túc và đúng đắn
các
bước quấn dây được Giáo viên chỉ dẫn .

∗ Đảm bảo an toàn mọi mặt trong học tập .

II/ Giới thiệu thiết bò vật tư và dụng cụ học tập :

Vật tư
∗ Dây quấn điện từ Φ 50
* Giấy cách điện dày 0,25 ; 0,10
* Tre khô làm nêmvà dao tỉa .
* Dây dẫn bọc cách điện 2x32 .
* Chì hàn ( ruột có nhựa thông )
* Sơn cách điện ( verni ) .

Dụng cụ , thiết bò
* Động cơ Z=12,G=12,2p=2.
* Nguồn AC và DC .
* Kéo , búa ( nhựa + sắt ) .
* Đồng hồ VOM , MΩ .
* Cờ lê,kìm,tuốc vít .
* Tủ sấy .

III/ Thời gian :
- Hướng dẫn 45’ .
- Thực hành 185’.

IV/ Trình tự thực hành :

A/ Chuẩn bò :
1) Xây dựng sơ đồ trải :

* Chú ý : Dây quấn phức tạp có bề rộng chổi than phủ hết 2 phiến góp để
cùng lúc tiếp điện cho cả 2 mạch kín .








TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 23

Hình 4 : Sơ đồ dây quấn xếp phức tạp động cơ điện 1 chiều
Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 .

2)Vệ sinh mặt ngoài động cơ , đánh dấu các vò trí cần thiết để thuận tiện khi
ráp lại.
3)Tháo động cơ và xếp đặt các bộ phận theo trình tự để tiện khi ráp lại .
4)Làm vệ sinh rãnh .
5)Xếp đặt các dụng cụ vật tư cần thiết vào nơi làm việc sao cho gọn gàng ,
ngăn nắp và khoa học .

B/ Các bước thực hành :

Bước Quấn Dây Hướng Dẫn Thực Hiện

B
1
: Đo , cắt giấy lót cách điện rãnh Rotor .

* Đo , cắt theo hình bên :
D = L + 0.6mmx2 .
H = ab + bc + cd + ( 1 ÷ 2mm )
* Gấp mí tạo gờ : Gấp mỗi bên 3mm
( theo đường nét đứt ) để tạo gờ nhằm
cho miếng giấy khi đã lót vào rãnh sẽ
không chạy ra ngoài khi bò đẩy tới đẩy
lui.
* Nhét giấy vào rãnh :
Giấy lót đạt yêu cầu khi dùng tay đẩy tới
đẩy lui theo chiều dọc rãnh và đẩy từ đáy
rãnh lên miệng rãnh không bò tuột ra
ngoài .

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 24
B
2
: Quấn các bối dây lên rãnh .
( Chọn phương pháp quấn theo sơ đồ trải )


* Dựa vào sơ đồ trải , lần lượt quấn 12
bối dây lên 12 rãnh :
• Bối dây 1 có đầu vào ghi số 1 , đầu ra
ghi số 1’ được quấn lên rãnh 1-6 .
• Bối dây 2 có đầu vào ghi số 2 , đầu ra
ghi số 2’ được quấn lên rãnh 2-7 .

• Các bối dây còn lại quấn tương tự
theo quy luật hình bên ) .
* Dùng nêm tre nêm chặt miệng rãnh .
Lưu ý: Các cạnh tác dụng cuả các bối
dây khác nhau nằm chung trong cùng
rãnh phải được lót cách điện nhau .
* Ghi chú :
- Dấu + : ký hiệu đầu dây vào .
- Dấu • : ký hiệu đầu dây ra .
B
3
: Nối các đầu dây lên phiến góp .

∗
∗∗
∗Phiến góp số 1 nằm trên đường trung
trực của dây cung nối rãnh 1 với rãnh 6
(trùng đường kéo dài rãnh sốâ 3 )
* Nối đầu dây ra lên phiến góp :
• Đầu dây 1’ nối với phiến góp số 3.
• Đầu dây 2’ nối với phiến góp số 4 .
…….
• Đầu dây 12’ nối với phiến góp số 2 .
* Cách điện lớp đầu dây ra với lớp
đầu dây vào .
* Nối đầu dây vào lên phiến góp :
• Đầu dây 1 nối với phiến góp số 1.
• Đầu dây 2 nối với phiến góp số 2.
…….
• Đầu dây 12 nối với phiến góp 12 .
* Hàn chì các mối nối trên phiến góp .

∗
∗∗
∗ Lưu ý : Tất cả các đầu dây nối lên
phiến góp đều phải được luồn trong ống
cách điện .
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện
BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN

Trang 25
B

4
: Lắp ráp động cơ đấu dây vận hành .


















* Kiểm tra tổng thể trên Rotor :
•Kiểm tra độ cách điện giữa bộ dây
quấn với phần kim loại của Rotor : Dùng
MΩ như hình vẽ bên .
• Kiểm tra sự chắc chắn của các nêm ở
miệng rãnh .
• Kiểm tra các mối hàn trên phiến góp .
∗
∗∗
∗ Lắp ráp động cơ

* Kiểm tra trước khi đóng điện :
• Kiểm tra phần cơ : Dùng tay xoay
trục Rotor nếu thấy nhẹ là được .
• Kiểm tra cách điện bộ dây với vỏ
động cơ ( dùng MΩ ) .
• Kiểm tra thông mạch ( dùng VOM ) .
• Kiểm tra điện áp nguồn .
* Đóng điện cho động cơ chạy và đánh
giá các chỉ tiêu kỹ thuật .
• Rotor phải quay đúng chiều .
• Lực quay mạnh .
• Tia lửa điện trên phiến góp nhỏ .










* Đèn có tim thắp trong tủ được cấp điện
áp 70÷80% điện áp đònh mức .
* Tẩm sấy bộ dây bằng veni :
• Làm nóng bộ dây quấn 40÷50°C .
• Tẩm sơn cách điện bộ dây quấn trên
Rotor khi còn nóng .
• Thời gian sấy khoảng 12
h

.
* Dùng MΩ
ΩΩ
Ω 500V đo độ cách điện khi
còn nóng , giá trò phải đạt trên 1MΩ
ΩΩ
Ω .





Bài Tập 5 :
QUẤN XẾP PHỨC TẠP
Z = 12 , G = 24 , 2p = 2 .

I/ Mục đích yêu cầu :
- Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( Rotor ) để
quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng xếp đơn giản có số phiến góp gấp đôi số
rãnh và có số cực từ là 2p = 4.
∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông
qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp .
∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng
quấn
mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động cơ loại
này