Luận văn Hoàn thiện quy trình kiểm toán tài sản cố định trong báo cáo tài chính do công ty kiểm toán và tư vấn tài chính kế toán Sài Gòn - AFC

Mục lục
Mở đầu
Phần I: Lý luận chung về quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán
báo cáo tài chính
1.1 Tài sản cố định với vấn đề kiểm toán báo cáo tài chính.
1.1.1 Khái niệm cơ bản và đặc điểm cơ bản của tài sản cố định..
1.1.2 Phân loại tài sản cố định......
1.1.3 Tổ chức hạch toán tài sản cố định...
1.2 Quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính.....
1.2.1 Mục tiêu kiểm toán đối với tài sản cố định.
1.2.2 Quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính......
1.2.2.1 Chuẩn bị kiểm toán...
1.2.2.2 Thực hiện kiểm toán.
1.2.2.3 Kết thúc kiểm toán...
Phần II: Thực trạng kiểm toán TSCĐ trong kiểm toán báo cáo tài chính tại
AFC Sài Gòn...
2.1 Tổng quan về công ty AFC Sài Gòn...
2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển công ty AFC Sài Gòn...
2.1.2 Đặc điểm hoạt động kinh doanh của công ty AFC Sài Gòn
2.1.3 Tổ chức bộ máy quản lý và quy trình công nghệ của công ty AFC Sài Gòn...
2.1.3.1 Tổ chức bộ máy quản lý của công ty AFC Sài Gòn......
2.1.3.2 Tổ chức hạch toán kế toán tại công ty AFC Sài Gòn
2.2 Quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính do công
ty AFC Sài Gòn thực hiện
2.2.1 Kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính năm 2004 của
công ty ABC............
2.2.1.1 Chuẩn bị kiểm toán...
2.2.1.2 Thực hiện kiểm toán.
2.2.1.3 Kết thúc kiểm toán...
2.2.2 Kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính năm 2004 của
công ty H

Phần III: Bài học kinh nghiệm và phơng hớng hoàn thiện quy trình kiểm toán
tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính tại AFC Sài Gòn.
3.1 Những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn kiểm toán tài sản cố định tại AFC Sài
Gòn..
3.2 Những khó khăn thách thức đối với AFC Sài Gòn....
3.3 Hoàn thiện quy trình kiểm toán TSCĐ trong quy trình kiểm toán báo cáo tài
chính tại AFC Sài Gòn......
3.3.1 Sự cần thiết phải hoàn thiện quy trình kiểm toán tài sản cố định tại AFC Sài
Gòn
3.3.2 Một số phơng hóng nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán TSCĐ tại AFC Sài
Gòn...........
3.3.2.1 Đánh giá HTKS NB về TSCĐ ......
3.3.2.2 Hoàn thiện chơng trình kiểm toán khoản mục TSCĐ
3.3.2.3 Thực hiện kiểm toán TSCĐ theo quy trình kiểm toán của công ty..
1

1
5
5
5
5
7
11
11
12
13
21
30
33
33

33
34
37
37
41
42
43
43
48
62
63
72
72
76
77
77
78
78
81
83


Kết
luận..
Phụ lục 1 Chơng trình kiểm toán TSCĐ tại công ty AFC Sài Gòn.

Mở đầu
Trên con đờng đổi mới, hội nhập khu vực và quốc tế, Việt Nam đang từng bớc
phát triển và đã đạt đợc nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, trong những bớc
chuyển đổi cơ chế kinh tế, có nhiều quan hệ mới, phức tạp nảy sinh. Đặc biệt thị trờng tài chính luôn hấp dẫn, sôi động nhng cũng chứa đựng đầy rẫy những rủi ro và

không kém phần khốc liệt.
Trớc thực trạng đó, kiểm toán ra đời và phát triển nh một nhu cầu tất yếu
khách quan. Hoạt động kiểm toán không chỉ tạo niềm tin cho những ngời quan tâm
đến tình hình tài chính của doanh nghiệp mà còn góp phần hớng dẫn nghiệp vụ và
củng cố nề nếp hoạt động tài chính kế toán, nâng cao hiệu quả kinh doanh cho các
đơn vị đợc kiểm toán. Cùng với việc chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập
chung sang vận hành theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc, kiểm toán đã
đợc hình thành và đi vào hoạt động ở Việt Nam. Sự phát triển nhanh chóng của các
công ty kiểm toán độc lập trong những năm qua ở nớc ta đã chứng minh sự cần thiết
của hoạt động kiểm toán. Một trong những loại hình dịch vụ chủ yếu mà các công
ty kiểm toán độc lập cung cấp cho khách hàng đó là kiểm toán báo cáo tài chính.
TSCĐ và khấu hao TSCĐ đóng một vai trò rất quan trọng trong quá trình sản
xuất kinh doanh của một doanh nghiệp. Vì vậy việc hạch toán TSCĐ cũng nh việc
trích lập chi phí khấu hao cần phải đợc ghi chép đúng đắn và tính toán chính xác.
Khoản mục TSCĐ trên bảng cân đối kế toán thờng chiếm tỷ trọng lớn nên sai sót
đối với khoản mục này thờng gây ảnh hởng trọng yếu đến báo cáo tài chính của
doanh nghiệp. Do đó kiểm toán TSCĐ đóng vai trò quan trọng trong kiểm toán báo
cáo tài chính.
Nhận rõ tầm quan trọng của kiểm toán, đặc biệt là kiểm toán TSCĐ, với những
kiến thức đã đợc trang bị trong nhà trờng và khoảng thời gian thực tập tại công ty
kiểm toán và t vấn tài chính Sài Gòn (AFC Sài Gòn) em đã chọn đề tài:
2

85
86


Hoàn thiện quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo
tài chính do công ty kiểm toán và t vấn tài chính kế toán Sài Gòn (AFC Sài
Gòn) thực hiện

Nội dung của chuyên đề ngoài phần mở đầu và kết luận, gồm có các phần
chính sau:
Phần I: Lý luận chung về quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán
báo cáo tài chính.
Phần II: Thực trạng quy trình kiểm toán tài sản cố định do công ty kiểm toán
và t vấn tài chính kế toán Sài Gòn.
Phần III: Bài học kinh nghiệm và phơng hớng hoàn thiện quy trình kiểm toán
tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính tại AFC Sài Gòn.
Tuy nhiên, kiểm toán là một lĩnh vực còn rất mới mẻ ở Việt Nam cả về lý
thuyết lẫn thực tế và do những hạn chế về kinh nghiệm và chuyên môn nên bài viết
của em không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy cô giáo cùng quý
công ty kiểm toán và t vấn tài chính kế toán Sài Gòn góp ý, giúp đỡ để chuyên đề
thực tập của em có thể hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

Phần I: Lý luận chung về quy trình kiểm toán tài sản cố định trong
kiểm toán báo cáo tài chính.
1.1 Tài sản cố định với vấn đề kiểm toán báo cáo tài chính.
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm cơ bản của tài sản cố định.
Để tiến hành các hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp cần phải có ba
yếu tố: t liệu lao động, đối tợng lao động, sức lao động. TSCĐ là t liệu lao động
song không phải tất cả t liệu lao động là TSCĐ. TSCĐ là những tài sản có giá trị lớn
3


và thời gian sử dụng lâu dài, tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh. Khoản
mục TSCĐ là một khoản mục chiếm tỷ trọng đáng kể trên bảng cân đối kế toán.
TSCĐ có đặc điểm tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh. Khi tham
gia vào quá trình sản xuất kinh doanh, TSCĐ bị hao mòn dần và giá trị của nó đợc
chuyển dịch từng phần vào chi phí sản xuất kinh doanh. Nếu hao mòn hữu hình là

sự giảm dần về mặt giá trị và giá trị sử dụng do tham gia vào quá trình sản xuất
hoặc do tác động của tự nhiên, thì hao mòn vô hình là sự giảm dần thuần tuý về mặt
giá trị do có những TSCĐ cùng loại nhng đợc sản xuất với giá rẻ hơn, hiện đại
hơn
TSCĐ là cơ sở vật chất của đơn vị. Nó phản ánh năng lực sản xuất hiện có và
trình độ ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào hoạt động của đơn vị. TSCĐ là
một trong các yếu tố quan trọng tạo khả năng tăng trởng bền vững, tăng năng suất
lao động, từ đó giảm chi phí và hạ giá thành sản phẩm.
1.1.2 Phân loại tài sản cố định.
Căn cứ vào những tiêu thức nhất định, ngời ta chia TSCĐ ra thành nhiều nhóm
để quản lý TSCĐ có hiệu quả.
Theo công dụng kinh tế TSCĐ bao gồm 4 loại
- TSCĐ dùng trong sản xuất kinh doanh.
- TSCĐ hành chính sự nghiệp.
- TSCĐ phúc lợi.
- TSCĐ chờ xử lý.
Cách phân loại này là cơ sở để phân tích tình hình sử dụng TSCĐ nhằm đầu t ,
phát triển theo chiều sâu. Ngoài ra còn giúp ngời sử dụng có đầy đủ thông tin về cơ
cấu TSCĐ, từ đó phân bổ chính xác khấu hao theo đối tợng sử dụng và có biện pháp
giải quyết đối với TSCĐ chờ xử lý.
Theo nguồn hình thành, TSCĐ đợc chia thành 4 loại:
- TSCĐ mua sắm, xây dựng bằng nguồn vốn nhà nớc cấp.
- TSCĐ mua sắm, xây dựng bằng nguồn vốn vay.
- TSCĐ mua sắm, xây dựng bằng nguồn vốn tự bổ xung.
- TSCĐ nhận liên doanh, liên kết với đơn vị khác.
Theo cách phân loại này, ngời quản lý xác định đợc chính xác nguồn hình
thành và thu hồi vốn về TSCĐ trong đơn vị, đồng thời có biện pháp huy động và sử
dụng có hiệu quả vốn về TSCĐ.
Theo tính chất sở hữu, TSCĐ đợc chia thành 2 loại
- TSCĐ thuộc quyền sở hữu của đơn vị.

4


- TSCĐ thuê ngoài.
Cách phân loại này giúp cho ngời sử dụng phân biệt quyền và nghĩa vụ của
đơn vị trong quản lý TSCĐ.
Bên cạnh đó, cách phân loại đợc sử dụng phổ biến nhất hiện nay trong công tác
hạch toán và quản lý TSCĐ ở các doanh nghiệp la cách phân loại theo tính chất và
đặc trng kỹ thuật của tài sản. TSCĐ đợc chia thành 3 loại: TSCĐ hữu hình, TSCĐ vô
hình và TSCĐ thuê tài chính.
- TSCĐ hữu hình: Là những t liệu lao động chủ yếu có hình thái vật chất (từng
đơn vị tài sản có kết cấu độc lập hoặc là một hệ thống gồm nhiều bộ phận tài sản
liên kết với nhau để thực hiện một hay một số chức năng nhất định) thoả mãn các
tiêu chuẩn của TSCĐ hữu hình, tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh nhng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu nh nhà cửa, vật kiến trúc, máy móc,
thiết bị,
Theo quyết định 206/2003/QĐ-BTC tài sản đợc ghi nhận là TSCĐ hữu hình
phải thoả mãn đồng thời bốn tiêu chuẩn sau:
- Chắc chắn thu đợc lợi ích kinh tế trong tơng lai từ việc sử dụng tài sản đó.
- Nguyên giá tài sản phải đợc xác định một cách đáng tin cậy.
- Có thời gian sử dụng từ 1 năm trở lên.
- Có giá trị theo quy định (từ 10.000.000 đồng (mời triệu đồng) trở lên).
- TSCĐ vô hình: Là những tài sản không có hình thái vật chất, thể hiện một lợng giá trị đã đợc đầu t thoả mãn các tiêu chuẩn của tài sản cố định vô hình, tham
gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh, nh một số chi phí liên quan trực tiếp tới đất sử
dụng, chi phí về quyền phát hành, bằng phát minh, bằng sáng chế, bản quyền tác
giả
- TSCĐ thuê tài chính là những TSCĐ doanh nghiệp thuê của công ty cho thuê
tài chính. Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê đợc quyền lựa chọn mua lại tài sản
thuê hoặc tiếp tục thuê theo các điều kiện đã thoả thuận trong hợp đồng thuê tài
chính, ít nhất phải tơng đơng với giá trị của tài sản đó tại thời điểm ký hợp đồng.
Mọi hợp đồng thuê TSCĐ nếu không thoả mãn các quy định trên đợc coi là TSCĐ

thuê hoạt động.
1.1.3 Tổ chức hạch toán tài sản cố định.
1.1.3.1 Hệ thống chứng từ sổ sách kế toán
Về chứng từ: Tất cả các nghiệp vụ phát sinh liên quan đến TSCĐ đều phải có
chứng từ hợp lý, hợp lệ. Tổ chức chứng từ kế toán căn cứ vào các tài liệu, chứng từ
sau: Biên bản bàn giao TSCĐ; Biên bản thanh lý TSCĐ; Biên bản đánh giá lại
5


TSCĐ; Biên bản nghiệm thu khối lợng sửa chữa lớn; Biên bản kiểm kê TSCĐ; Biên
bản quyết toán, thanh lý hợp đồng mua TSCĐ; Bảng tính và phân bổ khấu hao
TSCĐ; Hợp đồng mua TSCĐ; Hoá đơn bán hàng; Hoá đơn GTGT và các tài liệu có
liên quan khác. Tùy theo bản chất các nghiệp vụ kinh tế, quy trình luân chuyển
chứng từ sẽ đợc thực hiện khác nhau.

Sơ đồ 1.1 Quy trình luân chuyển chứng từ TSCĐ
Xây dựng, mua
sắm hoặc nhợng
bán, thanh lý

Quyết định
tăng hoặc
giảm TSCĐ

Hợp đồng giao
nhận, thanh lý
TSCĐ

Chứng từ tăng,
giảm tài sản (các

loại)

Kế toán
TSCĐ

Lập thẻ TSCĐ
(huỷ thẻ), ghi sổ
TSCĐ.

Về sổ sách: Để theo dõi kịp thời và đầy đủ thông tin về TSCĐ, các doanh
nghiệp thờng sử dụng hệ thống sổ sách nh:
- Thể TSCĐ;
- Sổ chi tiết TSCĐ theo từng bộ phận sử dụng và theo loại TSCĐ theo dõi;
- Sổ tổng hợp: đợc mở tong ứng với hình thức ghi sổ của đơn vị, ví dụ nếu đơn
vị áp dụng hình thức ghi sổ Nhật ký chung thì sổ tổng hợp là Nhật ký chung và hệ
thống sổ cái các TK 211, 212, 213, 214.
1.1.3.2 Hạch toán tài sản cố định.
Các nghiệp vụ kế toán liên quan đến TSCĐ diễn ra không thờng xuyên nhng
quy mô nghiệp vụ lớn, nội dung nghiệp vụ thờng phức tạp, bao gồm các nghiệp vụ
nh: tăng, giảm, sửa chữa TSCĐ. Công việc hạch toán đợc thực hiện thông qua các
sơ đồ sau:

6


Sơ đồ 1. 2 : Trình tự kế toán tăng, giảm tài sản cố định hữu hình
TK 711

TK 211

Đợc cấp, biếu, nhận vốn
góp bằng TSCĐ

TK 811

Giảm giá do thanh
lý, nhợng bán

TK 111, 112, 331

TK 2141

Mua sắm

TK liên quan...

Giá trị
còn lại

Đã khấu hao

TK 241
Chi phí XDCB

Xây dựng, hoàn thành
bàn giao

TK 222, 228
Nhận lại TSCĐ đã góp
vốn liên doanh

TK 212

TK 411
Trả lại vốn góp
liên doanh

Giá trị
còn lại

doanh

TK 222, 228
Góp liên
doanh

Trị giá
vốn góp

Chuyển quyền sở hữu
TSCĐ thuê tài chính

TK 3381

TK 138, 821, 411

Tài sản thừa trong kiểm
kê

TK 412

Đánh giá tăng TSCĐ

TK 153
Chuyển dụng cụ, công cụ
thành TSCĐ

TK 2141
Điều chuyển
nội bộ

TK 411
Giá trị
còn lại
7

Tài sản mất,
thiếu chờ xử lý

Đánh giá giảm
TSCĐ
Chuyển thành công cụ,
dụng cụ

TK 412

TK 153


Sơ đồ 1.3: Trình tự kế toán tăng, giảm Tài sản cố định thuê tài chính
TK111,112

TK 342

TK 212

Thanh toán tiền
Thuê TSCĐ
thuê
Tổng số tiền Nguyên
thuê

TK 211

Chuyển quyền sở hữu

giá

TK 111, 112
Chi mua lại
TK 2142
Thanh lý hợp
đồng thuê

TK 627,641,641

Trích khấu hao

TK 2141
Chuyển hao
mòn

TK 1421
Lãi phải
trả

Sơ đồ 1.4: Trình tự kế toán tăng, giảm Tài sản cố định vô hình
TK 111,112,...

TK 213

Mua, chi phí hình thành TSCĐ vô
hình
TK 241
Chi phí đầu t XDCB hình thành TSCĐ
vô hình

TK 411

TK 811
Thanh lý, nhợng bán

TK 2143
Số đã khấu hao

Nhận vốn góp bằng TSCĐ vô hình

1.2 Quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính.
1.2.1 Mục tiêu kiểm toán đối với tài sản cố định.
8

Kiểm toán khoản mục TSCĐ cũng nhằm hớng tới mục tiêu chung của kiểm
toán tài chính, nó đợc xác định trong chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 200: Mục
tiêu của kiểm toán báo cáo tài chính là giúp cho kiểm toán viên và công ty kiểm
toán đa ra ý kiến xác nhận rằng báo cáo tài chính có đợc lập trên cơ sở chuẩn mực
và chế độ kế toán hiện hành (hoặc đợc chấp nhận), có tuân thủ pháp luật liên quan
và có phản ánh trung thực và hợp lý tình hình tài chính trên các khía cạnh trọng yếu
hay không? Theo đó, mục tiêu kiểm toán TSCĐ bao gồm các mục tiêu:
Mục tiêu kiểm toán chung
Mục tiêu kiểm toán đối với TSCĐ
Các nghiệp vụ tăng, giảm, khấu hao TSCĐ đều đợc ghi
1. Tính hợp lý chung
chép hợp lý.
Các TSCĐ đợc ghi chép là có thật.
2. Hiện hữu và có thật
Các nghiệp vụ tăng, giảm, khấu hao TSCĐ trong năm
đều có căn cứ hợp lý.
Các nghiệp vụ và số tiền phát sinh đợc phản ánh đầy
3. Tính đầy đủ
đủ, chi phí và thu nhập thanh lý, nhợng bán TSCĐ đã đợc hạch toán đầy đủ.
Các TSCĐ mua và các TSCĐ trên bảng cân đối kế toán
4. Quyền sở hữu
đều thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp hoặc doanh
nghiệp có quyền kiểm soát và sử dụng lâu dài.
Nguyên giá TSCĐ, giá trị còn lại đợc đánh giá đúng
theo nguyên tắc kế toán.
Khấu hao TSCĐ đợc tính toán đúng, nhất quán giữa các
5. Đánh giá và phân bổ
kỳ và phân bổ hợp lý vào các chi phí trong kỳ, và phải
phù hợp với các quy định hiện hành.

6. Chính xác

Khầu hao TSCĐ đựoc tính toán theo đúng tỷ lệ. Các
khoản mua vào năm hiện hành trên bảng liệt kê mua
vào thống nhất với sổ phụ và sổ tổng hợp; tăng, giảm,
khấu hao TSCĐ đợc ghi chép đúng đắn và cộng dồn
phù hợp với tài khoản tổng hợp trên sổ.
7. Trình bày và công bố
Công bố phơng pháp khấu hao.
TSCĐ đợc trình bày theo từng nhóm tài sản có tỷ lệ
khấu hao giống nhau.
1.2.2 Quy trình kiểm toán tài sản cố định trong kiểm toán báo cáo tài chính.
Báo cáo tài chính là đối tợng trực tiếp và thờng xuyên của kiểm toán tài chính.
Thông tin trên đối tợng kiểm toán có quan hệ với nhau theo hai cách khác nhau,
theo đó kiểm toán tài chính có hai cách tiếp cận kiểm toán là: tiếp cận theo khoản
mục và tiếp cận theo chu trình. Mỗi cách tiếp cận sẽ có một trình tự kiểm toán cụ
9


thể riêng, nhng cả hai đều tuân theo trình tự chung của một cuộc kiểm toán báo cáo
tài chình gồm có ba giai đoạn.
TSCĐ riêng bản thân nó không đợc coi là một chu trình mà đợc hình thành từ
chu trình huy động và hoàn trả hoặc có thể đợc nguồn vốn này tài trợ trong chu
trình mua và thanh toán. Bài viết đề cập đến kiểm toán tài sản cố định trong kiểm
toán báo cáo tài chính với cách tiếp cận theo khoản mục.
Để đảm bảo tính hiệu quả, tính kinh tế và tính hiệu lực của từng cuộc kiểm
toán cũng nh để thu thập bằng chứng kiểm toán đầy đủ và có giá trị làm căn cứ cho
kết luận kiểm toán của kiểm toán viên về tính trung thực và hợp lý của số liệu trên
báo cáo tài chính, một cuộc kiểm toán thờng đợc tiến hành theo quy trình gồm 3
giai đoạn.

Giai đoạn I
Chuẩn bị kiểm toán

Lập kế hoạch và thiết kế phơng
pháp kiểm toán.

Giai đoạn II
Thực hiện kiểm toán

Thực hiện kế hoạch kiểm toán.

Giai đoạn III
Kết thúc kiểm toán

Hoàn thành kiểm toán và công
bố báo cáo kiểm toán.

1.2.2.1 Chuẩn bị kiểm toán
Chuẩn bị kiểm toán là giai đoạn đầu tiên của một cuộc kiểm toán nhằm tạo ra
tất cả tiền đề và điều kiện cụ thể trớc khi thực hành kiểm toán, nó có ý nghĩa quyết
định chất lợng kiểm toán. Trong giai đoạn này thờng bao gồm các công việc: lập kế
hoạch kiểm toán tổng quát, và thiết kế chơng trình kiểm toán.
a. Lập kế hoạch kiểm toán tổng quát
Lập kế hoạch kiểm toán là quá trình lập ra phơng hớng kiểm toán và gắn liền
sự hiểu biết về tình hình kinh doanh của khách hàng với trọng tâm của công việc
kiểm toán.
Thu thập thông tin về khách hàng.
Kiểm toán viên thực hiện thu thập thông tin về khách hàng nhằm có đợc những
hiểu biết đầy đủ về hoạt động của đơn vị, hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát
nội bộ cũng nh các vấn đề tiềm ẩn, từ đó xác định đợc trọng tâm cho cuộc kiểm

toán và từng phần hành kiểm toán.
10


Thứ nhất, thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng. Đối với quá
trình kiểm toán TSCĐ thì cần phải thu thập đợc chứng từ pháp lý và sổ sách nh:
biên bản góp vốn, các chứng từ liên quan đến việc liên doanh, liên kết
Thứ hai, tìm hiểu về tình hình kinh doanh của khách hàng. Theo chuẩn mực
kiểm toán Việt Nam số 310 Hiểu biết về tình hình kinh doanh Để thực hiện kiểm
toán báo cáo tài chính, kiểm toán viên phải có hiểu biết cần thiết, đầy đủ về tình
hình kinh doanh nhằm đánh giá và phân tích đợc các sự kiện, nghiệp vụ và thực tiễn
hoạt động của đơn vị đợc kiểm toán mà theo kiểm toán viên thì có ảnh hởng trọng
yếu đến báo cáo tài chính, đến việc kiểm tra của kiểm toán viên, hoặc đến báo cáo
kiểm toán.
Những hiểu biết về ngành nghề kinh doanh bao gồm những hiểu biết chung về
nền kinh tế, lĩnh vực hoạt động của đơn vị và những hiểu biết về những khía cạnh
đặc thù của một tổ chức nh cơ cấu tổ chức, dây chuyền sản xuất, cơ cấu vốn Với
phần hành kiểm toán TSCĐ, công ty kiểm toán cần quan tâm đến các thông tin:
- Hoạt động kinh doanh và kết quả kinh doanh của khách hàng: Việc tìm hiểu
những thông tin này sẽ giúp cho kiểm toán viên xác định đợc liệu khách hàng
có nhiều TSCĐ hay không và TSCĐ có ảnh hởng trọng yếu tới báo cáo tài
chính của khách hàng hay không.
- Môi trờng kinh doanh và các yếu tố ngoài sản xuất kinh có tác động đến
khách hàng: kinh tế - xã hội, pháp luật
- Những mục tiêu của khách hàng và chiến lợc mà ban lãnh đạo doanh nghiệp
đặt ra để đạt tới mục tiêu này. Các mục tiêu chiến lợc đó sẽ cho biết trong tơng lai doanh nghiệp có đầu t mua sắm hay thanh lý, nhợng bán TSCĐ hay
không.
Thực hiện thủ tục phân tích.
Theo chuẩn mực kiểm toán hiện hành, các thủ tục phân tích đợc áp dụng cho
tất cả các cuộc kiểm toán và chúng đợc thực hiện trong tất cả các giai đoạn của

cuộc kiểm toán.
Thủ tục phân tích, theo định nghĩa của chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 520,
là việc phân tích các số liệu, thông tin, các tỷ suất quan trọng, qua đó tìm ra những
xu hớng biến động và tìm ra những mối quan hệ có mâu thuẫn với các thông tin liên
quan khác hoặc có sự chênh lệch lớn so với giá trị đã dự kiến.
Trong giai đoạn lập kế hoạch, sau khi đã thu thập đợc các thông tin cơ sở và
các thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng, kiểm toán viên tiến hành thực

11


hiện các thủ tục phân tích. Các thủ tục phân tích đợc kiểm toán viên sử dụng gồm
hai loại cơ bản:
- Phân tích ngang (phân tích xu hớng): Là việc phân tích dựa trên cơ sở so sánh
các trị số của cùng một chỉ tiêu trên báo cáo tài chính. Đối với khoản mục
TSCĐ, kiểm toán viên có thể:
So sánh số liệu năm trớc với năm nay, qua đó thấy đợc những biến
động bất thờng và phải xác định nguyên nhân.
So sánh số liệu của công ty khách hàng với số liệu chung của
ngành.
- Phân tích dọc (phân tích tỷ suất): Là việc phân tích dựa trên cơ sở so sánh các
tỷ lệ tơng quan của các chỉ tiêu và khoản mục trên báo cáo tài chính. Đối với
TSCĐ, kiểm toán viên có thể tính toán một số tỷ suất nh tỷ suất tự tài trợ, tỷ
suất đầu t
Đánh giá trọng yếu và rủi ro.
- Đánh giá trọng yếu
Trọng yếu là khái niệm về tầm cỡ (hay quy mô) và bản chất của các sai phạm
(kể cả bỏ sót) của các thông tin tài chính hoặc là đơn lẻ, hoặc là từng nhóm mà
trong bối cảnh cụ thể nếu dựa vào các thông tin này để xét đoán thì không thể chính
xác hoặc là sẽ rút ra những kết luận sai lầm.

FASB đã khái niệm về tính trọng yếu nh sau (Avil A.Arens, trang 175): Mức
độ lớn của điều bị bỏ sót hay sai phạm của thông tin kế toán do các tình huống
xung quanh, có khả năng làm cho sự phán xét của một ngời hiểu biết dựa trên thông
tin đó có thể bị thay đổi hoặc bị ảnh hởng bởi điều bỏ sót hoặc sai phạm đó.
Theo chuẩn mực của kiểm toán Việt Nam số 320, tính trọng yếu trong kiểm
toán Trọng yếu là thuật ngữ chỉ tầm quan trọng của thông tin (một số liệu kế toán)
trong báo cáo tài chính. Điều đó có nghĩa là thông tin là trọng yếu nếu việc bỏ sót
hoặc sai sót của thông tin đó có thể ảnh hởng tới quyết định kinh tế của ngời sử
dụng báo cáo tài chính.
Xác định mức trọng yếu ban đầu kiểm toán viên làm thủ tục ớc tính ban đầu về
tính trọng yếu (căn cứ theo tỷ lệ % các chỉ tiêu lợi nhuận, doanh thu, tổng tài sản)
cho toàn bộ báo cáo tài chính. Sau đó phân bổ ớc lợng ban đầu về tính trọng yếu
cho các khoản mục trên báo cáo tài chính. Thờng các công ty kiểm toán xây dựng
sẵn mức độ trọng yếu cho từng khoản mục trên báo cáo tài chính. Thông qua các
biện pháp kiểm toán (cân đối, đối chiếu trực tiếp, quan sát) kiểm toán viên đánh
giá mức độ sai sót thực tế của TSCĐ và đem so sánh với mức độ sai sót có thể chấp
12


nhận đợc của TSCĐ đã xác định trớc đó và đa ra ý kiến chấp nhận, ngoại trừ, bác bỏ
hay từ chối đa ra ý kiến.
- Đánh giá rủi ro
Theo định nghĩa trong chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 400, đánh giá rủi ro
và kiểm soát nội bộ, rủi ro kiểm toán là rủi ro kiểm toán viên và công ty kiểm toán
đa ra ý kiến nhận xét không thích hợp khi báo cáo tài chính đã đợc kiểm toán còn
những sai sót trọng yếu. Việc đánh giá rủi ro kiểm toán (AR) thông qua việc đánh
giá 3 bộ phận: rủi ro tiềm tàng (IR), rủi ro kiểm soát (CR) và rủi ro phát hiện (DR)
căn cứ vào mối quan hệ đợc phản ánh trong mô hình sau:
AR = IR * CR * DR
Trọng yếu và rủi ro có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Theo chuẩn mực kiểm

toán Việt Nam số 320, tính trọng yếu trong kiểm toán, mức độ trọng yếu và rủi ro
kiểm toán có mối quan hệ ngợc chiều nhau. Nếu mức trọng yếu đợc đánh giá cao
lên thì rủi ro kiểm toán sẽ giảm xuống, và ngợc lại thì rủi ro kiểm toán sẽ tăng lên,
việc thu thập bằng chứng phải mở rộng. Trong cuộc kiểm toán, kiểm toán viên
mong muốn AR càng nhỏ càng tốt vì nó đảm bảo kết quả kiểm toán tối u nhất.
Trong phần hành TSCĐ, các sai sót có thể xảy ra thờng liên quan tới các sai sót tiềm
tàng, cụ thể nh:
Rủi ro liên quan đến nguyên giá TSCĐ: Nguyên giá TSCĐ có thể bị phản ánh
sai lệch thực tế. Đối với trờng hợp tăng TSCĐ, nguyên giá ghi trên sổ thờng cao
hơn so với thực tế. Đối với trờng hợp giảm TSCĐ, nguyên giá thờng ghi sổ thấp hơn
thực tế.
Rủi ro liên quan đến khấu hao TSCĐ: Khấu hao TSCĐ có thể sai lệch về cách
tính và phân bổ, do phơng pháp khấu hao của đơn vị không phù hợp với quy định
hiện hành và không phù hợp với cách thức thu hồi lợi ích kinh tế của từng TSCĐ.
Rủi ro có liên quan đến sửa chữa, nâng cấp TSCĐ: Nhiều nghiệp vụ sửa chữa
TSCĐ có thể bị hiểu lầm về bản chất là nâng cấp TSCĐ và ngợc lại. Do vậy, có thể
dẫn tới sai sót không ghi tăng nguyên giá TSCĐ đối với trờng hợp nâng cấp TSCĐ
do đơn vị hạch toán vào chi phí sửa chữa TSCĐ.
Rủi ro về hoạt động cho thuê và đi thuê TSCĐ: Nhiều nghiệp vụ đi thuê TSCĐ
có thể không đợc phân loại theo đúng hình hình thức đi thuê tài sản, tài sản thuê
hoạt động có thể phân loại thành thuê tài chính. Đối với tài sản cho thuê hoạt động,
đơn vị cho thuê có thể hạch toán không đúng doanh thu cho thuê tài sản.
Tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát.

13


Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng và đánh giá rủi ro kiểm
soát là một phần việc hết sức quan trọng mà kiểm toán viên phải thực hiện trong
một cuộc kiểm toán.

Tại điều thứ 2 trong 10 chuẩn mực kiểm toán đợc chấp nhận rộng rãi (GAAS)
quy định: Kiểm toán viên phải có một sự hiểu biết đầy đủ về hệ thống kiểm soát
nội bộ để lập kế hoạch kiểm toán và để xác định bản chất, thời gian và phạm vi của
các cuộc khảo sát phải thực hiện.
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 400, đánh giá rủi ro và kiểm soát nội
bộ, quy định: Kiểm toán viên phải có đủ hiểu biết về hệ thống kế toán và kiểm soát
nội bộ của khách hàng để lập kế hoạch kiểm toán và xây dựng cách tiếp cận kiểm
toán có hiệu quả.
Hệ thống kiểm soát nội bộ càng hữu hiệu thì rủi ro kiểm soát càng nhỏ và ngợc
lại, rủi ro kiểm soát cao khi hệ thống kiểm soát nội bộ kém hiệu quả. Đối với phần
hành TSCĐ, kiểm toán viên tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ thờng quan tâm đến
các vấn đề sau:
- Chế độ kế toán doanh nghiệp đang áp dụng, chế độ trích khấu hao TSCĐ tại
doanh nghiệp?
- Doanh nghiệp có thiết lập kế hoạch và dự toán ngân sách cho việc tăng, giảm
TSCĐ trong năm hay không?
- Doanh nghiệp có kiểm kê định kỳ TSCĐ và đối chiếu vối sổ kế toán hay
không, các chênh lệch giữa dự toán và thực tế có đợc xét duyệt và phê chuẩn
hay không?
- Doanh nghiệp có đối chiếu thờng xuyên giữa sổ cái và sổ chi tiết hay không?
- Khi nhợng bán, thanh lý TSCĐ có thành lập hội đồng thanh lý, nhợng bán
bao gồm các thành viên theo quy định hay không?
- Có chính sách phân biệt giữa chi phí tăng nguyên giá TSCĐ và chi phí của
niên độ hay không?
Trên cơ sở nghiên cứu tài liệu, căn cứ vào kinh nghiệm những kỳ kiểm toán trớc, kiểm toán viên chú ý tìm hiểu hai khía cạnh là:
- Cách thiết kế: Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục TSCĐ đợc thiết kế nh thế
nào?
- Sự vận hành: Kiểm soát nội bộ đối với khoản mục TSCĐ đợc đơn vị thực hiện
nh thế nào?

14


Các thủ tục kiểm toán thờng áp dụng là quan sát và phỏng vấn các nhân viên.
Các hiểu biết về hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng đợc kiểm toán viên lu
giữ trên giấy tờ làm việc dới các công cụ khác nhau: bảng tờng thuật, bảng câu hỏi
hay lu đồ.
Sau khi tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ, kiểm toán viên đánh giá sơ bộ rủi
ro kiểm soát và thiết kế các thử nghiệm kiểm soát. Nếu kiểm toán viên đánh giá hệ
thống kiểm soát nội bộ có hiệu lực hay rủi ro kiểm soát đợc đánh giá ở mức thấp
(hoặc có thể chấp nhận đợc) khi đó kiểm toán viên cho rằng cần tăng cờng các thử
nghiệm kiểm soát, thu hẹp các thử nghiệm cơ bản và ngợc lại.
Gian lận trong các nghiệp vụ về TSCĐ
- Làm tài liệu giả, thay đổi ghi chép chứng từ, sửa chữa chứng từ, bịt đầu mối
thông tin nhằm tham ô, biển thủ công quỹ. Trong lĩnh vực kiểm toán TSCĐ,
gian lận này thờng là lập hoá đơn giả, ghi tăng giá mua TSCĐ, chi phí thu
mua, chi phí sửa chữa TSCĐ so với thực tế để chiếm đoạt phân chênh lệch.
- Cố tình giấu diếm hồ sơ tài liệu, bỏ sót kết quả các nghiệp vụ nh: kế toán
TSCĐ cố tình khong ghi sổ số tiền thu đợc do thanh lý TSCĐ đã khấu hao hết
để biển thủ số tiền này.
- Ghi chép các nghiệp vụ không có thật: Cố tình ghi chép các nghiệp vụ không
có thật liên quan đến chi phí mua sắm TSCĐ để biển thủ công quỹ
- áp dụng sai chế độ kế toán và các văn bản khác của nhà nớc.
Sai sót trong các nghiệp vụ về TSCĐ
- Sai sót do quên không ghi một nghiệp vụ kế toán mà đáng lẽ phải ghi sổ, ví
dụ nh doanh nghiệp mua một thiết bị công nghệ bao gồm một phần là máy
móc thiết bị, một phần là chuyển giao công nghệ. Kế toán chỉ ghi tổng giá trị
số tiền vào nguyên giá TSCĐ hữu hình mà lẽ ra phải ghi tăng TSCĐ vô hình
phần giá trị công nghệ
- Định khoản sai. Trong kiểm toán TSCĐ kiểm toán viên cần chú ý các trờng

hợp sửa chữa TSCĐ dễ xảy ra sai sót này khi tiến hành định khoản các nghiệp
vụ sửa chữa nhỏ nhầm sang sửa chữa lớn nâng cấp TSCĐ
- Sai sót trong quá trình ghi sổ và chuyển sổ. Kế toán có thể sơ ý ghi số tiền sai
lệch, lộn số so với chứng từ, kế toán có thể nhầm lẫn trong khi chuyển số liệu
từ nhật ký sang sổ cái.

15


- Sai sót do trình độ yếu kém của nhân viên kế toán hoặc do khi các chế độ
mới đợc ban hành mà kế toán cha nắm hết đợc nội dung dẫn đến sai sót trong
quá trình hạch toán.
- Sai sót do trùng lắp. Sai sót này xảy ra khi ghi nhiều lần một nghiệp vụ phát
sinh, do tổ chức sổ cha tốt nên đã ghi một nghiệp vụ phát sinh vào các sổ
khác nhau. Chẳng hạn, doanh nghiệp sử dụng hình thức kế toán nhật ký
chung để hạch toán các nghiệp vụ sản xuất kinh doanh trong kỳ. Khi có
nghiệp vụ thanh lý TSCĐ phát sinh, kế toán vừa ghi sổ nhật ký thu tiền, vừa
ghi sổ nhật ký chung số tiền thu đợc trong quá trình thanh lý.
Gian lận là hành vi có ý thức, cố tình làm sai lệch thông tin vì mục đích t lợi.
Sai sót là hành vi vô thức, có thể do năng lực cha tốt hoặc bị áp lực về thời gian,
môi trờng làm việc hoặc sức ép về tâm lý. Sau khi thực hiện hành vi gian lận, tất
yếu sẽ có che giấu, do vậy kiểm toán viên có thể dễ dàng phát hiện ra các sai sót
hơn là các gian lận.
Khi kiểm toán khoản mục TSCĐ, kiểm toán viên cần nắm chắc đợc các gian
lận và sai sót có thể xảy ra đối với nghiệp vụ TSCĐ để xác định đợc mức rủi ro tiềm
tàng, xác định đợc những sai phạm chủ yếu có thể xảy ra để tập chung thực hiện các
thủ tục kiểm toán, tiết kiệm thời gian và chi phí kiểm toán.
b. Thiết kế chơng trình kiểm toán.
Chong trình kiểm toán là những dự kiến chi tiết về các công việc kiểm toán
cần thực hiện, thời gian hoàn thành và sự phân công lao động giữa các kiểm toán

viên cũng nh dự kiến về t liệu, thông tin liên quan cần sử dụng và thu thập. Trọng
tâm của chơng trình kiểm toán đối với khoản mục TSCĐ là các thủ tục kiểm toán
cần thiết thực hiện đối với khoản mục này.
Chơng trình kiểm toán khoản mục TSCĐ cũng nh tất cả các khoản mục khác
đợc thiết kế thành ba phần:
- Thiết kế trắc nghiệm công việc;
- Thiết kế các trắc nghiệm phân tích: Để đánh giá tính hợp lý chung của các số
d tài khoản liên quan đến khoản mục TSCĐ;
- Thiết kế các trắc nghiệm trực tiếp số d.
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300 Lập kế hoạch kiểm toán: lập kế
hoạch kiểm toán và chơng trình kiểm toán sẽ đợc sửa đổi, bổ xung nếu cần trong
quá trình kiểm toán có những thay đổi về tình huống hoặc do những kết quả ngoài
dự đoán của các thủ tục kiểm toán.

16


1.2.2.2 Thực hiện kiểm toán.
Thực hiện kiểm toán là quá trình sử dụng các phơng pháp kỹ thuật kiểm toán
thích ứng với đối tợng kiểm toán để thu thập bằng chứng kiểm toán. Đó là quá trình
triển khai một cách chủ động và tích cực các kế hoạch, chơng trình kiểm toán nhằm
đa ra ý kiến xác thực về mức độ trung thực và hợp lý của khoản mục trên báo cáo
tài chính trên cơ sở những bằng chứng đầy đủ và đáng tin cậy.
a. Thực hiện thử nghiệm kiểm soát.
Thử nghiệm kiểm soát chỉ đợc thực hiện trong giai đoạn thực hiện kế hoạch
kiểm toán khi trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán viên đánh giấ rằng
hệ thống kiểm soát nội bộ là có hiệu lực. Khi đó, các thử nghiệm kiểm soát đợc
triển khai nhằm thu thập các bằng chứng kiểm toán về thiết kế và về hoạt động của
hệ thống kiểm soát nội bộ. Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 500, Thử
nghiệm kiểm soát (kiểm tra hệ thống kiểm soát) là việc kiểm tra để thu thập bằng

chứng kiểm toán về sự thiết kế phù hợp và sự vận hành hữu hiệu của hệ thống kế
toán và hệ thống kiểm soát nội bộ.
Trong giai đoạn này, thử nghiệm kiểm soát thờng đợc kiểm toán viên tiến hành
theo các mục tiêu kiểm toán. Đối với kiểm toán phần hành TSCĐ, thử nghiệm kiểm
soát đợc thực hiện nh sau:
Các thử nghiệm kiểm soát.
Mục tiêu kiểm
Các thử nghiệm kiểm
Quá trình kiểm soát nội bộ chủ yếu
soát nội bộ
soát phổ biến
- TSCĐ ghi trong sổ sách hiện do - Quan sát TSCĐ ở đơn
doanh nghiệp quản lý sử dụng, tính vị và xem xét sự tách
độc lập bộ phận quản lý TSCĐ và việc biệt giữa các chức năng
tách biệt bộ phận này với bộ phận ghi quản lý và ghi sổ với bộ
sổ.
phận bảo quản TSCĐ.
Tính hiệu lực - Sự có thật của công văn xin đề nghị - Kiểm tra chứng từ, sự
mua TSCĐ, công văn duyệt mua, hợp luân chuyển chứng từ và
đồng mua, biên bản bàn giao TSCĐ đa dấu hiệu của kiểm soát
vào sử dụng và thẻ TSCĐ.
nội bộ.
- Các chứng từ thanh lý, nhợng bán - Kiểm tra dấu hiệu của
TSCĐ đợc huỷ bỏ.
sự huỷ bỏ.
Tính trọn vẹn Mỗi TSCĐ có một bộ hồ sơ, đợc ghi Kiểm tra tính đầy đủ của
chép từ khi mua, nhận TSCĐ về đơn vị chứng từ có liên quan
cho tới khi nhợng bán, thanh lý TSCĐ. đến TSCĐ
Việc ghi chép, tính nguyên giá TSCĐ
17

đều dựa trên cơ sở chứng từ nêu trên.
Quyền
và TSCĐ thuộc quyền sở hữu của đơn vị
nghĩa vụ
đợc ghi chép vào khoản mục TSCĐ, đợc doanh nghiệp quản lý và sử dụng.
Những TSCĐ không thuộc quyền sở
hữu của đơn vị thị đợc ghi chép ngoài
bảng cân đối tài sản.
Phê chuẩn các nghiệp vụ tăng, giảm
trích khấu hao TSCĐ đợc phân cấp đối
Sự phê chuẩn
với các nhà quản lý doanh nghiệp.
Tất cả các chứng từ liên quan đến việc
mua, thanh lý TSCĐ ở đơn vị đều đTính chính xác ợc phòng kế toán tập hợp và tính toán
máy móc
đúng đắn. việc cộng sổ chi tiết và sổ
tổng hợp TSCĐ là chính xác và đợc
kiểm tra đầy đủ.
Việc ghi sổ và cộng sổ TSCĐ đợc thực
hiện kịp thời ngay khi có nghiệp vụ
Tính kịp thời
phát sinh và đáp ứng yêu cầu lập báo
cáo kế toán của doanh nghiệp.
- Doanh nghiệp có quy định về phân
loại chi tiết TSCĐ phù hợp với yêu cầu
quản lý.
Phân loại và
trình bày

Kết hợp giữa việc kiểm
tra vật chất (kiểm kê
TSCĐ) với việc kiểm tra
chứng từ, hồ sơ pháp lý
về quyền sở hữu của tài
sản.
- Phỏng vấn những ngời
có liên quan.
- Kiểm tra dấu hiệu của
sự phê chuẩn.
- Xem xét dấu hiệu kiểm
tra của hệ thống kiểm
soát nội bộ.
- Cộng lại một số chứng
từ phát sinh của TSCĐ.
Kiểm tra tính đầy đủ và
kịp thời của việc ghi
chép.

- Phỏng vấn những ngời
có trách nhiệm để tìm
hiểu quy định phân loại
TSCĐ trong đơn vị.
- Các quy định về trình tự ghi sổ các - Kiểm tra hệ thống tài
nghiệp vụ liên quan đến TSCĐ từ sổ khoản và sự phân loại sổ
chi tiết đén sổ tổng hợp.
sách kế toán.
- Xem xét trình tự ghi sổ
và dấu hiệu của kiểm

soát nội bộ.

b. Thực hiện thủ tục phân tích.
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 520 Quy trình phân tích: quy trình
phân tính là việc phân tích các số liệu, thông tin, các tỷ suất quan trọng, qua đó tìm
ra xu hớng, biến động và tìm ra những mối quan hệ có mâu thuẫn với các thông tin
liên quan khác hoặc có sự chênh lệch lớn so với giá trị dự kiến.
Thủ tục phân tích giúp kiểm toán viên đánh giá khái quát tính hợp lý chung
của các xu hớng biến động tăng, giảm TSCĐ, từ đó xác định đợc phạm vi và mức độ
áp dụng các thủ tục khác tiếp theo.
18


Kiểm toán viên tiến hành thu thập bảng tổng hợp TSCĐ trong đó có chi tiết
nguyên giá TSCĐ: Số d đầu năm, số phát sinh tăng, phát sinh giảm trong năm và số
d cuối năm. Căn cứ và kết quả kiểm toán năm trớc để xác định tính trung thực và
hợp lý của số d đầu năm. Tính trung thực và hợp lý của các phát sinh tăng, giảm
trong năm sẽ đợc kết luận cụ thể thông qua các thủ tục kiểm toán chi tiết thực hiện
ở các bớc sau. Trên cơ sở đó, tính ra số d cuối năm.
Thực hiện thủ tục phân tích đối vơi khoản mục TSCĐ thông thờng đợc thể hiện
qua tính toán và phân tích các số liệu sau:
- Tỷ trọng giá trị tổng tài sản cố định trên tổng tài sản: so sánh số năm nay với số
năm trớc, so sánh số liệu của đơn vị với số liệu chung của ngành nhằm phát hiện
những biến động bất thờng, yêu cầu đơn vị giải thích lý do;
- Tổng giá trị tài sản tăng (giảm) năm nay so với năm trớc: xem xét có chênh lệch
lớn không, tìm nguyên nhân chênh lệch;
- So sánh tỷ suất tổng chi phí khấu hao TSCĐ với tổng nguyên giá TSCĐ năm nay
với năm trớc: kiểm toán viên có đợc những nhận định ban đầu về khả năng sai sót
đối với số khấu hao trong năm trớc khi ớc tính cụ thể số khấu hao phải trích;
- So sánh tỷ suất tổng khấu hao luỹ kế với tổng nguyên giá TSCĐ năm nay với năm

trớc: kiểm toán viên nhằm phát hiện ra khả năng số khấu hao luỹ kế đơn vị phản
ánh không chính xác;
- So sánh tỷ suất tổng chi phí sửa chữa lớn TSCĐ trên tổng nguyên giá TSCĐ năm
nay với năm trớc: kiểm toán viên nhằm xác định có những sai lệch trong phản ánh
chi phí sửa chữa lớn; phân biệt chi phí sửa chữa loại nào đợc ghi tăng nguyên giá
TSCĐ, loại nào đa trực tiếp vào các chi phí sản xuất kinh doanh phát sinh trong
kỳ;
- So sánh tỷ suất tổng nguyên giá TSCĐ trên giá trị tổng sản lợng năm nay với năm
trớc: kiểm toán viên nhằm xác định chênh lệch lớn, tìm kiếm nguyên nhân, có thể
do một số TSCĐ đã cũ, không còn khả năng sử dụng, không còn tạo ra giá trị hữu
ích trong quá trình sản xuất kinh doanh, đơn vị đã thanh lý nhng nghiệp vụ này
trong năm cha đợc phản ánh ghi giảm nguyên giá TSCĐ
c. Kiểm tra chi tiết tài sản cố định.
Trắc nghiệm chi tiết nghiệp vụ TSCĐ chủ yếu tập trung vào những nghiệp có
nhiều nghi vấn nh số liệu so sánh không phù hợp với thực tế, thiếu các yếu tố pháp
lý cần thiết của chứng từ liên quan đến TSCĐ. Mục tiêu của trắc nghiệm chi tiết
nghiệp vụ TSCĐ là tìm ra những điểm bất hợp lý của nghiệp vụ, sai số trong hạch
toán và những sai sót do thực hiện hiện nghiệp vụ không đúng nguyên tắc. Ngoài ra,
19


quá trình khảo sát nghiệp vụ cần tập trung xem xét một số nghiệp vụ làm tăng, giảm
số trích khấu hao TSCĐ nhằm thu thập các bằng chứng chứng minh cho tính chính
xác của nghiệp vụ.
- Kiểm tra chi tiết số d các tài khoản tài sản cố định.
Đối với số d đầu kỳ, nếu khoản mục TSCĐ đã đợc kiểm toán năm trớc hoặc đã
khẳng định là chính xác thì không phải kiểm tra. Trong trờng hợp ngợc lại, kiểm
toán viên phỉa phân loại TSCĐ theo các nhóm: nhà cửa, vật kiến trúc, máy móc thiết
bị; phơng tiện vận tải truyền dẫn; thiết bị, dụng cụ quản lý; cây lâu năm; TSCĐ
khác và đối chiếu với số liệu trên sổ sách kế toán.

Đối với số d cuối kỳ: căn cứ vào số liệu đầu kỳ, số phát sinh tăng, số phát sinh
giảm TSCĐ trong kỳ, kiểm toán viên sẽ tính đợc số d cuối kỳ, đồng thời so sánh số
liệu trên sổ sách kế toán với biên bản kiểm kê TSCĐ và chọn mẫu một số TSCĐ
trên sổ chi tiết và đối chiếu số liệu trên thực tế.
- Kiểm tra các nghiệp vụ tăng tài sản cố định.
Việc ghi sổ một cách đúng đắn các nghiệp vụ tăng TSCĐ có tác động và ảnh hởng lâu dài đến báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Việc quên không ghi sổ hoặc
ghi sổ sai giá trị một TSCĐ tăng lên trong kỳ có ảnh hởng tới bảng cân đối kế toán
cho đến khi thanh lý, nhợng bán tài sản đó. Báo cáo kết quả hoạt động sản xuất
kinh doanh thì bị ảnh hởng cho đến khi tài sản đó khấu hao hết. Việc kiểm tra các
nghiệp vụ tăng TSCĐ trong kỳ thờng đợc chú trọng vào các khoản đầu t xây dựng
cơ bản đã hoàn thành, các nghiệp vụ mua sắm trong kỳ và thờng đợc kết hợp với
các khảo sát chi tiết số d các trờng hợp tăng TSCĐ.
Kiểm toán viên thực hiện các thử nghiệm cơ bản đối với phát sinh tăng TSCĐ
nhằm thoả mãn các mục tiêu kiểm toán
Thử nghiệm cơ bản đối với nghiệp vụ tăng tài sản cố định
Mục tiêu kiểm toán
Thử nghiệm cơ bản
Các vấn đề cần lu ý
1. Tính hợp lý - So sánh số phát sinh tăng TSCĐ với - Kiểm toán viên phải
chung: Các nghiệp tổng só nguyên giá TSCĐ tăng của có những hiểu biết
vụ tăng TSCĐ trong năm trớc.
đầy đủ và sâu sắc về
năm đều đợc ghi - Đánh giá các khoản tăng TSCĐ (đặc công việc sản xuất
chép hợp lý.
biệt là các nghiệp vụ có giá trị lớn) có kinh
doanh
của
hợp lý với công việc kinh doanh của doanh nghiệp.
doanh nghiệp hay không.
- Đánh giá tổng các khoản mua vào,

đầu t, tiếp nhận trong mối quan hệ
với các biến động về kinh doanh.
20


2. Tính giá: Nguyên
giá của TSCĐ tăng
đơc tính toán và ghi
sổ đúng đắn.

- Kiểm tra hoá đơn của ngời bán và
chứng từ gốc liên quan đến TSCĐ
tăng trong kỳ (biên bản giao nhận
TSCĐ, hợp đồng mua bán TSCĐ, hợp
đồng liên doanh)
- Kiểm tra các điều khoản của hợp
đồng thuê tài chính liên quan đến xác
định nguyên giá của TSCĐ đi thuê.
- Đối chiếu từng trờng hợp tăng với sổ
chi tiết TSCĐ.

3. Tính hiện hữu: - Kiểm tra các hoá đơn của ngời bán,
Các trờng hợp tăng các biên bản giao nhận TSCĐ, biên
TSCĐ đều có thật.
bản giao nhận vốn, bản quyết toán
công trình đầu t xây dựng cơ bản,
biên bản liên doanh, liên kết
- Kiểm kê cụ thể các TSCĐ hữu hình.
- Kiểm tra quá trình mua sắm, chi phí
để hình thành TSCĐ.

4. Tính đầy đủ: Các - Kiểm tra các hoá đơn của ngời bán,
phát
sinh
tăng các chứng từ tăng TSCĐ, chi phí sửa
TSCĐ đều đợc ghi chữa lớn TSCĐ để phát hiện các trờng
chép đầy đủ.
hợp bỏ sót cha ghi sổ TSCĐ hoặc ghi
nhầm TSCĐ thành chi phí sản xuất
kinh doanh.
- Kiểm tra lại các hợp đồng thuê
TSCĐ.
5. Quyền và nghĩa
vụ: Các TSCĐ trên
bảng cân đối kế
toán đều thuộc
quyền sở hữu, hoặc
quyền kiểm soát, sử
dụng lâu dài của

- Kiểm tra các hoá đơn của ngời bán
và các chứng từ khác về nghiệp vụ
tăng TSCĐ.
- Kiểm tra các điều khoản của hợp
đồng thuê tài chính.
- Xem xét các TSCĐ có đợc hình
thành bằng tiền của doanh nghiệp
21

- Kiểm toán viên cần
nắm vững các nguyên

tắc, quy định hiện
hành về đánh giá
TSCĐ.
- Các thử nghiệm cơ
bản này cần đợc cân
nhắc tuỳ thuộc vào
mức rủi ro kiểm soát
của khoản mục TSCĐ
trong báo cáo tài
chính.

- Đây là một trong
những mục tiêu quan
trọng nhất khi kiểm
toán khoản mục
TSCĐ.

- Cần chú ý nhiều
đến máy móc, thiết bị
sản xuất
- Cần kiểm tra thờng
xuyên đối với đất đai,
nhà xởng chủ yếu và
TSCĐ vô hinh.


đơn vị.
6. Tính chính xác
cơ học: Nghiệp vụ
tăng TSCĐ đợc tính

toán và cộng dồn
đúng.
7. Phân loại và trình
bày: Các nghiệp vụ
tăng TSCĐ đợc
phân loại và ghi
chép đúng.
8. Tính kịp thời
(tính đúng kỳ): Các
nghiệp vụ tăng
TSCĐ đợc ghi sổ
kịp thời.

hoặc doanh nghiệp có phải bỏ chi phí
ra để mua TSCĐ đó hay không.
- Kiểm toán viên cộng các số phát
sinh trên các bảng kê mua sắm, đầu t,
cấp phát TSCĐ
- Đối chiếu với số tổng cộng trong sổ
cái, số tổng hợp và sổ chi tiết TK 211,
213.
- Kiểm tra các chứng từ tăng TSCĐ và
các bút toán hạch toán trong sổ sách
kế toán căn cứ vào các quy định hạch
toán kế toán hiện hành.
- Kiểm tra các nghiệp vụ tăng TSCĐ
gần ngày lập báo cáo kế toán để kiểm
tra việc ghi sổ đúng kỳ: dựa trên các
chứng từ gốc, các hoá đơn mua
TSCĐ, biên bản bàn giao TSCĐ

- Mức độ và phạm vi
kiểm tra phụ thuộc
vào tính hiệu lực của
hệ thống kiểm soát
nội bộ.

- Mục tiêu này đợc
kết hợp chặt chẽ với
việc ghi sổ đầy đủ
các trờng hợp tăng
TSCĐ và cách tính
giá TSCĐ. Khi thực
hiện chú ý thời gian
ghi sổ TSCĐ.

Khi thực hiện kiểm toán các nghiệp vụ tăng TSCĐ trong kỳ, kiểm toán viên
cần trú trọng vào những tài sản cố định hình thành từ quá trình xây dựng cơ bản.
Các nghiệp vụ này thờng phức tạp, liên quan đến nhiều loại chi phí nh: chi phí
nguyên vật liệu, chi phí nhân công, mà việc hạch toán thờng có nhiều sai phạm.
Đối với TSCĐ mua sắm, kiểm toán viên xem xét việc tính giá và ghi sổ tài sản cố
định. Thử nghiệm cơ bản thờng đợc sử dụng nhất để kiểm tra việc mua sắm TSCĐ
là xem xét các chứng từ phê duyệt mua, hợp đồng mua bán TSCĐ. Ngoài ra kiểm
toán viên còn quan tâm tới việc hạch toán các chi phí cải tạo, nâng cấp TSCĐ làm
tăng nguyên giá TSCĐ nhng doanh nghiệp không ghi tăng nguyên giá TSCĐ mà
hạch toán chi phí này vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ, làm giảm lợi nhuận,
trốn thuế thu nhập phải nộp nhà nớc.
- Kiểm tra các nghiệp vụ giảm tài sản cố định.
Khi kiểm toán các nghiệp vụ giảm TSCĐ, có thể lập hoặc sử dụng bảng kê các
nghiệp vụ giảm TSCĐ. Sau đó, cộng các chỉ tiêu giá trị của bảng đối chiếu các số

liệu trên bảng kê với các nghiệp vụ giảm TSCĐ trong sổ kế toán, xem xét mức trích
22


khấu hao từng TSCĐ và mức khấu hao luỹ kế, trên cơ sở đó tính toán giá trị còn lại
của TSCĐ. Đồng thời, kiểm toán viên còn xem xét chứng từ thanh lý, nhợng bán
TSCĐ, việc ghi sổ chi phí, thu nhập của quá trình này.
Để phát hiện ra các nghiệp vụ giảm TSCĐ cha ghi sổ hoặc ghi sổ sai, kiểm
toán viên thực hiện các công việc nh sau:
- Xem xét mối quan hệ giữa biến động TSCĐ với doanh thu từ hoạt động sản
xuất kinh doanh. Từ đó có thể phát hiện khả năng có TSCĐ đã thanh lý, nhợng bán,
điều chuyển nhng vẫn đợc ghi sổ.
- Tính toán lại thu nhập và chi phí của nghiệp vụ thanh lý, nhợng bán để thấy
đợc những điểm bất hợp lý trong quan hệ này.
- Phân tích chỉ tiêu giá trị hao mòn lũy kế để xem tính đúng đắn của việc ghi
chép các nghiệp vụ tăng và giảm TSCĐ.
- So sánh mức khấu hao luỹ kế và chi phí liên quan đến việc giảm TSCĐ trong
các sổ kế toán chi tiết.
- Xem xét quá trình bổ xung TSCĐ, quá trình sử dụng TSCĐ để tính toán mức
hao mòn của từng loại tài sản.
- Kiểm toán chi phí khấu hao tài sản cố định
Mục tiêu chủ yếu của kiểm toán khấu hao là xem xét việc đánh giá, phân bổ
khấu hao của đơn vị đã hợp lý và theo đúng quy định cha. Cụ thể, kiểm toán viên
cần xem xét phơng pháp tính khấu hao và mức trích khấu hao đã trích để xác định
xem:
- Phơng pháp và thời gian khấu hao có tuân thủ theo quy định hiện hành
không?
- Thời gian tính khấu hao đã đăng ký có đợc áp dụng một cách nhất quán hay
không? Nếu thay đổi, có theo đúng quy định hay không?
- Việc tính khấu hao có chính xác không?

Kiểm toán chi phí khấu hao TSCĐ thờng bao gồm các công việc chủ yếu sau:
- Xem xét bảng đăng ký trích khấu hao TSCĐ của doanh nghiệp trong đó có
xét duyệt của các cấp có thẩm quyền.
- Xem xét việc phân bổ chi phí khấu hao TSCĐ cho các bộ phận trong doanh
nghiệp.
- Kiểm tra việc hạch toán khấu hao TSCĐ theo chế độ quy định và việc ghi
chép chúng trên các sổ chi tiết.
- Đối với các trờng hợp nâng cấp TSCĐ dẫn tới thay đổi mức tính khấu hao,
cần xem xét thay đổi tơng ứng của mức trừ khấu hao.
23


Mọi trờng hợp thay đổi mức khấu hao của doanh nghiệp phải đợc xem xét cụ
thể việc xin duyệt khấu hao mới.
- Kiểm tra chi phí sửa chữa lớn TSCĐ
Kiểm tra chi phí sửa chữa lớn TSCĐ thờng bao gồm các công việc chủ yếu sau:
- Kiểm tra tính đầy đủ và chính xác của việc tập hợp chi phí sửa chữa lớn có
chú ý đến việc phát sinh chi phí sửa chữa lớn khống.
- Đối với nguồn chi cho sửa chữa lớn cần xem xét hai trờng hợp: Sửa chữa lón
theo kế hoạch và sửa chữa lón ngoài kế hoạch.
- Xem xét việc quyết toán chi phí sửa chữa lớn theo chế độ quy định, kiểm tra
việc hạch toán chi phí sửa chữa lớn đơn thuần và chi phí sửa chữa lớn nâng
cấp TSCĐ.
1.2.2.3 Kết thúc kiểm toán.
Kết thúc kiểm toán là giai đoạn cuối cùng của mọi cuộc kiểm toán. Sau khi
hoàn thành hai giai đoạn trên, kiểm toán viên tiến hành tổng hợp và công bố báo
cáo kiểm toán.
a. Xem xét các sự kiện phát sinh sau ngày khoá sổ
Thông thờng các cuộc kiểm toán đợc tiến hành sau ngày kết thúc niên độ kế
toán. Bởi vậy, trong khoảng thời gian này xảy ra các sự kiện có ảnh hởng đến báo

cáo tài chính mà kiểm toán viên có trách nhiệm xem xét lại các sự kiện sau ngày lập
bảng cân đối kế toán. Thờng đối với các nghiệp vụ về TSCĐ ít có những sự kiện bất
thờng xảy ra sau ngày khoá sổ, do các nghiệp vụ này đều nằm trong kế hoạch. Vì
vậy công việc này chỉ mang tính chất thủ tục.
Để có thể thu thập đợc các thông tin về các sự kiện đó, kiểm toán viên có thể
sử dụng các thủ tục sau:
- Thẩm vấn ban quản trị.
- Xem xét lại các báo cáo nội bộ, các sổ sách lập sau ngày lập báo cáo tài
chính.
- Kiểm tra các biên bản phát hành sau ngày lập bảng cân đối tài sản.
b. Đánh giá kết quả.
Trong giai đoạn kết thúc kiểm toán, điều quan trọng nhất là phải hợp nhất tất
cả các kết quả vào một kết luận chung. Cuối cùng, kiểm toán viên phải kết luận liệu
bằng chứng kiểm toán đợc tập hợp đủ để đảm bảo cho kết luận là báo cáo tài chính
đợc trình bày phù hợp với các nguyên tắc kế toán đã đợc thừa nhận rộng rãi hay cha
về bàng chứng kiểm toán. Kiểm toán viên phải đánh giá các bằng chứng kiểm toán
trên các khía cạnh sau:
24


- Tính đầy đủ của bằng chứng.
- Đánh giá tổng hợp sai sót phát hiện đợc.
Trớc hết, kiểm toán viên đánh giá tổng hợp các sai sót trọng yếu phát hiện đợc
trong quá trình kiểm toán. Các sai sót này cần đợc lập bút toán điều chỉnh. Các sai
sót dự kiến về TSCĐ cần đợc tổng hợp rồi so sánh với mức sai sót có thể chấp nhận
đợc. Sau đó, kiểm toán viên tổng hợp các sai sót của khoản mục TSCĐ để xem
chúng có vợt quá mức trọng yếu của báo cáo tài chính hay không, đồng thời kiểm
toán viên đảm bảo các giải trình kèm theo đợc thực hiện cho từng loại TSCĐ nh:
- Phơng pháp khấu hao đã áp dụng.
- Thời gian sử dụng và tỷ lệ khấu hao đã áp dụng.

- Toàn bộ TSCĐ và số khấu hao lũy kế tơng ứng.
- Toàn bộ khấu hao trong năm.
c. Th quản lý và công bố kết quả kiểm toán.
Sau khi đánh giá kết quả kiểm toán và xem xét các sự kiện phát sinh sau ngày
khoá sổ kế toán, kiểm toán viên lập báo cáo kiểm toán đa ra ý kiến của mình về tính
trung thực và hợp lý của tất cả các khoản mục trên báo cáo tài chính. Kèm theo báo
cáo kiểm toán là danh mục các bút toán điều chỉnh, bút toán phân loại lại đối với
những khoản mục kiểm toán viên phát hiện doanh nghiệp hạch toán không đúng
chế độ, nhầm lẫn về nội dung tài khoản hoặc hạch toán sai về giá trị nghiệp vụ.
Kiểm toán viên tiến hành điều chỉnh báo cáo tài chính của doanh nghiệp, lập lại báo
cáo tài chính mới với số liệu theo các bút toán điều chỉnh và phân loại đã thực hiện.
Báo cáo kiểm toán phải kèm theo các phụ lục, các giải trình thể hiện chi tiết
sai phạm, bảng tính số liệu chi tiết của kiểm toán viên. Đối với sai phạm của khoản
mục TSCĐ, ví dụ có sự chênh lệch lớn trong số khấu hao doanh nghiệp trích và số
khấu hao kiểm toán viên ớc tính thì phải có bảng tính số liệu chi tiết của kiểm toán
viên kèm theo, những giải thích cụ thể cho sự chênh lệch
Báo cáo kiểm toán là sản phẩm cuối cùng của cả quá trình kiểm toán. Kiểm
toán viên tùy thuộc vào mức độ ảnh hởng của các sai phạm phát hiện đợc để đa ra ý
kiến chấp nhận toàn phần, ý kiến chấp nhận từng phần, ý kiến từ chối hoặc ý kiến
trái ngợc.
Chức năng của kiểm toán là xác minh và bày tỏ ý kiến. Chức năng bày tỏ ý
kiến thờng đợc thể hiện dới dạng th quản lý. Th quản lý đợc công ty kiểm toán phát
hành để giúp đơn vị chấn chỉnh công tác quản lý tài chính, kế toán, xây dựng và
hoàn thiện hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ. Với khoản mục TSCĐ,
những đóng góp trong th quản lý có thể là vấn đề quản lý và sử dụng có hiệu quả
25