SKKN một số biện pháp hỗ trợ phụ huynh có con bị khiếm thính để giúp trẻ phát triển khả năng nghe và nói

MỘT SỐ BIỆN PHÁP HỖ TRỢ PHỤ HUYNH CÓ CON
BỊ KHIẾM THÍNH ĐỂ GIÚP TRẺ PHÁT TRIỂN
KHẢ NĂNG NGHE VÀ NĨI
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Khi con cất tiếng khóc chào đời là cả một trời hạnh phúc của các bậc làm cha,
làm mẹ trong mỗi gia đình. Tiếng cười và tiếng nói của trẻ làm cho căn nhà như ấm
áp, sinh động hẳn lên; giúp các bậc cha mẹ, ông bà vứt bỏ đi những nỗi mệt nhọc, ưu
phiền sau những giờ lao động vất vả; đó là khi ta nói đến trẻ bình thường. Cịn đối
với những trẻ khi chào đời phải gánh chịu tật nguyền (Câm điếc, mù, chậm phát triển
trí tuệ...) thì đó lại là nỗi buồn, sự lo âu, sợ hãi, mặc cảm tội lỗi to lớn đối với các bậc
cha mẹ. Họ không biết phải bắt đầu từ đâu. Sau một thời gian tìm đến các bác sĩ khoa
tai mũi họng, họ được giới thiệu đến những trường khuyết tật để nhờ sự hỗ trợ từ
chương trình “Can thiệp sớm” với một hy vọng là con họ có thể nghe và nói như bao
trẻ em bình thường khác.
Nhìn những gương mặt ngây thơ, hồn nhiên của trẻ bù trừ với những nỗi lo âu
gần như tuyệt vọng của các bậc cha mẹ, làm tôi không khỏi băn khoăn, trăn trở khi
đang là một giáo viên dạy trẻ khiếm thính của trường chuyên biệt kiêm công tác Can
thiệp sớm. Tôi đã tiếp nhận rất nhiều ca với sự phân công từ Ban Giám đốc, tôi cố
gắng hết mình để giúp đỡ trẻ cũng như phụ huynh. Sau một thời gian hỗ trợ tơi thấy
vai trị của phụ huynh là vô cùng quan trọng trong việc giúp đỡ cho con mình phát
triển. Ngay từ khi ra đời đứa trẻ đã được mẹ bế ẵm, chăm sóc suốt cả ngày. Mẹ là
người thường xuyên theo dõi sự thay đổi từng ngày của con mình. Do đó mẹ có thể
là người phát hiện ra những điều khơng bình thường ở con mình trước tiên. Chính vì
vậy phụ huynh đặc biệt là người mẹ đóng vai trị quyết định trong việc phát hiện sớm
những biểu hiện khơng bình thường của trẻ. Mối quan hệ giữa phụ huynh và trẻ là
mối quan hệ rất mật thiết gắn bó với nhau và nếu như có một người nào đó thay thế
thì mối quan hệ mật thiết này sẽ bị phá vỡ, gây khó khăn trong giao tiếp cho trẻ rất
nhiều. Phụ huynh là người có kỹ năng trị chuyện bẩm sinh với con mình. Nhờ vậy
đây là điều kiện thuận lợi cho trẻ phát triển ngơn ngữ và tiếng nói một cách dễ dàng.
1

Phụ huynh chính là người hiểu trẻ nhiều nhất, nắm bắt, dị đúng tần số của trẻ rõ
ràng, nhanh chóng, chính xác nhất những nhu cầu và khả năng của trẻ về mọi mặt:
giao tiếp, biểu lộ cảm xúc và phát triển thể chất. Hơn ai hết phụ huynh còn là người
chịu trách nhiệm trong suốt một thời gian dài, từ lúc trẻ chào đời cho đến khi trưởng
thành, trong khi những người khác (kể cả giáo viên) sẽ chỉ quan hệ với trẻ trong một
thời gian nhất định. Tóm lại phụ huynh là nhân tố chính trong chương trình can thiệp
sớm để quyết định sự thành công hay thất bại của con mình. Chính vai trị quan trọng
nêu trên nên nó địi hỏi ở phụ huynh rất nhiều sự nỗ lực cả về mặt vật chất lẫn tinh
thần nhưng khơng hẳn ai cũng đều làm được. Nhìn chung đại đa số phụ huynh đều
vơ cùng nóng vội, thiếu kiên trì, thiếu kiến thức, kỹ năng để giúp con mình phát triển
khả năng nghe - nói, khiến trẻ khơng thích hợp tác, kéo dài thời gian mà khơng có
hiệu quả, làm cho phụ huynh dễ nản lòng dẫn đến hậu quả trẻ khơng tiến triển. Chính
điều đó đã thơi thúc tôi mạnh dạn áp dụng “Một số biện pháp hỗ trợ phụ huynh có
con bị khiếm thính để giúp trẻ phát triển khả năng nghe và nói”, mong sau này
trẻ tự tin hịa nhập cộng đồng, ni sống bản thân, gia đình và giúp ích cho xã hội.
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
1.Cơ sở lý luận
Trong phần mở đầu của Luật Bảo vệ chăm sóc trẻ em có viết “Trẻ em là hạnh
phúc của gia đình là tương lai của đất nước, là lớp người kế tục sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc”. Chính vì vậy việc giáo dục, chăm sóc và bảo vệ trẻ em là trách
nhiệm của gia đình, cơ quan nhà nước, nhà trường, tổ chức xã hội và mọi công dân.
Đặc biệt là trẻ em khuyết tật lại càng đáng được quan tâm và chăm sóc hơn để các
em có điều kiện hịa nhập vào cộng đồng xã hội, quên đi khiếm khuyết của bản thân
mình và khơng cịn tự ti, mặc cảm với các bạn đồng trang lứa. Bản thân là một giáo
viên dạy trẻ khiếm thính kiêm cơng tác can thiệp sớm, tơi nhận thấy rằng gia đình là
mơi trường giáo dục đặc biệt quan trọng đối với trẻ em. Có thể nói đây là mơi trường
xã hội đầu tiên trẻ được tiếp xúc và cũng là mơi trường thích hợp nhất cho trẻ phát
triển trong những năm tháng đầu tiên của cuộc đời. Mỗi gia đình có những phản ứng
khác nhau, những suy nghĩ khác nhau khi có con khiếm thính. Tuy nhiên một điều

khơng thể phủ nhận là họ đóng vai trị quan trọng trong sự phát triển của đứa trẻ. Cả
lý luận và thực tiễn đã chứng minh rằng: bất kỳ một trẻ khuyết tật nào muốn đạt hiệu
2


quả đều cần phải có sự hợp tác chặt chẽ từ gia đình cộng với sự nỗ lực và quan tâm
của các thành viên là người thân của trẻ.
Gia đình là môi trường phù hợp với sự phát triển của trẻ, ở đó trẻ có được cảm
giác an tồn, trẻ được lớn lên trong tình thương yêu của những người ruột thịt, nhờ
cảm giác an tồn đó mà trẻ cảm thấy yên tâm, vui tươi, hồn nhiên, mới mạnh dạn
thăm dị, thử nghiệm tìm cách tác động lên sự vật xung quanh để phát huy những khả
năng về tâm, sinh lý đang sinh sôi nảy nở, mất đi cảm giác đó đứa trẻ ln buồn bã
thụ động. Trong gia đình trẻ được nuôi dưỡng theo phương thức đặc biệt, một
phương thức mà nhà trường ít có được; đó là gia đình khơng tiến hành giáo dục đồng
loạt mà chăm sóc dạy dỗ từng cháu, do vậy mà trẻ được chăm sóc bảo ban tỉ mỉ. Gia
đình cịn là mơi trường phong phú, trong gia đình cịn có nhiều mối quan hệ đa dạng
giữa nhiều người, nhiều thế hệ, nhiều công việc, nhiều đồ dùng, vật ni… bởi vậy
trẻ sẽ có được nhiều cơ hội học tập được những kinh nghiệm sống cần thiết. Các
thành viên trong gia đình đều ít nhiều tham gia vào việc chăm sóc giáo dục trẻ. Điều
này lại càng có ý nghĩa hơn đối với trẻ khiếm thính, bởi ngồi sự hỗ trợ của máy trợ
thính thì việc tạo ra một mơi trường giao tiếp phong phú với nhiều tình huống gần
gũi là yếu tố tích cực đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Người lớn trong gia đình
dạy trẻ thường xuyên ở mọi lúc, mọi nơi trong các tình huống thực của cuộc sống
xung quanh. Sự hỗ trợ của máy trợ thính chỉ là điều kiện cịn kết quả phát triển ngơn
ngữ và sự phát triển toàn diện nhân cách của trẻ phụ thuộc vào chính sự chăm sóc,
giáo dục của gia đình.
Thơng thường trong các gia đình có trẻ khuyết tật nói chung và trẻ khiếm
thính nói riêng thường có xu hướng đánh giá thấp khả năng của trẻ, ít cho trẻ tham
gia vào các cơng việc hằng ngày, vì nghĩ rằng trẻ sẽ khó hồn thành và nếu có làm
được chăng thì cũng mất rất nhiều thời gian, cho nên có nhiều gia đình đã làm thay

trẻ mọi việc dẫn đến trẻ ngày càng thụ động, thiếu tự tin, ngại giao tiếp. Gia đình
khơng tin tưởng nơi trẻ, khơng hiểu trẻ. Hay nói đúng hơn là phụ huynh chưa nắm rõ
về tật khiếm thính, chưa biết cách dạy và chơi cùng trẻ để giúp trẻ phát triển.
Từ những cơ sở nêu trên đã thôi thúc tôi mạnh dạn giúp đỡ phụ huynh. Có thể
bằng nhiều con đường, nhiều biện pháp, nhiều hình thức hỗ trợ khác nhau; nhưng
điều quan trọng là phụ huynh tin tưởng và cùng hợp tác chặt chẽ để đi đến điểm
chung cuối cùng là giúp trẻ khiếm thính phát triển khả năng nghe và nói một cách
3


thật tốt, giúp trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp trên con đường hòa nhập cộng đồng
xã hội.
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài
2.1. Mục tiêu, yêu cầu đối với giáo viên hướng dẫn và phụ huynh
a. Mục tiêu hướng dẫn:
Giai đoạn đầu của cuộc sống con người có rất nhiều biến đổi to lớn và vơ
cùng quan trọng trong q trình phát triển. Từ sơ sinh cho đến 6 tuổi, trẻ trải qua
những sự phát triển nhanh chóng về trí tuệ, tình cảm, tính cách và đặc biệt giai đoạn
này trẻ phát triển ngôn ngữ nhanh nhất. Do vậy giai đoạn này cần có những tác động
giáo dục một cách kịp thời để giúp trẻ phát triển đầy đủ các tiềm năng của mình, đặc
biệt là về ngơn ngữ, nhờ đó hạn chế đến mức tối đa những hậu quả xấu do tật nguyền
gây ra.Ở giai đoạn đầu, phần lớn trẻ tiếp xúc với phụ huynh hoặc người chăm sóc tại
nhà, nên cơng tác hướng dẫn phụ huynh khiếm thính tại gia đình đóng vai trị trọng
yếu đối với sự thành cơng của chương trình trợ giúp trẻ khiếm thính phát triển ngơn
ngữ - giao tiếp (cịn gọi là Can thiệp sớm với trẻ khiếm thính). Mục tiêu của cơng tác
này là giúp cho phụ huynh biết cách chăm sóc thính học, cách giao tiếp với trẻ cũng
như cách giúp trẻ phát triển ngôn ngữ và nhận thức.
b. Yêu cầu đối với giáo viên:
- Chuẩn bị nội dung, kế hoạch thật cụ thể trước khi gặp gỡ phụ huynh.
- Có kiến thức về thính học:

+ Nắm bắt được khả năng nghe cịn lại của trẻ.
+ Có một số kỹ năng: sử dụng máy trợ thính, hướng dẫn trẻ sử dụng và
luyện tập cho trẻ nghe qua máy.
+ Nhận biết và giải quyết ngay các sự cố của máy trợ thính.
- Biết cách tạo điều kiện cho trẻ nghe tốt.
+ Giọng nói của người giao tiếp (nói to hơn tiếng động nền).
+ Khoảng cách trẻ nghe càng gần càng tốt (< 2m).
+ Môi trường nghe yên tĩnh.
- Biết cách giao tiếp với trẻ và dạy trẻ học.
+ Nắm được đặc điểm giao tiếp của trẻ.
+ Biết cách giao tiếp với trẻ.
+ Có kỹ năng hướng dẫn trẻ phát triển ngơn ngữ nói.
4


+ Biết tận dụng những tình huống để phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
+ Nắm bắt được ý tưởng của trẻ để có kế hoạch kịp thời giải quyết, bổ sung
và sửa sai cho trẻ.
- Có kỹ năng hợp tác.
+ Nhạy cảm và nắm bắt được ý tưởng của phụ huynh và những khó khăn
mà họ đang gặp phải.
+ Biết lắng nghe, thông cảm và chia sẻ với phụ huynh trong việc chăm sóc,
giáo dục trẻ.
+ Biết truyền đạt thơng tin một cách có sức thuyết phục với gia đình trẻ để
thúc đẩy họ tích cực hợp tác.
+ Ln trao đổi với các nhóm chun mơn.
- Ghi chép nhanh nội dung cần ghi nhớ của cuộc trao đổi vào sổ.
- Đánh giá sau mỗi cuộc gặp gỡ và chuẩn bị kế hoạch cho lần gặp gỡ tiếp theo.
c. Yêu cầu đối với phụ huynh:
- Cha mẹ là một đối tác quan trọng và cũng là một khách hàng chính trong

việc giúp trẻ phát triển khả năng nghe - nói. Vì phần lớn thời gian họ đều ở cùng với
con nên điều này tạo cho đứa trẻ có nhiều cơ hội phát triển ngơn ngữ và kỹ năng
nghe trong q trình giao tiếp hằng ngày.
- Cha mẹ là người hiểu rõ con mình nhất và là đối tượng rất cần thiết trong
việc cung cấp, nắm bắt và xử lý các thông tin từ người hướng dẫn.
- Tóm lại gia đình là nơi có tác động mạnh mẽ, có ảnh hưởng nhiều nhất đến
cuộc đời của mỗi đứa trẻ. Việc chúng ta giáo dục, nuôi dưỡng, hướng dẫn trẻ như thế
nào và đặc biệt là sự trợ giúp của cha mẹ và gia đình sẽ có những ảnh hưởng quan
trọng đến q trình phát triển của trẻ.
Để thực hiện tốt vai trị của một phụ huynh có con bị khiếm thính, địi hỏi gia
đình phải có sự hợp tác tốt đối với các nhà chun mơn (chun viên thính học, giáo
viên hướng dẫn…) các thành viên trong gia đình cần xóa bỏ mặc cảm, cởi mở bày tỏ
những mong muốn, chủ động đề xuất những vấn đề cần hỗ trợ, cần có những hiểu
biết khoa học để phát huy những điểm mạnh của mình hỗ trợ đắc lực cho sự phát
triển của trẻ. Như vậy, khơng chỉ người trực tiếp chăm sóc trẻ cần có kiến thức về
q trình phát triển những nhu cầu đặc biệt của trẻ mà các thành viên khác trong gia
5


đình, những người ít nhiều có tham gia vào q trình hỗ trợ trẻ cũng cần được chia sẻ
các kiến thức này.
Để có được một kết quả tối ưu cho sự hướng dẫn các bậc phụ huynh có con bị
khiếm thính, người giáo viên cần thực hiện các nội dung và các biện pháp sau:
2.2. Gặp gỡ phụ huynh:
- Giai đoạn đầu giáo viên cần gặp gỡ trực tiếp với gia đình. Điều này có thể
tiến hành dưới các hình thức:
+ Giáo viên đến thăm gia đình để tìm hiểu thêm về hoàn cảnh, các thành
viên, cách sinh hoạt, các hoạt động… nhằm hỗ trợ cho việc lập kế hoạch sau này.
+ Gia đình đến trung tâm để có thêm nhiều cơ hội trao đổi với giáo viên.
+ Tốt hơn hết là giáo viên linh động kết hợp cả hai hình thức.

- Hỗ trợ về mặt tâm lý cho gia đình: Khi biết con bị điếc nhiều gia đình bị ảnh
hưởng về mặt tâm lý rất nhiều. Gia đình cần được hỗ trợ, không phải chỉ là những
thông tin mà họ cần chia sẻ về mặt tình cảm. Buổi gặp mặt đầu tiên giữa gia đình và
giáo viên là cơ hội tốt để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp. Giáo viên có những cơ hội
để tìm hiểu gia đình, tìm ra những khó khăn mà gia đình đang vướng mắc hay tìm ra
những điểm mạnh của gia đình. Gia đình có thể tìm thấy ở giáo viên khơng đơn
thuần chỉ là một cán bộ chun mơn có kiến thức mà cịn là một người gần gũi,
thơng cảm cho gia đình và cịn là người mà phụ huynh có thể trơng cậy vào để có
được sự hỗ trợ, lời khun và sự hướng dẫn thích hợp.
2.3. Hỗ trợ về mặt thính học:
Đa số bộ máy phát âm của trẻ khiếm thính đều bình thường, do hạn chế về khả
năng nghe mà trẻ có khó khăn về ngơn ngữ nói. Ngày nay với sự tiến bộ của khoa
học kỹ thuật, người ta đã chế tạo ra các loại máy trợ thính phục vụ cho việc hỗ trợ trẻ
khiếm thính học nghe, nói và trẻ khiếm thính hồn tồn có thể nói được, thậm chí nói
tốt. Nên việc trang bị cho trẻ một máy trợ thính thích hợp với độ mất thính lực của
trẻ ngay từ đầu là một việc làm không thể thiếu của tất cả các bậc phụ huynh. Do vậy
phụ huynh cần phải có kiến thức về máy trợ thính.
a. Máy trợ thính:
Mặc dù trẻ bị khiếm thính. Nhưng khơng hẳn trẻ điếc hồn tồn, mà bất kỳ trẻ
khiếm thính nào cũng cịn lại một ít khả năng nghe. Vì thế “Máy trợ thính” là một
trong những phương tiện quan trọng giúp trẻ sử dụng sức nghe tốt hơn trong quá
6


trình tiếp nhận ngơn ngữ. Để giúp trẻ sử dụng sức nghe một cách hữu hiệu qua máy
trợ thính, điều trước tiên là:
- Máy trợ thính phải hồn tồn thích hợp với trẻ: cần có các nhà thính học hỗ
trợ để đo khám chính xác độ mất thính lực của trẻ, lựa chọn máy, chỉ định máy phù
hợp với sức nghe của trẻ.
- Huấn luyện cho trẻ có thói quen đeo máy: khi đã có thói quen, máy sẽ là

người bạn đồng hành với trẻ mọi lúc, mọi nơi.
- Trẻ được đeo máy càng sớm càng tốt: đeo máy sớm giúp trẻ sớm nghe được
âm thanh, tạo điều kiện cho việc phát triển ngơn ngữ ở trẻ.
- Máy trợ thính nên đeo suốt ngày (trừ khi tắm và ngủ): trẻ tiếp xúc với âm
thanh càng nhiều thì càng đẩy nhanh q trình hình thành và phát triển ngơn ngữ.
- Bảo đảm máy luôn hoạt động tốt: nếu máy không hoạt động tốt thì vơ hình
trung chúng ta làm cho trẻ “điếc” thêm, vì khi đeo máy người ta thường đeo vào bên
tai cịn có khả năng nghe tốt hơn.
Sau khi trẻ đã được trang bị một máy trợ thính thích hợp thì mơi trường nghe
cũng là một yếu tố khơng nhỏ góp phần vào việc học nghe và nói cho trẻ.
b. Mơi trường nghe thích hợp:
- Nếu mơi trường nghe ồn ào trẻ khiếm thính rất khó nghe âm thanh lời nói. Vì
vậy, mơi trường nghe càng ít tiếng ồn thì trẻ khiếm thính càng nghe rõ hơn.
- Khoảng cách của người đối thoại với trẻ càng gần thì trẻ càng nghe rõ hơn.
- Giọng nói của người hướng dẫn cần phải rõ ràng, mạch lạc, chậm rãi.
c. Cấu tạo máy trợ thính:
Máy trợ thính có nhiều loại, mỗi loại có tác dụng khác nhau cho những tật điếc
khác nhau. Hiện nay có nhiều loại máy được sử dụng thơng dụng: máy trước ngực,
máy sau tai và máy trong tai… Tuy hình dáng bên ngồi khác nhau nhưng ngun lý
cấu tạo giống nhau.
Máy trợ thính bao gồm:
- Nút điều chỉnh âm lượng (volume)
- Microphone (thu âm thanh từ ngoài vào máy)
- Nút tắt mở: O – T – M hay O – H – M (tùy theo kiểu máy)
- Kẹp gài.
- Dây
7


- Loa tai (tai nghe)

- Núm tai.
- Nơi tiếp nhận âm thanh từ dụng cụ khác.

Máy trợ thính trong tai

Máy trợ thính hộp

Máy trợ thính sau tai

Máy trợ thính sát màng nhĩ

d. Sử dụng máy trợ thính: (cho phụ huynh thực hành)
Lắp pin vào MTT:
- Mở nắp pin ở chỗ lõm trên máy.
- Đặt pin vào ngăn đựng pin sao cho sợi dây kéo pin lên nằm ở dưới, cực pin
đúng chiều cực của máy.
Cách gắn thân máy vào loa tai:
- Dây máy có hai đầu, mỗi đầu có hai giắc cắm (một đầu nằm ngang – một đầu
thẳng), đầu nằm ngang nối với thân máy, đầu thẳng nối với loa tai.
Nút tắt mở:
8


- Tắt máy: đưa nút tắt mở về vị trí “0”
- Mở máy: Tùy từng kiểu máy mà đưa nút tắt mở về các vị trí “H” hay “N”;
“T” hay “M”; “MT” hay “M”
+ Vị trí “N” hay “M” sử dụng trong mơi trường âm thanh bình thường.
+ Vị trí “H” sử dụng khi nghe những âm vực cao hoặc trong mơi trường
q ồn.
+ Vị trí “T” hay “MT” nghe điện thoại hoặc nghe qua hệ cảm ứng.

Cách gắn núm tai vào tai trẻ:
- Tắt máy trước khi gắn núm tai vào tai trẻ.
- Dùng ngón tay cái và ngón tay trỏ cầm loa tai lên rồi gắn phần núm tai bằng
nhựa vào trong vành tai, xoay nhẹ, khẽ kéo vành tai ra và ấn núm tai cho sát.
Cách lấy núm tai ra khỏi tai:
- Tắt máy, khẽ kéo nhẹ vành tai ra sau, một tay cầm núm tai xoay nhẹ cho đến
khi núm tai rời khỏi tai.
e. Bảo quản máy trợ thính:
- Khơng làm rơi máy, va đập máy vào các vật cứng rất dễ hỏng máy.
- Không dùng vật cứng, nhọn chọc vào máy.
- Không làm nước, thức ăn rơi vào máy.
- Khi tắm không đeo máy.
- Máy phải được để nơi khô ráo.
- Tránh phơi máy dưới nắng mặt trời hay để gần nguồn nhiệt.
- Khi máy không sử dụng phải tháo pin ra khỏi máy.
- Thường xuyên làm vệ sinh máy bằng cách: dùng vải mềm lau ngoài máy,
tháo núm tai ra khỏi tai, lau sạch loa tai bằng nước sạch hoặc cồn.
g. Phát hiện lỗi và sửa chữa:
Vấn đề
Máy trợ thính khơng rít khi

Ngun nhân (có thể)
Khơng có pin

ta vặn nút volume tối đa
Máy trợ thính khơng rít khi Hết pin

Hướng giải quyết
Lắp pin vào
Thay pin mới

ta vặn nút volume tối đa
Máy trợ thính khơng rít khi Núm tai bị đóng đầy rái Lau khơ – Lau sạch
ta vặn nút volume tối đa

tai hoặc đầy nước
9

núm tai


Đơi khi máy rít lên (chỉ khi Dây hỏng – Đứt

Thay dây

nào dây di động)
Máy trợ thính khơng rít khi Lỗi loa tai

Thay loa tai

ta vặn nút volume tối đa
Máy trợ thính khơng rít khi Lỗi do hệ thống điện tử Gửi đi sửa
ta vặn nút volume tối đa

bên trong máy

h. Các biện pháp luyện nghe cho trẻ
Phụ huynh có thể dùng các vật dụng phát ra âm thanh (trống, thanh la, xúc xắc,
hoặc một vật nào đó có thể phát ra âm thanh…) hoặc dùng lời nói để luyện nghe cho
trẻ theo cách dưới đây:

Luyện nghe với âm thanh:
- Đứng ở phía sau, dùng trống hoặc vật phát ra âm thanh ở mức độ vừa phải,
nếu trẻ nghe được ta giảm cường độ âm thanh xuống; nếu trẻ nghe được ta lại giảm
cường độ âm thanh xuống và cứ tiếp tục như vậy cho đến khi nào trẻ không cịn nghe
được nữa.
- Nếu trẻ khơng nghe được ta tăng cường độ âm thanh lên, nếu trẻ không nghe
được ta lại tiếp tục tăng cường độ âm thanh lên và cứ tiếp tục như vậy cho đến khi
trẻ nghe được…Từ đó ta có thể chẩn đốn trẻ có khả năng nghe ở mức độ nào.
Luyện nghe với lời nói:
- Đứng ở phía sau trẻ khoảng 1 mét, dùng nguyên âm (a,u,e,i,o) thử khả năng
nghe của trẻ. Trước tiên ta nói giọng nói bình thường, nếu trẻ nghe được ta giảm
cường độ âm thanh xuống, nếu trẻ nghe được ta lại giảm cường độ âm thanh xuống
và cứ tiếp tục như vậy cho đến khi nào trẻ khơng cịn nghe được nữa. Dựa vào thang
đo cường độ âm thanh phụ huynh có thể sơ bộ chẩn đốn trẻ bị giảm thính lực ở mức
độ nào.
- Nếu trẻ không nghe được ta tăng cường độ âm thanh lên, nếu trẻ không nghe
được ta lại tiếp tục tăng cường độ âm thanh lên chút nữa và cứ tiếp tục như vậy
nhưng nếu trẻ vẫn khơng nghe được. Chúng ta có thể kết luận trẻ bị giảm thính lực ở
mức độ nặng trở lên (giọng nói bình thường khoảng 65-70 db)
Bằng cách trên cha mẹ trẻ bước đầu có nhận định sơ bộ mức độ giảm thính
lực của trẻ, để có những tác động hỗ trợ kịp thời.
10


Sự hỗ trợ của phương tiện trợ thính mới chỉ là điều kiện, cịn kết quả phát triển
ngơn ngữ nói riêng và sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ phụ thuộc vào chính sự
chăm sóc, giáo dục của gia đình. Vậy thì phụ huynh phải làm gì để giúp trẻ đây? Cha
mẹ trẻ cần được hỗ trợ, giúp đỡ về cách giao tiếp với trẻ.
2.4. Hỗ trợ về cách giao tiếp với trẻ
Phải khẳng định trẻ khiếm thính trước hết là trẻ em. Giống như những đứa trẻ

bình thường, chúng có nhiều nhu cầu trong đó có giao tiếp. Chúng ta hy vọng trẻ
khiếm thính sẽ trải qua những bước phát triển như đứa trẻ bình thường; mong rằng
trẻ hình thành chức năng tâm lý và nhận thức bình thường. Về ngơn ngữ, chúng ta
mong trẻ có thể phát triển theo những cách thức và trật tự như vẫn thường diễn ra ở
trẻ nghe được bình thường.
Chúng ta có thể tạo mơi trường cho trẻ học nghe và nói bằng cách:
- Trẻ học và phát triển ngôn ngữ hiệu quả nhất là thông qua mối tương tác một – một
(mẹ - con; bà - cháu ...) đầy ý nghĩa, tự nhiên và hấp dẫn với một nhân vật đặc biệt
đối với trẻ đó là cha mẹ hoặc những người thân trong gia đình. Trẻ khơng phải ngồi
vào bàn để học bài, không cần nhiều đồ chơi cầu kỳ, đắt tiền, khơng địi hỏi phải là
chất lượng. Cái chính ở đây là cách phụ huynh sử dụng những hoạt động, những thói
quen hàng ngày với những mục tiêu đặc biệt đối với việc nghe, nói, ngơn ngữ, nhận
thức và giao tiếp của trẻ.
- Hãy cho trẻ tham gia vào các công việc hằng ngày ở nhà. Công việc của người lớn
là trị chơi của đứa trẻ. Trẻ nhỏ rất thích giả bộ những cơng việc của người lớn. Có
rất nhiều cơ hội để trẻ nghe và tiếp nhận ngôn ngữ mỗi khi nấu ăn, tắm giặt, mặc
quần áo, quét dọn, đi mua hàng, ngay cả những lúc dạo chơi hay đi bộ… Việc học
nghe và nói cần được tận dụng hàng ngày ở mọi lúc, mọi nơi.
- Hãy nói chuyện và biểu hiện xúc cảm trong giao tiếp với trẻ, sử dụng những ngữ
điệu phù hợp trong các tình huống khác nhau.
- Hãy quan sát và lắng nghe trẻ. Khi trẻ sử dụng những cử chỉ tự nhiên để giao tiếp,
phụ huynh hãy nói thay những gì trẻ đang cố gắng muốn diễn đạt (VD: Khi trẻ đẩy
tay mẹ ra thì mẹ có thể nói “ Ồ! Mẹ đừng chạm vào, để con làm. Con muốn tự làm.”
Nếu trẻ chỉ vào đồ vật gì đó như quả bóng, hãy nói “ Ơ! Con thích quả bóng à, đây
quả bóng đây, quả bóng trịn, quả bóng lăn lăn.” Nếu trẻ chỉ vào tai khi nghe thấy
11


tiếng chuông điện thoại hãy nhấn mạnh thay lời của trẻ: điện thoại, con nghe thấy
tiếng điện thoại, reng reng reng.)

- Hãy tạo mọi cơ hội để trẻ nghe một cách rõ ràng. Ngôn ngữ mà phụ huynh sử dụng
nên được lặp đi lặp lại nhiều lần và nói với những câu ngắn gọn (VD: Nón đẹp của
con đây. Con lấy nón đi. Mình đội nón đi chơi nhé!...) Khơng nên nói TỪNG TỪ
ĐƠN - vì chúng rất ngắn và khó nghe.
- Những từ chỉ số lượng và màu sắc khơng phải là những từ cần chú trọng đầu tiên,
nó sẽ hạn chế sự phát triển ngôn ngữ cơ bản của trẻ.
- Hãy nói với trẻ bằng nhiều loại từ khác nhau như động từ, danh từ, tính từ…Hãy
nhấn mạnh những từ hay những khái niệm mà PH muốn dạy trẻ khi nói các cụm từ
ngắn (VD: Giày của con đâu rồi? Sao chỉ có một chiếc giày nhỉ? Một chiếc giày nữa
đâu? Chiếc giày nữa đâu? Chiếc giày dưới ghế kia à? Tìm chiếc giày nữa đi? Hãy nói
trước khi làm việc gì đó để cho trẻ có cơ hội nghe, nghe, nghe – sau đó là việc làm
sao cho phù hợp với những gì trẻ vừa nghe được (VD: Con có muốn uống sữa
khơng? Mẹ lấy sữa nhé? Xiịt…sữa nóng quá! Xiịt…)
- Hãy tạo nên những cơ hội khiến trẻ có nhu cầu giao tiếp (VD: Phụ huynh có thể
vặn nắp chai thật chặt, trẻ muốn mở nhưng khơng thể mở được. Xếp số ghế ít hơn số
người cần được ngồi. Dắt trẻ vào phịng kín và chờ cho trẻ bắt đầu giao tiếp… )
- Hãy nhớ rằng đối với trẻ nghe được bình thường, trẻ phải nghe một năm trước khi
nói được những từ có nghĩa. Dần dần, bằng việc lắng nghe những lời nói được lặp đi
lặp lại khi giao tiếp với trẻ, trẻ sẽ có những từ cơ bản. Trẻ sẽ bắt đầu liên kết những
từ đã biết để diễn đạt suy nghĩ, hành động và cảm giác của mình.
- Khi con bạn bị khiếm thính, việc học ngơn ngữ quả là một thách thức lớn. Những
trẻ bị điếc nặng và sâu khơng có những cơ hội “nghe lỏm” như ở trẻ nghe được bình
thường. Vì vậy trẻ khiếm thính sẽ học ngơn ngữ tốt nhất bằng việc cho trẻ hàng ngày
“tắm mình” bằng những ngôn ngữ đã được lựa chọn trong khi giao tiếp một – một.
* Một số lưu ý khi giao tiếp với trẻ:
- Bình đẳng khi nói chuyện với trẻ:
Ngay từ khi cịn nhỏ, người ta đã có nhu cầu cần phải được đối xử bình đẳng
(ở trẻ nghe và trẻ khiếm thính). Những suy nghĩ và tình cảm ở trẻ bao giờ cũng chia
ra làm hai: Những điều mà trẻ tự nói (thể hiện) thì quan trọng và thường có vẻ có giá
trị tích cực hơn cái điều mà người lớn đóng góp vào.

12


- Chăm chú nghe trẻ:
Thái độ chăm chú, tôn trọng khi nghe của người lớn đóng vai trị quan trọng
làm thúc đẩy, khuyến khích trẻ nói. Một nụ cười, một cử chỉ tán thưởng, một ánh mắt
của người lớn có tác động trực tiếp đến đứa trẻ. Người lớn nên chăm chú nghe, chờ
đợi và đáp ứng nhu cầu giao tiếp của trẻ.
- Trị chuyện chứ khơng phải dạy trẻ nói:
Người lớn tỏ ra quan tâm về những điều mà trẻ đang chú ý đến bằng cách nói
về chính cái mà trẻ đang nhìn, đang chơi.
Chỉ có trị chuyện như vậy trẻ mới tự giác học như những điều mà trẻ cần học
ở mẹ: tiếng nói, cách nói, những điều mới lạ mà mẹ dạy.
- Nhạy bén với sự nhầm lẫn của trẻ:
Người lớn chú ý quan sát kỹ trẻ trong q trình trị chuyện và phát hiện ra
những hiểu lầm, hiểu sai ý để kịp thời giải thích lại cho trẻ hiểu đúng hơn.
- Phản hồi:
Trong khi trò chuyện với trẻ người lớn cần có những phản hồi bằng những câu
“đúng”, “hay lắm”, “khơng”, “khơng phải thế”…
Phụ huynh có một đứa con rất đặc biệt nhưng nên nhớ rằng mình cũng rất
đặc biệt. Cha mẹ có thể tạo ra những cơ hội tuyệt vời làm thay đổi những khó khăn
mà con mình đang gặp phải. Phụ huynh là cầu nối giữa con mình tới việc nghe và
nói.
III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
Sau khi mạnh dạn áp dụng một số biện pháp “Hướng dẫn phụ huynh có con bị
khiếm thính để giúp trẻ phát triển khả năng nghe và nói ” tơi nhận thấy có một số kết
quả khả quan như sau:
1. Từ phía giáo viên hướng dẫn:
- Mối quan hệ giữa giáo viên và phụ huynh ngày càng thắt chặt.
- Kỹ năng lập kế hoạch ngày một hiệu quả trong đó bao gồm việc tiếp nhận, cung

cấp, ghi chép thông tin sau những lần gặp gỡ, tiếp xúc.
- Hiểu rõ hơn về cấu trúc từng gia đình (một thế hệ, hai thế hệ, ba thế hệ) cũng như
vai trò và cách ứng xử của mỗi thành viên khác nhau để từ đó giáo viên có thể đưa ra
nhiều biện pháp nhằm giải quyết một cách hài hòa, ổn thỏa.
- Mạnh dạn, tự tin, quyết đốn hơn trong cơng việc.
13


2. Từ phía phụ huynh:
- Giải tỏa tâm lý và xuất hiện những tình cảm tích cực.
- Hồn tồn n tâm, tin tưởng vào chương trình và cộng tác ngày một tốt hơn.
- Ngày càng hiểu rõ hơn về con mình, tin tưởng vào việc học nghe và nói của trẻ.
- Có kỹ năng trị chuyện một cách tự nhiên nhằm giúp trẻ ngày một tiến bộ.
- Thăm dị, tìm hiểu thị trường máy trợ thính để trang bị cho con mình một máy tốt
nhất.
- Ln dành tất cả tình yêu thương và sự hy sinh cho sự phát triển tốt nhất của trẻ.
3. Từ phía trẻ:
- Ngày càng mạnh dạn, tự tin, hòa đồng, vui vẻ.
- Phát triển khả năng tập trung chú ý ngày càng cao.
- Biết hưởng ứng cảm xúc khi giao tiếp với mọi người .
- Khả năng độc lập, ý thức tổ chức kỷ luật ngày càng nâng lên.
- Khả năng phối hợp nghe, nhìn và đọc cũng tốt hơn.
- Vốn từ được mở rộng và nâng cao dần.
- Sử dụng từ ngày một thành thạo và đúng tình huống.
Chẳng hạn như trường hợp bé Nguyễn Thanh Phương. Sinh năm 2007. Quê
quán xã Tân Bình – Vĩnh Cửu. Ngày tham gia chương trình tháng 3 năm 2009. Thời
gian đầu gia đình thật khó khăn vì sự tập trung của cháu chưa cao. Máy trợ thính lại
làm cho cháu khó chịu. Nhưng với sự tận tình của giáo viên hướng dẫn và đặc biệt là
sự kiên trì của phụ huynh, cháu đã dần thích nghi và cho đến hiện nay, cháu đã nói
được khá nhiều từ, đã biết gọi “ông, bà, ba, mẹ, cô...”, gọi đúng tên các vật dụng

trong nhà “chổi, ca, khăn...” và một số con vật quen thuộc “ gà trống, gà mái, gà con,
chó Ki, meo meo...”. Hiện nay cháu đang theo học lớp mẫu giáo hịa nhập ở xã, cháu
rất thích múa hát cùng các bạn. Mỗi khi đi học về cháu hay hát cho cả nhà nghe bài
“Cả nhà thương nhau”. Tuy giọng của cháu chưa được tròn trịa, rõ lời lắm, nhưng
niềm vui, niềm hạnh phúc tràn ngập trong gia đình. .
Trường hợp thứ hai là bé Anh Thi. Sinh năm 2008.Tham gia can thiệp tháng
10 năm 2009. Cậu bé rất hiếu động và ngỗ nghịch. Sau 6 tháng tham gia chương
trình phụ huynh gần như bất lực và tuyệt vọng trước tánh ương bướng của Thi
(không hợp tác, tập trung chú ý kém, thích làm theo ý mình...) vì thế Thi tiến bộ rất
14


chậm làm cho phụ huynh mất lịng tin. Thế thì những cuộc viếng thăm bé và gia đình
đã được thực hiện một cách thường xuyên hơn, giáo viên không ngừng động viên,
chia sẻ cùng gia đình, tìm ra biện pháp thích hợp để uốn nắn, dạy dỗ Thi. Kết quả sau
một năm bé trầm tĩnh, tự tin hơn vì phụ huynh đã biết cách lắng nghe và kiên nhẫn
tìm hiểu cháu muốn gì, qua các lời lẽ động viên, khích lệ, khen ngợi. Hiện nay Thi
nghe rất tốt và đã phát âm được rất nhiều từ, nhiều câu ngắn trong sinh hoạt hàng
ngày như “ăn cơm, uống sữa, đi tắm, đi ngủ, chào cô, dạ bà, cảm ơn...”. Những tiếng
bập bẹ tưởng đâu rất bình thường đó, nhưng đã làm lóe lên tia hy vọng, niềm tin và
nỗi vui mừng thật sự của gia đình. Đến hơm nay thì ngơn ngữ của bé đang được
đong đầy theo năm tháng. Với hai chiếc máy sau tai sẽ là hành trang theo bé suốt
cuộc đời.
• Số liệu thống kê :
Chưa

Sĩ số
Thời gian

PH

Thiếu

tham

tự tin

Chưa
Tự tin

MTT

gia
Trước

hiểu về

Đã hiểu
về MTT

biết

Đã biết
cách

cách

giao

giao

tiếp

SL %

SL %

SL %

SL %

tiếp
SL %

10

7

70

3

30

8

80

2

20

8

80

2

20

10

2

20

8

80

2

20

8

80

3

30

7

70

SL %

khi

thực hiện đề
tài
Sau khi thực
hiện đề tài

Đặc biệt với sự phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng giữa giáo viên và phụ huynh
thông qua những lần gặp gỡ tự nhiên, thân mật, tích cực đã giúp các bậc cha mẹ giải
tỏa những phiền muộn, tự tin, hy vọng vào tương lai của con mình. Cịn riêng trẻ thì
ngày càng làm giàu thêm vốn sống, nâng cao vốn hiểu biết về ngơn ngữ, hình thành
kỹ năng giao tiếp bằng ngơn ngữ nói một cách mạnh dạn trên con đường hịa nhập
cộng đồng, xã hội.
IV/ ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG:
15


Để phụ huynh thật sự yên tâm và tin tưởng vào chương trình “Can thiệp sớm”
nhằm giúp trẻ phát triển khả năng nghe – nói một cách tốt nhất tơi đề nghị:
1. Giáo viên hướng dẫn cần phải:
- Có đủ kiến thức, kỹ năng về “Can thiệp sớm”, không ngừng cập nhật, trao
dồi, củng cố, nâng cao các kiến thức và kỹ năng trên.

- Thật sự nhạy bén và linh hoạt trong mọi tình huống giao tiếp.
- Tạo dựng niềm tin, nâng cao lịng tự trọng cho gia đình.
- Hiểu được tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của từng phụ huynh cũng như gia
đình trẻ để định hướng giúp đỡ cụ thể.
- Nhạy cảm nắm bắt được ý tưởng của phụ huynh và những khó khăn mà họ
đang gặp phải.
- Giúp phụ huynh vượt qua cảm giác bị cô lập, thất vọng vì sự có mặt của trẻ
khiếm thính trong gia đình.
- Ln trên tinh thần đồng cảm và sẵn sàng chia sẻ.
- Có sự kiên nhẫn, lịng đam mê, hiểu biết trong công việc và niềm yêu
thương trẻ.
2. Phụ huynh cần:
- Phát hiện sớm tật điếc của trẻ.
- Có một tâm lý lành mạnh trong việc chấp nhận trẻ bị khiếm thính.
- Liên hệ và hợp tác chặt chẽ với giáo viên hướng dẫn cũng như các nhà
chuyên môn.
- Trang bị cho trẻ một máy trợ thính thích hợp với độ mất thính lực và cần
thường xuyên đưa trẻ đi kiểm tra thính lực định kỳ.
- Phải thật sự yêu thương, gần gũi, quan tâm, chia sẻ với con em mình.
- Tất cả mọi người trong gia đình ln là những thành viên tích cực giúp trẻ
nghe và nói.
- Mọi người ln sử dụng ngơn ngữ nói khi trị chuyện với trẻ.
- Trò chuyện với trẻ mọi lúc, mọi nơi trong mọi tình huống.
3. Trung tâm cần:
- Tạo điều kiện tốt nhất cho giáo viên hướng dẫn.
- Hỗ trợ một phòng cách âm tốt và trang bị thêm một số đồ dùng đồ chơi phù
hợp lứa tuổi.
16

- Tạo điều kiện cho các phụ huynh được giao lưu mở rộng nhằm chia sẻ
thông tin, kinh nghiệm lẫn nhau trong việc chăm sóc giáo dục trẻ.
- Kết hợp các ban ngành đoàn thể giúp đỡ về vật chất, động viên phụ huynh
khi gặp khó khăn về kinh tế.
- Mở rộng thông tin tuyên truyền để phụ huynh kịp thời nắm bắt từ đó giúp
trẻ phát triển một cách sớm nhất.
- Phối kết hợp với chuyên viên thính học và y tế để kịp thời phát hiện và
chăm sóc tai trẻ khi có vấn đề.
Chương trình hướng dẫn phụ huynh có con bị khiếm thính tại Trung tâm Ni
dạy trẻ khuyết tật Đồng Nai ngày càng được đông đảo phụ huynh tin tưởng và hợp
tác. Lịng chúng tơi tràn đầy niềm vui và hạnh phúc khi đã đem lại sự hiểu biết cho
phụ huynh. Họ đã chấp nhận điều kiện thực tế của con mình, từ đó chủ động trong
công việc giúp đỡ trẻ. Rồi đây đứa con khiếm thính của họ sẽ nói tốt hơn, sẽ mạnh
dạn tự tin hơn trên bước đường hòa nhập cuộc sống.
* Một thông điệp mà tôi muốn gởi đến các bậc phụ huynh là: “Hãy quan tâm
đến con mình. Nếu phát hiện con mình có dấu hiệu bị điếc, hãy mạnh dạn đưa
trẻ đến nơi chuyên trách càng sớm càng tốt”. Đừng chần chừ một sự màu nhiệm
nào đó sẽ tự nhiên xảy đến. Sự màu nhiệm chỉ xảy đến trong hành động tích cực, sau
những nỗ lực của chính phụ huynh và gia đình.
Trên đây là một số biện pháp giúp phụ huynh có con bị khiếm thính, để họ
giúp con mình phát triển khả năng nghe - nói mà cá nhân tơi rút ra trong q trình
hướng dẫn. Sáng kiến cịn nhiều thiếu sót về nội dung cũng như hình thức. Rất mong
nhận được sự đóng góp của Hội đồng khoa học các cấp và bạn bè đồng nghiệp để
chuyên đề thêm hồn chỉnh.
Tơi xin chân thành cảm ơn.
V. TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Nội dung và phương pháp giáo dục trẻ khuyết tật – Viện khoa học giáo dục Việt
Nam.
- Nâng cao khả năng dạy học trẻ khiếm thính – Viện Chiến lược và phát triển Việt
Nam.

- Phương pháp dạy ngôn ngữ – Bộ Giáo dục & Đào tạo.
17


- Giúp đỡ trẻ điếc - Nhà xuất bản lao động.
Biên Hòa, ngày 02 tháng 5 năm 2012
Người thực hiện

Nguyễn Thị Phương Lang

18