Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRẦN TRUNG DŨNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


2

NGHỆ AN - 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRẦN TRUNG DŨNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 62. 14. 01. 14

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học

PGS. TS. PHẠM MINH HÙNG


4

NGHỆ AN - 2016


v
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và
kết quả nêu trong luận án này chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào.
Tác giả luận án

Trần Trung Dũng


vi
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN....................................................................................v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................xii
DANH MỤC CÁC HÌNH....................................................................xiv
MỞ ĐẦU.................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài..............................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu........................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................3

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................3
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu....................................................4
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu...............................4
7. Những luận điểm cần bảo vệ............................................................7
8. Đóng góp của luận án.......................................................................7
9. Cấu trúc luận án...............................................................................8
Chương

1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH.................................9
1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ.....................................9
1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh...................................................................................9
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát
triển năng lực học sinh.........................................................................17
1.1.3. Đánh giá chung.......................................................................................17

1.2. NĂNG LỰC VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH.......19
1.2.1. Năng lực..................................................................................................19
1.2.2. Phát triển năng lực học sinh....................................................................28


vii
1.3. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC
SINH..................................................................................................29
1.3.1. Khái quát về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông.............29

1.3.2. Đặc điểm tâm lý và đặc điểm hoạt động học tập của học sinh trung học
phổ thông.............................................................................................31
1.3.3. Quan niệm về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo
định hướng phát triển năng lực học sinh..............................................33
1.3.4. Cơ sở tâm lý học của việc tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học
phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh.....................36
1.3.5. Tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định
hướng phát triển năng lực học sinh......................................................40

1.4. VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH...................................................................42
1.4.1. Khái niệm quản lý và quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo
định hướng phát triển năng lực học sinh..............................................43
1.4.2. Sự cần thiết phải quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo định
hướng phát triển năng lực học sinh......................................................45
1.4.3. Mục đích quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo định hướng
phát triển năng lực học sinh

..........................................................47

1.4.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo
định hướng phát triển năng lực học sinh..............................................49
1.4.5. Chủ thể quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo
định hướng phát triển năng lực học sinh..............................................57
1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường
trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh....59

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1...................................................................62
Chương

THỰC

2
TRẠNG

QUẢN

LÝ

HOẠT

ĐỘNG

DẠY

HỌC

Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG


viii
BỘ
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH .......64
2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI VÀ TÌNH HÌNH GIÁO DỤC CỦA CÁC TỈNH BẮC
TRUNG BỘ.......................................................................................64
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của các tỉnh Bắc Trung Bộ............64
2.1.2. Tình hình chung về giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ.......................65
2.1.3. Tình hình giáo dục Trung học phổ thông của các tỉnh Bắc Trung Bộ....67

2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG...................................68

2.2.1. Mục đích khảo sát thực trạng..................................................................68
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng..................................................................68
2.2.3. Đối tượng và địa bàn khảo sát................................................................68
2.2.4. Phương pháp khảo sát.............................................................................69
2.2.5. Đánh giá kết quả khảo sát.......................................................................70
2.2.6. Cách thức xử lý số liệu...........................................................................70
2.2.7. Thời gian khảo sát...................................................................................70

2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ...............71
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học theo
định hướng phát triển năng lực học sinh..............................................71
2.3.2. Tình hình thực hiện hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông
theo định hướng phát triển năng lực học sinh .....................................74

2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG
BỘ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
............................................................................................................78
2.4.1. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về hoạt động dạy học ở
trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học
sinh.......................................................................................................78


ix
2.4.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường trung học phổ thông
theo định hướng phát triển năng lực học sinh......................................80
2.4.3. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý và tổ chức hoạt động dạy học ở
trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học

sinh.......................................................................................................82
2.4.4. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng công nghệ thông tin, đảm bảo cơ sở vật
chất - thiết bị và xây dựng chính sách, tạo động lực thúc đẩy giáo viên,
học sinh phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo định hướng
phát triển năng lực...............................................................................87
2.4.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện hoạt động dạy học ở trường
trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh....92
2.4.6. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo
định hướng phát triển năng lực học sinh cho cán bộ quản lý trường
trung học phổ thông.............................................................................94

2.5. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU
QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH...........................97
2.6. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH.........................100
2.6.1. Những điểm mạnh.................................................................................100
2.6.2. Những điểm yếu....................................................................................101
2.6.3. Cơ hội và thách thức.................................................................102

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.................................................................102
Chương
CÁC GIẢI

3
PHÁP

QUẢN LÝ

HOẠT

ĐỘNG

DẠY

HỌC

Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH............................................104
3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP.........................104


x
3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu .........................................................................104
3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn..........................................................................104
3.1.3. Bảo đảm tính hệ thống..........................................................................104
3.1.4. Bảo đảm tính hiệu quả..........................................................................104

3.2. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH.........................................105
3.2.1. Kế hoạch hóa hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định
hướng phát triển năng lực học sinh....................................................105
3.2.2. Tổ chức hoạt động dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển
năng lực học sinh...............................................................................109
3.2.3. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động dạy học ở trường
trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh. .118
3.2.4. Bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo định

hướng phát triển năng lực học sinh cho cán bộ quản lý trường trung
học phổ thông.....................................................................................123
3.2.5. Xây dựng cơ chế, tạo động lực để giáo viên và học sinh phát huy tốt vai
trò của mình trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực......128
3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đáp
ứng yêu cầu dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng
phát triển năng lực học sinh...............................................................132

3.3. KHẢO SÁT SỰ CẦN THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC
GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT....................................................................135
3.3.1. Mục đích khảo sát.................................................................................135
3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát......................................................135
3.3.3. Đối tượng khảo sát................................................................................135
3.3.4. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề
xuất.....................................................................................................136

3.4. THỬ NGHIỆM ........................................................................139
3.4.1. Tổ chức thử nghiệm..............................................................................139
3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm................................................................143


xi
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.................................................................151
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................153
1. KẾT LUẬN..................................................................................153
2. KIẾN NGHỊ.................................................................................154
CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ.......................155
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................156
PHỤ LỤC ...........................................................................................166

xii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT

Các chữ viết tắt

Các chữ viết đầy đủ

1

BD

Bồi dưỡng

2

CBQL

Cán bộ quản lý

3

CNH, HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

4

CNTT

Công nghệ thông tin

5

CSVC -TB

Cơ sở vật chất và thiết bị

6

ĐG

Đánh giá

7

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

8

GDPT

Giáo dục phổ thông

9

GV

Giáo viên

10

HĐDH

Hoạt động dạy học

11

HS

Học sinh

12

HTTCDH

Hình thức tổ chức dạy học

13

KHDH

Kế hoạch dạy học

14

KQDH

Kết quả dạy học

15

KQHT

Kết quả học tập

16

KT- XH

Kinh tế - xã hội

17

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

18

KN

Kỹ năng

19

KTDH

Kỹ thuật dạy học

20

KX

Kỹ xảo

21

MTDH

Mục tiêu dạy học

22

NDDH

Nội dung dạy học


xiii
23

NL

Năng lực

24

NLHS

Năng lực học sinh

25

PP

Phương pháp

26

PPDH

Phương pháp dạy học

27

QL

Quản lý

28

QTDH

Quá trình dạy học

30

SGK

Sách giáo khoa

31

THCS

Trung học cơ sở

32

THPT

Trung học phổ thông

33

TN

Thử nghiệm


xiv
DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Các NL chung trong mối tương quan với 4 trụ cột giáo dục
của UNESCO.........................................................................................23
Hình 1.2. Mô hình dạy học 4 thành phần của R. Glaser........................37

Hình 1.3. Diễn giải chuẩn đánh giá và đường phát triển NL thực hiện
của R. Glaser..........................................................................................39
Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ......65
Bảng 2.2. Số liệu về giáo dục THPT của các tỉnh Bắc Trung Bộ.........67
Bảng

2.3.

Quan

niệm

của

CBQL

và

GV

về

dạy

học

theo định hướng phát triển NLHS.........................................................71
Biểu

đồ

2.1.

Quan

niệm

khác

nhau

về

dạy

học

theo định hướng phát triển NLHS.........................................................72
Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng và sự cần
thiết
của dạy học theo định hướng phát triển NLHS.....................................73
Biểu đồ 2.2. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng
và sự cần thiết của dạy học theo định hướng phát triển NLHS.............74
Bảng

2.5.

Tình

hình

thực

hiện

HĐDH

ở

trường

THPT

theo định hướng phát triển NLHS ........................................................74
Biểu đồ 2.3. Tình hình thực hiện HĐDH ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS ........................................................76
Bảng 2.6. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về HĐDH
ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS...............................79
Biểu đồ 2.4. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về HĐDH
ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS...............................80
Bảng 2.7. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS.........................................................81


xv
Biểu đồ 2.5. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS.........................................................82
Bảng 2.8. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý HĐDH ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS.........................................................83
Biểu đồ 2.6. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý HĐDH ở trường THPT

theo định hướng phát triển NLHS.........................................................83
Bảng

2.9.

Thực

trạng

tổ

chức

HĐDH

ở

trường

THPT

theo định hướng phát triển NLHS.........................................................84
Biểu đồ 2.7. Thực trạng tổ chức HĐDH ở trường THPT
theo định hướng phát triển NLHS.........................................................86
Bảng 2.10. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng CNTT, đảm bảo CSVC - TB
phục vụ HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ....88
Biểu đồ 2.8. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng CNTT, đảm bảo CSVC- TB
phục vụ HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS.....89
Bảng 2.11. Thực trạng chỉ đạo xây dựng chính sách, tạo động lực
thúc đẩy GV và HS phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học

theo định hướng phát triển năng lực......................................................90
Biểu đồ 2.9. Thực trạng chỉ đạo xây dựng chính sách, tạo động lực
thúc đẩy HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ...91
Bảng 2.12. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HĐDH
ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS...............................93
Biểu đồ 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HĐDH
ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS...............................93
Bảng 2.13. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý HĐDH
theo định hướng phát triển NLHS cho CBQL trường THPT................95
Biểu đồ 2.11. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý HĐDH
theo định hướng phát triển NLHS cho CBQL trường THPT................96


xvi
Bảng 2.14. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý
HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.............................................98
Biểu đồ 2.12. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả
quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS................................99
Bảng 3.1. Vai trò của các chủ thể quản lý trong chỉ đạo và tổ chức
thực hiện các giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng
phát triển NLHS...................................................................................134
Bảng 3.2. Tổng hợp các đối tượng khảo sát........................................136
Bảng 3.3. Đánh giá sự cần thiết của các giải pháp đề xuất..................136
Bảng 3.4. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất..........138
Bảng 3.5. Kết quả khảo sát trình độ đầu vào về kiến thức của CBQL
trường THPT........................................................................................143
Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số F về số CBQL trường THPT đạt điểm
Xi (đầu vào).........................................................................................144
Bảng 3.7. Khảo sát trình độ đầu vào về KN của CBQL trường THPT
.............................................................................................................144

Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số F về số CBQL trường THPT
đạt điểm Xi sau TN .............................................................................146
Bảng 3.9. Bảng tần suất kết quả kiểm tra đầu vào và sau TN
về kiến thức của CBQL trường THPT ................................................146
Bảng 3.10. Phân bố tần suất

và tần suất tích lũy

về kiến thức

của CBQL trường THPT trước TN và sau TN ...................................146
Biểu đồ 3.1. Phân bố tần suất về kiến thức của CBQL trường THPT
trước TN và sau TN ............................................................................147
Biểu đồ 3.2. Tần suất tích lũy về kiến thức của CBQL trường THPT
trước TN và sau TN.............................................................................148
Bảng 3.11. Kết quả về trình độ KN của CBQL trường THPT sau TN
.............................................................................................................149


xvii
Biểu đồ 3.3. So sánh quả về trình độ KN của CBQL trường THPT
trước TN và sau TN.............................................................................150


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục và đào tạo đã xác định mục tiêu: “Xây dựng nền giáo dục mở,
thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức

giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng
cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập
quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa
và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình
độ tiên tiến trong khu vực” [19; tr.122].
Để thực hiện được mục tiêu trên, đòi hỏi phải đổi mới căn bản, toàn
diện nền giáo dục nước nhà, “từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu,
nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi
mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị
của các cơ sở GD&ĐT và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và
bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học” [19; tr.119].
Đối với GDPT, mục tiêu của sự đổi mới là nhằm “tập trung phát triển
trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi
dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS. Nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối
sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức
vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt
đời” [19; tr.123].
Vì thế, GDPT phải đặt trọng tâm vào việc khơi dậy sự say mê học tập,
kích thích sự tò mò và sáng tạo của HS để các em có khả năng kiến tạo kiến
thức từ những gì nhà trường mang đến cho các em, để các em thực sự thấy
rằng mỗi ngày đến trường là một ngày có ích.


2
Trong những năm qua, chất lượng GDPT đã có sự tiến bộ; trình độ hiểu
biết, NL tiếp cận tri thức mới của HS được nâng cao; kết quả đánh giá quốc tế
trên diện rộng cho thấy HS Việt Nam không thua kém HS thế giới về NL đọc
hiểu, toán học, khoa học. Chất lượng giáo dục mũi nhọn ngày càng được nâng
cao; kết quả các kỳ thi HS giỏi quốc gia và quốc tế có tiến bộ...

Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, GDPT nước ta cũng còn có
những hạn chế nhất định trước những đòi hỏi mới của sự nghiệp CNH, HĐH,
trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ và xu thế đổi mới
nhanh chóng của GDPT trên thế giới. Một trong những hạn chế đó là chất
lượng GDPT đại trà còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời
kỳ mới và so với một số nước tiên tiến; chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa
“dạy chữ”, “dạy người” và định hướng nghề nghiệp… Nguyên nhân chủ yếu
của những hạn chế trên là do “công tác quản lý chất lượng, thanh tra, kiểm
tra, giám sát chưa được coi trọng đúng mức” [19; tr.118-119].
Để thực hiện được mục tiêu của mình, GDPT cũng phải đổi mới căn
bản, toàn diện, hướng vào sự phát triển NLHS trên tất cả các phương diện: từ
MTDH, CTDH đến PPDH, HTTCDH, KTĐG kết quả học tập của HS; quản
lý HĐDH...
Giáo dục THPT là một bộ phận hợp thành của hệ thống giáo dục phổ
thông. Thời gian vừa qua, giáo dục THPT đã có sự đổi mới mạnh mẽ về nội
dung, chương trình, PPDH... Đặc biệt, sau năm 2015, chương trình, sách giáo
khoa THPT sẽ được đổi mới theo hướng phát triển toàn diện năng lực và
phẩm chất người học, đảm bảo hài hòa giữa “dạy chữ”, “dạy người” và định
hướng nghề nghiệp.
Khi giáo dục THPT có sự đổi mới căn bản và toàn diện như vậy, đòi
hỏi toàn bộ hoạt động của nhà trường THPT cũng phải đổi mới theo định
hướng phát triển NLHS. Trong khi đó, công tác quản lý nhà trường THPT nói


3
chung, quản lý HĐDH nói riêng vẫn đang trên “lối mòn truyền thống”, thiên
về quản lý theo nội dung mà chưa chú ý đến quản lý theo định hướng phát
triển NLHS. Tiếp cận NL trong giáo dục nói chung, trong dạy học nói riêng,
hiện đang là vấn đề lý luận và thực tiễn được quan tâm rộng rãi trên thế giới
cũng như ở Việt Nam.

Vì thế, chuyển sang dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát
triển NLHS vừa là cơ hội để nâng cao chất lượng dạy học; vừa là thách thức
lớn đối với GV, CBQL trường THPT, khi việc chuẩn bị để dạy học và quản lý
HĐDH theo định hướng phát triển NLHS chưa được triển khai một cách khẩn
trương, đồng bộ. Bản thân GV, CBQL trường THPT cũng chưa có tâm thế
sẵn sàng cho dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động
dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực
học sinh” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp quản
lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS, góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục THPT trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện
GD&ĐT và hội nhập quốc tế.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý HĐDH ở trường THPT trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển
NLHS.
4. Giả thuyết khoa học


4
Nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp dựa trên chức năng quản
lý và nội dung quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS thì có thể
quản lý hiệu quả HĐDH ở trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục THPT trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT và hội nhập
quốc tế.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu

5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý HĐDH ở trường
THPT theo định hướng phát triển NLHS.
5.1.2. Khảo sát thực trạng quản lý HĐDH theo định hướng phát triển
NLHS ở trường THPT các tỉnh Bắc Trung Bộ.
5.1.3. Đề xuất các giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS.
5.1.4. Đánh giá hiệu quả các giải pháp đề xuất thông qua khảo sát sự
cần thiết, tính khả thi và tổ chức thử nghiệm.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Khảo sát thực trạng và sự cần thiết, tính khả thi của các giải pháp đề
xuất ở một số trường THPT khu vực Bắc Trung Bộ;
- Thử nghiệm một giải pháp đối với CBQL (Hiệu trưởng, Phó hiệu
trưởng, Tổ trưởng chuyên môn) các trường THPT tỉnh Hà Tĩnh.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận
6.1.1. Tiếp cận hệ thống
HĐDH là một hệ thống cấu trúc, bao gồm các thành tố như mục tiêu,
nội dung, phương pháp, phương tiện, HTTCDH, KTĐG kết quả học tập của
HS... Nghiên cứu HĐDH và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển
NLHS ở trường THPT phải được đặt trong mối quan hệ hệ thống với các hoạt


5
động khác và bảo đảm tính chỉnh thể, toàn vẹn của HĐDH. Quản lý HĐDH
theo định hướng phát triển NLHS ở trường THPT phải được tiến hành đồng
bộ trên tất cả các thành tố của nó, nhằm tạo nên sự cộng hưởng và sức mạnh
tổng thể của hệ thống.
6.1.2. Tiếp cận hoạt động
Dạy học là hoạt động cơ bản trong nhà trường nói chung, trường THPT

nói riêng, dựa trên chính hoạt động tự giác, sáng tạo của GV và HS. Quản lý
HĐDH theo định hướng phát triển NLHS đòi hỏi các chủ thể quản lý phải chủ
động nắm bắt bản chất của dạy học theo định hướng phát triển NLHS và cách
thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển NLHS. Từ đó có những giải
pháp quản lý nhằm thay đổi nhận thức và cách làm cụ thể trong xây dựng kế
hoạch, tổ chức, chỉ đạo, đánh giá kết quả, bồi dưỡng nâng cao NL, tạo điều
kiện hỗ trợ cho việc triển khai HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ở cấp
hoạt động.
6.1.3. Tiếp cận phát triển năng lực
Tiếp cận phát triển NL là một xu thế mới của giáo dục hiện đại, tập trung
vào NL hành động, hướng đến những gì người học dự kiến phải làm được hơn
là những gì họ cần phải học được. Tiếp cận phát triển NL cũng được hiểu là
chiến lược giảng dạy, trong đó quá trình dạy học dựa trên NL thực hiện. Quản
lý HĐDH theo cách tiếp cận này đòi hỏi HĐDH phải hướng đến đầu ra, đến
những NL chung và NL chuyên biệt mà HS có được sau khi hoàn thành một
môn học, lớp học, cấp học.
6.1.4. Tiếp cận chức năng quản lý và nội dung quản lý
Mục tiêu quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS được hiện thực
hóa thông qua các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm
tra và đánh giá HĐDH theo định hướng phát triển NLHS. Đồng thời, mục tiêu
quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS còn được hiện thực hóa


6
thông qua các nội dung quản lý: Mục tiêu, nội dung, phương pháp, HTTCDH,
KTĐG kết quả học tập của HS, điều kiện và nguồn lực đảm bảo…Trong luận
án, chúng tôi vận dụng cả hai tiếp cận để xác định khung lý thuyết và đề xuất
các giải pháp quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng phối hợp các nhóm

phương pháp nghiên cứu sau đây:
6.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
6.2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
Phương pháp này được sử dụng để phân tích và tổng hợp tài liệu có liên
quan nhằm hiểu biết sâu sắc, đầy đủ hơn bản chất cũng như những dấu hiệu
đặc thù của vấn đề nghiên cứu, trên cơ sở đó sắp xếp chúng thành một hệ
thống lý thuyết của đề tài.
6.2.1.2. Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập
Phương pháp này được sử dụng để rút ra những luận điểm có tính khái
quát về các vấn đề nghiên cứu, từ những quan điểm, quan niệm độc lập.
6.2.1.3. Phương pháp mô hình hóa
Phương pháp này được sử dụng để xây dựng mô hình (lý luận và thực tiễn)
về đối tượng nghiên cứu, từ đó tìm ra bản chất vấn đề mà đề tài cần đạt được.
6.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Dùng các phiếu hỏi để thu thập ý kiến của CBQL, GV các trường
THPT về:
- Thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS;
- Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý HĐDH ở
trường THPT theo định hướng phát triển NLHS.
6.2.2.2. Phương pháp trao đổi, phỏng vấn theo chủ đề


7
Phương pháp này được chúng tôi sử dụng để tìm hiểu sâu thêm các vấn
đề về thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng
phát triển NLHS, thông qua việc trao đổi trực tiếp với các đối tượng điều tra,
các chuyên gia.
6.2.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục

Phương pháp này được sử dụng để thu thập các thông tin thực tế, có ý
nghĩa đối với đề tài nghiên cứu.
6.2.2.4. Phương pháp thử nghiệm
Phương pháp này được sử dụng để đánh giá tính hiệu quả của các giải pháp
quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS đã đề xuất.
6.2.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các công thức thống kê để xử lý số liệu thu được về mặt định
lượng, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu của luận án.
7. Những luận điểm cần bảo vệ
7.1. Quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS là một mô thức
quản lý tối ưu để nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT. Mô thức quản
lý này đòi hỏi phải đổi mới một cách đồng bộ mục đích, yêu cầu, nội dung,
cách thức quản lý; đồng thời phải tính đến ảnh hưởng của các yếu tố khách
quan, chủ quan đến quá trình quản lý.
7.2. Chuyển dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng nội dung như
hiện nay sang dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS
vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với GV và CBQL các trường THPT
không chỉ trong khu vực Bắc Trung Bộ mà trong phạm vi cả nước.
7.3. Đề xuất các giải pháp quản lý HĐDH theo định hướng phát triển
NLHS, một mặt phải dựa trên các chức năng quản lý; mặt khác phải dựa trên
nội dung quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
8. Đóng góp của luận án


8
8.1. Góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận về HĐDH và
quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS.
8.2. Đưa ra được bức tranh đầy đủ, khách quan về thực trạng HĐDH và
quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ở một số trường THPT khu
vực Bắc Trung Bộ.

8.3. Xây dựng khung NL của HS THPT; Thiết kế được Chương trình
bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý HĐDH cho CBQL trường THPT và Bộ
tiêu chí đánh giá chất lượng HĐDH theo định hướng phát triển NLHS.
8.4 Đề xuất 6 giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định
hướng phát triển NLHS và thử nghiệm một giải pháp đem lại kết quả cao.
9. Cấu trúc luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục
nghiên cứu; luận án gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở
trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực học sinh.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học
phổ thông các tỉnh Bắc Trung Bộ theo định hướng phát triển
năng lực học sinh.
Chương 3: Các giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học
phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh.