1 vai tro cua dang bo tinh son la trong chien dich tay bac

VAI TRÒ CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH SƠN LA TRONG
CHIẾN DỊCH TÂY BẮC
ThS. Vũ Thái Dũng∗

Sơn La, tỉnh miền núi biên giới Tây Bắc Việt Nam, là tỉnh có vị trí chiến
lược quan trọng về kinh tế, chính trị, an ninh - quốc phòng. Mảnh đất này đã trải
qua hơn 100 năm xây dựng và phát triển với những biến cố thăng trầm, những đổi
thay to lớn gắn liền với lịch sử dân tộc và Cách mạng Việt Nam. Dưới sự chỉ đạo
của Đảng, cùng với truyền thống yêu nước hào hùng, ý chí quật cường, tinh thần
đoàn kết gắn bó, Đảng bộ tỉnh Sơn La đã lãnh đạo nhân dân các dân tộc Sơn La
làm nên những chiến công hiển hách, tiêu biển là chiến dịch Tây Bắc 1952.

Tỉnh Sơn La đã trải qua hơn 100 năm xây dựng và phát triển với những
biến cố thăng trầm, những đổi thay to lớn, gắn liền với lịch sử dân tộc và cách
mạng Việt Nam. Chính mảnh đất và con người nơi đây đã trải qua hàng ngàn năm
chiến đấu, bảo vệ và xây dựng quê hương Sơn La ngày càng phồn thịnh, phát
triển toàn diện trên vùng đất phía Tây Bắc của Tổ quốc. Là một tỉnh miền núi
biên giới phía Tây Bắc nước ta, Sơn La có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về
kinh tế, chính trị, an ninh - quốc phòng và trong quan hệ với nước bạn Lào.


Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh

1


Nhân dân các dân tộc Sơn La có truyền thống yêu nước hào hùng, chính vì
vậy, ngay từ khi thực dân Pháp xâm lược và đặt chân lên vùng đất Sơn La, chúng
đã vấp phải sự kháng cự quyết liệt của nhân dân nơi đây dưới nhiều hình thức: từ
đấu tranh chính trị đến đấu tranh vũ trang. Dù bị đàn áp dã man và đẫm máu, song
nó thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quật cường, tinh thần đoàn kết gắn bó giữa

các dân tộc anh em, là cơ sở để Đảng ta xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân - sức
mạnh to lớn làm nên những chiến công hiển hách của dân tộc Việt Nam nói
chung và nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La nói riêng.

Đảng bộ tỉnh Sơn La lãnh đạo công tác xây dựng lực lượng cho
kháng chiến
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, dưới sự chỉ đạo của Đảng, Đảng bộ
tỉnh Sơn La đã lãnh đạo nhân dân các dân tộc Sơn La xây dựng lực lượng cho
kháng chiến, góp phần to lớn vào chiến thắng của chiến dịch Tây Bắc.
Ngay từ những ngày đầu kháng chiến, Đảng bộ tỉnh đã chủ trương xây dựng
lực lượng vũ trang nhân dân để kháng chiến lâu dài. Trong Hội nghị toàn quốc lần
thứ ba, Đảng ta nhấn mạnh chủ trương xây dựng bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương
và phát triển dân quân du kích để chuyển mạnh sang tổng phản công. Để triển khai
Nghị quyết Hội nghị toàn quốc lần thứ ba và Nghị quyết Hội nghị cán bộ toàn Liên

2


khu Việt Bắc lần thứ nhất, Tỉnh ủy Sơn La đã triệu tập Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng
diễn ra trong hai ngày 11 và 12-5-1950. Hội nghị đã quán triệt tình hình nhiệm vụ
mới và chủ trương của Đảng về “chuyển mạnh sang tổng phản công” đồng thời đưa
ra nghị quyết về việc xây dựng lực lượng cho kháng chiến theo hướng “phải khẩn
trương xây dựng bộ đội địa phương vững mạnh, củng cố và phát triển dân quân du
kích rộng rãi, tăng cường địch vận, thường xuyên chuẩn bị chiến trường 1”. Trong
nhiệm vụ công tác quân sự, Hội nghị vạch rõ: “bộ đội chủ lực rút về tập trung, giao
nhiệm vụ giữ đất cho bộ đội địa phương và dân quân du kích. Phải xây dựng bộ đội
địa phương vững mạnh, củng cố và phát triển dân quân du kích rộng rãi để giữ
vững và phát triển cơ sở 2”.
Đầu năm 1950, thực dân Pháp mở nhiều cuộc hành quân đánh vào các
huyện Mộc - Yên, Mai - Thuận, Mường La, Phù Yên. Chúng tấn công mạnh

vào Mai - Thuận để lập phòng tuyến sông Mã, phá vỡ cơ sở của ta ở Mường
Hung, Chiềng Cang, Mường Chanh. Trước tình hình đó, Liên khu ủy đã ra Chỉ
thị “củng cố hậu phương Sơn La”. Căn cứ theo Chỉ thị của Liên khu ủy, Tỉnh
ủy Sơn La đã đề ra chủ trương và nhiệm vụ đẩy mạnh công tác xây dựng địa
phương, bồi dưỡng kỹ thuật, chiến thuật, nâng cao năng lực chỉ huy, độc lập
chiến đấu, sẵn sàng thay thế các đơn vị của Trung đoàn 148 nếu có lệnh phải
điều đi chiến đấu nơi khác. Củng cố dân quân du kích xã, bản, phát huy năng
Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Sơn La - Tập I (1940-1954), tháng
1-1983, Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng xuất bản, tr.92
2
Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Sơn La - Tập I (1940-1954), tháng
1-1983, Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng xuất bản, tr.92
1

3


lực chỉ huy của Ban Chỉ huy Tỉnh đội 3”. (Chú thích 3 là đoạn nào?)
Cũng trong năm 1950, cơ sở Đảng ở Sơn La phát triển khá nhanh, “tổng
số đảng viên so với năm 1949 tăng 71%. Vai trò lãnh đạo của Đảng luôn luôn
được đề cao, các tổ chức Đảng và các đảng viên đã chiến đấu một cách kiên
cường, dũng cảm, quyết sống mái với quân thù. Bám đất, bám dân, bảo vệ cơ
sở, giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng 4”.
Sang năm 1951, trước tình hình nhiệm vụ mới, để chuẩn bị cho những
cuộc chiến đấu mới, Trung ương đã mở đợt học tập chính trị trong toàn quân.
Thực hiện Chỉ thị đó, tháng 7-1951, Nghị quyết Hội nghị cán bộ toàn tỉnh Sơn
La được triệu tập.
Đảng bộ tỉnh đã có những chỉ đạo mới về công tác quân sự, trong đó chú
trọng xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh về tư tưởng và tổ chức. “Các
đồng chí cán bộ, đảng viên ở các cấp, các ngành đều bắt buộc phải học tập và

am hiểu về đường lối công tác quân sự của Đảng… Mặt khác, công tác huấn
luyện quân sự cũng được đẩy mạnh. Mặc dù còn nhiều khó khăn, các lớp huấn
luyện cho cán bộ chỉ huy, chiến sỹ, nhất là huấn luyện tân binh được mở rộng
trong các khu căn cứ 5”.
Như vậy, dưới sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh, quân và dân Sơn La đã củng

Tỉnh ủy-HĐND-UBND tỉnh Sơn La: Tỉnh Sơn La 110 năm (1895-2005), H.2005,Nxb.CTQG, tr.123
Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Sơn La - Tập I (1940-1954), tháng
1-1983, Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng xuất bản, tr.102
5
Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Sơn La - Tập I (1940-1954), tháng
1-1983, Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng xuất bản, tr.108
3
4

4


cố cơ sở, xây dựng thành công các lực lượng vũ trang, cơ sở chính trị, đẩy
mạnh chiến tranh du kích, kết hợp chặt chẽ chiến tranh du kích với tác chiến
của bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, tạo ra sức mạnh tổng hợp của chiến
tranh nhân dân, ngăn chặn hiệu quả các cuộc tiến công lấn chiếm của địch, bảo
vệ và phát triển khu căn cứ kháng chiến.
Đảng bộ tỉnh Sơn La lãnh đạo nhân dân các dân tộc trong tỉnh cùng
với quân dân cả nước giành thắng lợi chiến dịch Tây Bắc
Tháng 2-1951, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng (từ ngày 11
đến này 19-2-1951 ? ngày 11-ngày 19-2-1951) được triệu tập đã đáp ứng được
yêu cầu cấp bách của tình hình đất nước. Cùng với Nghị quyết Đại hội Đảng
toàn quốc lần II, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Sơn La lần thứ I đã trở thành
kim chỉ nam cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và xây dựng đất nước

theo con đường chủ nghĩa xã hội của nhân dân các dân tộc Sơn La.
Thu đông 1952, Trung ương Đảng quyết định chuyển hướng tiến công
chủ yếu của bộ đội chủ lực đánh mạnh vào Tây Bắc. Để chuẩn bị cho chiến dịch
Tây Bắc, ngay từ tháng 4-1952 Trung ương Đảng đã ra chỉ thị xúc tiến công tác
chuẩn bị chiến dịch. Trên cơ sở nhận định tình hình chiến dịch và khả năng tác
chiến của bộ đội chủ lực trên chiến trường rừng núi, Bộ Chính trị, Trung ương
Đảng (1 or 2 cơ quan? thống nhất với bên dưới) đã nhóm họp và thống nhất
quyết tâm giải phóng Tây Bắc. Mọi công tác chuẩn bị chiến dịch được xúc tiến

5


khẩn trương, đặc biệt là về đường sá và công tác đảm bảo vật chất, hậu cần. Về
chiến trường Tây Bắc, Trung ương Đảng và Bộ Tổng tư lệnh nhận định: “Tây
Bắc là chiến trường rừng núi, một địa bàn chiến lược quan trọng ở phía Tây Bắc
Bộ nước ta, là cầu nối giữa các tỉnh Liên khu 3 và Liên khu 4. Tây Bắc là chiến
trường địch yếu, sơ hở, nhưng lại là địa bàn chiến lược hiểm yếu 6”.
Nhận rõ vị trí quan trọng của chiến dịch đối với Sơn La, để thực hiện tốt
sự phối hợp hành động của địa phương với bộ đội chủ lực trong chiến dịch giải
phóng Tây Bắc, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã khẩn trương triển khai nhiệm
vụ do Khu ủy Tây Bắc giao. Lãnh đạo Đảng bộ và chính quyền tỉnh nhận thấy,
việc bộ đội chủ lực lên hoạt động tác chiến trên địa bàn tỉnh, tiêu diệt sinh lực
địch sẽ giúp tỉnh trong công tác tranh thủ dân, phục hồi cơ sở, giải phóng đại bộ
phận đất đai Sơn La, do đó, tỉnh phải gấp rút chuẩn bị lực lượng để tiếp quản
vùng giải phóng.
Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cho chiến dịch giải phóng Tây Bắc, Ban
Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La đã phân công các đồng chí tỉnh ủy viên trực
tiếp chỉ đạo từng huyện, thành lập ban cán sự và huyện đội các huyện Yên Châu,
Mai Sơn, Thuận Châu, tăng cường cán bộ phụ trách công tác dân quân cho ba
huyện mới hình thành ban cán sự. Mọi hoạt động đều diễn ra rất khẩn trương,

đặc biệt là công tác chuẩn bị lực lượng phối hợp cùng các đơn vị chủ lực để giải

6

Tỉnh ủy-HĐND-UBND tỉnh Sơn La: Tỉnh Sơn La 110 năm (1895-2005), H.2005,Nxb.CTQG, tr.129

6


phóng tỉnh Sơn La.
Tháng 9-1952, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch
Tây Bắc. Mục tiêu chiến dịch là: tiêu diệt sinh lực địch; tranh thủ nhân dân; giải
phóng một bộ phận đất đai vùng Tây Bắc Tổ quốc, mở rộng và củng cố căn cứ
địa Việt Bắc, phát triển chiến tranh du kích, tiến lên phá tan âm mưu của địch ở
vùng đất rộng lớn có vị trí chiến lược quan trọng này.
Lực lượng chủ lực tham gia gồm có các Đại đoàn bộ binh 308, 312, 316,
Trung đoàn công binh 151 (Đại đoàn công pháo 151), Tiểu đoàn 910 (Trung
đoàn 148), 8 đại đội bộ đội địa phương của các tỉnh Yên Bái, Lào Cai, Lai Châu.
Riêng Sơn La có 3 đại đội bộ đội địa phương và các đơn vị dân quân du kích của
tỉnh tham gia phối hợp chiến đấu và phục vụ hậu cần.
Sau một thời gian chuẩn bị khẩn trương, các đơn vị chủ lực cùng bộ đội
địa phương các tỉnh đã tập kết ở vị trí quy định. Công tác đảm bảo hậu cần được
đáp ứng theo đúng kế hoạch. Bộ đội chủ lực, quân và dân Tây Bắc đã sẵn sàng
bước vào chiến dịch.
Đợt 1 chiến dịch Tây Bắc diễn ra từ ngày 14 đến ngày 23-10-1952. Quân
ta tổ chức tiến công, phá vỡ khu vực phòng ngự Nghĩa Lộ - Phù Yên, giải phóng
vùng tả ngạn sông Đà. Sau 11 ngày đêm chiến đấu kiên cường, đợt 1 chiến dịch
Tây Bắc đã kết thúc thắng lợi. “Quân và dân ta đã thu được 1.400 súng trường,
tiểu liên, 75 trung liên, 22 trọng liên, đại liên, 34 súng cối, 3 súng ĐKZ, 2 pháo

7


105mm, 14 vô tuyến điện và nhiều quân trang, quân dụng 7”, đánh tan đại bộ
phận quân địch ở phân khu Nghĩa Lộ, tiểu khu Phù Yên và giải phóng trên
10.000 km2 có đông đảo đồng bào các dân tộc đang sinh sống.
Sau khi rút kinh nghiệm đợt 1 và củng cố lực lượng, Bộ chỉ huy chiến
dịch Tây Bắc quyết định tiến hành đợt 2 với nhiệm vụ vượt sông Đà, tiến công
khu vực Tạ Khoa, Ba Lay, Mộc Châu nhằm phá vỡ tuyến phòng thủ chủ yếu của
địch trên tuyến sông Đà, tạo điều kiện giải phóng Sơn La - Lai Châu. Trong đợt
2, ta tập trung 6 trung đoàn: 88, 102 (Đại đoàn 308); 209, 141 (Đại đoàn 312);
98, 174 (Đại đoàn 316) và Đại đoàn công pháo 351.
Đêm 17-11-1952, các đơn vị bộ đội tiến hành vượt sông Đà. Ngay đêm
đó, Trung đoàn 209 và một tiểu đoàn của Trung đoàn 141 nhanh chóng tiến
công vào đồn Bản Hoa và tiêu diệt hơn 300 quân địch. Đêm 18-11-1952, Trung
đoàn 141 tập kích, đánh thiệt hại nặng một tiểu đoàn địch tại Ba Lay, sau đó
tiếp tục hành quân tiến lên cao nguyên Mộc Châu. Một loạt đồn bốt địch ở
Mộc Châu đã nhanh chóng bị quân ta tiêu diệt. Tuyến phòng thủ như chiếc áo
giáp sắt bị chọc thủng, địch ở các bốt từ Hát Tiêu tới Tạ Khoa và dọc đường 41
vội vã tháo chạy, co về Nà Sản. Đợt 2 chiến dịch Tây Bắc kết thúc. Quân ta
giải phóng được một vùng đất đai rộng lớn trên 17.700 km 2, diệt và bắt trên
3.000 tên địch, thu nhiều khí tài quân sự.
Đêm 30-11-1952, quân ta mở chiến dịch tiến công tập đoàn cứ điểm Nà
7

Tỉnh ủy-HĐND-UBND tỉnh Sơn La: Tỉnh Sơn La 110 năm (1895-2005), H.2005,Nxb.CTQG, tr.131

8

Sản. Nhưng do lực lượng địch mạnh, nhận thấy bộ đội chưa đủ sức đánh tập
đoàn cứ điểm này, Bộ Tư lệnh kết thúc chiến dịch vào ngày 10-12-1952.
Chiến dịch Tây Bắc kết thúc thắng lợi, quân và dân ta đã đập tan hoàn
toàn âm mưu củng cố cái gọi là “xứ Thái tự trị” của thực dân Pháp. Dưới sự
lãnh đạo của Đảng và Đảng bộ tỉnh Sơn La, quân dân Sơn La đã góp phần
không nhỏ xương máu và vật chất cho chiến dịch toàn thắng. “Quân và dân
Sơn La đã đóng góp 1.421.220 ngày công, có đợt tới 4.000 dân công phục vụ
liên tục hàng tháng, cung cấp được 693.434 kilôgam gạo, 8.000 kilôgam ngô,
48.321 kilôgam thịt các loại, vận chuyển 135 tấn gạo từ Phú Thọ lên các kho
tiền phương. Quân và dân Sơn La đã làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình,
phối hợp với quân dân cả nước đưa chiến dịch Tây Bắc tới thắng lợi, góp phần
giải phóng quê hương 8”
Cùng với sự lãnh đạo của Đảng, Đảng bộ tỉnh Sơn La đã chỉ đạo kết hợp
tiến công quân sự với hoạt động của các đội vũ trang tuyên truyền, địch vận, tiêu
diệt sinh lực địch, góp phần vào thắng lợi chung của quân dân cả nước trong
chiến dịch Tây Bắc, giải phóng một phần đất đai, mở thông đường biên giới với
các nước bạn trên thế giới.

Trải qua hơn một thế kỷ vận động và biến đổi không ngừng, lịch sử đã

8

Tỉnh ủy-HĐND-UBND tỉnh Sơn La: Tỉnh Sơn La 110 năm (1895-2005), H.2005,Nxb.CTQG, tr.134

9


ghi nhận những thành tích to lớn, những chiến công oanh liệt và những đóng
góp lớn lao của nhân dân các dân tộc Sơn La vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc. Cùng với nhân dân cả nước, nhân dân Sơn La đã anh dũng đấu tranh

chống ngoại xâm, cường quyền áp bức của chế độ thực dân - phong kiến cũng
như chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân
dân Sơn La đã đứng lên giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám 1945.
Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, Sơn La đã vượt mọi khó khăn,
xây dựng căn cứ kháng chiến, tăng cường lực lượng đánh bại kẻ thù, giải phóng
quê hương, góp phần to lớn vào thắng lợi chung của dân tộc. Thời kỳ kháng
chiến chống Mỹ, quân và dân Sơn La đã không tiếc sức người, sức của chỉ viện
cho tiền tuyến, vừa chiến đấu, vừa sản xuất, đóng góp to lớn vào thắng lợi chung
của nhân dân miền Bắc trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, đồng thời
góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Giờ đây, nhân dân các dân
tộc Sơn La đang cùng chung tay với nhân dân cả nước trong công cuộc đổi mới
đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Những thành tích to lớn và những chiến công oanh liệt đó không thể tách
rời vai trò lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La. Trong suốt chiều dài lịch sử cách
mạng dân tộc, Đảng bộ tỉnh Sơn La đã góp phần thực hiện thành công hai nhiệm
vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, giành
những thắng lợi quan trọng trong công cuộc đổi mới do Đảng khởi xướng và

10


lãnh đạo.

11