Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT tại thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM

--------------------------------------

--------------------------------------

ĐỖ THỊ NGỌC THU

ĐỖ THỊ NGỌC THU

NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

VIỆC CHỌN TRƯỜNG ĐẠI HỌC

VIỆC CHỌN TRƯỜNG ĐẠI HỌC

CỦA HỌC SINH THPT TẠI TP. HỒ CHÍ MINH

CỦA HỌC SINH THPT TẠI TP. HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

Mã số: 60340102

Mã số: 60340102

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LƯU THANH TÂM
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 4 năm 2014


CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

PHÒNG QLKH – ĐTSĐH

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
TP. HCM, ngày 15 tháng 3 năm 2014

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Cán bộ hướng dẫn khoa học : TS. Lưu Thanh Tâm

Họ tên học viên: ĐỖ THỊ NGỌC THU

Giới tính: Nữ

Ngày, tháng, năm sinh: 11 tháng 3 năm 1986

Nơi sinh: Kiên Giang

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

MSHV: 1241820096

I- TÊN ĐỀ TÀI:
Các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT tại thành phố
Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM

Hồ Chí Minh.

Ngày 24 tháng 4 năm 2014

II- NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:

Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:

động đến việc lựa chọn trường đại học của học sinh THPT tại thành phố Hồ Chí Minh, từ

Nhiệm vụ của đề tài là xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác

1. TS. Trương Quang Dũng

– Chủ tịch Hội đồng

đó đưa ra một số kiến nghị đối với các đơn vị có liên quan trong việc định hướng nghề

2. TS. Trần Anh Minh

– Phản biện 1

nghiệp, tư vấn tuyển sinh cho học sinh THPT khi lựa chọn trường đại học.
Luận văn gồm bốn nội dung chính: cơ sở lý luận và mô hình nghiên cứu, phương

3. TS. Lê Văn Trọng

– Phản biện 2

4. TS. Nguyễn Văn Khoảng

– Ủy viên

pháp nghiên cứu, kết quả nghiên cứu và thảo luận, kết luận và kiến nghị. Đề tài đã tìm ra

5. TS. Nguyễn Hải Quang

– Ủy viên, Thư ký

mô hình, các yếu tố tác động đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT và qua kết
quả phân tích cũng đã cho ra được phương trình hồi quy.

Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã được sửa

Hạn chế của đề tài là chưa nghiên cứu với lượng mẫu lớn, chỉ giới hạn tại thành

phố Hồ Chí Minh chưa nghiên cứu tất cả các trường trên khắp cả nước.

chữa (nếu có).

III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: ngày 07 tháng 8 năm 2013.
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV

IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: ngày 17 tháng 3 năm 2014.
V- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: TS. Lưu Thanh Tâm

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH


i

ii

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CÁM ƠN
Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn và gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Lưu Thanh

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

Tâm, người trực tiếp hướng dẫn luận văn, đã tận tình chỉ bảo và giúp tôi tìm ra hướng

quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

nghiên cứu, tiếp cận thực tế, tìm kiếm tài liệu, xử lý và phân tích số liệu. giải quyết vấn

trình nào khác.

đề… nhờ đó tôi có thể hoàn thành luận văn cao học của mình.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được
cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài, tôi còn nhận được nhiều sự
quan tâm, góp ý, hỗ trợ của cha, mẹ, quý thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè và người thân.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:

Học viên thực hiện Luận văn

Cha mẹ và người thân trong gia đình đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi
trong suốt thời gian qua và đặc biệt trong thời gian tôi theo học khóa thạc sỹ tại
Trường Đại học Công nghệ TP.HCM.
Ban Giám hiệu Nhà trường, Quý thầy cô khoa Quản trị Kinh doanh và Quý thầy

ĐỖ THỊ NGỌC THU

cô Phòng Quản lý khoa học và Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Kỹ thuật
Công nghệ TP.HCM đã truyền đạt cho tôi những kiến thức bổ ích trong suốt hai
năm học vừa qua.
Các bạn học viên lớp 12SQT13 và đồng nghiệp đã động viên, hỗ trợ tôi trong quá
trình học tập và nghiên cứu.
Các bạn học sinh tại các trường THPT Long Thới, Lý Thường Kiệt, Ngô Gia
Tự, Nguyễn An Ninh, Nguyễn Thị Minh Khai, Võ Trường Toản, Trần Phú,
Võ Thị Sáu, Đăng Khoa, Đông Đô, Hòa Bình, Hồng Đức, Duy Tân đã nhiệt

tình tham gia trả lời phỏng vấn nghiên cứu cho đề tài.
Học viên

ĐỖ THỊ NGỌC THU


iii

TÓM TẮT

iv

cơ sở cho các trường đại học xây dựng các chiến lược marketing phù hợp nhằm thu hút

Đề tài nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của

học sinh chọn trường để học, tăng nguồn thu, tự chủ về mặt tài chính và tạo điều kiện

học sinh THPT tại Thành phố Hồ Chí Minh” được tiến hành trong khoảng thời gian

nâng cao chất lượng đào tạo. Mặt khác, qua nghiên cứu này sẽ giúp cho các trường

từ tháng 6/2013 đến tháng 12/2013.

THPT tại TP. HCM, các trường đại học, các tổ chức hỗ trợ cho học sinh, sinh viên

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các

cũng như các thầy cô giáo, gia đình, cha mẹ học sinh có biện pháp thiết thực nhằm tư

yếu tố đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT trên địa bàn TP. HCM. Từ đó,

vấn, định hướng và tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh THPT tại TP. HCM trong việc

đưa ra một số kiến nghị đối với các đơn vị có liên quan trong việc định hướng nghề

lựa chọn ngành/nghề, trường đại học để học.

nghiệp, tư vấn tuyển sinh cho học sinh THPT khi lựa chọn trường đại học.
Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp

Bên cạnh đó, nghiên cứu này vẫn còn một số hạn chế như: một số yếu tố khác
cũng có thể ảnh hưởng đến việc chọn trường của học sinh THPT nhưng chưa được đưa

nghiên cứu định lượng và phương pháp thống kê mô tả. Từ cơ sở lý thuyết kết hợp với

vào mô hình nghiên cứu. Do đó, cần có những nghiên cứu khác liên quan để bổ sung

nghiên cứu định tính và các nghiên cứu trước có liên quan, tác giả đã xác định được

hoàn thiện, khẳng định tính phù hợp các thang đo và mô hình nghiên cứu. Đối tượng

các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT tại TP. HCM

khảo sát trong nghiên cứu là học sinh THPT hệ chính quy tại địa bàn TP. HCM. Do đó,

và đã đưa ra mô hình nghiên cứu. Trong nghiên cứu định lượng thực hiện thống kê mô

tính đại diện và khả năng tổng quát hóa của mô hình nghiên cứu sẽ cao hơn nếu đối

tả, kiểm định thang đo, phân tích nhân tố khám phá (EFA – Exploratory Factor

tượng khảo sát trên khắp cả nước và việc khảo sát bao gồm luôn cả các hệ giáo dục

Analysis), phân tích hồi quy đa biến, kiểm định mô hình, kiểm định các giả thuyết

thường xuyên và các thí sinh tự do. Nghiên cứu này chỉ đánh giá các thang đo bằng

nghiên cứu và kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm: giới tính, loại trường THPT, thời

phương pháp hệ số Cronbach’s Alpha, hệ số tương quan biến tổng và phân tích nhân tố

gian tìm hiểu về trường, ngành nghề,…Số mẫu khảo sát được là 566, được phân bố đều

EFA, còn mô hình lý thuyết được kiểm định bằng phương pháp hồi quy tuyến tính

tại các quận/huyện trên địa bàn TP. HCM (mẫu phân tầng) và đồng thời nhóm các

bội,…Tuy nhiên, hiện nay còn có các phương pháp, công cụ hiện đại khác dùng để đo

quận/huyện lại theo đặc tính trường THPT và chọn ngẫu nhiên các cá thể trong tầng.

lường, đánh giá, kiểm định chính xác hơn chẳng hạn như CFA trên AMOS.

Kết quả nghiên cứu đã xác định được 3 nhân tố ảnh hưởng đến việc chọn trường
đại học của học sinh là: Đặc điểm và nỗ lực truyền thông của trường đại học, Cơ hội
trúng tuyển và Cơ hội tương lai. Kết quả nghiên cứu được thể hiện dưới dạng phương
trình hồi quy tuyến tuyến đa biến như sau: Y = 0.397FDDTT+0.285 FCHTT+0.173 FCHTL
Trong đó Y là việc chọn trường đại học, FDDTT là đặc điểm và nỗ lực truyền thông
của trường đại học, FCHTT là cơ hội trúng tuyển, FCHTL là cơ hội tương lai.

Kết quả nghiên cứu góp phần giúp cho các trường đại học nắm bắt được vai trò
của các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường của học sinh THPT tại TP. HCM, làm


v

ABSTRACT
Research studies “The factors a affecting the selection of University students in
Ho Chi Minh City” was carried out between June 2013 and December 2013.

vi

Research results contributed to the capture of the factors affecting the selection of
high school students in Ho Chi Minh City, as the basis for the formulation of
appropriate marketing strategies to attract students to choose schools, increase

The goal of the research project in to indentify and assess the extent of the

revenues, financial autonomy and improving the quality of training. On the other hand,

influence of factors to choosing the University of high school students in the Ho Chi

this study helps for students, students as well as teachers, families, parents with

Minh City. Since then, a number of recommendations with respect to the relevant units

practical measures aimed at consultation, aimed at creating the best condition for high

in the career orientation, admissions counselors for high school students when selecting

school students in Ho Chi Minh City in choosing majors/occupation, graduate school to

universities.

study.

Topical use of qualitative research methods combined with quantitative research

In addition, this study is still a number of limitations: some other factors can also affect

methods and methods of descriptive statistics. From theoretical basis in conjunction

the choice of high school student s but not yet included in models of research.

with qualitative research and previous studies are concerned, the authors have

Therefore, there should be other studies relating to complement, perfection, affirmed fit

identified factors that affect the choice of college students in high school in Ho Chi

the scale and pattern study. Survey subjects in studies of high school students is the

Minh City and has launched research model. In research conducted descriptive

main system in Ho Chi Minh City. Therefore, the representative and the ability to

statistics, scale inspection, analysis, exploring factors (EFA – Exploratory Factor

generalize the model studied would be higher if the survey objects around the country

Analysis), multivariate regression analysis, model testing, inspection and research

and the survey, including the continuing education system and liberal candidates. This

hypotheses to the differences between the groups: University high school, gender,

study reviews the scale using method of coefficient Alpha Cronbach’s , correlation of

education, time to learn about school, career,…

variables and factors analysis of EFA, is a theoretical model is calibrated using a

The survey sample was 566, was assigned to the city are in the district in the Ho

multiple linear regression method,…However, there are also other methods, other

Chi Minh City (stratified sample) and at the same time the district back in high school

modern instruments used to measure, evaluate, more accurate tests such as the CFA on

characteristics and random selection among individuals.

AMOS.

Research results have identified 3 factors that affect the choice of college
students: the characteristics and communication efforts of universities, the opportunity
to order and the opportunity to future. Research results are expressed in the form of the
multivariate linear regression: Y = 0.397FDDTT + 0.285 FCHTT + 0.173 FCHTL. Where Y
is the choice of the University; FDDTT is the characteristics and communication efforts
of universities; FCHTT is the opportunity to order and FCHTL is the future opportunities.

vii

viii

1.2.3.

Giáo dục và giáo dục đại học .......................................................................... 15

1.2.4.

Chọn trường đại học ........................................................................................16

Lời cam đoan ............................................................................................................................... i

1.3.

Mô hình chọn trường đại học của học sinh ......................................................16

Lời cám ơn ................................................................................................................................. iii

1.3.1.

Mô hình của Chapman.....................................................................................16

Tóm tắt ........................................................................................................................................ iii

1.3.2.

Mô hình của Jackson ...................................................................................... 20

ABSTRACT ................................................................................................................................ v

1.3.3.

Mô hình của Litten ......................................................................................... 21

Mục lục ...................................................................................................................................... vii

1.3.4.

Mô hình Cosser và Toit .................................................................................. 22

Danh mục các từ viết tắt ........................................................................................................... xi

1.4.

Các nghiên cứu trước có liên quan.................................................................. 23

Danh mục các bảng .................................................................................................................. xii

1.4.1.

Các nghiên cứu trên thế giới ........................................................................... 23

Danh mục các biểu đồ, sơ đồ, đồ thị ..................................................................................... xiii

1.4.2.

Các nghiên cứu ở Việt Nam............................................................................ 24

PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1

1.4.2.1. Nghiên cứu của Trần Văn Quí và Cao Hào Thi .............................................. 24

1. Lý do nghiên cứu ....................................................................................................... 1

1.4.2.2. Mô hình của Nguyễn Phương Toàn ................................................................ 26

MỤC LỤC
Trang

2. Mục tiêu nghiên cứu: ................................................................................................. 3

1.4.2.3. Mô hình của Nguyễn Minh Hà ....................................................................... 27

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ............................................................................. 4

1.5.

4. Phương pháp nghiên cứu: .......................................................................................... 6

CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................. 29

5. Ý nghĩa của đề tài ...................................................................................................... 6

2.1.

Tóm tắt chương .............................................................................................. 28

Khung nghiên cứu .......................................................................................... 29

6. Kết cấu của đề tài ...................................................................................................... 7

2.2.

Quy trình nghiên cứu ..................................................................................... 30

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ...................................... 7

2.3.

Mô hình đề xuất trong nghiên cứu .................................................................. 31

1.1.

Một số khái niệm .............................................................................................. 7

2.4.

Giả thuyết nghiên cứu .................................................................................... 32

1.1.1.

Học sinh THPT ................................................................................................ 7

2.5.

Thiết kế nghiên cứu........................................................................................ 36

1.1.2.

Hướng nghiệp .................................................................................................. 7

2.5.1.

Nghiên cứu định tính...................................................................................... 36

1.1.3.

Tư vấn hướng nghiệp ....................................................................................... 7

2.5.1.1 Chọn mẫu....................................................................................................... 36

1.1.4.

Chọn trường ..................................................................................................... 8

2.5.1.2. Thu thập dữ liệu ............................................................................................. 37

1.1.5.

Lựa chọn ngành nghề đào tạo ........................................................................... 8

2.5.1.3. Kết quả .......................................................................................................... 37

1.2

Cơ sở lý thuyết ................................................................................................. 9

2.5.2.

1.2.1.

Thuyết lựa chọn duy lý ..................................................................................... 9

2.5.2.1. Kích thước mẫu.............................................................................................. 38

1.2.2

Những yếu tố tác động đến việc lựa chọn ngành nghề của học sinh .................. 9

2.5.2.2. Phân bố mẫu nghiên cứu ................................................................................ 38

Nghiên cứu đinh lượng................................................................................... 37


ix

x

2.5.2.3. Xây dựng thang đo ......................................................................................... 41
2.5.2.4. Thu thập dữ liệu ............................................................................................. 44

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ VỀ

2.6.

Phương pháp phân tích dữ liệu ....................................................................... 45

ĐỊNH HƯỚNG CHỌN TRƯỜNG ĐẠI HỌC CỦA HỌC INH THPT ............................ 88

2.7.

Tóm tắt chương .............................................................................................. 48

4.1.

Kết luận.......................................................................................................... 88

4.2.

Thảo luận kết quả nghiên cứu ......................................................................... 89

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VỀ VIỆC CHỌN NGÀNH/ NGHỀ, TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÀ
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................................................... 50
3.1.

Thực trạng của việc chọn ngành/nghề - trường đại học dự thi của học sinh

4.3.

Kiến nghị ....................................................................................................... 96

4.4.

Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo .......................................... 99

THPT tại TP. HCM ..................................................................................................... 50

Tài liệu tham khảo .................................................................................................................. 100

3.1.1.

Xu hướng chọn ngành/ nghề của học sinh THPT tại TP. HCM .......................51

Phụ lục 1: Dàn bài thảo luận nhóm

3.1.2.

Xu hướng chọn trường đại học của học sinh THPT tại TP. HCM ................... 57

Phụ lục 2: Bảng câu hỏi khảo sát

3.2.

Kết quả nghiên cứu......................................................................................... 60

Phụ lục 3: Danh sách các trường THPT tại TP.HCM

3.2.1.

Đặc điểm của mẫu nghiên cứu ....................................................................... 60

Phụ lục 4: Thống kê mô tả

3.2.2.

Kiểm định thang đo bằng Cronbach’s Alpha .................................................. 67

Phụ lục 5: Kết quả Cronbach’s Alpha lần 1

3.2.3.

Phân tích nhân tố - EFA ................................................................................. 71

Phụ lục 6: Kết quả phân tích EFA

3.2.3.1 Phân tích nhân tố cho các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của

Phụ lục 7: Kết quả Cronbach’s Alpha lần 2

học sinh THPT ............................................................................................................ 71

Phụ lục 8: Kết quả phân tích hồi quy đa biến

3.2.3.2 Phân tích nhân tố cho các yếu tố quyết định chọn trường ............................... 74

Phụ lục 9: Kết quả kiểm định đa nhóm

3.2.3.3 Hiệu chỉnh mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu .............................. 74

Phụ lục 10: Kết quả kiểm định T - Test

3.2.4.

Kiểm định mô hình và các giả thuyết nghiên cứu ........................................... 76

3.2.4.1. Kiểm định mô hình nghiên cứu ...................................................................... 76

3.2.4.2. Phân tích hồi quy đa biến ............................................................................... 78
3.2.4.3. Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ............................................................. 81
3.2.4.4. Phân tích mối liên hệ giữa các biến trong mô hình ......................................... 82
3.3.

Phân tích kết quả nghiên cứu .......................................................................... 85

3.3.1.

Cảm nhận của học sinh THPT về các thang đo thành phần ảnh hưởng ........... 85

3.3.2.

Mức độ quyết định của học sinh THPT về việc chọn trường đại học .............. 86

3.4.

Tóm tắt chương .............................................................................................. 86

Phụ lục 11: Giá trị các biến quan sát


xi

xii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

THPT: Trung học phổ thông
THCS: Trung học cơ sở

Trang

Bảng 2.1 Cấu trúc nhóm thảo luận nhóm ..................................................................... 36

CNH: Công nghiệp hóa

Bảng 2.2 Mẫu khảo sát phân tầng theo Quận/Huyện các trường Công lập ................................ 40

HĐH: Hiện đại hóa

Bảng 2.3 Mẫu khảo sát phân tầng theo Quận/Huyện các trường Ngoài Công lập ..................... 40

ĐHQG: Đại học quốc gia
TP. HCM: Thành phố Hồ Chí Minh
ANOVA: Analysis of Variance – Phân tích phương sai
THCN: Trung học chuyên nghiệp

Bảng 3.1 Các trường THPT được khảo sát tại các quận/huyện .................................................. 61
Bảng 3.2 Phân bố mẫu theo loại trường THPT và giới tính ....................................................... 62
Bảng 3.3 Phân bố mẫu theo loại trường THPT và dự định sau khi tốt nghiệp ........................... 63
Bảng 3.4 Phân bố mẫu theo mức độ chắc chắn chọn trường và thời gian tìm hiểu về trường.. . 65
Bảng 3.5 Cronbach’s Alpha của thang đo mối quan hệ ảnh hưởng............................................ 67
Bảng 3.6 Cronbach’s Alpha của thang đo đặc điểm của trường đại học .................................... 68
Bảng 3.7 Cronbach’s Alpha của thang đo cơ hội trúng tuyển .................................................... 68

Bảng 3.8 Cronbach’s Alpha của thang đo năng lực điều kiện bản thân ........................ 69
Bảng 3.9 Cronbach’s Alpha của thang đo cơ hội tương lai........................................... 69

Bảng 3.10 Cronbach’s Alpha của thang đo truyền thông tiếp thị của trường đại học .... 70
Bảng 3.11 Cronbach’s Alpha của thang đo quyết định chọn trường đại học của HS .... 70
Bảng 3.12 Cronbach’s Alpha của các thang đo ............................................................ 71
Bảng 3.13 Kết quả kiểm định thang đo các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường .... 73
Bảng 3.14 Thống kê mô tả các nhân tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học ..................... 76

Bảng 3.15 Bảng ma trận tương quan theo hệ số Pearson .............................................. 77
Bảng 3.16 Các thông số của mô hình hồi quy .............................................................. 79
Bảng 3.17 Kết quả hồi quy .......................................................................................... 80
Bảng 3.18 Kết quả phân tích phương sai...................................................................... 80
Bảng 3.19 Giá trị trung bình của các thang đo thành phần ảnh hưởng .......................... 86
Bảng 3.20 Giá trị trung bình của thang đo chọn trường đại học ................................... 86


xiii

1

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ

PHẦN MỞ ĐẦU
Trang

1. Lý do nghiên cứu

Hình 1.1 Mô hình chọn trường đại học của Chapman (1981) .................................................... 19

Thực tế đã ghi nhận có không ít học sinh cuối cấp 3 ở Việt Nam chưa xác định rõ

Hình 1.2 Mô hình chọn trường đại học của Jackson (1982) ....................................................... 21

ngành học và trường mình sẽ dự thi. Theo kết quả khảo sát của Báo Người Lao Động

Hình 1.3 Mô hình chọn trường đại học của Litten (1982). ......................................................... 22

trên 60% học sinh thừa nhận rằng mình không được hướng nghiệp khi chọn ngành

Hình 1.4 Mô hình chọn trường đại học của Trần Văn Quí và Cao Hào Thi (2009) ................... 25

Hình 1.5 Mô hình chọn trường đại học của Nguyễn Phương Toàn (2011) ................... 26
Hình 1.6 Mô hình chọn trườn đại học Mở của Nguyễn Minh Hà (2011) ...................... 27
Hình 2.1 Khung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của

nghề đăng ký tuyển sinh đại học (http:/nld.com.vn/viec-lam/tren-64-nguoi-tim-vieckhong-xac-dinh-muc-tieu-nghe-nghiep-124865.htm).Theo số liệu thống kê của Bộ
Giáo dục và Đào tạo, tính đến ngày 31-5-2012, cả nước có tổng số 204 trường đại học
(trong đó có 149 trường công lập, 55 trường ngoài công lập) và 215 trường cao đẳng

học sinh …………………… ....................................................................................... 29

(trong đó có 187 trường công lập, 28 trường ngoài công lập) (http: tuoitre.vn/giao-

Hình 2.2 Quy trình nghiên cứu .................................................................................... 30

duc/501101/cong-bo-danh-sach-cac-truong-dh-cd-cong-lap.html). Đến nay, 40/63 tỉnh,

Hình 2.3 Mô hình nghiên cứu đề xuất .......................................................................... 35
Biểu đồ 3.1 Phân bố mẫu theo giới tính ....................................................................... 62
Biểu đồ 3.2 Phân bố mẫu theo dự tính sau khi tốt nghiệp .......................................................... 64

Biểu đồ 3.3 Phân bố mẫu theo mức độ chắc chắn chọn trường và thời gian tìm hiểu về

trường …………. ........................................................................................................ 66
Biểu đồ 3.4 Phân bố mẫu theo ngành/nghề chọn của học sinh ..................................... 66
Sơ đồ 3.5 Mô hình nghiên cứu hiệu chỉnh.................................................................... 75

thành phố có trường ĐH và có 62/63 tỉnh, thành có ít nhất một trường CĐ hoặc ĐH
chỉ trừ tỉnh Đăknông chưa có trường ĐH, CĐ nào. Theo thống kê gần đây mỗi năm
có khoảng 1,1 triệu học sinh dự thi tốt nghiệp THPT ở Việt Nam nhưng hệ thống
các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp chỉ có thể tiếp nhận khoảng
20%- 30% số học sinh tốt nghiệp THPT. Tình hình này dẫn đến áp lực hết sức nặng
nề cho các học sinh trong các kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng và trung học chuyên
nghiệp hàng năm, số thí sinh mỗi năm mỗi tăng cao (Theo Nguyễn Phi Yến, 2006).
Bên cạnh đó, theo điều tra của Bộ Giáo dục và đào tạo trong năm 2011, có
khoảng

63%

sinh

viên

tốt

nghiệp

nhưng

không

tìm

được

việc

làm

( Kết quả khảo sát của đề tài trọng điểm cấp Bộ do ĐH Sư
Phạm TP HCM cho thấy việc học tập không định hướng dẫn đến hơn 50% sinh viên
tốt nghiệp phải được đào tạo lại khi được tuyển dụng ( Việc định
hướng như thế nào cho các công dân trẻ tuổi này nhận thấy sự quan trọng của công


2

3

việc mình đã chọn, tương lai của họ sẽ như thế nào với sự lựa chọn đó cũng như tạo

học. Hiển nhiên ta có thể đoán rằng ước muốn tiếp thu kiến thức, sự trao dồi học

ra một lòng nhiệt tâm trong công việc là một trong những vấn đề đã và đang tồn tại.

tập, mong mỏi tình bạn bè, quan hệ xã hội,… có thể là những động lực chính hình

Nhiều kết quả nghiên cứu đã cho thấy hiện có một xu hướng tích cực, nhưng không

thành các mục tiêu tìm kiếm nơi học tập của các nhân người muốn học. Tuy

thuận trong sự nghiệp đào tạo (của quốc gia) và cả trong con đường tiến thân (của học

nhiên, trên thực tế các động lực này cũng biến đổi không ngừng và đan xen với

sinh). Đó là đại bộ phận học sinh trung học đều muốn chọn hướng vào đại học ngay

nhau, điều đó khiến cho việc tạo ra các động lực thu hút người muốn học từ các

sau khi tốt nghiệp phổ thông. Biểu hiện này tích cực ở chỗ cả phụ huynh và học sinh

trường đại học sẽ có những thử thách.

ngày càng nhận rõ giá trị của chất xám trong cơ chế thị trường. Song, xét về toàn cục

Xây dựng một chiến lược nhằm thu hút được người học trước hết đòi hỏi phải

của sự phát triển kinh tế xã hội, sẽ là không bình thường, không thuận với quy luật tăng

thỏa mãn được mong muốn của họ, nhưng đồng thời phải có một tầm nhìn xa và

trưởng, nếu xã hội này cứ 10 người là cử nhân (kỹ sư, bác sỹ...) lại chỉ có 3 người là

dựa trên quy luật mang tính căn cơ hơn là mang tính bề nổi nhất thời. Ngoài ra

công nhân. Theo khoa học lao động của nền kinh tế thị trường, tỷ lệ đó (10/3) chỉ hợp

việc xây dựng chiến lược chỉ được gọi là đúng đắn khi nhìn ra được vị thế so sánh

lý khi việc đào tạo nhân lực có cơ may đảo ngược chỉ số lao động (3/10): Cứ 13 người

giữa các đối tượng cạnh tranh với nhau (giữa các trường đại học). Theo các quan

lao động thì có khoảng 10 công nhân lành nghề, 3 người còn lại có cả cử nhân và trung

điểm hiện đại trong ngành Marketing thì mọi hành vi của người tiêu dùng đều

cấp kỹ thuật. ( />
được dựa trên những quy luật tìm ẩn trong nhận thức. Do đó, để có một cái nhìn

lam-tho-).

chung nhất và mang tính kiên định về các yếu tố dẫn đến quyết định chọn trường

Từ nhận định trên cho thấy việc chọn nghề, nơi đào tạo nghề của học sinh rất

của người muốn học đại học mà đối tượng chính là học sinh THPT thì cần phải

quan trọng không chỉ đối với cá nhân, gia đình học sinh mà còn rất quan trọng đối với

soi sáng được quy luật dẫn dắt đến quyết định chọn trường diễn ra trong tâm trí

sự phát triển của xã hội. Ước mơ của các em đôi khi còn rất xa vời với thực tế lao

họ (Chaudhuri, 2006).

động, hoạt động nghề nghiệp, các em chưa thấy được giá trị đích thực của các

Nói một cách khác, khi tìm ra một mô hình (model) hoặc khuôn mẫu

ngành nghề, chưa lượng hết khả năng của bản thân mình. Do đó, khi chọn nghề

(framework) sẽ cho phép ta đoán biết được các tiêu chí đánh giá trong tâm trí của

nghiệp có thể không đúng, khi học xong và đi làm sẽ gặp rất nhiều trở ngại nghề

học sinh THPT về việc chọn nơi học tập trước khi ra quyết định chọn trường. Từ

nghiệp của mình dẫn đến sự hụt hẫn, bi quan, chán nản trong học tập cũng như

đó, các trường đại học có thể xây dựng các chính sách thu hút thỏa mãn cả hai

miễn cưỡng trong lao động và gây nên sự lãng phí cho gia đình và xã hội.

điều quan trọng: đó là phù hợp với mục tiêu của người học và mang tính bền

Ngày nay, về phía các trường đại học (nhà cung ứng), việc thu hút sinh viên

vững. Với những lý do nêu trên, đề tài "Khảo sát các yếu tố tác động đến việc

là một trong những nhu cầu rất quan trọng. Xét ở góc độ nhà cung ứng, việc thu

chọn trường của học THPT tại thành phố Hồ Chí Minh” được tác giả chọn để

hút sinh viên là cách thức làm tăng nguồn thu, giúp trường tự chủ về mặt tài chính

nghiên cứu.

và tạo điều kiện nâng cao chất lượng đào tạo. Còn nếu xét ở gốc độ nhu cầu, có

2. Mục tiêu nghiên cứu

nhiều lý do khác nhau để người muốn học chọn một trường đại học nào đó để

a) Mục tiêu tổng quát


4

Xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến việc chọn trường đại

5

4. Phương pháp nghiên cứu

học của học sinh THPT trên địa bàn TP.HCM.
b) Mục tiêu cụ thể
−

Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tiến hành thu thập tài liệu từ nhiều nguồn
khác nhau: các bài báo, các đề tài nghiên cứu và các tài liệu khác có liên quan. Thông

Đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm mục tiêu:

qua phân tích tổng hợp từ đó rút ra các kết luận khoa học là cơ sở lý luận cho đề tài và

Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT

đưa ra mô hình nghiên cứu đề xuất.
Phương pháp điều tra xã hội học bằng phiếu hỏi:

tại TP.HCM.
−

−

Đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này đến việc chọn trường đại học của

−

học sinh THPT tại TP.HCM.

thông tin đưa vào phân tích và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

Đề xuất một số kiến nghị đối với các đơn vị liên quan để góp phần nâng cao hiệu

−

quả công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 THPT trong quyết định lựa

kỹ thuật thảo luận nhóm tập trung, phỏng vấn và thăm dò ý kiến các học sinh trong 13

chọn lựa chọn trường dự thi trong kỳ thi ĐH, CĐ.

trường nhằm thu thập những thông tin sơ bộ về vấn đề cần nghiên cứu để xác định lại

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Bảng hỏi được xây dựng dựa theo mô hình nghiên cứu của đề tài nhằm thu thập
Nghiên cứu sơ bộ: được thực hiện bằng phương pháp nghiên cứu định tính thông qua

các yếu tố và các biến sẽ xuất hiện trong nghiên cứu, thiết lập các thang đo về các yếu

Đối tượng: các học sinh THPT tại các trường trung học tại TP.HCM.

tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn trường đại học của học sinh THPT tại thành phố Hồ

Nghiên cứu này tiến hành khảo sát và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố

Chí Minh.

ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học sinh lớp 12 THPT hệ chính quy trên

−

địa bàn TP.HCM.

Kỹ thuật phỏng vấn trực diện thông qua bảng câu hỏi được sử dụng để thu thập thông

Phạm vi:

tin từ các học sinh tại các trường THPT được khảo sát nhằm kiểm định thang đo, qua

Khảo sát và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố đến quyết định chọn trường

đó xác định các yếu tố quan trọng tác động đến việc lựa chọn trường đại học của học

Nghiên cứu chính thức được thực hiện bằng phương pháp nghiên cứu định lượng.

đại học trong kỳ thi tuyển sinh ĐH-CĐ năm 2013 của học sinh lớp 12 tại các trường:

sinh THPT tại thành phố Hồ Chí Minh. Mục tiêu cuối cùng của nghiên cứu định lượng

Nguyễn Thị Minh Khai, Ngô Gia Tự, Nguyễn An Ninh, Võ Thị Sáu, Trần Phú, Võ

này là đưa ra các kết luận tương ứng của đề tài.

Trường Toản, Lý Thường Kiệt, Long Thới, Đăng Khoa, Đông Đô, Duy Tân, Hòa Bình,
Hồng Đức.
Nghiên cứu chỉ khảo sát học sinh khối THPT hệ chính quy, không khảo sát hệ bổ
túc văn hóa, thí sinh tự do.
Nghiên cứu không xét đến việc mượn trường đại học để dự thi (mặc định là nguyện
vọng 1 – quy chế thi 3 chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo) của học sinh THPT.

Qui trình phân tích dữ liệu:
−

Thang đo được đánh giá qua các bước:
• Đánh giá bằng công cụ thống kê mô tả.
• Đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach alpha.
• Phân tích nhân tố khám phá (EFA) nhằm thu nhỏ và tóm tắt dữ liệu để đưa
vào các thủ tục phân tích đa biến.
• Phân tích hồi quy và kiểm định sự phù hợp của mô hình nhằm đo lường và


6

đánh giá tác động của các nhân tố đến quyết định chọn trường của học sinh.

Chương một giới thiệu một số các khái niệm, cơ sở lý thuyết, mô hình của các

định sự khác biệt giữa các nhóm trong việc đánh giá tầm quan trọng của các yếu

nghiên cứu trước có liên quan.Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất mô hình nghiên cứu và

tố đến quyết định chọn trường.

các giả thuyết cho đề tài nghiên cứu này.

Với các lý do và mục tiêu nghiên cứu đã nêu trên, đề tài nghiên cứu có một số ý
nghĩa như sau:
Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần xác định được các yếu tố quan trọng ảnh hưởng

đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT trên địa bàn TP. HCM.
−

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU

• Phân tích kiểm định T – Test và kiểm định phương sai (Oneway Anova) để xác

5. Ý nghĩa của đề tài:

−

7

1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Học sinh THPT:
Theo Luật Giáo dục Việt Nam năm 2006 (Luật Giáo dục số 38/2005QH11 có hiệu
lực ngày 01/01/2006, mục 2, điều 26), giáo dục trung học phổ thông được thực hiện
trong ba năm học từ lớp 10 đến lớp 12. HS vào học lớp 10 phải có bằng tốt nghiệp

Kết quả nghiên cứu góp phần giúp cho các trường đại học nắm bắt được vai trò của

trung học cơ sở, có tuổi là 15. Trong nghiên cứu này, đối tượng học sinh (HS) THPT là

các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của học sinh THPT tại TP. HCM

các em HS đang học lớp 12 chuẩn bị thi tốt nghiệp trung học phổ thông và chuẩn bị dự

và làm cơ sở cho các trường đại học xây dựng các chiến lược marketing phù hợp nhằm

thi vào đại học. Như vậy HS lớp 12 có thể được xem là khách hàng tiềm năng của dịch

thu hút học sinh chọn trường để học, tăng nguồn thu, tự chủ về mặt tài chính và tạo

vụ giáo dục bậc đại học. Với đối tượng này, có tuổi khoảng 18 với tâm sinh lý của

điều kiện nâng cao chất lượng đào tạo.

người chuẩn bị trưởng thành nên cũng có nhiều điểm phức tạp trong tâm lý, chẳng hạn:

−

thích tự khẳng định mình, bị ảnh hưởng của bạn bè, các cá nhân khác,…

Giúp cho các trường THPT tại TP. HCM, các trường đại học, các tổ chức hỗ trợ

cho học sinh, sinh viên cũng như các thầy cô giáo, gia đình học sinh có biện pháp thiết
thực nhằm tư vấn, định hướng và tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh THPT tại TP.

1.1.2. Hướng nghiệp:
Tùy theo đặc trưng của mỗi lĩnh vực hoạt động khoa học, có thể có những quan

HCM trong việc lựa chọn trường đại học để học.

điểm khác nhau về khái niệm này. Trong nghiên cứu này, hướng nghiệp là sự tác động

−

của một tổ hợp lực lượng xã hội, lấy nền tảng của hệ thống sư phạm làm trung tâm

Nghiên cứu này có thể là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu khác tương tự.

6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung của luận
văn bao gồm trong 4 chương sau đây:
Chương 1: Cơ sở lý luận và mô hình nghiên cứu
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu

nhằm giúp cho các HS có sự hiểu biết cơ bản về ngành nghề trong xã hội. Từ đó, các
em có thể lựa chọn cho mình một cách có ý thức về nghề nghiệp trong tương lai (Theo
Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006).
1.1.3. Tư vấn hướng nghiệp:
Tư vấn hướng nghiệp là một quá trình họat động tích cực, tự giác của HS dưới sự

Chương 3 : Thực trạng về việc chọn ngành/ nghề, trường đại học và kết quả nghiên cứu

hướng dẫn của nhà trường, của gia đình cùng sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội để giúp

Chương 4: Giải pháp và kiến nghị góp phần nâng cao hiệu quả về định hướng

HS tìm hiểu về các ngành nghề trong xã hội và chọn được ngành nghề phù hợp cho bản

chọn trường đại học cho học sinh THPT

thân trong tương lai (Theo Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006).


8

1.1.4. Chọn trường:

9

Tính cấu trúc: Trong quá trình tồn tại và phát triển, quá trình lựa chọn ngành

Các em HS lớp 12 trước khi chuẩn bị tốt nghiệp thường được nhà trường, gia đình,

nghề là một bộ phận, mắc xích trong cấu trúc đời sống con người. Khi xác định một

người thân tư vấn trong việc chọn trường, ngành học phù hợp với mục tiêu nghề

hướng đi, một vị trí hoạt động trong đời sống xã hội là lúc con người ta lựa chọn ngành

nghiệp và học lực. Trong nghiên cứu này, khái niệm chọn trường được hiểu là quyết

nghề. Quá trình lựa chọn ngành nghề được đặt trong một hệ thống các mối quan hệ

định chọn trường đại học, cao đẳng (học viện) để đăng ký dự thi và theo học sau khi tốt

giữa chủ thể (người lựa chọn) và những điều kiện khách quan có mối quan hệ trực tiếp

nghiệp THPT.

đối với ngành nghề (Theo Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006).

1.1.5. Lựa chọn ngành nghề đào tạo:
Việc lựa chọn ngành nghề của HS là một quá trình lâu dài và phức tạp, nó được
biểu hiện ở những mức độ khác nhau ngay từ những lớp đầu của bậc THCS, ngày càng

1.2. Cơ sở lý thuyết
1.2.1. Thuyết lựa chọn duy lý (Rational Choice Theory) (Homans, 1961):
Thuyết này cho rằng con người luôn hành động một cách có chủ đích, có suy nghĩ

phát triển dần và hoàn thiện dần ở cấp bậc THPT, nhất là ở lớp cuối cấp ba (lớp 12) của

để lựa chọn một cách hợp lý nhằm đạt được kết quả tối ưu với chi phí tối thiểu. Thuyết

bậc THPT. Quá trình chọn lựa này gồm những đặc tính sau:

này được biểu diễn theo công thức toán như sau: C = P x V = Max.

Tính chủ thể: đối với HS THPT, quá trình lựa chọn ngành nghề được diễn ra với

Công thức trên được diễn đạt như sau: khi lựa chọn trong số các hành động có thể

nhiều sự chi phối của những mối quan hệ xã hội phức tạp như: gia đình, bạn bè, thầy cô

có, cá nhân sẽ chọn cách mà họ cho là (C) là kết quả của tích số giữa xác suất thành

giáo, trường lớp, đoàn thể, các tổ chức xã hội,…Những mối quan hệ này tác động đến

công của hành động đó (P) với giá trị phần thưởng của hành động đó (V). Còn theo

nhận thức, nhu cầu, động cơ, sự hứng thú của HS. Tuy nhiên, để đi đến một quyết định

John Elster (dẫn theo Lê Ngọc Hùng, 2009) thì “Khi đối diện với một số hành động,

lựa chọn ngành nghề cho tương lai là do chính chủ thể đưa ra và tự khẳng định (Theo

mọi người thường làm cái mà họ tin là có khả năng đạt được kết quả cuối cùng tốt

Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006).

nhất”. Thuyết lựa chọn duy lý đòi hỏi phân tích hành động lựa chọn của cá nhân trong

Tính khách thể: Quá trình lựa chọn ngành nghề là sự kết hợp giữa nhu cầu,

mối liên hệ với cả hệ thống xã hội của nó.

nguyện vọng cá nhân với yêu cầu do ngành nghề và xã hội đòi hỏi (không phải bất cứ

1.2.2. Những yếu tố tác động đến việc lựa chọn ngành nghề của học sinh (Nguyễn

ngành nghề nào cũng được xã hội chấp nhận). Trong xã hội, mỗi cá nhân có một vị trí

Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006):

xác định. Với vị trí đó, cá nhân vừa được hưởng quyền lợi cũng như phải có trách

Đặc điểm cơ bản về tâm lý và nhân cách

nhiệm đối với cộng đồng xã hội. Mối quan hệ giữa quyền lợi và trách nhiệm trong việc

− Hoạt động học tập: như đã nói, HS THPT có tuổi từ 15 đến 18. Ở lứa tuổi này,

lựa chọn ngành nghề được biểu hiện qua mối quan hệ giữa nguyện vọng cá nhân với

kinh nghiệm sống của các em ngày càng phong phú, các em cũng đã nhận thức được

đòi hỏi về số lượng và chất lượng mà nhu cầu về nguồn lực trong các lĩnh vực mà

mình đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời. Do đó thái độ nhận thức học tập ngày

ngành nghề đòi hỏi (Theo Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006). Khi

càng chính chắn hơn trong việc lựa chọn đối với các môn học gắn với khuynh hướng

đó, chủ thể của sự lựa chọn trở thành đối tượng của sự lựa chọn.

chọn ngành nghề trong tương lai. Thái độ học tập của các em được thúc đẩy bởi động
cơ học tập khác với lứa tuổi trước đó, cụ thể nhất là động cơ thực tiễn, động cơ nhận


10

11

thức, ý nghĩa xã hội rồi mới đến động cơ khác. Chính thái độ học tập có ý thức, đã hình

Nhưng nhận thức người khác bao giờ cũng đỡ khó khăn hơn là nhận thức bản thân.

thành tính chủ định của các quá trình nhận thức và năng lực điều khiển bản thân của

HS THPT thường dễ có xu hướng cường điệu trong khi tự đánh giá, hoặc các em đánh

các em trong hoạt động học tập cũng như việc lựa chọn ngành nghề cho tương lai.

giá thấp cái tích cực, tập trung phê phán cái tiêu cực, hoặc đánh giá quá cao nhân cách

− Sự phát triển của trí tuệ: ở HS THPT, tính chủ định được phát triển mạnh ở tất cả

của mình. Từ đó, tỏ ra tự cao dẫn đến coi thường người khác. Tuy nhiên, việc đánh giá

các quá trình nhận thức. Tri giác có mục đích đã đạt tới mức rất cao, ghi nhớ có chủ

trên cơ sở tự nhiên có mục đích là một dấu hiệu cần thiết của một nhân cách đang

định giữ vai trò chủ đạo trong hoạt động trí tuệ, đồng thời vai trò của ghi nhớ lôgic

trưởng thành và là tiền đề của sự tự giáo dục có mục đích.

trừu tượng và ghi nhớ ý nghĩa ngày một tăng rõ rệt. Do cấu trúc và chức năng của não

− Sự hình thành thế giới quan: Lứa tuổi thanh niên mới lớn (HS THPT) là lứa tuổi

bộ phát triển cùng với sự phát triển của các quá trình nhận thức và hoạt động học tập

quyết định của sự hình thành thế giới quan - hệ thống quan điểm về xã hội, về tự

dẫn đến hoạt động tư duy của các em có sự thay đổi. Các em có khả năng tư duy logic,

nhiên, các nguyên tắc và qui tắc cư xử... Các em cố gắng xây dựng quan điểm riêng

tư duy lý luận, tư duy trừu tượng một cách độc lập, sáng tạo, tư duy có sự chặt chẽ có

trong lĩnh vực khoa học, đối với các vấn đề xã hội, tư tưởng chính trị, đạo đức. Chính

căn cứ và nhất quán hơn. Đồng thời tính phê phán của tư duy cũng phát triển. Những

nội dung các môn học ở phổ thông trung học giúp các em xây dựng được thế giới

đặc điểm đó tạo điều kiện cho HS thực hiện các tư duy toán học phức tạp, phân tích nội

quan tích cực về tự nhiên, xã hội. Việc hình thành thế giới quan không chỉ giới hạn ở

dung cơ bản của khái niệm trừu tượng và nắm được các mối quan hệ nhân quả trong tự

tính tích cực nhận thức mà còn thể hiện ở phạm vi nội dung nữa. HS THPT quan tâm

nhiên và xã hội…đó là cơ sở hình thành thế giới quan. Tuy nhiên, nhiều khi các em

nhiều nhất đến các vấn đề liên quan đến con người, vai trò của con người trong lịch

chưa chú ý phát huy đến năng lực suy nghĩ độc lập của bản thân, còn kết luận vội vàng

sử, quan hệ giữa con người và xã hội, giữa quyền lợi và nghĩa vụ, nghĩa vụ và tình

theo cảm tính. Như vậy, ở lứa tuổi này các em rất dễ mắc phải sai lầm trong việc lựa

cảm. Vấn đề ý nghĩa cuộc sống chiếm vị trí trung tâm trong suy nghĩ của HS THPT.

chọn ngành nghề. Nhưng nếu được định hướng một cách nghiêm túc, tư vấn một cách

Tuy vậy, một bộ phận HS chưa được giáo dục đầy đủ về thế giới quan, họ có

khoa học, thì hoàn toàn có thể giúp các em lựa chọn được những ngành nghề phù hợp

những quan niệm lệch lạc về lối sống do chịu sự tác động từ mặt trái của thời mở cửa,

với năng lực bản thân.

hội nhập văn hoá với thế giới, mặt trái của cơ chế thị trường... đã khiến họ có lối sống

− Phát triển của tự ý thức: đây là một đặc điểm nổi bật trong sự phát triển nhân

không lành mạnh, đánh giá cao cuộc sống hưởng thụ, sống gấp, sống lại, ham chơi

cách của HS THPT. Điểm quan trọng trong sự tự ý thức của lứa tuổi này là xuất phát từ

hơn là học hành... Một bộ phận khác lại chưa chú ý vấn đề xây dựng thế giới quan

các yêu cầu của cuộc sống và hoạt động, những quan hệ với thế giới xung quanh buộc

cho mình, sống thụ động.

các em phải ý thức được những đặc điểm nhân cách của mình. Nội dung của tự ý thức

− Đời sống tình cảm: đời sống tình cảm của HS THPT cũng rất phong phú. Đặc

cũng khá phức tạp, các em không chỉ nhận thức về cái tôi của mình trong hiện tại mà

điểm đó được thể hiện rõ nhất trong tình bạn của các em, vì đây là lứa tuổi mà những

còn nhận thức về vị trí của mình trong xã hội, trong tương lai. HS THPT không chỉ có

hình thức đối xử có lựa chọn đối với mọi người trở nên sâu sắc. Ở lứa tuổi này, nhu

nhu cầu đánh giá mà còn có khả năng đánh giá sâu sắc và tốt hơn tuổi thiếu niên về

cầu về tình bạn tăng lên rõ rệt và sâu sắc hơn rất nhiều so với tuổi thiếu niên. Các em

những phẩm chất, mặt mạnh, mặt yếu của những người cùng sống và của chính mình.

có nhu cầu cao đối với tình bạn (sự chân thật, long vị tha, tin tưởng, hiểu biết tôn trọng


12

13

và giúp đỡ lẫn nhau,…). Quan hệ với bạn bè chiếm một vị trí lớn hơn hẳn so với những

trường. Nhiều nghiên cứu về việc chọn ngành nghề của các HS THPT của các nhà giáo

mối quan hệ khác, điều này do lòng khát khao muốn có vị trí bình đẳng trong cuộc

dục cho thấy nó rất phức tạp và luôn thay đổi tùy theo điều kiện xã hội, đặc biệt là điều

sống chi phối. Tình bạn HS THPT rất bền vững nó có thể vượt qua mọi thử thách và có

kiện kinh tế văn hóa và giáo dục. Cụ thể, có những ngành nghề không được các em yêu

thể kéo dài suốt cuộc đời. Quan hệ tình bạn khác giới ở lứa tuổi này cũng đã được tích

thích, nhưng chỉ sau một vài năm có khi chúng trở thành vị trí hàng đầu trong sự lựa

cực hoá một cách rõ rệt, phạm vi quan hệ bạn bè được mở rộng, xuất hiện nhiều các

chọn ngành nghề của HS. Có thể khẳng định rằng không phải HS nào cũng chọn ngành

nhóm pha trộn (cả nam và nữ) bên cạnh những nhóm thuần nhất.

nghề cho bản thân mà mình yêu thích, mà việc lựa chọn này chịu sự tác động và chi

− Hoạt động lao động và sự lựa chọn ngành nghề: hoạt động lao động có vai trò rất

phối của nhiều yếu tố: gia đình, bạn bè, công tác hướng nghiệp của nhà trường, các

lớn trong sự hình thành nhân cách của HS THPT. Hoạt động lao động nếu được tổ

phương tiên thông tin đại chúng…Do đó rất cần sự định hướng, tư vấn giúp đỡ thông

chức đúng đắn sẽ giúp các em hình thành tinh thần tập thể, yêu lao động, tôn trọng

qua giáo dục hướng nghiệp của các trường phổ thông, các trường đại học, các tổ chức

người lao động và thành quả lao động, đặc biệt có nhu cầu và nguyện vọng lao động.

xã hội có uy tín.

Điều quan trọng là việc chọn lựa ngành nghề đã trở thành công việc khẩn cấp của các

Hướng nghiệp của gia đình và người thân

em (đặc biệt là HS lớp 12). Các em đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời tự lập, cho

Gia đình là một yếu tố rất quan trọng đối với sự phát triển về mọi mặt của HS

nên ngành nghề trong tương lai có một vị trí rất quan trọng trong suy nghĩ của các em.

THPT, trong đó có cả vấn đề định hướng ngành nghề cho các em. Trong gia đình, cha

Ngày nay, khi lựa chọn ngành nghề các em cũng có một số thuận lợi nhất định, đó là

mẹ luôn gần gũi, hiểu rõ các em nhất cho nên có thể biết được sở thích, năng lực của

một số trường THPT đã chú trọng nhiều đến vấn đề hướng nghiệp cho các em. Các em

các em ra sao, thậm chí có thể lấy nghề nghiệp bản thân của mình ra để định hướng

được tiếp xúc với một hệ thống tác động tổng hợp của xã hội và nhà trường nhằm

việc chọn nghề nghiệp cho các em vì cha mẹ là những người đi truớc có nhiều kinh

giúp họ việc chọn nghề phù hợp với hứng thú, năng lực, nguyện vọng sở trường của

nghiệm thực tế, có sự hiểu biết về thế giới, nghề nghiệp trong xã hội hơn các em.

mình, vừa đáp ứng được nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền kinh tế

Chình vì vậy, các em có sự ảnh hưởng và tin tưởng rất lớn từ cha mẹ trong việc chọn

quốc dân. Tuy nhiên, khi lựa chọn ngành nghề HS THPT bị tác động từ nhiều yếu tố:

ngành nghề của mình. Bên cạnh đó, còn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế tài chính của

• Yếu tố bên trong (yếu tố chủ quan): sở thích, nguyện vọng, khả năng học tập,…

gia đình. Điều đó càng khẳng định vai trò quan trọng của gia đình đối với việc lựa

• Yếu tố bên ngoài (yếu tố khách quan): dư luận xã hội, lời khuyên người thân,

chọn nghề nghiệp của HS.

hướng nghiệp nhà trường, sức khỏe bản thân, điều kiện kinh tế xã hội, gia đình và
địa phương,…

Tuy nhiên, sự can thiệp, ảnh hưởng quá lớn từ cha mẹ đến việc lựa chọn ngành
nghề của HS sẽ có tác động hai mặt: mặt tích cực đối với trường hợp cha mẹ hiểu rõ

Trong thực tế, khi chọn ngành nghề HS THPT thường thiên về các lĩnh vực đòi

năng lực, sở thích của con cái, hiểu biết rõ nhu cầu các ngành nghề trong xã hội…nên

hỏi tri thức mới, những nghề mới lạ được xã hội chú ý đến nhiều, chẳng hạn như những

hướng cho con mình lựa chọn những nghề phù hợp. Ngược lại, mặt tiêu cực là có một

ngành nghề trong lĩnh vực kinh tế, những ngành nghề hoạt động sôi nổi,…Mặc khác,

bộ phận các phụ huynh lại áp đặt con cái của mình lựa chọn ngành nghề theo ý mình,

các em gặp rất nhiều khó khăn bởi những tác động tiêu cực từ mặt trái của cơ chế thị


14

15

bất chấp năng lực, sở thích của con cái dẫn đến việc chán nãn trong học hành, học một

giúp cho các em nắm bắt, tiếp thu các thông tin một cách đa dạng về mọi mặt trong các

cách gượng ép,…dẫn đến sự thất bại trong nghề nghiệp của các em.

lĩnh vực ngành nghề, nguồn nhân lực, đời sống xã hội,… Tuy nhiên, cho dù đa dạng

Bạn bè

hóa đến đâu thì đây cũng là những thông tin một chiều, rất có ít cơ hội để các em trao

Quan hệ bạn bè là một nhu cầu tự nhiên, không thể thiếu và rất được các em coi

đổi và nhận được sự tư vấn cần thiết, đặc biệt là trong vấn đề tư vấn và định hướng

trọng. Bởi thông qua mối quan hệ này, các em có thể giải bày tâm sự, chia sẽ niềm vui,

nghề nghiệp. Bên cạnh đó, trong những năm gần đây có sự kết hợp giữa các hội, đoàn,

những dự định nghề nghiệp trong tương lai của chính mình. Chính vì vậy, bạn bè cùng

các tổ chức xã hội (báo tuổi trẻ, báo thành niên,…) phối hợp với Bộ Giáo dục đào tạo,

lớp, cùng trường cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự lựa chọn ngành nghề

các trường đại học, cao đẳng trong cả nước đã tổ chức các chương trình hướng nghiệp

của các em.

và tư vấn mùa thi trên truyền hình, báo chí hoặc thậm chí đến tận nơi học của các em

Hướng nghiệp của nhà trường

(các trường THPT) để tư vấn, trả lời thắc mắc của các em. Tuy nhiên, nội dung vẫn còn

Giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường đóng một vai trò chủ đạo trong việc định

hạn chế, cụ thể chỉ xoay quanh ở các vấn đề thi cử, các thông tin đào tạo ở các trường

hướng và lựa chọn ngành nghề của HS THPT. Hướng nghiệp cho HS trong trường phổ

đại học, cao đẳng,…mà thiếu hẳn phần giới thiệu chuyên sâu về các trường như: nội

thông được thể hiện như là một hệ thống tác động sư phạm nhằm giúp cho các em lựa

dung các ngành nghề đào tạo, yêu cầu cần thiết để học ngành nghề đó, số lượng có việc

chọn được nghề nghiệp một cách hợp lý. Trong nhà trường, giáo dục hướng nghiệp là

làm về ngành nghề đó trong tương lai, ngành nghề gì là phù hợp với khả năng và điều

một trong những hình thức hoạt động học tập của HS. Thông qua hoạt động này, mỗi

kiện của mỗi HS, thiếu các trắc nghiệm khách quan giúp HS bước đầu tìm ra sự phù

HS có thể lĩnh hội được những thông tin về nghề nghiệp trong xã hội, nắm được hệ

hợp của bản thân với những ngành nghề mà các em đang lựa chọn…

thống các yêu cầu của từng nghề cụ thể mà mình muốn chọn, có kĩ năng tự đối chiếu

1.2.3. Giáo dục và giáo dục đại học

những phẩm chất, những đặc điểm tâm - sinh lý của mình với hệ thống yêu cầu của

Theo từ điển Giáo Dục Học Việt Nam năm 2001 thì giáo dục là “nhằm truyền thụ

nghề đang đặt ra cho người lao động...Thông qua việc tổ chức hoạt động giáo dục

những tri thức và kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng và lối sống, bồi dưỡng tư tưởng và

hướng nghiệp, nhà trường sẽ giúp cho HS lựa chọn ngành nghề một cách phù hợp với

đạo đức cần thiết cho đối tượng, giúp hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất,

nhu cầu, sở thích, đặc điểm tâm sinh lý của mỗi HS, phù hợp với điều kiện của mỗi HS

nhân cách phù hợp với mục đích, mục tiêu, chuẩn bị cho đối tượng tham gia vào lao

cũng như chu cầu về nhân lực cho xã hội. Do đó, có thể nói giáo dục hướng nghiệp và

động sản xuất và đời sống xã hội”

tư vấn hướng nghiệp học đường là việc không thể thiếu trong các hoạt động giáo dục ở
các trường THPT.

Giáo dục đại học là nền giáo dục được cung cấp bởi các trường đại học (đại học
nghề, đại học cộng đồng, đại học khoa học xã hội, đại học kỹ thuật,…). Giáo dục đại

Phương tiện thông tin đại chúng và các tổ chức xã hội

học bao gồm công tác giảng dạy, nghiên cứu và các hoạt động dịch vụ xã hội liên quan

Trong thời kỳ bùng nổ thông tin như hiện nay, với sự hỗ trợ của sách báo, phim

đến lĩnh vực giảng dạy, giáo dục đại học bao gồm các bậc đại học và sau đại học.

ảnh, truyền hình đặc biệt là mạng thông tin internet đã tác động không nhỏ đến việc lựa
chọn ngành nghề của các em HS THPT, không thể phủ nhận về mặt tích cực là chúng


16

1.2.4. Chọn trường đại học

17

trường đại học và cao đẳng bốn năm so với những HS thuộc gia đình có tình trình trạng

Theo Nguyễn Minh Hà (2011) khái niệm chọn trường đại học được định nghĩa là

kinh tế xã hội trung bình hoặc thấp hơn. Thu nhập gia đình, một phương diện quan

một “Quá trình phức tạp, đa giai đoạn. Trong đó, một cá nhân phát triển những

trọng của tình trạng kinh tế xã hội. Nó có tác động trực tiếp đến việc chọn lựa trường

nguyện vọng để tiếp tục được giáo dục chính quy sau khi học trung học, tiếp theo sau

đại học vì nó tương tác đến chi phí tổ chức giáo dục và hỗ trợ tài chính. Những HS

đó bởi một quyết định theo học một trường đại học, cao đẳng cụ thể hoặc quá trình

thuộc gia đình có thu nhập cao hơn thường chọn trường đại học tư, những HS thuộc gia

đào tạo của một tổ chức hướng nghiệp tiên tiến”.

đình có thu nhập trung bình thì có khuynh hướng chọn những đại học công, và những

Với các em HS lớp 12, trước khi chuẩn bị thi tốt nghiệp phổ thông trung học

HS thuộc gia đình có thu nhập thấp hơn thì có khuynh hướng chọn trường cao đẳng

thường được nhà trường, gia đình, người thân, thầy/cô giáo,…tư vấn cho việc chọn

cộng đồng tư hoặc công lập.

trường đại học dự thi tương ứng với một ngành nghề nào đó phù hợp với năng lực, sở

− Năng lực: Năng lực ảnh hưởng thành quả THPT và thành tích về việc thực hiện

thích của bản thân; thông thường thỏa một số tiêu chí sau: sở thích, năng lực, chỉ tiêu

những bài kiểm tra có liên hệ chặt chẽ với những kỳ thi tuyển sinh vào đại học. Vì cả 2

tuyển, điểm chuẩn, vị trí địa lý nhà trường, nhu cầu xã hội về ngành nghề, việc làm khi

loại này thường được sử dụng rộng rãi bởi những trường đại học mô tả phạm vi các

ra trường, điều kiện kinh tế gia đình, uy tín trường đại học,…Sau đo làm các thủ tục

ứng viên cạnh tranh và cuối cùng như một điều cơ bản là để sàn lọc các ứng viên. Bên

đăng ký dự thi. Trong nghiên cứu này, khái niệm chọn trường được hiểu là quyết định

cạnh đó, HS thường có khuynh hướng tự chọn lựa các trường đại học phù hợp với năng

chọn trường đại học để đăng ký dự thi sau khi tốt nghiệp THPT của các em HS lớp 12.

lực của họ (chọn trường đại học với HS có năng lực tương tự họ).

1.3. Mô hình chọn trường đại học của HS:

− Mức độ giáo dục mong đợi/kỳ vọng giáo dục: Mức độ giáo dục mong đợi và kỳ

1.3.1. Mô hình của Chapman (1981)

vọng giáo dục đều ảnh hưởng đến kế hoạch học đại học của HS. Tuy vậy, chúng hoạt

Chapman cho rằng việc chọn trường đại học của HS THPT là do ảnh hưởng của 2

động ở những cách khác nhau. Kỳ vọng nói về việc một người nhận thức sẽ làm hoặc

thành phần: thành phần nhóm yếu tố đặc thù cá nhân bao gồm các yếu tố ảnh hưởng

sẽ hoàn tất việc gì đó trong tương lai, nó bao gồm một con số ước tính của tính thực tế,

như: tình trạng kinh tế xã hội, năng lực, kết quả học tập ở THPT, mức độ giáo dục

một sự đánh giá về thành tích trong tương lai. Mức độ giáo dục mong đợi là những ao

mong đợi và thành phần các yếu tố bên ngoài nhóm thành 3 loại nói chung: (1) người

ước hoặc những ước muốn bày tỏ những hy vọng của một cá nhân về tương lai. Mức

thân, (2) nhóm đặc điểm của trường đại học; (3) nỗ lực giao tiếp của trường đại học

độ giáo dục và kỳ vọng giáo dục có liên quan đến việc chọn trường đại học.

trong giao tiếp với HS THPT.

− Người thân: Trong việc lựa chọn trường đại học, HS được thuyết phục mạnh mẽ bởi

− Tình trạng kinh tế xã hội: Tầm quan trọng của tình trạng kinh tế xã hội được biểu thị

lời nhận xét và lời khuyên của bạn bè và gia đình của họ. Ảnh hưởng của nhóm này

theo những cách khá phức tạp. Những sinh viên thuộc những gia đình có tình trạng

hoạt động theo 3 cách: (1) những lời nhận xét hình thành kỳ vọng của sinh viên trường

kinh tế xã hội khác nhau không chỉ bước vào cấp giáo dục cao hơn với tỷ lệ khác nhau,

đại học đó sẽ ra sao; (2) họ đưa ra lời khuyên trực tiếp về việc nên học đại học ở đâu;

mà họ còn tự phân bố khác nhau qua các trường đại học, cao đẳng. Cụ thể, những sinh

(3) trong trường hợp bạn bè thân thiết thì nơi chốn những người bạn học đại học này sẽ

viên thuộc gia đình có tình trạng kinh tế xã hội cao thì có khả năng hơn để học ở những

ảnh hưởng đến quyết định của HS.


18

19

− Đặc điểm trường đại học: Địa điểm, chi phí, môi trường khuôn viên đại học và các

trường đại học bởi những HS được đánh giá là họat động tuyển sinh hiệu quả nhất.

chương trình đào tạo sẵn có trong mô hình này như là những đặc điểm cố định tương

Ngoài ra, Chapman cũng nghiên cứu sự ảnh hưởng cụ thể của các tài liệu hướng dẫn

đối của trường đại học. Những đặc điểm này có khuynh hướng định nghĩa trường đại

tuyển sinh đại học sẵn có. Ông cho rằng, các tài liệu tuyển sinh đại học nên được đặc

học trong ngắn hạn.

biệt quan tâm, vì nó đóng một vai trò rất quan trọng trong việc quyết định chọn trường

• Địa điểm: những HS ở khu vực có nhiều trường đại học thì ít có khuynh hướng đi
học xa đến trường đại học như những HS ở vùng nông thôn không có nhiều trường đại
học. Những HS có khả năng cao mà ít có nhu cầu về tài chính thì xem xét một phạm vi
trường đại học rộng lớn hơn so với những HS có khả năng ít hơn mà cần sự trợ giúp về

đại học của HS. Mức độ khó hiểu của các tài liệu này cũng sẽ là một rào cản lớn cho
HS khi họ muốn hiểu được nội dung của các thông tin được cung cấp.
YẾU TỐ ĐẶC THÙ CÁ NHÂN
Tình trạng kinh tế xã hội

mặt tài chính.
• Chi phí: Chi phí có lẽ có ảnh hưởng nhiều đến việc chọn trường đại học của HS.

Năng lực

HS thường có khuynh hướng chọn lựa trong số nhiều truờng đại học dựa vào điều cơ

Mức độ giáo dục mong đợi

bản là thu nhập gia đình. Tại những trường đại học tư nhân, HS thường xuyên nhận
diện chi phí là nhân tố quan trọng trong quyết định chọn trường của họ.

Kết quả học tập ở THPT

• Hỗ trợ về tài chính: Ảnh hưởng của hỗ trợ tài chính là một trong những vấn đề
được nghiên cứu rộng rãi trong việc chọn trường đại học. Nếu những chi phí tạo ra vật

YẾU TỐ BÊN NGOÀI

cản cho việc học đại học, thì hỗ trợ tài chính được giả định phải làm tăng các chọn lựa

Các cá nhân có ảnh hưởng
(cha mẹ, bạn bè, người
thân,…)

trường đại học của HS.
• Các chương trình đào tạo sẵn có: HS chọn những trường đại học mà họ tin tưởng
rằng có thể nhận được những khóa học mà họ cần để học tiếp lên cao hoặc tìm được
việc làm sau khi tốt nghiệp. Thực vậy, những khóa học là có sẵn và những lợi ích họ
nhận được từ khóa học đó là những đặc điểm quan trọng nhất mà HS tìm kiếm khi
chọn trường đại học.
− Nỗ lực của trường đại học trong việc giao tiếp với HS: Việc thu thập thông tin từ
những HS năm cuối THPT có tác động tích cực đến kỳ vọng của họ. Điều này có nghĩa
là những HS có hy vọng đi học tiếp lên đại học thì có khuynh hướng tích cực tìm kiếm
thông tin về trường đại học đó. Tương tự như vậy, những chuyến viếng thăm trường
trung học bởi các nhân viên làm công tác tuyển sinh và những chuyến viếng thăm

Kỳ vọng
về trường
đại học

Chọn
trường
đại học

Đặc điểm của trường đại học
(vị trí, học phí, chính sách,
ngành nghề,…)

Nỗ lực của trường đại học
trong việc giao tiếp với HS
(Tài liệu có sẵn, tham quan
trường đại học,…)

Hình 1.1: Mô hình chọn trường đại học của Chapman (1981)
Nguồn tin: Chapman, 1981


20

1.3.2 Mô hình của Jackson (1982): Mô hình này hướng về HS, theo đó việc lựa chọn
trường của HS bao gồm 3 giai đoạn: tùy chọn, loại trừ và đánh giá. Giai đoạn tùy chọn

21

Hoàn cảnh
gia đình

Bối cảnh xã
hội

nhấn mạnh những tác động của xã hội ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học, trong
khi giai đoạn loại trừ và đánh giá nhấn mạnh đến chi phí học đại học và những đặc

Thành tích
học tập

điểm của trường đại học.

Giai đoạn tùy chọn

− Giai đoạn tùy chọn: HS phát triển suy nghĩ về trường đại học mà họ dự định theo
học. Ngoài ra HS học tập như thế nào tại trường THPT cũng có tác động lớn đến quyết
Khát vọng

định chọn trường đại học để học, những HS mà học tập tốt thường phát triển một tùy
chọn để theo học một trường đại học. Hoàn cảnh gia đình như tình trạng kinh tế xã hội,
học vấn của cha mẹ, những người thân được bao gồm trong giai đoạn này. Ở giai đoạn

Nguồn lực

này, biến số hoàn cảnh gia đình rất quan trọng.
Giai đoạn loại trừ

− Giai đoạn loại trừ: HS thực hiện một lựa chọn để theo học một trường đại học,
nhưng sự lựa chọn bằng cách xem xét lại ngồn lực của chính bản thân, những sự lựa

Chọn lựa đã
thực hiện

chọn về tài chính khả thi và thông tin học được từ những người khác để loại trừ những
lựa chọn không khả thi. Những thành phần chính trong giai đoạn này bao gồm: địa

Kế hoạch
đánh giá

điểm trường đại học, chi phí học, chất lượng của trường đại học, … Tại giai đoạn này,

Giai đoạn đánh giá

HS THPT rút ngắn danh sách chọn lựa những trường đại học của họ dựa trên những
thành phấn. Theo Jackson, HS thường loại bỏ những trường đại học mà họ nhận được
ít thông tin hơn và cũng cho rằng địa điểm và tính khả dụng của những thông tin chính
xác thì có ảnh hưởng mạnh đến việc chọn trường đại học ở giai đoạn này.
− Giai đoạn đánh giá: Đây là giai đoạn cuối cùng trong mô hình này mà HS bắt đầu

Chọn lựa

Hình 1.2: Mô hình chọn trường đại học của Jackson (1982)
Nguồn tin: Jackson, 1982

1.3.3. Mô hình của Litten (1982)

đánh giá từ một danh sách hẹp những trường đã học do họ chọn dựa trên đặc điểm của

Litten cho rằng quyết định chọn trường là một qua trình diễn ra liên tục gồm 5

trường và chi phí học. Đây là giai đoạn HS THPT lựa chọn trường đại học cuối cùng

bước: (1) có những khát vọng về trường đại học, (2) tìm kiếm, (3) thu thập thông tin,

của họ.

(4) gửi đơn xin nhập học và (5) ghi danh vào học. Năm bước này có thể rút ngắn thành

Với mô hình này, kết quả học tập ở THPT là mối tương quan mạnh nhất đến những

3 giai đoạn: (1) quyết định tham gia vào quá trình giáo dục sau trung học; (2) tìm hiểu

khát vọng của HS khi chọn một trường đại học nào đó, kế đến là những biến số bối

về các trường đại học; (3) phát triển một tập hợp các trường đại học để xem xét và quá

cảnh xã hội như: người thân, trường đại học, hoàn cảnh gia đình.

trình nộp đơn và đăng ký học. Mô hình này nhận diện một tập hợp những tác động đến


22

23

quá trình chọn lựa trường đại học như: hoàn cảnh kinh tế gia đình, môi trường xã hội,

túc xác tốt, có các tiện ích sinh hoạt thể thao, khả năng có học bổng, cho phép học qua

đặc tính cá nhân, đặc điểm trường đại học, đặc điểm trường THPT,…Theo Litten,

thư tín, vị trí thuận tiện, học phí thấp, có mối quân hệ với người thân và bạn bè gợi ý.

những thuộc tính của trường trung học và những chính sách đã có ảnh hưởng lớn nhất

1.4. Các nghiên cứu trước có liên quan

trong suốt quá trình tìm kiếm.

1.4.1. Các nghiên cứu trên thế giới:

Hoàn cảnh gia đình của HS và những thuộc tính ảnh hưởng đến quyết định theo

Nghiên cứu của Bromley H. Kniveton (2004), trên cơ sở khảo sát 384 thanh thiếu

học một trường đại học và giúp đỡ để phát triển những khát vọng về trường đại học của

niên (trong đó có 174 nam và 174 nữ) từ 14 đến 18 tuổi đã đã đưa ra kết luận: Cả nhà

HS. Những hoạt động của trường đại học như: tuyển sinh, những hoạt động cụ thể,

trường và gia đình đều có thể cung cấp những thông tin và hướng dẫn trực tiếp hoặc

chính sách tuyển sinh và công nghệ/phương tiện truyền thông tác động đến HS trong

gián tiếp ảnh hưởng đến sự lựa chọn nghề nghiệp của thanh niên. Giáo viên có thể

suốt giai đoạn thu thập thông tin. Những đặc điểm của trường đại học và công

xác định những năng khiếu và khả năng qua đó khuyến khích HS tham gia các hoạt

nghệ/phương tiện truyền thông tác động thực tế và đáp lại bằng việc gửi đơn xin nhập

động ngoại khoá, tham gia lao động hướng nghiệp hoặc tham quan những cơ sở sản

học của HS.

xuất. Phụ huynh HS có ảnh hưởng rất lớn đến việc cung cấp những hỗ trợ thích hợp

Ông cũng khẳng định học vấn của cha mẹ HS có ảnh hưởng mạnh hơn đến việc
tiến hành quá trình chọn lựa trường đại học so với những thuộc tính như: chủng tộc,

trong gia đình, bạn bè…
Michael Borchert (2002), trên cơ sở khảo sát 325 HS trung học của trường Trung

giới tính.
Khát vọng
về trường
đại học

nhất định cho sự lưa chọn nghề nghiệp, ngoài ra còn có sự tác động của anh chị em

Quá trình
tìm kiếm

Thu thập
thông tin

Gửi đơn
xin học

Đăng ký,
ghi danh
học

Hình 1.3: Mô hình chọn trường đại học của Litten (1982)
Nguồn tin: Litten, 1982

1.3.4. Mô hình Cosser và Toit (2002)

học Germantown, bang Wisconsin đã đưa ra nhận xét: trong ba nhóm yếu tố chính
ảnh hưởng đến sự lựa chọn nghề nghiệp là: Môi trường, cơ hội và đặc điểm cá nhân

thì nhóm yếu tố đặc điểm cá nhân có ảnh hưởng quan trọng nhất đến sự chọn lựa
nghề nghiệp của HS trung học.
Trong nghiên cứu của mình D.W.Chapman (1981) cho rằng các yếu tố cố định

Cosser và Toit đã vận dụng mô hình của Chapman (1981) với một ít thay đổi để

của trường đại học như học phí, vị trí địa lý, chính sách hỗ trợ về chi phí hay môi

nghiên cứu ở một số quốc gia đang phát triển (Nam Phi và Ấn Độ) để nghiên cứu các

trường ký túc xá sẽ có ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của HS. Ngoài ra ông

ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của HS lớp 12. Kết quả nghiên cứu của hai tác

còn nhấn mạnh ảnh hưởng của nỗ lực của các trường đến quyết định chọn trường của

giả này có 10 yếu tố chia thành 2 nhóm ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học

HS. D.W.Chapman còn cho rằng, các yếu tố tự thân cá nhân HS là một trong những

của HS trường THPT. Một nhóm yếu tố thể hiện “đặc tính của nhà trường” và nhóm

nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của bản thân họ.

còn lại thể hiện “những ảnh hưởng khác” (người thân, gia định, bạn bè, thầy, cô

M.J.Burns và các cộng sự (dẫn theo Trần Văn Quí và Cao Hào Thi, 2009), đã

giáo,…), mười yếu tố này bao gồm: danh tiếng của trường, danh tiếng của khoa, có ký

cho rằng mức độ nổi tiếng và uy tín của trường, đội ngũ giáo viên danh tiếng cũng là
những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của HS, họ cho rằng: “tỷ lệ chọi”


24

25

đầu vào, điểm chuẩn của trường là những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn

luận tay đôi với 4 đối tượng khảo sát (HS THPT) và phát thử 50 bảng câu hỏi để điều

trường của HS.

chỉnh từ ngữ, văn phong. Nghiên cứu định lượng với việc khảo sát 227 bảng câu hỏi

Theo Cabera và La Nasa (dẫn theo Marvin J. Burns, 2006), ngoài mong đợi về
học tập trong tương lai thì mong đợi về công việc trong tương lai cũng là một

cho HS lớp 12 của 5 trường THPT tại Quảng Ngãi năm 2008 – 2009 nhằm đánh giá
thang đo và kiểm định giả thuyết.

trong những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của HS. S.G.Washburn và

Kết quả nghiên cứu của 2 tác giả này đã xác định được 5 yếu tố có ảnh hưởng đến

các cộng sự (2000) còn cho rằng sự sẵn sàng của bản thân cho công việc và cơ hội

quyết định chọn trường đại học của HS THPT theo mức độ giảm dần như sau: yếu tố

kiếm được việc làm sau khi tốt nghiệp cũng là những yếu tố ảnh hưởng đến quyết

cơ hội việc làm trong tương lai, yếu tố nỗ lực giao tiếp của trường đại học với HS

định chọn trường của HS.

THPT, yếu tố bản thân cá nhân HS, yếu tố đặc điểm của trường đại học và yếu tố các

D.W.Chapman, trong việc chọn trường, các HS bị tác động mạnh mẽ bởi sự

cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của HS. Mô hình nghiên

thuyết phục, khuyên nhủ của bạn bè và gia đình. Bên cạnh đó, Hossler và Gallagher

cứu giải thích được 21.5% cho tổng thể về mối liên hệ của 5 yếu tố trên với biến lựa

(dẫn theo Trần Văn Quí và Cao Hào Thi, 2009) còn cho rằng các cá nhân tại trường

chọn trường đại học của HS.
Yếu tố về đặc trưng giới tính của
HS

học cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến quyết định chọn trường của HS.
1.4.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam:
1.4.2.1. Nghiên cứu của Trần Văn Quí và Cao Hào Thi (2009):
Trần Văn Quí và Cao Hào Thi đã tổng hợp các nghiên cứu của Chapman (1981),
Hossler và Gallagher (1987), Cabrera và La Nasa (2000), Mario và Helena (2007) và
đưa ra mô hình gồm 7 yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của HS THPT
đó là: (1) các cá nhân có ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của HS, (2)

Yếu tố về cá nhân có ảnh hưởng
đến quyết định của HS
Yếu tố về đặc điểm của trường
đại học
Yếu tố về bản thân cá nhân HS

đặc điểm của trường đại học, (3) bản thân cá nhân HS, (4) cơ hội học tập cao hơn trong
tương lai, (5) cơ hội làm việc trong tương lai, (6) nỗ lực giao tiếp với HS của các
trường đại học và (7) đặc điểm về giới tính.
Có 4 yếu tố quyết định bao gồm: bản thân cá nhân HS, các cá nhân có ảnh hưởng,

Yếu tố về cơ hội học tập cao hơn
trong tương lai
Yếu tố về cơ hội học việc làm
trong tương lai

H7
H1+
H2+
H3+
H4+

Quyết định
chọn trường
đại học dự thi

H5+
H6+

đặc điểm của trường đại học, nỗ lực giao tiếp với HS của các trường đại học. Do đó,

trong mô hình nghiên cứu Trần Văn Quí và Cao Hào Thi cũng đã đưa 4 yếu tố trên vào
mô hình nghiên cứu vì những yếu tố mang tính phổ biến và đã được kiểm chứng thông
qua nhiều nghiên cứu trước. Phương pháp nghiên cứu được thực hiện qua 2 bước là
nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng. Nghiên cứu định tính thông qua thảo

Yếu tố về nỗ lực giao tiếp với
HS của các trường đại học

Hình 1.4: Mô hình chọn trường đại học của Trần Văn Quí và Cao Hào Thi
Nguồn tin: Tạp chí phát triển KH&CN, tập 12, số 15 - 2009


26

27

1.4.2.2. Mô hình của Nguyễn Phương Toàn (2011)
Nguyễn Phương Toàn cũng đã dựa vào nghiên cứu của Chapman (1981), Cabrera

1.4.2.3. Mô hình của Nguyễn Minh Hà (2011):

và La Nasa (2000), Trần Văn Quý (2009) và mô hình ban đầu tác giả đề xuất gồm 8

Nguyễn Minh Hà đã kết hợp một số mô hình của Chapman (1981), Litten (1982),

yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học đó là: (1) đặc điểm trường đại học, (2)

Jackson (1982), Hossler và Gallagher (1987), Cabrera và Nasa (2000) trên cơ sở điều

sự đa dạng và hấp dẫn ngành nghề đào tạo của trường, (3) cơ hội làm việc trong tương

chỉnh một số yếu tố cho phù hợp với đối tượng khảo sát là sinh viên năm nhất của 3

lai, (4) nỗ lực giao tiếp với các HS của các trường đại học, (5) danh tiếng của trường,

khối ngành: Kinh tế - Quản trị kinh doanh, Khoa học kỹ thuật và Khoa học xã hội nhân

(6) cơ hội trúng tuyển, (7) định hướng của các cá nhân có ảnh hưởng và (8) sự tương

văn của Đại học Mở TP. HCM về việc chọn trường Đại học Mở TP. HCM và đã đưa ra

thích với đặc điểm của cá nhân.

mô hình ban đầu gồm 5 yếu tố ảnh hưởng đó là: (1) yếu tố người thân, (2) yếu tố đặc

Kết quả nghiên cứu qua việc khảo sát 402 HS của 8 trường THPT tại địa bàn tỉnh

điểm của trường đại học, (3) yếu tố đặc điểm của bản thân sinh viên, (4) yếu tố công

Tiền Giang năm học 2011, tác giả này đã xác định được 5 yếu tố có ảnh hưởng đến

việc trong tương lai và (5) yếu tố nỗ lực của nhà trường để đưa thông tin đến HS.

quyết định chọn trường đại học của HS THPT trên địa bàn tỉnh Tiền Giang với mức độ

Phương pháp nghiên cứu được thực hiện qua 2 bước là nghiên cứu định tính và nghiên

ảnh hưởng từ mạnh đến yếu như sau: yếu tố về mức độ đa dạng và hấp dẫn ngành nghề

cứu định lượng. Nghiên cứu định tính thông qua thảo luận tay đôi với 5 sinh viên năm

đào tạo, yếu tố về đặc điểm của trường đại học, yếu tố về khả năng đáp ứng sự mong

thứ nhất hệ chính quy của trường Đại học Mở TP. HCM thuộc các khoa khác nhau, sau

đợi sau khi ra trường (cơ hội làm việc trong tương lai), yếu tố về nỗ lực giao tiếp của

đó xây dựng bảng phỏng vấn sơ bộ để khảo sát thử 30 sinh viên để điều chỉnh bảng câu

trường đại học với HS THPT và yếu tố danh tiếng của trường đại học. Mô hình nghiên

hỏi khảo sát cho phù hợp. Nghiên cứu định lượng với việc khảo sát 1894 sinh viên năm

cứu giải thích được 27.6% cho tổng thẻ về mối liên hệ của 5 yếu tố trên với biến lựa

thứ nhất thuộc các khoa khác nhau đang học tại các cơ sở của Đại học Mở tại TP.

chọn trường đại học của HS.

HCM.

Yếu tố về đặc điểm của
trường đại học
Yếu tố về sự đa dạng và hấp
dẫn ngành đào tạo
Yếu tố về cơ hội việc làm
trong tương lai
Yếu tố về nỗ lực giao tiếp
với HS của các trường đại
học

Yếu tố về danh tiếng của
trường đại học
Quyết định
dự thi vào
trường đại
học

Yếu tố về cơ hội trúng tuyển

Yếu tố người thân
Yếu tố đặc điểm của trường đại học
Yếu tố đặc điểm của bản thân sinh viên

Yếu tố về sự định hướng của
cá nhân có ảnh hưởng

Yếu tố công việc trong tương lai

Yếu tố tương thích với đặc
điểm cá nhân

Yếu tố nỗ lực của nhà trường để đưa
thông tin đến HS sắp tốt nghiệp THPT

Hình 1.5: Mô hình chọn trường đại học của Nguyễn Phương Toàn (2011)
Nguồn tin: Nguyễn Phương Toàn, 2011

Việc sinh viên
chọn trường Đại

học Mở TP. HCM

Hình 1.6: Mô hình chọn trườn đại học Mở của Nguyễn Minh Hà (2011)
Nguồn tin: Nguyễn Minh Hà, 2011


28

29

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Sau khi phân tích nhân tố và kiểm định thang đo, kết quả tác giả đã đưa ra 7 yếu tố
có ảnh hưởng đến quyết định chọn trường Đại học Mở TP. HCM của sinh viên năm

Trên cơ sở lý thuyết cũng như mô hình nghiên cứu đã được đề cập ở chương 1,

thứ nhất với mức độ ảnh hưởng giảm dần như sau: (1) yếu tố nỗ lực của nhà trường để

trong chương này sẽ trình bày chi tiết hơn về phương pháp luận nghiên cứu bao gồm:

đưa thông tin đến với HS, (2)yếu tố khả năng vào được trường, (3) yếu tố chất lượng

khung nghiên cứu, quy trình nghiên cứu, mô hình nghiên cứu, thiết kế nghiên cứu

dạy – học, (4) yếu tố công việc trong tương lai, (5) yếu tố đặc điểm bản thân sinh viên,

(định tính, định lượng), cách xây dựng thang đo, chọn mẫu, thu thập dữ liệu, kỹ thuật

(6) yếu tố người thân trong gia đình và (7) yếu tố người thân ngoài gia đình. Mô hình

phân tích dữ liệu, đánh giá và kiểm định các thang đo cũng như mô hình nghiên

nghiên cứu giải thích được 61.68% cho tổng thể về mói liên hệ của 7 yếu tố trên với

cứu,…

biến chọn trường Đại học Mở TP. HCM của sinh viên năm thứ nhất của nhà trường.

2.1. Khung nghiên cứu

1.5. Tóm tắt chương
Chương này trình bày một số khái niệm, cơ sở lý thuyết có liên quan đến chủ đề
nghiên cứu, một số nghiên cứu trước về chọn trường của HS do các tác giả trong và
ngoài nước: Chapman (1981), Jackson (1982),Litten (1982), Cosser và Toit (2002),
Trần Văn Quí và Cao Hào Thi (2009), Nguyễn Minh Hà (2011), Nguyễn Phương Toàn
(2011). Trên cơ sở kế thừa và chọn lọc, tác giả đề xuất mô hình nghiên cứu “Các yếu tố
ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học của HS THPT tại Thành phố Hồ Chí Minh”
bao gồm 6 yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường của HS đó là: (1)yếu tố mối quan hệ
ảnh hưởng, (2) yếu tố đặc điểm trường đại học, (3) yếu tố cơ hội trúng tuyển, (4) yếu tố
năng lực - điều kiện bản thân cá nhân, (5) yếu tố cơ hội tương lai và (6) yếu tố truyền
thông tiếp thị của trường đại học với HS.

CÁC YẾU TỐ
TÁC ĐỘNG
Các mối quan
hệ ảnh hưởng.
Đặc điểm
trường đại học.
Cơ hội trúng
tuyển.

Năng lực - điều
kiện bản thân cá
nhân
Cơ hội tương
lai.
Nỗ lực truyền
thông tiếp thị
của trường đại
học.

QUÁ
TRÌNH
Phân tích
các yếu tố
ảnh hưởng
đến việc
chọn
trường đại
học của học
sinh.
Xác định và
đo lường
mức độ ảnh
hưởng.
Đưa ra một
số kiến
nghị.

KẾT QUẢ MONG ĐỢI
Học sinh cân nhắc hơn trong

việc chọn trường đại học.
Giúp cho các trường đại học
nắm bắt được vai trò của các
yếu tố ảnh hưởng đến việc
chọn trường đại học của học
sinh, từ đó hoàn thiện sản
phẩm dịch vụ đào tạo, gia tăng
hiệu quả cho trường trong việc
xây dựng các chiến lược
marketing đúng hướng nhằm
hoạch định chính sách tuyển
sinh phù hợp.
Góp phần nâng cao hiệu quả
công tác tư vấn hướng nghiệp,
tư vấn tuyển sinh của các đơn
vị có liên quan.

Hình 2.1 Khung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại học
của học sinh THPT
Nguồn: Nghiên cứu tổng hợp của tác giả, 2013


30

31

2.3. Mô hình đề xuất trong nghiên cứu

2.2. Quy trình nghiên cứu

Mô hình Chapman (1981) đề cập đến hai nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quyết định

Mục tiêu nghiên cứu

chọn trường đại học của học sinh THPT đó là: nhóm yếu tố bên trong (nhóm yếu tố cá
nhân) và nhóm yếu tố bên ngoài (người thân, đặc điểm trường đại học, nỗ lực giao tiếp
Cơ sở lý thuyết và các mô hình có liên quan

của nhà trường). Tuy nhiên, Chapman thực hiện nghiên cứu tại các trường đại học ở
Mỹ nên có sự sàng lọc các ứng viên từ các tiêu chuẩn do nhà trường quy định. Với mô

Mô hình nghiên cứu / giả thuyết

Dàn bài
thảo luận

hình của Cosser và Toit (2002) nghiên cứu ở một số quốc gia đang phát triển và kết
quả cũng xác định được hai nhóm có ảnh hưởng đến việc chọn trường của học sinh
THPT đó là nhóm đặc tính nhà trường và nhóm các ảnh hưởng khác được thể hiện gồm
10 yếu tố (danh tiếng nhà trường, danh tiếng khoa, ký túc xá, tiện ích hoạt động TDTT,

Nghiên cứu định tính
(thảo luận nhóm n=10)

Bảng phỏng vấn
sơ bộ

học bổng, học qua thư tín, vị trí thuận lợi, có mối quan hệ với người thân, bạn bè gợi ý
và học phí thấp). Tuy nhiên, có một số yếu tố không phù hợp với thực tiễn ở Việt Nam
như: cho phép học qua thư tín hay các tiện ích cho sinh hoạt thể dục thể thao. Với mô

hình của Jackson, Litten nhấn mạnh và lý giải quá trình đưa ra quyết định chọn trường

Khảo sát thử
(mục đích điều chỉnh bảng phỏng vấn, mẫu=30)

Bảng phỏng vấn
chính thức

của học sinh. Còn với các mô hình nghiên cứu khác ở Việt Nam như:
Trần Văn Quí và Cao Hào Thi (2009) cho thấy: Việc chọn trường đại học của học
sinh ở mô hình 1 ảnh hưởng 5 yếu tố: cơ hội việc làm trong tương lai, đặc điểm cố định
của trường đại học, bản thân cá nhân học sinh, các cá nhân có ảnh hưởng và nỗ lực

Nghiên cứu định lượng (mẫu = 600)
Khảo sát 600 học sinh thuộc 13 trường THPT (8 trường công lập, 5
trường ngoài công lập), tỷ lệ mẫu là 2/3.
Mã hóa, nhập liệu.
Làm sạch dữ liệu.
Kiểm định thang đo Cronbach Alpha & hệ số tương quan biến tổng r
Phân tích yếu tố khám phá EFA.
Phân tích hồi quy và kiểm định.
Phân tích t-test, ANOVA.

giao tiếp của trường đại học với học sinh có quan hệ đồng biến với biến chọn lựa chọn
đại học của học sinh tương ứng với hệ số hồi quy có giá trị dương, phù hợp với giả
thuyết của mô hình. Tuy nhiên, kết quả chỉ giải thích được 20.07% cho tổng thể sự liên
hệ của 5 yếu tố trên (thấp). Còn với mô hình 2, khi thêm vào 2 yếu tố: cơ hội học tập
cao hơn trong tương lai và giới tính (tổng cộng 7 yếu tố) thì có quan hệ nghịch biến
với biến chọn trường đại học và sự giải thích tổng tăng lên nhưng không đáng kể
(21.5%).

Nguyễn Phương Toàn (2011) cho thấy: Việc chọn trường đại học của học sinh ảnh

Viết báo cáo
Hình 2.2 Quy trình nghiên cứu
Nguồn: Nghiên cứu tổng hợp của tác giả, 2013

hưởng bởi 5 yếu tố: mức độ đa dạng và hấp dẫn ngành đào tạo, đặc điểm trường đại


32

33

học, khả năng đáp ứng mong đợi sau khi ra trường, nỗ lực giao tiếp của trường đại

không nhỏ đến quyết định chọn trường đại học của học sinh. Dựa vào nhóm yếu tố các

học với học sinh và danh tiếng của trường đại học. Tuy nhiên mô hình chỉ giải thích

cá nhân ảnh hưởng này, giả thuyết H1 được phát biểu như sau:

được 27.6% cho tổng thể 5 yếu tố trên (thấp).

H1: Sự định hướng từ các mối quan hệ của các thân nhân học sinh về việc chọn

Nguyễn Minh Hà (2011) cho thấy: Việc chọn trường Đại học Mở TP. HCM của
học sinh ảnh hưởng bởi 7 yếu tố: yếu tố nỗ lực của nhà trường để đưa thông tin đến với
học sinh, yếu tố khả năng vào được trường, yếu tố chất lượng dạy – học, yếu tố công

trường đại học nào đó càng lớn thì xu hướng học sinh chọn trường đại học đó càng

cao.
Yếu tố đặc điểm của trường đại học

việc trong tương lai, yêu tố đặc điển bản thân sinh viên, yếu tố người thân trong gia

Trong nghiên cứu của mình, Chapman cho rằng các yếu tố như vị trí địa lý, các

đình và yếu tố người thân ngoài gia đình. Mô hình nghiên cứu giải thích được 61.683%

chính sách, học phí, ký túc xá, chương trình đào tạo, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật

(khá cao) cho tổng thể về mối liên hệ của 7 yếu tố trên với biến chọn trường Đại học

chất,…sẽ có ảnh hưởng đến quyết định chọn trường của học sinh; M.J.Burns và các

Mở TP. HCM của sinh viên năm thứ nhất của trường. Tuy nhiên đối tượng khảo sát ở

cộng sự (dẫn theo Trần Văn Quí và Cao Hào Thi, 2009) cũng đã bổ sung thêm một số

đây là sinh viên năm nhất (không thích hợp với đối tượng khảo sát của tác giả là học

yếu tố như học bổng, các chính sách hỗ trợ, sự đa dạng ngành nghề, mức độ nổi tiếng

sinh THPT).

và uy tín của trường (thương hiệu), việc tổ chức quản lý,… cũng ảnh hưởng đến quyết

Tóm lại, tổng hợp các mô hình nghiên cứu về việc chọn trường đại học của học

định chọn trường của học sinh. Dựa vào nhóm yếu tố này, giả thuyết H2 được phát

sinh THPT đã nêu ở trên, mà nhất là các mô hình nghiên cứu trước đây tại Việt Nam

biểu như sau:

(phù hợp với điều kiện thực tế ở Việt Nam) cùng với một số điều chỉnh chính là cơ sở

H2: Đặc điểm trường đại học càng tốt thì xu hướng học sinh sẽ chọn trường đó

để hình thành mô hình nghiên cứu đề tài của tác giả (hình 2.3)

càng cao.

2.4. Giả thuyết nghiên cứu
Yếu tố mối quan hệ ảnh hưởng đến quyết định của học sinh
Theo Chapman (1981), việc lựa chọn trường đại học của học sinh bị tác động mạnh

Yếu tố về cơ hội trúng tuyển
Chapman, Cabrera và La Nasa (M.J.Burns, 2006) cho rằng sự mong đợi về học tập
trong tương lai, Trần Văn Quí và Cao Hào Thi (2009) cũng đã bổ sung thêmtỷ lệ chọi

bởi sự thuyết phục, khuyên nhủ, tư vấn của gia đình (cha, mẹ, anh, chị,…), bạn

đầu vào và điểm trúng tuyển của trường là những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định

bè,…Sự ảnh hưởng ngày đến các cá nhân học sinh theo 3 cách: (1) ý kiến của họ ảnh

chọn trường đại học của học sinh. Dựa vào nhóm yếu tố này, giả thuyết H3 được phát

hưởng đến mong đợi về một trường đại học cụ thể nào đó là như thế nào, (2) cũng có

biểu như sau:

thể họ khuyên trực tiếp nơi mà học sinh nên tham dự thi hoặc (3) trong trường hợp là

H3: Trường đại học có điểm tuyển sinh phù hợp, cơ hội trúng tuyển càng cao thì xu

bạn thân, thì chính nơi mà bạn thân dự thi cũng ảnh hưởng đến quyết định chọn trường

hướng học sinh chọn trường đó càng nhiều.

của học sinh. Hossler và Gallagher (dẫn theo Trần Văn Quí và Cao Hào Thi, 2009)
cũng cho rằng ngoài cha mẹ, bạn bè thì các cá nhân tại trường học cũng ảnh hưởng