KHUNG HOANG TUOI LEN 3

tuổi lên 3, trẻ có biểu hiện mong muốn thể hiện tính độc lập của bản thân vì vậy bé
thường ngoan cố, có những phản ứng đối với những quyết định của chính mình…
Tại sao con có biểu hiện khủng hoảng tuổi lên ba?
Với mong muốn thể hiện bản thân của trẻ, bố mẹ cảm thấy con mình trở nên ngang
ngạnh, khơng vâng lời. Bé cũng có thể đột nhiên tự tiện hơn trong hành vi, bé muốn tự
mình làm tất cả mọi điều mà không cần sự giúp đỡ của bố mẹ nữa. Đôi lúc trẻ khiến bố
mẹ bị sốc thực sự khi nghe con mắng người lớn là “đồ ngốc”, hoặc bé trở nên nổi loạn
trong những tình huống cụ thể khác.
Tuy nhiên, bạn cũng đừng quá lo lắng, bởi nguyên nhân của khủng hoảng này là trẻ có
nhu cầu độc lập do phát triển ý thức bản ngã, tự ý thức nhưng năng lực còn hạn chế, cơ
thể còn non nớt và đặc biệt là người lớn thường cấm đốn nên nhu cầu độc lập của trẻ
khơng được thỏa mãn. Bạn hãy lựa chọn cho mình một phương pháp phù hợp để chia sẻ
những khó khăn về tâm lý của bé yêu trong giai đoạn này.
Cha mẹ làm gì để giúp con vượt qua khủng hoảng tuổi lên ba?
Chia sẻ cảm xúc với con trẻ
Với bé, giai đoạn này thực sự là giai đoạn khó khăn, bé cần nhận được sự quan tâm, yêu
thương của bố mẹ hơn bao giờ hết. Nếu một ngày bé không chịu để mẹ tắm cho bé, thì
cách tốt nhất là mẹ hãy thơng qua việc rủ trẻ tham gia một trị chơi nào đó để dần dần
kéo bé trở lại định hướng ban đầu của mẹ, hãy cho trẻ lựa chọn hình thức tắm mà bé
thích. Các mẹ con cũng có thể cho con mang theo một số đồ chơi nho nhỏ vào chơi khi
tắm...
Hãy tôn trọng cái tôi của con bằng cách hỏi con và cho con được lựa chọn trong chừng
mực có thể. Với các bé nhút nhát, đó có thể là cá tính của con. Khi con tự tin hơn với
môi trường xung quan con sẽ biểu diễn những khả năng của mình. Nhưng nếu mọi
người làm bé sợ, bé khơng thấy tin tưởng, an tồn bé sẽ không bao giờ thể hiện. Thế
nên, lúc này, bố mẹ cần phải để tâm nhiều hơn đến cảm xúc của bé bạn nhé. Bé lên 3, bé
đi mẫu giáo, mẹ nên hướng dẫn bé ngay cách làm quen với bạn bè, cách chào hỏi thầy
cơ và cách nói chuyện với người lớn.
Cuối tuần, bố mẹ nên cho bé đi chơi cơng viên, vườn bách thú, để bé có dịp tự làm quen
với các bạn. Khi bé lớn hơn một chút, mẹ có thể cho bé tham gia các lớp học năng
khiếu. Khi làm việc nhà, bạn hãy cùng cho bé tham gia như vậy bé sẽ dạy cho bé tính tự

giác và sự tự trong cuộc sống. Điều này sẽ giảm đi rất nhiều những khúc mắc tâm lý của
bé ở tuổi lên ba.
Hãy định hướng hành vi cho bé
(Ảnh minh họa, nguồn Internet)
Ở tuổi lên ba, sự chú ý, để tâm hơn đến những sự vật, hiện tượng xung quanh ở trẻ
thường chăm chú hơn với, tất cả cử chỉ, hành động của người lớn cũng rơi vào “tầm
ngắm” của bé. Thơng qua đó, bé sẽ học cả những hành vi tích cực lẫn tiêu cực từ người
lớn.
Nhiều bố mẹ cảm thấy sốc khi con đột nhiên rất thích chửi bậy hay mắng nhiếc những
người xung quanh. Lúc này, bố mẹ đừng nên nóng giận, đánh mắng con, mà hãy hướng
dẫn cho bé cách sử dụng từ ngữ cũng như xử sự cho bé: “Lần sau, con không được nói
1


với ơng như vậy nữa nhé”, “Con nói như vậy là bố buồn lắm đó”, “Lần sau, Bi của mẹ
sẽ không đánh bạn nữa đúng không nào?”.
Để tránh những tai nạn đáng tiếc khi con nghịch ngợm, cha mẹ có thể dạy bé cách tự
bảo vệ bản thân, tránh những tai nạn bằng cách căn dặn bé như: “Nếu con chơi xong, để
đồ chơi bừa bãi, có thể con sẽ dẫm phải những đồ chơi và bị ngã” hoặc “Khi con nhìn
thấy nồi canh bốc hơi nghi ngút, hay phích nước nóng, con khơng được chơi ở gần đó”.
Hoặc khi chở bé đi trên đường, mẹ dặn bé cẩn thận: “Khi nào mẹ dừng hắn xe, con mới
được xuống xe”.
Những bài học đầu tiên về cách tự bảo vệ bản thân này dần dần sẽ giúp bé xây dựng
những phản xạ phát hiện và tránh xa những nguy hiểm xung quanh mình và vượt qua
cơn khủng hoảng tuổi lên ba một cách an tồn nhất.

1. Tại sao con có biểu hiện khủng hoảng tuổi lên 3?
Ở tuổi lên 3, trẻ có biểu hiện mong muốn thể hiện tính độc lập của bản thân vì vậy bé
thường ngoan cố, có những phản ứng đối với những quyết định của chính mình…
Ở độ tuổi này, khả năng nhận thức của trẻ bắt đầu phát triển rõ rệt. Trẻ biết phân biệt

giữa con gái - con trai, biết ba là nam giới - mẹ là nữ giới, biết ý thức về bản thân và bắt
đầu nảy sinh những hành động khác với bình thường chỉ để nhằm mục đích khẳng định
cái tơi nhỏ bé của mình.
Trẻ thích được khen hơn bị chê, trẻ thích tự ăn hơn được mẹ đút, trẻ thích tự chọn đồ
mặc mỗi khi ra ngoài cùng ba mẹ...
Trẻ lên 3 thường ngoan cố, có những phản ứng tiêu
cực.
2. Một số biểu hiện của thời kỳ khủng hoảng lên 3 ở trẻ
- Phản ứng tiêu cực: Trẻ thường có biểu hiện không chịu phục tùng một số yêu cầu của
người lớn.
- Ngoan cố: Trẻ kiên quyết nghiêng về phía sự thoả mãn đòi hỏi của bản thân, sự quyết
định của mình. Nhiều khi bé địi làm cho bằng được, khơng phải vì thật sự thích, mà là
muốn bố mẹ phải chịu thua.
- Tự tiện: Là xu hướng giải thoát khỏi người lớn. Trẻ tự mình làm điều gì đó mà khơng
cần có ý kiến của người lớn. Thường trẻ chỉ hướng tới sự độc lập về mặt vận động, ở
đây là sự vận động có chủ định và chủ kiến. Ví dụ: muốn đi chợ mua đồ cho mình,
muốn cắt tóc cho em, muốn lái xe ơtơ và muốn vẽ cả bức tranh to lớn,...
Bé muốn làm trái lại những lời dạy dỗ và vi phạm những điều bị ngăn
cấm.
- Chống đối: Bé muốn làm trái lại những lời dạy dỗ và vi phạm những điều bị ngăn cấm
2


- Vơ lễ với người lớn: Trẻ có biểu hiện nói trống khơng hoặc nói hỗn với người lớn như
giơ tay đánh, cấu véo, hét to,… với người lớn.
3. Các biện pháp giải quyết khủng hoảng cho trẻ
- Khi trẻ có những thái độ như bướng bỉnh, chuyện quyền,.. tranh giành, đánh bạn thì
người lớn khơng nên qt mắng trẻ, cấm trẻ chơi trò chơi hay giật đồ chơi từ tay trẻ.
Người lớn hãy giải thích những điều phải trái, đâu là của mình, đâu là của bạn, hành
động nào là sai, hành động nào là đúng để trẻ hiểu. Tránh thái độ tiêu cự cho rằng bé

tham lam, hư đốn, khơng ngoan.
- Nếu trẻ ăn vạ thì nên lờ đi chỗ khác hoặc đánh lạc hướng trẻ bằng cách thu hút trẻ
tham gia các hoạt động khác. Khi cần xử phạt thì khơng nên đánh, mắng vì như thế sẽ
làm cho cả cha mẹ và trẻ đều cảm thấy bị ức chế và có thể lần sau trẻ sẽ lặp lại những
hành vi chống đối như thế.
- Nếu trẻ có ý muốn thỏa đáng thì người lớn nên đồng tình và cho trẻ thực hiện. Ngược
lại, trong trường hợp trẻ có những địi hỏi q quắt, người lớn cần tỏ thái độ thái độ
nghiêm khắc và tuyệt đối không chiều theo ý trẻ. Trước đó phải giải thích cho trẻ hiểu lý
do vì sao người lớn khơng chấp nhận ý muốn của trẻ để tránh việc trẻ chống đối lại
người lớn.
- Trẻ bắt đầu xuất hiện sự tự ý thức, trẻ ý thức được bản thân mình vì vậy người lớn nên
giành thời gian trò chuyện với trẻ để hiếu mong muốn của trẻ, để khuyên bảo trẻ một
cách nhẹ nhàng, khéo léo và cũng là để trẻ hiểu hơn về thế giới xung quanh.
Người lớn hãy tạo một môi trường đồ chơi và vui chơi thoải mái cho
bé.
- Người lớn cần tạo cho trẻ cơ hội để trẻ tự phục vụ. Hãy hình thành tính độc lập tích
cực cho trẻ bằng việc cho trẻ thực hiện một số thao tác tự chăm sóc bản thân của trẻ và
tin tưởng vào khả năng đó của trẻ đồng thời cũng phải quan tâm hướng dẫn trẻ kịp thời
để tránh hình thành những thói quen xấu.
- Người lớn cần khuyến khích trẻ làm theo những yêu cầu của mình thay vì áp đặt trẻ
làm theo, cần giải thích cho trẻ hiểu vì sao phải như vậy và bày tỏ thái độ tôn trọng trẻ
cũng như tôn trọng những việc làm và khả năng của trẻ.
- Người lớn hãy tạo một môi trường đồ chơi và vui chơi thoải mái cho bé. Ngồi việc
chơi đóng vai thì có thể cho trẻ theo học các hoạt động năng khiếu vẽ, đàn, thể thao...
Khi có con ở độ tuổi lên ba, khơng ít cha mẹ than phiền không hiểu sao trẻ bỗng
trở nên ngang bướng, thích làm theo ý mình, hay địi hỏi, mè nheo, khóc lóc, ăn vạ,
làm ngược ý người lớn, thậm chí là ném đồ đạc, nói tục, có khi cịn đánh lại người
lớn... Tuy nhiên, nếu hiểu được tâm lý của trẻ cùng với sự "khủng hoảng" ở tuổi
này, bố mẹ sẽ không quá lo lắng, không vội vàng "dán nhãn" con hư.
Vì đâu trẻ bướng bỉnh?

Thật ra, sự bướng bỉnh của trẻ khơng hồn tồn là xấu. Khi bắt đầu nhận thức được về
bản thân và thế giới xung quanh, trẻ sẽ tìm cách đối phó với những ngun tắc và luật lệ
3


của người lớn, để bảo vệ suy nghĩ của mình. Trẻ sẽ khơng thể khơn lớn nếu khơng có ý
kiến, suy nghĩ, nhu cầu hay mong ước, nhờ đó trẻ mới có thể thốt ra khỏi cuộc sống
phụ thuộc và rèn tính tự lập. Tuy nhiên, nếu những hành vi này vượt quá những giới hạn
cho phép và vi phạm những quy tắc đạo đức, thì rất cần sự định hướng và uốn nắn kịp
thời.
Trẻ muốn khẳng định cái tôi: Trẻ không muốn làm theo sự ra lệnh, chỉ bảo của người
lớn và thường hay cố tình làm ngược lại để khẳng định mình đã lớn. Tuy nhiên, trẻ chưa
phân biệt được đúng sai, năng lực và khả năng ngôn ngữ còn hạn chế. Đặc biệt, do
thường bị người lớn cấm đốn nên nhu cầu độc lập của trẻ khơng được thỏa mãn, khiến
trẻ có phản ứng cảm xúc mạnh mẽ và hành vi chống đối.
Sức khỏe thể chất của trẻ: Trẻ trở nên cáu bẳn, ngang ngược và "làm mình làm mẩy"
khi bệnh như cảm sốt, viêm họng, đau đầu, mệt mỏi... Khi nhận thấy dấu hiệu bướng
bỉnh, bố mẹ nên lưu tâm vấn đề sức khỏe của bé. Tuy nhiên, khơng nên chiều theo tất cả
những địi hỏi vơ lý của trẻ, khơng tạo cho con thói quen vịi vĩnh.
Trẻ lơi kéo sự chú ý: Một số bố mẹ vì cơng việc bận rộn nên ít quan tâm đến con; hoặc
bố mẹ luôn trong trạng thái lo âu, căng thẳng sẽ khiến trẻ mất đi cảm giác "gắn bó an
tồn", ln cảm thấy cơ đơn, hụt hẫng và lo âu. Trẻ có những biểu hiện bứt rứt, khó
chịu, hành vi cãi lại, chống đối để thu hút sự quan tâm của cha mẹ.
Cha mẹ quá chiều chuộng: Khi được chiều chuộng và bảo bọc quá mức, trẻ lên ba sẽ
có những hành vi bướng bỉnh và chống đối. Khơng ít cha mẹ vì muốn đỡ mất thời gian
nên chiều theo ý con cho "yên chuyện", vì vậy hành vi bướng bỉnh của trẻ sẽ ngày càng
gia tăng.
Trẻ bị áp đặt, la mắng: Ln có mối liên hệ trực tiếp giữa cảm xúc và hành vi của một
đứa trẻ. Khi bị áp đặt, đánh mắng, trẻ sẽ mang cảm xúc khó chịu, vì vậy sẽ cư xử cộc
cằn và thô bạo. Trẻ thường xuyên bị đánh mắng sẽ bị tổn thương tâm lý nặng nề, trở nên

ương bướng. Trẻ sẽ học theo cha mẹ thông qua "phản ứng gương soi", vì thế sẽ có hành
vi bạo lực với những thành viên khác nhỏ hơn.
Ứng phó thế nào khi trẻ bướng?
- Ngang ngạnh, chống đối: Rất nhiều bé ở độ tuổi này thích nói "khơng" và liên tục vi
phạm những điều bị ngăn cấm. Vì vậy, ngay từ khi con còn nhỏ, cha mẹ cần thiết lập
những nguyên tắc trong gia đình, thống nhất với nhau điều gì bé có thể làm được, điều
gì khơng được phép và ln kiên quyết, dứt khoát với quy định đã đặt ra. Bên cạnh đó,
cha mẹ cần nhất quán trong cách dạy con, tránh tình huống bố la mắng mà mẹ lại bênh
vực, cùng một hành vi sai trái của con mà lúc chấp nhận, lúc khác lại phản đối.
- Khóc lóc, ăn vạ: Khi không đạt được điều mong muốn, bé phản kháng bằng cách ném
đồ đạc, gào khóc, mè nheo, lăn ra ăn vạ, đập đầu... Bố mẹ càng dỗ dành thì bé càng ăn
vạ, càng chú ý thì bé càng "làm tới". Vì vậy, bố mẹ nên đánh lạc hướng trẻ bằng cách
thu hút trẻ tham gia các hoạt động khác. Nếu bé vẫn gào khóc, bố mẹ có thể áp dụng
"kỹ thuật phớt lờ". Bố mẹ khơng nhìn trẻ mà chăm chú vào công việc khác. Dần dần trẻ
sẽ nhận thức được rằng việc "ăn vạ" khơng có tác dụng và sẽ khơng khóc lóc, mè nheo
nữa.

4


- Làm trái: Trường hợp trẻ thích làm trái ý, cha mẹ có thể vận dụng "chiêu" tương tự
như của bé. Ví dụ: bé liên tục kéo ghế qua lại gây tiếng ồn, mặc dù rất bực bội, nhưng
cha mẹ nên tỏ ra vui vẻ, yêu cầu bé tiếp tục kéo ghế nhiều hơn nữa. Lúc đó bé sẽ khơng
cịn cảm thấy hào hứng với trị phá phách của mình nữa và sẽ dừng lại.
- Không chịu thực hiện yêu cầu của bố mẹ: Thay vì ra lệnh, bắt bé phải làm theo ý
mình, cha mẹ hãy khéo léo cho bé quyền lựa chọn. Chẳng hạn: "Con muốn uống một ly
sữa hay nửa ly sữa", "Con muốn mặc bộ quần áo xanh hay màu đỏ?". Khi được quyền
tự chọn, bé sẽ cảm thấy vui vẻ và hài lòng.
- Đòi làm mọi việc: Khi lên ba, trẻ bắt đầu ý thức về khả năng của mình và nảy sinh
nguyện vọng tự làm mọi việc, muốn chứng tỏ mình có thể làm được. Đây là cơ hội rất

tốt để khuyến khích trẻ tự lập bằng cách để trẻ tự mặc quần áo, tự xúc ăn, tham gia phụ
giúp việc nhà theo khả năng của bé, như lấy rổ rá cho mẹ, giúp mẹ nhặt rau, lấy nước
cho bố... Với sự định hướng của cha mẹ, dần dần bé sẽ ngày càng làm tốt hơn cơng việc
được giao và sẽ hình thành thói quen tự lập. Việc phân tích đúng sai của người lớn không phải đứa trẻ nào cũng ngay lập tức chấp nhận, vì vậy phụ huynh cần phải kiên
nhẫn và nghiêm khắc, đồng thời cho bé thời gian để bé hiểu đó là những điều khơng
được phép làm.
- Địi mua đồ chơi: Trẻ ở độ tuổi này có xu hướng địi mua những món đồ mà trẻ thích,
tuy nhiên nếu ln đáp ứng thì trẻ mặc nhiên nghĩ rằng cứ địi là sẽ được, nếu khơng
được sẽ tiếp tục "làm mình làm mẩy" cho đến khi được đáp ứng. Vì vậy bố mẹ cần có
thái độ dứt khốt. Nếu đó là những món đồ hợp lý, có thể khuyến khích con tích lũy
điểm thưởng mỗi ngày khi có hành vi tốt để đổi món đồ trẻ thích. Cứ như vậy, bé sẽ
hiểu lý lẽ, đồng thời bé sẽ biết trân trọng món quà có được nhờ sự đã cố gắng từ chính
bản thân mình.
- Vơ lễ với người lớn: Khi khơng hài lịng, có khi bé cãi lại, nói tục, giơ tay đánh, cào
hoặc nói vơ lễ với người lớn. Trước hết, cha mẹ phải hết sức bình tĩnh, khơng nên đánh
mắng bé. Cần bày tỏ thái độ nghiêm khắc, yêu cầu trẻ dừng hành vi. Có thể xử phạt
bằng cách không cho trẻ đi chơi hoặc không kể chuyện cho trẻ nghe. Yêu thương nhưng
nghiêm khắc, luôn nhất quán trong cách dạy con là cách bố mẹ giúp con dần hạn chế
hành vi vô lễ.
- Mong muốn sở hữu: Trẻ lên ba thường muốn mọi thứ xung quanh thuộc về mình, cái
gì cũng cho là "của con", khơng cho ai đụng vào, và không muốn ai gần gũi người mà
bé gắn bó. Phụ huynh cần nhẹ nhàng và kiên nhẫn giải thích cho bé hiểu cái nào là của
bé, cái nào là của bạn, cái nào là của chung... Quan trọng hơn hết cha mẹ phải xây dựng
mối quan hệ "gắn bó an tồn" để con an tâm, tin tưởng, đồng thời làm gương cho con
thông qua sự quan tâm đến những người xung quanh, tạo cơ hội để con hướng đến với
những hoạt động chia sẻ.
Không phải đứa trẻ nào cũng trải qua khủng hoảng tuổi lên ba. Có một số trẻ bước vào
năm thứ ba của cuộc đời một cách êm đềm, phẳng lặng. Điều này phụ thuộc vào cảm
xúc, tính cách của từng trẻ, bởi vì mỗi đứa trẻ là một cá thể khác biệt. Yêu thương
nhưng nghiêm khắc, đặt cho con những giới hạn cần thiết là cách giúp con phát triển

được sự tự lập, tự tin và ln có động lực vươn lên trong cuộc sống.

5


nhu cầu muốn khẳng định mình, muốn được trở nên như người lớn bên cạnh đó sự tự ý
thức ở trẻ bắt đầu xuất hiện, trẻ lên 3 bắt đầu có những nguyện vọng độc lập. Trẻ muốn
tự mình làm trong một số trường hợp: tự thay quần áo, tự xúc ăn, tự chọn mặc quần áo
mà trẻ thích, muốn phụ giúp mẹ việc nhà, tự chọn đồ chơi, tự chọn sách mà trẻ thích…
Trẻ thường nói “Con làm, con ăn…” mà khơng muốn có sự can thiệp hay giúp đỡ của
người lớn.
"Sự mâu thuẫn giữa nhu cầu và năng lực là nguyên nhân chính gây ra khủng hoảng tuổi
lên 3 của trẻ”. Trẻ lên 3 bắt đầu sự ý thức được các khả năng của mình: Sự phát triển
các cơ tay, sự khéo léo của các cơ ngón tay, sự phát cảm ngôn ngữ cùng với khả năng
diễn đạt mong muốn thơng thường của mình với người khác, tri thức về thế giới xung
quanh của trẻ đang được tích lũy dần, một số kỹ năng vận động, khả năng tự phục vụ
mình … .
Trẻ hay so sánh mình với người lớn, muốn được làm mọi việc như người lớn. Tuy
nhiên, với khả năng của mình, các bé chưa thể tự làm được mọi việc hoặc bị bố mẹ ngăn
cấm nên nảy sinh xung đột.
Bên cạnh đó, ở tuổi này, do khả năng ngơn ngữ chưa phát triển hồn thiện khiến các bé
chưa biết cách diễn đạt trọn vẹn những mong muốn của mình với người lớn. Và chính
điều này gây ức chế, làm các bé dễ cáu bẳn và nổi khùng.
Trong cuốn “Về nhân cách trẻ 3 tuổi”, nhà tâm lý học V. Keler đã mô tả những biểu
hiện thường gặp ở trẻ trong lứa tuổi này:
- Tiêu cực: Trẻ thường có biểu hiện khơng chịu phục tùng một số yêu cầu của người lớn.
- Ngoan cố: Trẻ kiên quyết nghiêng về phía sự thoả mãn địi hỏi của bản thân, sự quyết
định của mình.
- Ngang ngạnh: Gần như sự ngoan cố và tiêu cực, nhưng nó có đặc điểm đặc trưng của
ngang ngạnh là có tính cơng khai và thiếu cá tính hơn. Đây là sự phản kháng lại trật tự

trong gia đình.
- Tự tiện: Là xu hướng giải thốt khỏi người lớn. Trẻ muốn tự mình làm điều gì đó.
Phần nào ta thấy dấu hiệu này có cả ở đợt khủng hoảng một tuổi.
- Vô lễ với người lớn: Trẻ có biểu hiện nói trống khơng hoặc nói hỗn với người lớn.
- Chống đối – nổi loạn: Hiện tượng này xuất hiện trong các cuộc cãi vã thường xuyên
với cha mẹ “tất cả hành vi của trẻ đều thể hiện sự chống đối, dường như trẻ luôn nằm
trong trạng thái chiến tranh với người xung quanh, trong trạng thái ẩu đả với người
lớn”.
- Chuyên quyền: ở những gia đình có độc nhất một trẻ sẽ gặp phải xu hướng chuyên
6


quyền. Trẻ tỏ ra chuyên quyền trong quan hệ với tất cả mọi thứ xung quanh.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia tâm lí thì đây là một hiện tượng bình thường, tất yếu
trong quá trình phát triển của trẻ. Do đó, khi thấy con có những hành vi thái quá chớ
nên quy chụp cho bé là hư, láo, càng không nên quát mắng, nhất là đánh trẻ. Bởi điều
đó chỉ làm các bé thêm căng thẳng, có thể sợ lúc đó mà im lặng nhưng sẽ chất chứa
uẩn ức trong lịng và có lúc bột phát, trở nên hung dữ hơn. Chiều chuộng theo mọi yêu
cầu của con cũng không phải cách. Nó chỉ giúp củng cố thêm những hành vi tiêu cực ở
bé khi nó nhận thấy khóc lóc, ăn vạ hay đập phá là cơ hội để được bố mẹ đáp ứng mọi
đòi
hỏi.
Cùng điểm qua một số đặc điểm tâm lý của trẻ để hiểu thêm về các hành vi của trẻ:
Thứ nhất, trẻ lên 3 xuất hiện tính “bướng bỉnh”, trẻ muốn có thẫm quyền với mọi vật
xung quanh bằng cách luôn luôn giành đồ chơi về phía mình…
=> Với những biểu hiện trên của trẻ, khơng nên quát mắng trẻ, hay giật đồ chơi từ tay
trẻ.
Bố mẹ cần giải thích cho bé hiểu cái gì là của mình, cái gì là của bạn hay của chung.
Tránh thái độ tiêu cự cho rằng bé tham lam, hư đốn, khơng ngoan.
Thứ hai, suy nghĩ mình là trung tâm và mong muốn độc lập khiến trẻ luôn muốn làm

theo ý mình. Tuy nhiên, do vốn kinh nghiệm và hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh
còn hạn chế cùng với sự nhận thức về các chuẩn mực trong các mối quan hệ của trẻ
chưa hoàn thiện, trẻ thường làm “sai” so với điều người lớn mong muốn ở trẻ, bắt người
lớn làm theo ý mình…
=> Do đó, nếu trẻ có ý muốn thỏa đáng thì cha mẹ nên đồng tình và cho trẻ thực hiện,
trong trường hợp trẻ có những địi hỏi q quắt, người lớn cần tỏ thái độ kiên quyết
khơng đáp ứng sau khi giải thích cho trẻ hiểu lý do vì sao người lớn khơng chấp nhận ý
muốn của trẻ.
Không nên cứng nhắc ngăn cấm trẻ cũng không nên chiều theo ý trẻ một cách vô điều
kiện.
Với một số trẻ, việc bị người lớn ngăn cấm sẽ dẫn đến trẻ bướng bỉnh, tỏ thái độ chống
đối, người lớn bảo một đằng trẻ làm một nẻo… đặc biệt với người quá quan tâm và
chăm sóc chúng… Đơi khi cịn bày tỏ thái độ ích kỹ, hỗn láo… đặc biệt với người thân
hay chăm sóc trẻ. Do đó, cách người lớn ứng xử với trẻ cũng bày tỏ sự thông hiểu về
các đặc điểm tâm lý cũng như sự quan tâm đến trẻ trong đời sống hàng ngày.
Thứ ba, cuối tuổi ấu nhi, trẻ bắt đầu xuất hiện sự tự ý thức, trẻ ý thức được mình là một
con người riêng biệt, khác với những người xung quanh và có những ý muốn riêng biệt
so với mọi người xung quanh… Trẻ bắt đầu nhận ra “cái tôi” của trẻ, nhận biết được
“cái tên” của mình và đồng nhất cái tên với bản thân mình do đó tỏ ra thiện chí với
những bạn có tên giống như mình.
=> Để giáo dục trẻ, ba mẹ nên giành thời gian trị chuyện với trẻ để hiếu mong muốn
của trẻ, có thể kể chuyện cho trẻ nghe, khi kể chuyện, ba mẹ nên dùng tên bé đặt tên cho
7


nhân vật của truyện, lồng vào đó những đức tính tốt muốn ở trẻ để khuyên bảo trẻ một
cách nhẹ nhàng, khéo léo.
Sự tự ý thức ở trẻ còn thể hiện thông qua viêc trẻ bắt đầu để ý đến hình dáng bên ngồi
của mình. Trẻ muốn tự chọn quần áo cho mình, và đơi khi điều đó khơng phù hợp với
hồn cảnh hay thời tiết khiến người lớn khơng cho phép. Sự ngăn cản một cách vô điều

kiện của ngừoi lớn sẽ khiến trẻ bướng bỉnh và chống đối, đôi khi trẻ chống lại bằng một
số hành động ngỗ ngược. Việc này nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lí
của trẻ.
=> Người lớn cần khuyến khích trẻ làm theo những u cầu của mình thay vì áp đặt trẻ
làm theo, cần giải thích cho trẻ hiểu vì sao phải như vậy, bày tỏ thái độ tôn trọng trẻ
cũng như tôn trọng những việc làm và khả năng của trẻ.
Hơn nữa, khả năng hoạt động có chủ định của trẻ lên 3 không dài. Trẻ mau quên và dễ
thay đổi suy nghĩ, do đó trong một số trường hợp trẻ bướng bỉnh, người lớn khơng nên
nói chuyện với trẻ nhiều về vấn đề trẻ quan tâm, hãy hướng suy nghĩ và mục đích của
trẻ vào điều khác – có thể gọi là “đánh lạc hướng” của trẻ.
Thứ tư, sự phát triển các hoạt động với đồ vật giúp trẻ có khả năng tự mình thực hiện
một số “công việc” mà không cần sự giúp đỡ của người lớn. Trẻ đã có khả năng phục vụ
bản thân trong một số trường hợp đơn giản. Nhiều ông bà, bà mẹ lo lắng trẻ chưa có khả
năng tự chăm sóc bản thân, hay làm sai nên thường tự mình chăm sóc trẻ theo ý mình,
thường làm thay trẻ thay vì khuyến khích trẻ thực hiện theo ý mình.
=> Người lớn cần tạo cho trẻ cơ hội để trẻ tự phục vụ. “Tin tưởng” vào khả năng và việc
thử sai của trẻ. Quan tâm hướng dẫn trẻ kịp thời để tránh hình thành những thói quen
xấu.
Chẳng hạn như, việc tập cho trẻ cầm đũa, nhiều người thường lo lắng trẻ cầm vậy nhọn
khi ăn thì nguy hiểm nên thường chỉ cho trẻ tập dùng muỗng khi ăn. Trong khi đó,
người lớn thường dùng đũa của mình gắp thức ăn cho trẻ. Bên cạnh đó, có trẻ được tập
dùng đũa từ sớm nhưng lại không được hướng dẫn ngay từ đầu sau này hình thánh thói
quen cầm đủ 5 ngón chạm đũa.
Tạo nhiều cơ hội cho trẻ hoạt động là điều tốt nhất chúng ta có thể làm để giúp trẻ phát
triển. Theo chuyên gia giáo dục, điều quan trọng nhất mà bố mẹ có thể làm để giúp bé
sớm vượt qua được giai đoạn này là tạo điều kiện cho trẻ được vui chơi thật nhiều.
Một số cách giúp trẻ các mẹ có thể tham khảo:
- Nếu ý muốn của trẻ là đúng đắn thì cha mẹ nên tạo điều kiện cho trẻ được thực hiện ý
muốn của mình, khuyến khích trẻ thực hiện và giúp đỡ trẻ khi trẻ cần.
- Hình thành tính độc lập tích cực cho trẻ bằng việc cho trẻ thực hiện một số thao tác tự

chăm sóc bản thân trẻ.
8


- Nếu trẻ có những địi hỏi q đáng thì cần tỏ thái độ nghiêm khắc và tuyệt đối không
chiều theo ý trẻ.
- Nếu trẻ ăn vạ thì nên lờ đi chỗ khác hoặc đánh lạc hướng trẻ bằng cách thu hút trẻ
tham gia các hoạt động khác.
- Khi cần xử phạt thì khơng nên đánh, mắng vì như thế sẽ làm cho cả cha mẹ và trẻ đều
cảm thấy bị ức chế và có thể lần sau trẻ sẽ lại có những hành vi chống đối như thế.
Những lần sau trẻ sẽ nghĩ, không sao đâu, sai ba mẹ đánh 1 cái là xong thơi.
- Có thể xử phạt bằng cách là không cho trẻ đi chơi hoặc không kể chuyện cho trẻ nghe.
- Hoạt động đóng vao trong giai đoạn này đối với trẻ vô cùng quang trong. Trẻ thích là
người lớn, nhưng vốn kinh nghiệm sống chưa đủ để trẻ “ làm người lớn” thật sự. Chỉ có
thể cho trẻ vui chơi bằng các trị chơi đóng vai. Vì lúc này trẻ muốn được khẳng định
mình, muốn trở thành người lớn nên có thể cho trẻ nhập vào những vai mà trẻ thích
như: làm cơ giáo, bác sĩ…
Có thể cùng chơi với trẻ bằng các trị chơi:
Mẹ chăm sóc em, trẻ muốn thay tả cho em bé thì mẹ có thể cho trẻ chăm sóc búp bê,
thay tả cho búp bê…
Bé trai muốn giúp bố rửa xe thì có thể cho bé chơi làm ngừoi bảo trì xe, bố rửa xe bố,
trẻ rửa xe đồ chơi của trẻ…
- Xem trẻ như người lớn, hãy cho trẻ được giúp mẹ một số việc như: lấy rổ rá cho mẹ,
giúp mẹ nhặt rau, lau bàn, lấy nước cho mẹ… trẻ sẽ rất thích thú khi thực hiện.
- Đừng tiếc lời khen ngợi khi trẻ ngoan hoặc biết làm cái này cái kia giúp bố mẹ để lần
sau trẻ sẽ tiếp tục cố gắng.
- Cư xử nhẹ nhàng, kiên nhẫn với trẻ trong mọi trường hợp.
- Nếu đã cho trẻ thực hiện mà trẻ làm sai, hãy hướng dẫn trẻ theo nguyên tắc 3 lần
Lần 1: làm mẫu
Lần 2: làm mẫu và cùng làm

Lần 3: làm với sự quan sát của mẹ
- Nên cho trẻ mở rộng các hoạt động giao tiếp bên ngoài với bạn bè cùng lứa. Nên cho
trẻ đến trường để trẻ có thêm bạn bè, học thêm các kỹ năng mới và khả năng ngôn ngữ
của trẻ sẽ tốt hơn.

9